საქართველოს მმართველთა სია

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
გადასვლა: ნავიგაცია, ძიება

აქ ჩამოთვლილია საქართველოს მმართველები.

სექციების სია

დიაოხის მეფეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ისტორიაში პირველი ქართველურ ტომთა სახელმწიფოებრივი გაერთიანება დიაოხი არსებობდა დაახლოებით ძველი წელთაღრიცხვის XII-VIII საუკუნის დასაწყისში,[1][2][3][4][5][6][7][8] VIII საუკუნის დასაწყისში იგი გაანადგურეს ურარტუს მეფე არგიშთის მეთაურობით ურარტუმ და კოლხას სამეფომ. მწირი ინფორმაცია ამ ადრეულ სამეფოს მეფეთა შესახებ შემოგვრჩა ასურული ლურსმული წყაროებიდან. დიაოხისგან შემდგომში ჩამოყალიბდა ტაო-კლარჯეთის ქართული სამეფო.

კოლხეთის მითიური მეფეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მეორე ქართველური სახელმწიფო იყო კოლხა, რომელიც არსებობდა ძვ. წ. VIII საუკუნეში. ძვ. წ. VIII საუკუნის ბოლოს იგი გაანადგურეს ჩრდილო კავკასიელმა მომთაბარე კიმერიელთა ველურმა ტომებმა. შემდგომში, ძვ.წ. VIII საუკუნის ბოლოდან აქ არსებულ სამეფოს ეწოდა კოლხეთი ანუ ეგრისის სამეფო; მათი მმართველები ატარებდნენ სკეპტუხის ტიტულს. კოლხეთის სამეფომ ძვ.წ. I საუკუნემდე იარსება და შემდეგ ერთი ხანობა არსებობა შეწყვიტა და იგი პონტოს ძლიერმა სამეფომ შეიერთა მითრიდატე VI ევპატორის დროს. ახ.წ. I საუკუნეში რომაელთა მიერ პომპეუსის ლაშქრობის შედეგად პონტოს სამეფოს განადგურების შემდეგ (ძვ. წ. 65) ძველი კოლხეთის ტერიტორიაზე კვლავ აღმოცენდა დამოუკიდებელი სახელმწიფო, რომლის დედაქალაქი იყო ციხეგოჯი, (დღევანდელი ნოქალაქევი), რომელსაც ბიზანტიელები არქეოპოლისს უწოდებდნენ. ამ სახელმწიფოს ბიზანტიელები ლაზიკას, ხოლო იბერია - ეგრისს უწოდებდნენ, რომელმაც VIII საუკუნის ბოლომდე იარსება. ეგრისის სამეფოს მეფეთა და სახელმწიფოს შესახებ ინფორმაციას მდიდარი ბერძნულ-რომაული წყაროები გვაწვდიან. კოლხეთის სამეფო დინასტია აეტის სახელს ატარებდა და ითვლებოდა, რომ მათი წინაპარი მზის ღმერთი ჰელიოსი იყო.

კოლხეთის პირველი დინასტია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ფარნავაზიანები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კოლხეთის პირველი დინასტია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მითრიდატიდები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კოლხეთის მეფისნაცვლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კოლხეთის მეორე დინასტია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მითრიდატიდები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კოლხეთის მესამე დინასტია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • დინამია — კოლხეთის და ბოსფორის დედოფალი (ძვ. წ. 45 - ძვ. წ. 8 ). შვილიშვილი მითრიდატე დიდის, ფარნაკე II–ის ასული
  • ასანდროსი — კოლხეთის და ბოსფორის მეფე (ძვ. წ. 45 — ძვ. წ. 17). თავდაპირველად პონტოს მეფის, ფარნაკე II–ის მიერ დანიშნული ბოსფორის მთავარმმართველი, მოგვიანებით ბოსფორის მეფე
  • სკრიბონი — კოლხეთის (ძვ. წ. 15 — ძვ. წ. 8) და ბოსფორის (ძვ. წ. 17 - ძვ. წ. 15) მეფე.
  • ტიბერიუს იულიუს ასპურგ ბოსფორელი — კოლხეთის და ბოსფორის მეფე ძვ. წ. 8 - ახ. წ. 37
  • გეპეპირისი — კოლხეთის და ბოსფორის მეფე 37 – 39 ახ. წ.
  • კლაუდიუს მითრიდატე II ბოსფორელი — კოლხეთის (41 – 44) და ბოსფორის (38/39 – 44) მეფე.
  • ტიბერიუს იულიუს კოტის I ბოსფორელი — კოლხეთის (45 – 62 ახ. წ.) და ბოსფორის (45 – 69 ახ. წ.) მეფე.

პითოდორიდების დინასტია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იბერიის მეფეები ქართლის ცხოვრების მიხედვით[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იბერიის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
აზო (არიან-ქართლის მეფის ძე) ძვ. წ. 326 – 302 იბერიის მეფე
ფარნავაზიანთა დინასტია[კ 1]
ფარნავაზი ძვ. წ. 302 – ძვ. წ. 237 იბერიის მეფე
საურმაგ ძვ. წ. 237 – ძვ. წ. 162 იბერიის მეფე
მირიან I ნებროთიანი ძვ. წ. 162 – ძვ. წ. 112 იბერიის მეფე
ფარნაჯომ ნებროთიანი ძვ. წ. 112 – ძვ. წ. 93 იბერიის მეფე
არშაკ I არშაკუნიანი ძვ. წ. 93 – ძვ. წ. 81 იბერიის მეფე
არტაგ არშაკუნიანი ძვ. წ. 81 – ძვ. წ. 66 იბერიის მეფე
ბარტომ არშაკუნიანი ძვ. წ. 66 – ძვ. წ. 33 იბერიის მეფე
მირიან II ნებროთიანი ძვ. წ. 33 – ძვ. წ. 23 იბერიის მეფე
არშაკ II, ძე მირვანისი ნებროთიანი, ძვ. წ. 23 – ძვ. წ. 2 იბერიის მეფე
ადერკ, ძე ბარტომისი, არშაკუნიანი ძვ. წ. 2 – 55 იბერიის მეფე
დაახ. ძვ. წ. II საუკუნის 60 წლისთვის იბერიის სამეფო ორად გაიყო, ერთი მეფე იჯდა არმაზში, მეორე – მცხეთაში. ამ მოვლენას ქართულ იტორიოგრაფიაში ეწოდა "ორმეფობა ქართლში". "მეფეთა ცხოვრების" მიხედვით, მეფე ადერკიმ სიკვდილის წინ სამეფო თავის ორ შვილს გაუყო: ერთს შეხვდა ქალაქი მცხეთა და ქართლი მტკვრის ჩრდილოეთით, მეორეს კი – არმაზი და ქართლი მტკვრის სამხრეთით. სულ იბერიის ტახტზე, "მეფეთა ცხოვრების" თანახმად, მეფეთა 5 წყვილი მჯდარა.
ორმეფობა[კ 2]
ბარტამ და ქართამ, ძენი ადერკი სომეხთ მეფისა, არშაკუნიანნი 55 – 72 ბარტომ II მცხეთის და ქართამ I არმაზის მეფე
ფარსმან და კაოს, ძენი ბარტოსი და ქართამისა, არშაკუნიანნი 72 – 87 ფარსმან I არმაზის და კაოს მცხეთის მეფე
აზორკ და არმაზელ, ძენი ფარსმანისი და კაოსისა, არშაკუნიანნი 87 – 103 აზორკ არმაზის და არმაზელ მცხეთის მეფე
ამაზასპ და დეროკ, ძენი აზორკ და არმაზელისნი, არშაკუნიანნი 103 – 113 ამაზასპ I მცხეთის და დეროკ არმაზის მეფე
ფარსმან II ქუელი და მირდატ. ძენი ამაზასპისა და დეროკისი, არშაკუნიანნი 113 – 129 ფარსმან II ქუელი არმაზის და მირდატ მცხეთის მეფე
ორმეფობის დასასრული
არმაზში გაუქმდა მეფობა და "მცხეთას ოდენ იყო მეფობაჲ".[კ 3]
ღადამი (ადამი), ძე ფარსმან II ქუელისა, არშაკუნიანი 129 – 132 იბერიის მეფე
ფარსმან III, ძე ადამისი, არშაკუნიანი 132 – 182 იბერიის მეფე
ამაზასპ II, ძე ფარსმანისი. არშაკუნიანი 182 – 186 იბერიის მეფე
რევ I მართალი, არშაკუნიანი 186 – 213 იბერიის მეფე
ვაჩე, ძე რევისა. არშაკუნიანი 213 – 231 იბერიის მეფე
ბაკურ I, ძე ვაჩესი. არშაკუნიანი 231 – 246 იბერიის მეფე
მირდატ II, ძე ბაკურისი, არშაკუნიანი 246 – 262 იბერიის მეფე
ასფაგურ, ძე მირდატ მეფისა, არშაკუნიანი 262 – 265 იბერიის მეფე
ქრისტიანი მეფეები
ხოსროვიანთა დინასტია
მირიან III, ძე სპარსთა მეფისა ლევისა, ხოსროიანი. 265 – 342 იბერიის მეფე
ბაკურ II (ქართლის ცხოვრებაში – ბაქარ ძე მირიანისი), ხოსროიანი 342 – 364 იბერიის მეფე
მირდატ III ძე ბაქარისი 364 - 379 იბერიის მეფე
ვარაზ–ბაქარ, ძე მირდატისი, ხოსროიანი 379 – 393 იბერიის მეფე
თრდატი (ქართლის ცხოვრებაში – სიმამრი ვარაზ-ბაქარისი) 393 – 405 იბერიის მეფე
ფარსმან IV (ქართლის ცხოვრებაში ფარსმან, ძე ვარაზ-ბაქარისი), ხოსროიანი 405 - 408 იბერიის მეფე
მირდატ IV, (ქართლის ცხოვრებაში ძმა ფარსმან მეფისა.), ხოსროიანი 408 - 410 იბერიის მეფე
არჩილ I, ძე მირდატ მეფისა, ხოსროიანი 410 - 434 იბერიის მეფე
მირდატ V, ძე არჩილ მეფისა, ხოსროიანი 434 - 446 იბერიის მეფე
ვახტანგ I გორგასალი (ვარანგან ხვასრო თანგი), ძე მირდატისი, ხოსროიანი 446 – 499 იბერიის მეფე
დაჩი, ძე ვახტანგ გორგასალისა, ხოსროიანი 499 – 514 იბერიის მეფე
ბაკურ II, ძე დაჩი მეფისა, ხოსროიანი 514 - 528 იბერიის მეფე
ფარსმან V, ძე ბაკურ მეფისა, ხოსროიანი 528 - 542 იბერიის მეფე
ფარსმან VI (ფარსმან სხუაჲ), ძმის-წული ფარსმან მეფისა, ხოსროიანი 542 - 557 იბერიის მეფე
ბაკურ III, ძე ფარსმან მეფისა, ხოსროიანი 557 - 570 იბერიის მეფე
მეფობის გაუქმების შემდეგ იბერიას ირანის ადმინისტრაციული მოხელე – მარზპანი განაგებს.

ქართლის მარზპანები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქართლის მარზპანები
სახელი მარზპანობის წლები ტიტული
მარზპანი
ფირან გუშნასპი 500 - 518; 521 - 541 ქართლის მარზპანი
არვანდ გუშნასპი (ფირანის ძმა) 541 – 547 ქართლის მარზპანი
ვეჟან ბუზმირი (იგივე ბაჰრამ გუშნასპი) 547 - 555 548 წლიდან ასევე სომხეთის მარზპანი
ტან შაპური 555 - 558 ქართლის და სომხეთის მარზპანი
ვარაზდატი 558 - 564 ქართლის და სომხეთის მარზპანი
სურენი 564 - 572 ქართლის და სომხეთის მარზპანი

ეგრისის მეფეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ეგრისის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
მეფე
აგროს I-II საუკუნეების მიჯნა ეგრისის მეფე
მალასა II ს-ის პირველი ნახევარი ეგრისის მეფე
პაკორ II ს-ის შუა ხანები ეგრისის მეფე
ბაკურ II საუკუნე ეგრისის მეფე

II საუკუნის ბოლოდან ეგრისის სამეფო ჯერ რომის, 330 წლიდან ბიზანტიის გავლენის ქვეშაა. 395 წელს რომის იმპერია ორად გაიყო და ამიერიდან ეგრისის სამეფოს უშუალოდ ბიზანტიელი ბასილევსები განაგებენ. 420 წელს ეგრისის სამეფომ დამოუკიდებლობა ისევ მოიპოვა.

ეგრისის მეფე
სახელი მეფობის წლები ტიტული
მეფე
გუბაზ I 420 - 457 ეგრისის მეფე

457 - 460 წლებში ეგრისის სამეფო ისევ ბიზანტიის გავლენის ქვეშაა - მას უშუალოდ განაგებს იმპერატორი ლეონ I. 460 - 466 წლებში ვახტანგ გორგასალმა ბიზანტიელები განდევნა და იგი ქართლს დაუმორჩილა. შესაბამისად ლაზიკა იბერიის მეფეების გავლენის ქვეშ მოექცა და მის მმართველად 466 - 522 წლებში დამნაზე დაინიშნა, მაგრამ 522 წელს ლაზიკამ დამოუკიდებლობა კვლავ აღიდგინა.

ეგრისის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
მეფე
წათე I, გუბაზ I–ის ძე 522 - 540 ეგრისის მეფე
გუბაზ II, წათე I–ის ძე 540 - 554 ეგრისის მეფე
წათე II, გუბაზ II–ის უმცროსი ძმა 554 - 561 ეგრისის მეფე

ეგრისის სამეფო ისევ ბიზანტიის გავლენის ქვეშაა. ამ პერიოდში, დღევანდელი აფხაზეთის უდიდესი ნაწილი ეგრისის მეფეთა დაქვემდებარებაში იყო. 562 წლის ბიზანტია–სპარსეთის ზავის შემდეგ ეგრისში სამეფო ხელისუფლება გაუქმდა. ქვეყანას სათავეში ედგნენ მთავრები ტიტულით – "ლაზიკის პატრიკიოსი".

ლაზიკის პატრიკიოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქვეყნის სატახტო ციხე-ქალაქი იყო ჯიხახორა (აფშილეთის ტერიტორიაზე). მისი მართველები იყვნენ:

ლაზიკის პატრიკიოსები
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
პატრიკიოსი
ბარნუკ I 640 - 663; 664 - 665 ლაზიკის პატრიკიოსი
გრიგორი 663 - 664; 665 - 675 ლაზიკის პატრიკიოსი
ბარნუკ II 675 - 691 ლაზიკის პატრიკიოსი
სერგი ბარნუკის ძე 691 - VII საუკუნის ბოლო ლაზიკის პატრიკიოსი

697 წლიდან არაბობა საქართველოში. 789 წელს ეგრისის სამეფოს (ლაზიკა) იპყრობს აფხაზთა მეფე ლეონ II და აფხაზეთის სამეფოს უერთებს, ხოლო დედაქალაქად აცხადებს ქუთაისს.

ქართლის ერისმთავრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

VI საუკუნის 70-იან წლებში ქართლში ირანელთა ბატონობა დასრულდა, ქართლის მმართველი გახდა ერისმთავარი.

ქართლის ერისმთავარი
სახელი მეფობის წლები ტიტული
ბაგრატიონები
გუარამ I კურაპალატი 575 – 600 ქართლის ერისმთავარი
სტეფანოზ I 600 – 619 ქართლის ერისმთავარი
ადარნასე I 619 – 639 ქართლის ერისმთავარი
სტეფანოზ II 639 – 663 ქართლის ერისმთავარი
მირი 663 – 668 ქართლის ერისმთავარი
არჩილ II 668 – 718 ქართლის ერისმთავარი
იოანე და ჯუანშერ II 718 – 786 ქართლის ერისმთავარი
აშოტ I დიდი კურაპალატი 786 – 813 ქართლის ერისმთავარი

თბილისის ამირები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

თბილისის ამირები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
შუაბიანთა დინასტია
ისმაილ იბნ-შუაბი 736 - 813 თბილისის ამირა
მუჰამედ იბნ-ათაბი 813 – 829 თბილისის ამირა
ალი იბნ-შუაბი 829 – 830 თბილისის ამირა
საჰაკი 830 – 853 თბილისის ამირა
შაბანიანთა დინასტია
მოჰამედ იბნ-ხალიდა 853 – 869 თბილისის ამირა
ისე იბნ აშ-შეიხ აშ-შაბანი 869 – 875 თბილისის ამირა
აბრაჰამ შაბანი 875 – 878 თბილისის ამირა
გაბულოცი 878 – 882 თბილისის ამირა
ჯაფარიანთა დინასტია
ჯაფარ I იბნ-ალი 882 – 914 თბილისის ამირა
მანსორ იბნ-ჯაფარი 914 – 952 თბილისის ამირა
ჯაფარ II იბნ-მანსორი 952 – 981 თბილისის ამირა
ალი იბნ-ჯაფარი 981 – 1011 თბილისის ამირა
ჯაფარ III იბნ-ალი 1011 – 1045 თბილისის ამირა
აბულ-ჰეიჯა იბნ-ჯაფარი 1045 – 1062 თბილისის ამირა
სითილარაბი 1068 – 1080 თბილისის ამირა

1062-1068 და 1080-1122 წლებში თბილისს ქალაქის ბერები განაგებდნენ, ხოლო 1122 წელს თბილისი გაათავისუფლა დავით IV აღმაშენებელმა.

კახეთის ქორეპისკოპოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კახეთის ქორეპისკოპოსი
სახელი მეფობის წლები ტიტული
ქორეპისკოპოსები
გრიგოლი 787 – 827 კახეთის ქორეპისკოპოსი
ვაჩე (დაჩი) 827 – 839 კახეთის ქორეპისკოპოსი
სამოელ დონაური 839 – 861 კახეთის ქორეპისკოპოსი
გაბრიელ დონაური 861 – 881 კახეთის ქორეპისკოპოსი
ფადლა I არევმანელი 881 – 892 კახეთის ქორეპისკოპოსი
კვირიკე I არევმანელი 892 – 918 კახეთის ქორეპისკოპოსი
ფადლა II 918 – 929 კახეთის ქორეპისკოპოსი
კვირიკე II 929 – 976 კახეთის ქორეპისკოპოსი
დავითი 976 – 1009 კახეთის ქორეპისკოპოსი
კვირიკე III 1009 – 1010 კახეთის ქორეპისკოპოსი

ჰერეთის („რანთა“) მეფეები (893 წლამდე მთავრები)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჰერეთის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
მეფე
საჰლ იბნ სუმბატი 815 – 840 ჰერეთის მთავარი
ადარნერსე 840 – 865 ჰერეთის მთავარი
გრიგოლ ჰამამ არეველკცი 865 – 893 ჰერეთის მთავარი
გრიგოლ ჰამამ არეველკცი 893 - 895 ჰერეთის მეფე
ოკუპირებულია კახეთის სამთავროს მიერ 895 - 897
ადარნასე პატრიკი 897 - 943 ჰერეთის მეფე
იშხანიკი 943 - 951 ჰერეთის მეფე
იოანე სენექერიმი 951 - 959 ჰერეთის მეფე

XI ს. დასაწყისში ჰერეთი უკვე სუსტ სახელმწიფოს წარმოადგენს, რომლის დაუფლებისათვის ერთმანეთს ებრძვიან მეზობელი პოლიტიკური ერთეულები. 1008 წელს ჰერეთს იკავებს ერთიანი საქართველოს პირველი მეფე ბაგრატ III (975–1014). მისი გარდაცვალების შემდეგ ჰერეთი გამოეყო ერთიანი საქართველოს სამეფოს და კახეთთან ერთად შექმნა რანთა და კახთა სამეფო.

ჰერეთ–კახეთის („რანთა და კახთა“) მეფეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჰერეთ–კახეთის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
მეფე
კვირიკე III დიდი 1014 – 1037 ჰერეთ–კახეთის მეფე
გაგიკი 1037 – 1058 ჰერეთ–კახეთის მეფე
აღსართან I 1058 – 1084 ჰერეთ–კახეთის მეფე
კვირიკე IV 1084 – 1102 ჰერეთ–კახეთის მეფე
აღსართან II 1102 – 1104 ჰერეთ–კახეთის მეფე

ჰერეთ–კახეთის ერთიანი საქართველოს სამეფოსთან შეერთების შემდეგ საქართველოს მეფეთა ტიტულატურას მიემატა ტიტული – "მეფე რანთა და კახთა".

ტაშირ-ძორაგეტის მეფეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ტაშირ–ძორაგეტის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
მეფე
გურგენ (კორიკე, კვირიკე I) 972 – 991/996 ტაშირ-ძორაგეტის მეფე
დავით I ანჰოლცი (უმიწაწყლო) 991-996 – 1048-1049 ტაშირ-ძორაგეტის მეფე
კვირიკე II 1048-1049 – 1089 ტაშირ-ძორაგეტის მეფე
დავით II და აბასი 1089-ის შემდეგ – 1111-1113 ტაშირ-ძორაგეტის მეფე

ტაშირ-ძორაგეტის სამეფო მოიცავდა თანამედროვე ქვემო ქართლს და სომხეთის ტერიტორიას ბამბაკის ქედის ჩრდილოეთით. ეთნიკური თვალსაზრისით ეს მხარე დასახლებული იყო ქართული და სომხური მოსახლეობით. ქართულ წყაროებში ტაშირ–ძორაგეტს სომხითი ეწოდება, ხოლო სომხურ წყაროებში ვრაც დაშტი (ქართველთა ველი). IX–XI საუკუნეთა მანძილზე აქ მიმდინარეობდა ბრძოლა გავლენისათვის სომხურ და ქართულ სამეფო–სამთავროებს შორის. 1110 წელს დავით IV აღმაშენებელმა სელჩუკებს წაართვა სამშვილდე, 1118 წელს – ლორე, ხოლო 1123 წლისათვის ქვემო ქართლის ყველა ციხე–სიმაგრე უკვე ქართველთა ხელშია. ტაშირის შემოერთებით დასრულებულ იქნა ქართული მიწების გაერთიანების პროცესი ერთიან ფეოდალურ მონარქიად.

აფხაზეთის ერისთავები და მეფეები [კ 4][რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აფხაზეთის მმართველების სია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

„აფხაზთა სამეფო“
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
აფხაზეთის მთავრები
ანოსი 450 - 490 აფხაზეთის მთავარი
ღოზარ 490 - 510 აფხაზეთის მთავარი
იუსტინიანე (ისტვინე) 510 - 540 აფხაზეთის მთავარი
ფინიკტოს 540 - 560 აფხაზეთის მთავარი
ბარნუკ 560 - 580 აფხაზეთის მთავარი
დემეტრე I 580 - 610 აფხაზეთის მთავარი
თეოდოს I 610 - 630 აფხაზეთის მთავარი
კონსტანტინე I 630 - 660 აფხაზეთის მთავარი
თეოდორე 660 - 680 აფხაზეთის მთავარი
კონსტანტინე II 680 - 710 აფხაზეთის მთავარი
ლეონ I 720 - 740 აფხაზეთის მთავარი
აფხაზეთის მეფეები
ლეონ II 758 – 798 აფხაზეთის მეფე
თეოდოს II 798 – 825 აფხაზეთის მეფე
დემეტრე II 825 – 861 აფხაზეთის მეფე
გიორგი I, აღწეფელი 861 – 868 აფხაზეთის მეფე
იოანე შავლიანი 868 – 880 აფხაზეთის მეფე
ადარნასე შავლიანი 880 – 887 აფხაზეთის მეფე
ბაგრატ I 887 - 893 აფხაზეთის მეფე
კონსტანტინე III 893 – 922 აფხაზეთის მეფე
გიორგი II 922 – 957 აფხაზეთის მეფე
ლეონ III 957 – 967 აფხაზეთის მეფე
დემეტრე III 967 – 975 აფხაზეთის მეფე
თეოდოს III, თვალდამწვარი 975 – 978 აფხაზეთის მეფე
ბაგრატ II (შემდგომში ბაგრატ III, ერთიანი საქართველოს მეფე 978 – 1014 აფხაზეთის მეფე

ტაო-კლარჯეთის მეფეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქართველთა სამეფო
სახელი მეფობის წლები ტიტული
ტაო-კლარჯეთის მეფეები
აშოტ I დიდი კურაპალატი 809 – 826 ტაო-კლარჯეთის მეფე
ბაგრატ I კურაპალატი 826 – 876 ტაო-კლარჯეთის მეფე
დავით I კურაპალატი 876 – 881 ტაო-კლარჯეთის მეფე
გურგენ I კურაპალატი 881 – 891 ტაო-კლარჯეთის მეფე
ადარნასე II კურაპალატი 888 – 923 ტაო-კლარჯეთის მეფე
დავით II მაგისტროსი 923 – 937 ტაო-კლარჯეთის მეფე
აშოტ II კურაპალატი 937 - 954 ტაო-კლარჯეთის მეფე
სუმბატ I 954 - 958 ტაო-კლარჯეთის მეფე
ადარნასე III 958 - 961 ტაო-კლარჯეთის მეფე
ბაგრატ II 937 – 994 ტაო-კლარჯეთის მეფე (937 – 994)

ქართველთა მეფე (958 – 994)
მეფეთმეფე (მთელი სამეფოს მმართველი)
დავით III დიდი კურაპალატი 966 – 1001 ტაო-კლარჯეთის მეფე (966 – 978)

ქართველთა მეფეთმეფე და კურაპალატი (978 – 31 მარტი, 1001)
გურგენ II მაგისტროსი 994 – 1008 ტაო-კლარჯეთის მეფე

ერთიანი საქართველოს მეფეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პორტრეტი სახელი მმართველობის დასაწყისი მმართველობის დასასრული კომენტარი
Bagrat III of Georgia (Gelati mural).jpg
ბაგრატ III
1008
7 მაისი, 1014
 აფხაზთა სამეფოს მეფე 978 წლიდან (ბაგრატ II-ის სახელით), გაერთიანებული ფეოდალური საქართველოს პირველი მეფე 1008 წლიდან.[9]
Skylitzes.George I of Georgia (Basil II vs Georgians-2).jpg
 გიორგი I 7 მაისი,
1014		 16 აგვისტო, 1027 ბაგრატ III-ის ვაჟი. იბრძოდა ბიზანტიის იმპერიის წინააღმდეგ სამხრეთ საქართველოს ტერიტორიების დასაბრუნებლად, თუმცა უშედეგოდ[10] [იხ. საქართველო-ბიზანტიის ომი (1021-1023)].
Bagrat IV (Ateni fresco).jpg
 ბაგრატ IV 16 აგვისტო, 1027 24 ნოემბერი, 1072 გიორგი I-ის ვაჟი; მართა დედოფალი 1037 წლამდე რეგენტის როლში ხელმძღვანელობდა სამეფოს; წარმატებით სძლია ქართველ დიდგვაროვანთა ორ უძლიერეს წარმომადგენელს — დემეტრე ბატონიშვილსა და მომავალში ბაგრატის ვაჟსაც;
Vie, deteils et peintures de l'eglise de Sion (B).jpg
 გიორგი II 24 ნოემბერი, 1072 1089 ბაგრატ IV-ის ვაჟი; ქართველი დიდგვაროვანის ლიპარიტის დახმარებით გამეფდა 1050 წელს და ტახტზე იმყოფებოდა 1053 წლამდე; მოგვიანებით აიძულეს გადამდგარიყო მისი ენერგიული ვაჟის - დავით IV-ის - სასარგებლოდ, რომლის თანამოსაყდრეც იგი იყო გარდაცვალებამდე - 1112 წლამდე.
Georgia-DavidIV.jpg
 დავით IV აღმაშენებელი 1089 24 იანვარი, 1125 გიორგი II-ის ვაჟი. გამეფდა მას შემდეგ, რაც მამამისი მის სასარგებლოდ ტახტიდან გადადგა. ხშირ შემთხვევაში მიიჩნევენ უდიდეს და ყველაზე წარმატებულ მეფედ საქართველოს ისტორიაში. მან დაასრულა საქართველოს გაერთიანების პროცესი, განდევნა თურქ-სელჩუკები და საქართველო წინა აზიის უძლიერეს სახელმწიფოდ აქცია.[11]
საქართველოს სამეფოს დროშა დავით IV აღმაშენებლის დროს. მასზე გამოსახულია წითელი ჯვარი და მარტორქა.[12]
Demetre I (Matskhvarishi).jpg
 დემეტრე I 24 იანვარი,
1125		 1155 დავით IV-ის ვაჟი. ტახტზე ასვლის შემდეგ მოუწია ნახევარძმის, ვახტანგის ამბოხების ჩახშობა. 1155 წელს იძულებული გახდა ტახტიდან გადამდგარიყო უფროსი ვაჟის, დავითის სასარგებლოდ. დემეტრე დავითგარეჯას მონასტერში აღიკვეცა ბერად დამიანეს სახელით, სადაც დაწერა ცნობილი საგალობელი „შენ ხარ ვენახი“.[13]
დავით V 1155 1156 დემეტრე I-ის უფროსი ძე. იმეფა ექვსი თვე მას შემდეგ, რაც მამა აიძულა ტახტი მისთვის დაეთმო. ისტორიულ წყაროთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ დავითი მოკლეს.[14]
Demetre I (Matskhvarishi).jpg
 დემეტრე I (ხელახლა) 1156 1156 ხელმეორედ, შვილის, დავით V-ის გარდაცვალების შემდეგ. ხელახლა გამეფების შემდეგ თანამოსაყდრედ დაისვა უმცროსი ვაჟი გიორგი.
George III of Georgia.jpg
 გიორგი III 1156 27 მარტი,
1184[15]		 დემეტრე I-ის უმცროსი ვაჟი. მამამ გიორგი III ჯერ თანამოსაყდრედ გამოაცხადა (უფროსი ძმის, დავით V-ის გარდაცვალებისა და სამეფო ხელისუფლების სათავეში დაბრუნების შემდგომ), მოგვიანებით კი საკუთარ სიცოცხლეშივე გაამეფა. 1177 წელს აუჯანყდა ძმისშვილი — დემნა უფლისწული. 1178 წელს გიორგიმ ჩაახშო აჯანყება და ამბოხებულები სასტიკად დასაჯა. იმავე წელს ქალიშვილი, თამარი, თანამოსაყდრედ დაისვა და მამა-შვილი ერთად მართავდა ქვეყანას გიორგის გარდაცვალებამდე. გიორგი III-ის მმართვალობა, შვილის, თამარის მეფობის პერიოდთან ერთად საქართველოს ისტორიაში ოქროს ხანად მოიხსენიება. მისი სრული ტიტული იყო „უზენაესი მეფე გიორგი, ღვთის ნებით, მეფეთ მეფე აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შირვანშათა და შაჰანშათა და მბრძანებელი ყოვლისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა“.
Queen Tamar - Vardzia fresco.jpg
 თამარ მეფე 27 მარტი,
1184		 18 იანვარი,
1213		 გიორგი III-ის ქალიშვილი. საქართველოს პირველი ქალი მმართველი. 1178-1184 წლებში იყო მამის თანამოსაყდრე, 1184 წლიდან სიკვდილამდე კი ერთპიროვნული მმართველი. მისი მეფობისას საქართველომ მისი სიძლიერის მწვერვალს მიაღწია. მისი სრული ტიტული იყო: „მეფეთ მეფე და დედოფალთ დედოფალი აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შირვანთა და შაჰანშათა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა თვითმფლობელობითა მპყრობელი“.
თამარ მეფის დროშა[16]
George IV of Georgia.jpg
 გიორგი IV ლაშა
 18 იანვარი,
1213		 18 იანვარი,
1223		 თამარისა და დავით სოსლანის ვაჟი. 1207 წლიდან იყო დედის თანამოსაყდრე მის გარდაცვალებამდე. 1220 ან 1221 გიორგი IV დასავლეთ ევროპის ქვეყნებთან ერთად პალესტინაში ჯვაროსნული ლაშქრობისათვის ემზადებოდა იერუსალიმის სელჩუკთაგან გასათავისუფლებლად, მაგრამ ამ დროს საქართველოს საზღვრებს მოულოდნელად მონღოლები მოადგნენ და ეს გეგმა ჩაიშალა. გიორგი IV მონღოლებთან ბრძოლაში (1220[17]) დაიჭრა, დასნეულდა და გარდაიცვალა.
Coin of Queen Rusudan.jpg
 რუსუდანი 18 იანვარი,
1223		 1245 თამარის ასული. საქართველოს მეორე ქალი მმართველი. მან მემკვიდრეობის ღირსეული მართვა ვერ მოახერხა. სამეფო ჯერ ჯალალედინთან ბრძოლაში დამარცხდა, მოგვიანებით კი საქართველო (აღმოსავლეთი და სამხრეთი ნაწილი) მონღოლებმა დაიპყრეს. მის სახელს მრავალი პოლიტიკური თუ სხვა სახის ინტრიგა უკავშირდება.
David VI Narin.jpg
 დავით VI ნარინი
 1247 1259 რუსუდანის ვაჟი. მონღოლებმა დავით VII ულუსთან ერთად გაამეფეს საქართველოს მონარქიული ხელისუფლების დასასუსტებლად. თავდაპირველად ისინი ერთად და შეთანხმებულად მართავდნენ ქვეყანას, თუმცა მოგვიანებით მათ შორის განხეთქილება მოხდა, რის შედეგადაც დავით ნარინი დასავლეთ საქართველოში გადავიდა რამაც იურიდიულად ერთიანი საქართველოს ფაქტობრივი გაყოფა გამოიწვია. დასავლეთ საქართველოზე მონღოლთა ბატონობა არ ვრცელდებოდა და დავითი დამოუკიდებლად მართავდა „ლიხთიმერეთს”.
Georgian Issue of Davit VII Ulu.jpg
 დავით VII ულუ 1247 1270 გიორგი IV ლაშას უკანონო შვილი. 1247 წელს გუიუქ-ყაენმა დავით ნარინთან ერთად მეფედ დაამტკიცა. ორივე მეფე 1259 წლამდე თანხმობით განაგებდა ქვეყანას. ქვეყანაში არსებული უმძიმესი მდგომარეობის გამო დავით ულუ 1259 წელს აუჯანყდა მონღოლებს, თუმცა დამარცხდა. მისი მმართველობის დროს ფიქტიურად ერთიანი საქართველო ფაქტობრივად სამ ნაწილად (აღმ. საქართველო, დას. საქართველო და სამცხე) გაიყო.
Demetre II of Georgia (Udabno fresco).jpg
 დემეტრე II თავდადებული 1270 12 მარტი,
1289		 დავით VII ულუსა და გვანცა დედოფლის ძე. მონაწილეობდა მონღოლთა მიერ წარმოებულ ლაშქრობებში. ააგო თბილისის მეტეხის ტაძარი. 1288 წელს დემეტრე II ყაენის წინააღმდეგ მოწყობილ შეთქმულებაში მონაწილეობის ბრალდებით ყაენმა დაიბარა. მეფემ დარბაზი მოიწვია, რომელმაც ურჩია ურდოში არ წასულიყო და მთებში გახიზნულიყო. დემეტრე II დარბაზს არ დაეთანხმა იმ მოტივით, რომ ურდოში წაუსვლელობას მონღოლების მიერ უბრალო ხალხის გაჟლეტა და ქვეყნის აოხრება მოჰყვებოდა. 1289 წლის 12 მარტს მოვაკანში, მდინარე მტკვრის პირას მეფე დემეტრე II-ს ყაენის ბრძანებით თავი მოჰკვეთეს.[18] თავდა-დებული მეფის ცხედარი კათოლიკოს-პატრიარქმა აბრაჰამმა და მოსე მღვდელმა მალულად გამოისყიდეს, თბილისელმა ვაჭრებმა კი საქართველოში ჩამოასვენეს. იგი დაკრძალულია მცხეთაში, სვეტიცხოვლის ტაძარში. ქართულმა მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ მეფე დემეტრე წმინდანად შერაცხა და ხსენების დღედ 12 მარტი დაადგინა.
ვახტანგ II 1289 1292 დავით VI ნარინის ძე. დემეტრე II-ს სიკვდილით დასჯის შემდეგ, ხუტლუბუღას (სადუნ მანკაბერდელის ძე) რჩევით ყაენმა აღმოსავლეთ საქართველოს მეფედ დაამტკიცა. დავით ნარინის სიკვდილის შემდეგ ვახტანგი დასავლეთ საქართველოსაც მიიღებდა მემკვიდრე-ობით, რასაც მონღოლთა მფლობელობის ქვეშ საქართველოს გამთლიანება მოჰყვებოდა, მაგრამ 1292 წელს ვახტანგ II მოულოდნელად გარდაიცვალა.[19] დაკრძალულია გელათის მონასტერში.
დავით VIII 1293 1311 დემეტრე II თავდადებულის ძე. მისი სამფლობელო, რეალურად, მხოლოდ აღმოსავლეთ საქართველოს მოიცავდა. იბრძოდა მონღოლების წინააღმდეგ, თუმცა ამ ბრძოლებმა მხოლოდ ქვეყნის გაპარტახება გამოიწვია.
გიორგი V ბრწყინვალე 1299 1299 დემეტრე II თავდადებულის ძე. პირველი ზეობა.
Victor Langlois. Vakhtang III. PL VII. No.7.jpg
 ვახტანგ III 1298 1308 დემეტრე II თავდადებულის ძე. 1298 წელს, დავით VIII-სთან დაპირისპირების მიზნით, ყაზან ყაენმა ვახტანგი მეფედ დაამტკიცა. ფაქტობრივად, ვახტანგ III-ის სამფლობელო თბილისსა და თბილისის სამხრეთით მდებარე ნაწილით, დმანის-სამშვილდით შემოიფარგლებოდა. ვახტანგ III 1308 წელს გარდაიცვალა. მეფე წმინდანადაა აღიარებული ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ. ხსენების დღე არის ძველი სტილით 10 დეკემბერი, ახალი სტილით — 23 დეკემბერი.
გიორგი VI მცირე 1308 1313 დავით VIII-ის ძე. მისი მეფობა ფიქტიური იყო. მონღოლებმა ჯერ კიდევ მამამისის სიცოცხლეში გაამეფეს და მეურვედ დაუნიშნეს დემეტრე II-ის ვაჟი გიორგი (შემდეგ გიორგი V ბრწყინვალე). 1314 წელს მონღოლებმა ხელმეორედ გაამეფეს. 1316-1317 წლებში გიორგი მეფეს წარუმატებლად ულაშქრია დვალეთში, რის შემდეგაც მისი ხელისუფლება საბოლოოდ დასუსტდა. სხვა ცნობები მის მოღვაწეობის შესახებ არ მოგვეპოვება.[20]
გიორგი V ბრწყინვალე (ხელახლა) 1318[კ 5][21] 1346 მეორე ზეობა. წინა ფიქტიური მმართველობისაგან განსხვავებით, ამჯერად გიორგი V-მ ერთპიროვნულად დაიწყო ქვეყნის მართვა. გააერთიანა საქართველო და მონღოლები ქვეყნიდან განდევნა, აამაღლა სამეფოს საგარეო პრესტიჟი. აღსანიშნავია მისი საკანონმდებლო მოღვაწეობაც.
გადმოცემის თანახმად, ხუთჯვრიანი დროშა გიორგი V-ის მმართველობისას შეიქმნა.[22][23][24] ოთხი დამატებითი ჯვარი დროშას მას შემდეგ დაემატა, რაც მეფემ მონღოლები საქართველოდან განდევნა.[25][26]
დავით IX 1346 1360 გიორგი V ბრწყინვალის ძე, მისი მეფობის დროს საქართველოში თავი იჩინა ეკონომიკურმა კრიზისმა, გაჩნდა შავი ჭირის ეპიდემიაც, რომელმაც მრავალი ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა. დავით IX 1360 წელს გარდაიცვალა გუგეთში. დაკრძალულია გელათში.[27]
ბაგრატ V დიდი 1360 1393 დავით IX-ის ძე. ქართული საისტორიო მწერლობა ბაგრატ V-ს „დიდის“ სახელით იხსენიებს. ტრაპიზონელი ბერძენი ისტორიკოსები მიქაელ პანარეტოსი, რომელიც პირადად იცნობდა ბაგრატ V-ს, მას „გამოჩენილ სარდალს“ უწოდებს. სომხურ მწერლობაშიც ბაგრატ V „ძლევამოსილისა და ძლიერის“ სახელითაა მოხსენიებული. მისი მმართველობის ბოლოს საქართველოს თემურლენგი შემოესია. მან მეფის დატყვევებაც მოახერხა და გამაჰმადიანების სანაცვლოდ გათავისუფლება შესთავაზა. ბაგრატმა მოჩვენებით მიიღო ისლამი, რის შემდეგაც ტყვეობას თავი დააღწია და მტრის წინააღმდეგ ბრძოლას ჩაუდგა სათავეში, თუმცა მალევე გარდაიცვალა.
გიორგი VII 1393 1407 ბაგრატ V-ის ვაჟი. მამამისის სიცოცხლეშივე განაგებდა საქართველოს სხვადასხვა კუთხეს და წყაროებშიც ამ დროიდან იხსენიება მეფედ. მისი მეფობისას თემურლენგი მრავალჯერ შემოესია საქართველოს. გიორგი VII 1407 წელს დაიღუპა თურქმან ტომებთან ბრძოლაში.
კონსტანტინე I 1407 1412[28] ბაგრატ V-ის ვაჟი, გიორგი VII-ის ნახევარძმა. ყარა-ყოიუნლუს წინააღმდეგ გამართულ სასტიკ ბრძოლაში ჩალაღანთან კონსტანტინე I ტყვედ ჩავარდა. ტყვეობაში მამაცურად ეჭირა თავი, რის გამოც ყარა-იუსუფმა მას საკუთარი ხელით მოჰკვეთა თავი.[28]
Chromolithograph Depicting Georgian King Alexander I and Queen Nastane-Dared Jane with Other Royal Figures by Armand Theophile Cassagne.jpg
 ალექსანდრე I დიდი 1412[28] 1442 კონსტანტინე I-ის ვაჟი. ენერგიულად მოჰკიდა ხელი თემურლენგისა და თურქმანთა შემოსევებით განადგურებული ქვეყნის აღდგენას. ალექსანდრე I ცდილობდა აღედგინა საქართველოს ადრინდელი საზღვრები. 1431 მან შემოიერთა ციხე-ქალაქი ლორე და ლორის ველი, რომელიც მანამდე თურქმან მომთაბარეებს ეპყრათ. დაახლოებით 1434-1435 შემოიერთა სივნიეთი (ახლანდელი ყარაბაღი და მისი მეზობელი თემები). ცდილობდა ქართული ეკლესიის გაძლიერებას, აღადგინა შერყეული საეკლესიო მიწათმფლობლობა, განაახლა უცხოეთის ქართული მონასტრები. სამეფოში შექმნილი ვითარების გამო, 1442 წელს ალექსანდრე I ტახტიდან გადადგა და ათანასეს სახელით ბერად აღიკვეცა.[29]
ვახტანგ IV 1442(3) 1446 ალექსანდრე I-ის ვაჟი. ტახტზე ავიდა მას შემდეგ, რაც მამამისი ბერად აღიკვეცა.[29] ვახტანგ IV -ის მეფობა ხანმოკლე აღმოჩნდა. იგი თავის მეუღლესთან, ფანასკერტელის ასულ სითიხათუნთან ერთად დაკრძალულია ბანას საკათედრო ტაძარში.
George VIII (Svetitskhoveli fresco).jpg
 გიორგი VIII 1446 1466 ალექსანდრე I-ის შვილი და ვახტანგ IV-ის ნახევარძმა. მის დროს ძირითადად დამთავრდა საქართველოს ერთიანი ფეოდალური მონარქიის სამეფო-სამთავროებად დაშლის ხანგრძლივი პროცესი. თავდაპირველად სამეფოს ჩამოსცილდა სამცხე-საათაბაგო. დასავლეთ საქართველოში გამეფების პრეტენზიით გამოვიდა სამოქალაქოს ერისთავი ბაგრატი, რომელმაც გიორგი VIII-ს ომი გამოუცხადა. ჩიხორის ბრძოლაში (1463) გიორგი VIII დამარცხდა. 1465 სამცხის მთავარმა ყვარყვარე II ათაბაგმა გიორგი VIII ტყვედ ჩაიგდო. ამით ისარგებლა ბაგრატმა და 1466 თავი საქართველოს მეფედ გამოაცხადა. ტყვეობიდან განთავისუფლებული გიორგი VIII (1466) იძულებული გახდა კახეთს გასულიყო, რითაც დასაბამი მისცა კახეთის ცალკე სამეფოდ გამოყოფას.[30]

ქართლის, კახეთის, იმერეთის მეფეები და სამცხე-საათაბაგოს მმართველები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქართლის მმართველები (მეფეები და გურჯისტანის ვალები)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქართლის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
ბაგრატიონები
კონსტანტინე II (საქართველოს ფორმალური მეფე 1466–1478, ორმეფობის დროს. მოწინააღმდეგე – ბაგრატ VI) 1478 - 1490 ქართლ-იმერეთის მეფე
კონსტანტინე II 1490 - 1505 ქართლის მეფე
დავით X 1505 – 1525 ქართლის მეფე
გიორგი IX 1525 – 1527 ქართლის მეფე
ლუარსაბ I 1527 - 1556 ქართლის მეფე
სიმონ I 1556-1569 ქართლის მეფე
დავით XI (დაუთ–ხანი) 1569 – 1578 ქართლის მეფე
სიმონ I (ხელახლა) 1578-1600 ქართლის მეფე
გიორგი X 1600 – 1606 ქართლის მეფე
ლუარსაბ II 1606 – 1615 ქართლის მეფე
ბაგრატ VII 1615 – 1619 ქართლის მეფე
სიმონ II 1619 – 1631 ქართლის მეფე
თეიმურაზ I 1625 – 1632 ქართლ-კახეთის მეფე
როსტომი (როსტომ-ხანი) 1632 - 1658 ქართლის მეფე
ვახტანგ V 1658 – 1675 ქართლის მეფე
გიორგი XI 1676 - 1688 ქართლის მეფე
ერეკლე I (ნაზარალი–ხანი; რუსეთში: Николай Давыдович) 1688 – 1703 ქართლის მეფე
გიორგი XI (ხელახლა) 1703 - 1709 ქართლის მეფე
ვახტანგ VI 1703-1714 ქართლის ჯანიშინი
ქაიხოსრო 1709 – 1711 ქართლის მეფე
იესე (ალი ყული-ხანი; ოსმალთა სამსახურში – მუსტაფა) 1714 – 1716 ქართლის მეფე
ვახტანგ VI (ხელახლა) 1716-1724 ქართლის მეფე
ბაქარი 1716 ქართლის ჯანიშინი

(ვახტანგ VI–ს ირანში ყოფნის დროს)
ბაქარი (შაჰ ნავაზ–ხანი) 1717 – 1719 ქართლის მეფე

(ვახტანგ VI–ს ირანში ყოფნის დროს)
იესე (ალი ყული-ხანი; ოსმალთა სამსახურში – მუსტაფა); (ხელახლა) 1724 – 1727 ქართლის ფიქტიური გამგებელი (ვალი), ოსმალობა
ისჰაკ-ფაშა 1727 – 1735 ქართლის გამგებელი (ვალი), ოსმალობა
სეფი-ხანი 1735 - 1744 ქართლ–კახეთის გამგებელი, ყიზილბაშობა
თეიმურაზ II 1744 - 1762 ქართლის მეფე
ერეკლე II 1762 – 1798 ქართლ-კახეთის მეფე
გიორგი XII 1789 – 1800 ქართლ-კახეთის მეფე

1800-1801 წლებში რუსეთმა დაიპყრო ქართლ-კახეთის სამეფო.

კახეთის მმართველები (მეფეები და გურჯისტანის ვალები)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კახეთის სამეფოს გერბი
კახეთის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
ბაგრატიონები
გიორგი I (ერთიანი საქართველოს უკანასკნელი მეფე – გიორგი VIII, 1446 – 1466) 1466 - 1476 კახეთის მეფე
ალექსანდრე I 1476 – 1511 კახეთის მეფე
გიორგი II (ავ–გიორგი) 1511 – 1513 კახეთის მეფე
დავით X ქართლის მეფე 1513 – 1518 ქართლ–კახეთის მეფე
ლევანი 1518 - 1574 კახეთის მეფე
ალექსანდრე II 1574-1601 კახეთის მეფე
დავით I 1601 - 1602 კახეთის მეფე
ალექსანდრე II (ხელახლა) 1602 - 1605 კახეთის მეფე
კონსტანტინე I 1605 კახეთის მეფე
თეიმურაზ I (ქართლ-კახეთის მეფე 1625-1632) 1606 – 1616 კახეთის მეფე
თეიმურაზ I (ხელახლა) 1634-1648 კახეთის მეფე
არჩილ II 1664 – 1675 კახეთის მეფე
დავით II (იმამ–ყული ხანი) 1703 – 1722 კახეთის მეფე
თეიმურაზ II (ქართლის მეფე 1744-1762) 1709-1715
კახეთის გამგებელი
კონსტანტინე II (მაჰმად ყული-ხანი) 1722 – 1732 კახეთის მეფე
თეიმურაზ II (ხელახლა) 1733 - 1744 კახეთის მეფე
ერეკლე II 1744 – 1762 კახეთის მეფე
ერეკლე II 1762 – 11 იანვარი, 1798 ქართლ-კახეთის მეფე
გიორგი XII 11 იანვარი, 1798 – 28 დეკემბერი, 1800 ქართლ-კახეთის მეფე

1800 წლის 22 დეკემბერს რუსეთის იმპერატორი პავლე I სარგებლობს მეფე გიორგი XII–ის ავადმყოფობით და ხელს აწერს რუსეთის იმპერიასთან ქართლ-კახეთის სამეფოს "შეერთების" მანიფესტს.

1801 წლის 12 სექტემბერს რუსეთის იმპერატორი ალექსანდრე I ხელს აწერს რუსეთის იმპერიასთან ქართლ-კახეთის სამეფოს "შეერთების" მანიფესტს.

იმერეთის მეფეები (1259-1810 წლებში)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იმერეთის სამეფოს გერბი
იმერეთის მეფეები
სახელი მეფობის წლები ტიტული
ბაგრატიონები
გურიელები
დადიანები
დავით VI ნარინი 1259 - 1293 ლიხთ–იმერეთის ფაქტობრივი მეფე
კონსტანტინე I 1293 – 1327 ლიხთ–იმერეთის მეფე
მიქელი 1327 – 1329 ლიხთ–იმერეთის მეფე
ბაგრატ I 1329 - 1372 შორაპნის ერისთავი
ალექსანდრე I 1372-1387 შორაპნის ერისთავი
ალექსანდრე I 1387-1389 იმერეთის მეფე
გიორგი I 1389 – 1392 იმერეთის მეფე
ბაგრატ II 1463 – 1466 იმერეთის მეფე
ბაგრატ II 1466 – 1478 ქართლ–იმერეთის მეფე
კონსტანტინე II 1478 - 1484 ლიხთ–იმერეთის მეფე
ალექსანდრე II 1484 – 1510 იმერეთის მეფე
ბაგრატ III 1510 – 1565 იმერეთის მეფე
გიორგი II 1565 - 1583 იმერეთის მეფე
ლევანი 1583 – 1590 იმერეთის მეფე
როსტომი 1590 - 1604 იმერეთის მეფე
გიორგი III 1604 - 1639 იმერეთის მეფე
ალექსანდრე III 1639 - 1660 იმერეთის მეფე
ბაგრატ IV 1660 – 1661 იმერეთის მეფე
ვახტანგი (ჭუჭუნიაშვილი) 1660 იმერეთის მეფე, უზურპატორი
ვამეყ III დადიანი 1660 იმერეთის მეფე, უზურპატორი
არჩილ II 1661 – 1663 იმერეთის მეფე
ბაგრატ IV (ხელახლა) 1663 – 1668 იმერეთის მეფე
ბაგრატ IV (ხელახლა) 1669 – 1678 იმერეთის მეფე
არჩილ II (ხელახლა) 1678 - 1679 იმერეთის მეფე
ბაგრატ IV (ხელახლა) 1679 - 1681 იმერეთის მეფე
გიორგი III გურიელი 1681 – 1683 იმერეთის მეფე
ალექსანდრე IV 1683 - 1690 იმერეთის მეფე
არჩილ II (ხელახლა) 1690 – 1691 იმერეთის მეფე
ალექსანდრე IV (ხელახლა) 1691 – 1695 იმერეთის მეფე
არჩილ II (ხელახლა) 1695 - 1696 იმერეთის მეფე
გიორგი IV გოჩია 1696 - 1698 იმერეთის მეფე
არჩილ II (ხელახლა) 1698 იმერეთის მეფე
სიმონი 1698 – 1701 იმერეთის მეფე
მამია III გურიელი 1701 – 1702 იმერეთის მეფე
გიორგი V (გიორგი-მალაქია აბაშიძე) 1702 - 1707 იმერეთის ფაქტობრივი მმართველი
გიორგი VI 1703 - 1711 იმერეთის მეფე
მამია III გურიელი (ხელახლა) ოქტომბერი, 1711 – ივნისი, 1712 იმერეთის მეფე
გიორგი VI (ხელახლა) ივნისი, 1712 - 1713 იმერეთის მეფე
მამია III გურიელი (ხელახლა) 1713 – 1714 იმერეთის მეფე
გიორგი VI (ხელახლა) 1714 - 1716 იმერეთის მეფე
გიორგი IV გურიელი 1716 – 1719 იმერეთის მეფე
გიორგი VI (ხელახლა) 1719 - 1720 იმერეთის მეფე
ალექსანდრე V 1720 – 1741 იმერეთის მეფე
გიორგი VII 1741 იმერეთის მეფე
ალექსანდრე V (ხელახლა) 1741 – 1746 იმერეთის მეფე
მამუკა 1746 – 1749 იმერეთის მეფე
ალექსანდრე V (ხელახლა) 1749 – 1752 იმერეთის მეფე
სოლომონ I 1752 – 1766 იმერეთის მეფე
თეიმურაზი 1766 - 1768 იმერეთის მეფე
სოლომონ I (ხელახლა) 1768 - 23 აპრილი, 1784 იმერეთის მეფე
დავით II 23 აპრილი, 1784 - 1789 იმერეთის მეფე
სოლომონ II 1789 – 1810 იმერეთის მეფე

1810 წელს რუსეთმა დაიპყრო იმერეთის სამეფო.

სამცხის ათაბაგები (1268-1790 წლებში)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგები
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
ჯაყელები
სარგის I 1268 - 1279 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ბექა I 1285 – 1306 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
სარგის II 1306 – 1334 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ყვარყვარე I 1334 - 1361 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
შალვა 1372 - 1389 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
აღბუღა I 1389 – 1395 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ივანე II 1391 – 1444 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
აღბუღა II 1444 – 1451 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ყვარყვარე II 1451 – 1498 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ქაიხოსრო I 1498 – 1500 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
მზეჭაბუკი 1500 – 1515 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
მანუჩარ I 1515 - 1518 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ყვარყვარე III 1518 – 1535 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ქაიხოსრო II 1535 - 1573 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ყვარყვარე IV 1573 – 1581 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
მანუჩარ II 1581 - 1607 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
მანუჩარ III 1607 – 1628 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი

1628 წელს ოსმალეთმა საბოლოოდ შეიერთა სამცხე-საათაბაგო და იმპერიის რიგით საფაშოდ აქცია. 1795 წლამდე მას გამაჰმადიანებული ჯაყელი ფაშები განაგებდნენ.

სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგები
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
გამაჰმადიანებული ჯაყელები
საფარ-ფაშა (ბექა) 1628 - 1635 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
იუსუფ-ფაშა I 1635 – 1647 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
როსტომ-ფაშა 1647 – 1659 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ასლან-ფაშა 1659 - 1680 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
იუსუფ-ფაშა II 1680 - 1690 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
სალიმ-ფაშა 1690 – 1701 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ისაყ-ფაშა 1701 – 1741 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
იუსუფ-ფაშა III 1741 – 1747 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ჰაჯი აჰმედ-ფაშა 1747 – 1758 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
ჰასან-ფაშა 1758 - 1759 და 1761 - 1767 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
იბრაჰიმ-ფაშა 1759 – 1761 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი
საულეიმან-ფაშა 1767 - 1795 სამცხე-საათაბაგოს ათაბაგი

სამცხე-საათაბაგოს ტერიტორია ნაწილობრივ 1828 წელს დაუბრუნდა საქართველოს და შევიდა რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში.

კავკასიის მმართველობის გენერალ–გუბერნატორები (5 მაისი, 1785 − 31 დეკემბერი, 1796)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საქართველო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

თბილისის გუბერნიის გერბი
ქუთაისის გუბერნიის გერბი
რუსეთის იმპერიის მთავარსარდლები კავკასიაში
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
კავკასიის მთავარსარდლები
კარლ ფიოდორის ძე კნორინგი 1801 - 1802 1801 წლის 12 სექტემბრიდან – საქართველოს მთავარსარდალი და სამოქალაქო საქმეთა მთავარმართებელი. 1802 წლის 8 აპრილიდან – 1802 წლის 11 სექტემბრამდე – საქართველოს გუბერნიის მთავარსარდალი
პავლე დიმიტრის ძე ციციანოვი 11 სექტემბერი, 1802 – 8 თებერვალი, 1806 საქართველოს მთავარსარდალი და ასტრახანის გენერალ–გუბერნატორი
ივან ვასილის ძე გუდოვიჩი 8 თებერვალი, 1806 – 5 მარტი, 1809 საქართველოს მთავარსარდალი
ალექსანდრ პეტრეს ძე ტორმასოვი 5 მარტი, 1809 - 6 ივლისი, 1811 საქართველოს და სრულიად კავკასიის მთავარსარდალი
ფილიპ ოსიპეს ძე პაულიჩი 6 ივლისი, 1811 - 16 თებერვალი, 1812 საქართველოს მთავარსარდალი და ასტრახანის გენერალ–გუბერნატორი
ნიკოლაი ფიოდორის ძე რტიშჩევი 16 თებერვალი, 1812 – 9 აპრილი, 1816 საქართველოს მთავარსარდალი და სამოქალაქო საქმეთა მთავარმმართველი
ალექსი პეტრეს ძე ერმოლოვი 9 აპრილი, 1816 – 27 მარტი, 1827 ცალკეული ქართული კორპუსის მეთაური და სამოქალაქო საქმეთა მმართველი კავკასიასა და ასტრახანის გუბერნიაში
ივანე ფიოდორის ძე პასკევიჩი 28 მარტი, 1827 – 13 სექტემბერი, 1831 ცალკეული კავკასიური კორპუსის მეთაური და კავკასიის რეგიონის მმართველი
გრიგოლ ვლადიმერის ძე როზენი 13 სექტემბერი, 1831 – 30 ნოემბერი, 1837 ცალკეული კავკასიური კორპუსის მეთაური, საქართველოს სამოქალაქო და საზღვრის საქმეთა მთავარმმართველი
ევგენი ალექსანდრეს ძე გოლოვინი 30 ნოემბერი, 1837 – 25 ოქტომბერი, 1842 ცალკეული კავკასიური კორპუსის მეთაური, საქართველოს სამოქალაქო და საზღვრის საქმეთა მთავარმმართველი
ალექსანდრ ივანეს ძე ნეიდგარდტი 25 ოქტომბერი, 1842 – 27 დეკემბერი, 1844 ამიერკავკასიის მხარის მთავარსარდალი და ცალკეული კავკასიური კორპუსის მეთაური
კავკასიის მეფისნაცვლები
მიხეილ სიმონის ძე ვორონცოვი 27 დეკემბერი, 1844 - 1 მარტი, 1854 მეფისნაცვალი
ნიკოლოზ ანდრეის ძე რეადი 1 მარტი, 1854 – 29 ნოემბერი, 1854 მეფისნაცვლის მოვალეობის შემსრულებელი
ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე მურავიოვ–კარსკი 29 ნოემბერი, 1854 – 22 ივლისი, 1856 მეფისნაცვალი
ალექსანდრე ივანეს ძე ბარიატინსკი 22 ივლისი, 1856 – 6 დეკემბერი, 1862 მეფისნაცვალი
დიდი მთავარი მიხეილ ნიკოლოზის ძე რომანოვ უფროსი 6 დეკემბერი, 1862 - 23 ივლისი, 1881 მეფისნაცვალი
1881 წლის 22 ნოემბერს კავკასიის სამეფისნაცვლო გაუქმდა de facto
კავკასიის ადმინისტრაციის მთავარმართებლები (22 ნოემბერი, 1882 – 26 თებერვალი, 1905)
ალექსანდრე მიხეილის ძე დონდუკოვ-კორსაკოვი 1 იანვარი, 1882 - 3 ივნისი, 1890 მთავარმართებელი
სერგეი ალექსანდრეს ძე შერემეტიევი 3 ივნისი, 1890 – 6 დეკემბერი, 1896 მთავარმართებელი
გრიგორი სერგეის ძე გოლიცინი 12 დეკემბერი, 1896 – 1 იანვარი, 1905 მთავარმართებელი
1905 წლის 26 თებერვალს კავკასიის ადმინისტრაცია შეიცვალა სამეფისნაცვლოთი
კავკასიის მეფისნაცვლები (26 თებერვალი, 1905 – 9 მარტი, 1917)
გრაფი ილარიონ ივანეს ძე ვორონცოვ-დაშკოვი 26 თებერვალი, 1905 - 23 აგვისტო, 1915 მეფისნაცვალი
დიდი მთავარი ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე რომანოვ უმცროსი 23 აგვისტო, 1915 – 9 მარტი, 1917 მეფისნაცვალი
1917 წლის 9 მარტს, კავკასიაში ჩამოყალიბდა ამიერკავკასიის სპეციალური კომიტეტი

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მმართველები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის გერბი
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
მთავრობის თავმჯდომარეები
ევგენი გეგეჭკორი 28 ნოემბერი, 1917 - 9 აპრილი, 1918 ამიერკავკასიის კომისარიატის პირველი თავმჯდომარე
აკაკი ჩხენკელი 9 აპრილი, 1918 - 26 მაისი, 1918 საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის

მთავრობის თავმჯდომარე

ნოე ჟორდანია 24 ივლისი, 1918 - 18 მარტი, 1921 საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის

მთავრობის თავმჯდომარე

საქართველოს სსრ ლიდერები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • მიხეილ სტეფანეს ძე ოკუჯავა, აპრილი, 1922 - ოქტომბერი, 1922, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პასუხისმგებელი მდივანი)
  • ბესარიონ ბესარიონის ძე ლომინაძე, ოქტომბერი, 1922 - 1924, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პასუხისმგებელი მდივანი)
  • მიხეილ ივანეს ძე კახიანი, 1924 - 20 ნოემბერი, 1927, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პასუხისმგებელი მდივანი)
  • მიხეილ ივანეს ძე კახიანი, 20 ნოემბერი, 1927 - 6 მაისი, 1930, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი)
  • ლევან დავითის ძე ღოღობერიძე, 6 მაისი, 1930 - 20 ნოემბერი, 1930, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი)
  • სამსონ ანდრიას ძე მამულია, 20 ნოემბერი, 1930 - 13 ოქტომბერი, 1931, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი)
  • ლავრენტი იოსების ძე ქართველიშვილი, 13 ოქტომბერი, 1931 - 14 ნოემბერი, 1931, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი)
  • ალექსანდრე იორდანეს ძე მირცხულავა, 14 აპრილი, 1953 - 4 სექტემბერი, 1953, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი)
  • გივი გრიგოლის ძე გუმბარიძე, 14 აპრილი, 1989 - 17 ნოემბერი, 1989, (საქართველოს ბოლშევიკური კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი)

საქართველოს რესპუბლიკა (შემდგომში საქართველო)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საქართველოს რესპუბლიკის გერბი
საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტები (შემდგომში საქართველოს პრეზიდენტები)
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
პრეზიდენტი
ზვიად გამსახურდია 14 აპრილი, 1991 - 6 იანვარი, 1992 საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტი
სამხედრო გადატრიალება
ჯაბა იოსელიანი
თენგიზ კიტოვანი		 6 იანვარი, 1992 - 10 მარტი, 1992 საქართველოს რესპუბლიკის სამხედრო საბჭოს თავმჯდომარეები
ედუარდ შევარდნაძე 10 მარტი, 1992 – 6 ნოემბერი, 1992 საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე
ედუარდ შევარდნაძე 6 ნოემბერი, 1992 – 25 ნოემბერი, 1995 საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო მეთაური
პრეზიდენტი
ედუარდ შევარდნაძე 26 ნოემბერი, 1995 - 23 ნოემბერი, 2003 საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტი
ნინო ბურჯანაძე 23 ნოემბერი, 2003 - 25 იანვარი, 2004 საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტის მოვალეობის

შემსრულებელი

მიხეილ სააკაშვილი 25 იანვარი, 2004 - 25 ნოემბერი, 2007 საქართველოს პრეზიდენტი
ნინო ბურჯანაძე 25 ნოემბერი, 2007 - 20 იანვარი, 2008 საქართველოს პრეზიდენტის მოვალეობის

შემსრულებელი

მიხეილ სააკაშვილი 20 იანვარი, 2008 - 17 ნოემბერი, 2013 საქართველოს პრეზიდენტი
გიორგი მარგველაშვილი 17 ნოემბერი, 2013 - დღემდე საქართველოს პრეზიდენტი

საქართველოს მეფეების ფოტო გალერეა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • მარიამ ლორთქიფანიძე, როინ მეტრეველი (2007). საქართველოს მეფეები. თბილისი: ნეკერი. ISBN 99928-58-36-2. 

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კომენტარები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ მეფეთა სახელებად მოცემულია მათი თანამედროვე ვარიანტები, მრგვალ ფრჩხილებში კი მოცემულია "მოქცევაჲ ქართლისაჲ"-ში და "მეფეთა ცხოვრება"-ში მოცემული ვარიანტები, შესაბამისი თანმიმდევრობით.
  2. ↑ მეფეთა სახელები მოცემულია „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“-ში არსებული ფორმების მიხედვით, ხოლო ფრჩხილებში მოცემულია „მეფეთა ცხოვრება“-ში დადასტურებილი ფორმები.
  3. ↑ კვადრატულ ფრჩხილებში ჩასმულია იმ მეფეთა სახელები, რომლებიც არ იხსენებიან ქართულ საისტორიო წყაროთა („მოქცევაჲ ქართლისაჲ“, „ქართლის ცხოვრება“) მეფეთა სიებში, მაგრამ იხსენიებიან ბერძენ და რომაელ ავტოებთან, ან ეპიგრაფიკულ ძეგლებში.
  4. ↑ აფხაზეთის ერისთავთა სია ანოსიდან ლეონ I-მდე შემონახულია X საუკუნის ტექსტში – „აფხაზთა მეფეთა დივანი“, რომელიც, ტრადიციულად, ერთიანი საქართველოს მეფეს, ბაგრატ III-ს მიეწრება. სხვაგან ამ ერისთავთა სახელები დადასტურებული არ არის. სახელთა ძირითად ფორმად მოტანილია „დივანი“-ს ვერსია, ხოლო ფრჩხილებში – მისი თანამედროვე ვარიანტი.
  5. ↑ გიორგი V-ის გამეფების თარიღის საკითხთან დაკავშირებით არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა. მკვლევართა ნაწილის აზრით ის გამეფდა 1314 წელს.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Frederic P. Miller История Грузии Год:2010 ISBN 978-613-1-74942-1
  2. ↑ C. Burney, Die Bergvölker Vorderasiens, Essen 1975, 274
  3. ↑ დიაოხის (დიაენის, ტაოს) სამეფო
  4. ↑ Georgia. (2006). ბრიტანიკა. Retrieved February 14, 2006, from Encyclopædia Britannica Premium Service
  5. ↑ A. G. Sagona. Archaeology at the North-East Anatolian Frontier, p. 30.
  6. ↑ G. L. Kavtaradze. An Attempt to Interpret Some Anatolian and Caucasian Ethnonyms of the Classical Sources, p. 80f.
  7. ↑ R. G. Suny. The Making of the Georgian Nation, p. 6.
  8. ↑ История Грузии с древнейших времен до наших дней
  9. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 108-113
  10. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 113-116
  11. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 122-131
  12. ↑ დ. კლდიაშვილი, დ. გულორდავა, მ. მაყაშვილი — ქართული ჰერალდიკის ისტორია: საქართველოს სახელმწიფოებრიობის სიმბოლოები. (20 სმ). თბილისი, გვ. 78-79. ISBN 99928-0-519-6.
  13. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 131-132
  14. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 133
  15. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 137
  16. ↑ დავით კლდიაშვილი: ქართული ჰერალდიკის ისტორია: საქართველოს სახელმწიფოებრიობის სიმბოლოები / [რედ.: დავით გულორდავა, მიხეილ მაყაშვილი; მხატვ.: გია ბუღაძე]. - თბ., 2003
  17. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 147
  18. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 155
  19. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 156
  20. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 160-161
  21. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 161
  22. ↑ http://flags.me/2010/12/14/flag-of-georgia/
  23. ↑ D.M.Lang - Georgia in the Reign of Giorgi the Brilliant (1314-1346). Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 17,No. 1 (1955), p.84
  24. ↑ Georgia.. Encyclopædia Britannica Premium Service. წაკითხვის თარიღი: 2006-05-25.
  25. ↑ G. Gabeskiria p.72
  26. ↑ G. Macharashwili დროშა გორგასლიანი, თბ. 2011.
  27. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 165
  28. ↑ 28.0 28.1 28.2 საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 167
  29. ↑ 29.0 29.1 საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 168
  30. ↑ საქართველოს მეფეები, 2007, გვ. 169-170
ხ • გ • რ
ხ • გ • რ
ძვ. წ. IV საუკუნე
ძვ. წ. III საუკუნე
ძვ. წ. II საუკუნე
ძვ. წ. I საუკუნე
I საუკუნე
II საუკუნე
III საუკუნე
IV საუკუნე
V საუკუნე
VI საუკუნე
ხ • გ • რ
ხ • გ • რ
აფხაზეთის მთავრები
აფხაზეთის მეფეები
ხ • გ • რ
ქართლის მეფეები
კახეთის მეფეები
იმერეთის მეფეები
ხ • გ • რ
სამცხის მთავრები Jaqeli coat of arms.png
ახალციხის ფაშები
ხ • გ • რ
საქართველოს მმართველები რუსეთის იმპერიაში
მთავარმმართველი
მეფისნაცვალი
1882–1905 წლების მმართველები
1905–1917 წლების მმართველები
ხ • გ • რ
საქართველოს სსრ-ის ცკ მდივნები
საქართველოს სსრ გერბი
მამია ორახელაშვილი (1921-1922) · მიხეილ ოკუჯავა (1922-1922) · ბესო ლომინაძე (1922-1924) · მიხეილ კახიანი (1924-1930) · ლევან ღოღობერიძე (1930) · სამსონ მამულია (1930-1931) · ლავრენტი ქართველიშვილი (1931) · ლავრენტი ბერია (1931-1932, პირველი ვადით) · პეტრე აგნიაშვილი (1932-1934) · ლავრენტი ბერია (1934-1938, მეორე ვადით) · კანდიდ ჩარკვიანი (1938-1952) · აკაკი მგელაძე (1952-1953) · ალექსანდრე მირცხულავა (1953) · ვასილ მჟავანაძე (1953-1972) · ედუარდ შევარდნაძე (1972-1985) · ჯუმბერ პატიაშვილი (1985-1989) · გივი გუმბარიძე (1989-1990) · ავთანდილ მარგიანი (1990-1991) · ჯემალ მიქელაძე (1991)
 საქართველოს სსრ დროშა
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=საქართველოს_მმართველთა_სია&oldid=3472347“-დან