გუარამი
| გუარამი | |
|---|---|
| ერისმთავარი | |
| მმართ. დასაწყისი: | 575 |
| მმართ. დასასრული: | 600 |
| წინამორბედი: | ვეჟან ბუზმირი |
| მემკვიდრე: | სტეფანოზ I |
| შვილები: |
სტეფანოზ დემეტრე |
| დინასტია: | ბაგრატიონები |
| მამა: | ბაგრატ ბივრიტიანი [1] |
გუარამ, გვარამ კურაპალატი [1] — ქართლის ერისმთავარი (575 – 600), სასანიანთა იმპერიის ოლქის — ქართლის [2] მარზპანი, ვეჟან ბუზმირის შემდეგ.
წარმომავლობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
„ხოლო ძენი ბაკურ მეფისანი ვერ იპყრობდნენ მეფობასა სიმცირითა და დაშთნენ კახეთს. მაშინ სპარსთა მეფემან წარმოგზავნა ძე თჳსი ქასრე ერისთავად რანისა და მოვაკანისად. ამან ქასრე წარიბირნა ერისთავნი საქართველოსანი და მანვე მოსცა სამკჳდროდ საერისთონი და ნიჭნი დიდნი. განდგნენ თჳს-თჳსად ერისთავნი ივერიისანი და ხარკსა მისცემდნენ ქასრეს და ძენი ბაკურ მეფისანი იყვნენ მთიულეთს და ძენი მირდატისნი კლარჯეთს. სხუა ყოველი ქართლი, სომხითი დაიპყრეს სპარსთა და ბრძოდნენ ბერძენთა. შემდგომად ამისა იქმნა შფოთი სპარსეთს და წარვიდა ქასრე შუელად მამისა თჳსისა, რამეთუ უცალო იქმნენ სპარსნი; მაშინ შეიკრიბნენ ყოველნი ივერიის ერისთავნი და ითხოვეს მეფედ თჳსად ბერძენთა კეისრისაგან ნათესავი თჳსთა მეფეთა. ესე მოთხოვნა იყო, ოდეს უფლებდნენ აზნაურნი და მოაკლდა უფლება მათი ბოროტთა მათთაგან. მასვე ჟამსა მცხეთა აღთხელდებოდა და ტფილისი აღშენდებოდა; არმაზი შემცირდებოდა და კალა გამდიდრდებოდა. ხოლო კეისარმან მოსცა მეფედ გუარამ ასულის-წულისაგანი ვახტანგ გორგასლისა მირდატის დისაგანი და თჳთ ბაგრატოვანი და კეისარმან მოსცა გუარამს კურადპალატობა და პატივ-სცა და შემოკრბნენ ყოველნი ერისთავნი და სპასპეტნი ივერიისანი, კათალიკოზი სჳმეონ და ეპისკოპოზნი და აკურთხეს გუარამ მეფედ გიორგიისად დასაბამით 4524, ბერძულსა 6083, ქრისტეს აქეთ 575, ქართულსა 327, ინდიკტიონსა 8. ესე გუარამ მეფე ფრიად მორწმუნე და მაშენებელი ეკლესიათა. ამის-ზე მოკუდა კათალიკოზი სჳმეონ და დასუა სამოელ, ხოლო შვილთა ბაკურ მეფისათა დაიპყრეს კახეთი და ჰერეთი და ერისთობდნენ მუნ მორჩილებასა შინა გუარამ მეფის კურადპალატისასა. შემფგომად კეისარმან წარმოსცა განძი დიდი გუარამს, რათა გამოიყვანოს ჩდილოთ ლაშკარი და ბრძოდეს სპარსთა. ხოლო გუარამ გამოიყვანნა ოვსნი, ძურძუკნი და დიდონი, წარუძღუა სპითა საქართველოსათა. სტყუევნიდა და აოჴრებდა, ადრაბაგანსა მრავალსა ჟამსა. არამედ ოდეს ბარამ ჩუბინმან მოკლა თურქთა მეფე და აოტნა თურქნი, ამით მოცალე იქმნეს სპარსნი. მცნობნი ამისნი ბერძენნი და ქართველნი უკ-მოიქცნენ თჳსადვე. ხოლო გუარამ ამაგრებდა ციხე-ქალაქთა მოლოდინისათჳს სპარსთასა; გარნა წყალობა ჰყო ღმერთმან, შეიპყრა ბარამ ჩუბინმან სპარსთა მეფე ორმუზ ცოლის-ძმითურთ და დასწუნა თუალნი და ქასრე ძე მისი ბრძოლასა შინა აოტა. ხოლო ქასრე ლტოლვილი მივიდა წინაშე კეისრის მავრიკისა; ამას ქასრეს მისცა ასული თჳსი მავრიკ ცოლად და სპანი ძლიერნი (არამედ იურვა კეისარმან, რათა არა შურ-აგოს ქართლსა, არამედ იყოს ჩუენ შორის თავისუფლად; ხოლო ქასრემ აღთქმითა დაუმტკიცა და განთავისუფლდა ივერია), მოვიდა და დაიპყრა სპარსეთი ქასრემ; არამედ გუარამ კურადპალატი მეფობდა კეთილად; გარნა ერისთავნი ვერ სცვალნა: ვინაჲთგან გუჯარით აქუნდათ (მფლობელობა) კეისრისა და სპარსთა მეფისაგან, გარნა მორჩილებასა შინა გუარამისსა იყვნენ. კუალად მოკუდა კათალიკოზი სამოელ და დასუა სამოელვე; შემდგომად თჳთცა გარდაიცვალა ქრისტესა 600, ქართულსა 352.
გვარამ იწყობს შენებას ჯვარ-პატიოსნის ეკლესიისას მცხეთის პირდაპირ და ტფილისის სიონისას (ქართლის ცხოვრება, გვერდი 161). ამ დროს ცილება ქართველთა და სომეხთა შორის სარწმუნოების გამო. კათალიკოსი სვიმეონ ანუ კვირიონ განდევნის ხალკიდონის კრების მოწინააღმდეგეს ცორტავის ეპისკოპოსს შუშანიკის სასაფლაოდამ და დვინის კრება (596) არღვევს ქართველთ და სომეხთ სარწმუნოებრივს კავშირს.[3]
- სუმბატ დავითის ძის ქრონიკაში მოცემულია გუარამის გენეალოგია, რომელიც უკავშირდება ისრაელის მეფე დავითს.
- ჯუანშერის ცნობით, გუარამი იყო ვახტანგ გორგასლის შვილიშვილი.
სუმბატ დავითის ძე და ჯუანშერი ერთხმად აღიარებენ, ბიზანტიის კარზე გუარამის კურაპალიტად დანიშვნას. გუარამი ქართულ ისტორიოგრაფიაში პირველი კურაპალატია.
|
„ვახტანგის შთამომავლობამ ვერ შეძლო მის მიერ დატოვებული მემკვიდრეობის შენარჩუნება და ბერძნები დასავლეთ საქართველოში გაბატონდნენ. იმპერატორი მავრიკიოსი მთელი საქართველოს გამგებელი გახდა. აქ ისე იქცეოდა, როგორც ქვეყნის სრულუფლებიან მბრძანებელს შეჰფერის: მეფედ დასვა გუარამი, ბაგრატოვანთა გვარიდან და კურაპალატობა (ტიტული, რომელიც იმპერატორის სასახლის მარშლის წოდებას შეესაბამებოდა) უბოძა (575-600). მაგრამ მისმა ძემ, სტეფანოს I-მა, სპარსეთის მეფის შიშით ზურგი აქცია ბერძნებს, იმპერატორმა ჰერაკლემ, რომელიც იმხანად საქართელოში შემოიჭრა, ალყა შემოარტყა თბილისს, მოკლა სტეფანოზი და საქართველოს მეფის, ბაკურის ძე მთავრად დასვა.“
|
(მიხეილ თამარაშვილის "ქართული ეკლესია დასაბამიდან დღემდე", გვერდი 102.)
|
სპარსეთის დამარცხების შემდეგ ჰერაკლე ისევ დაბრუნდა საქართველოში, სადაც რამდენიმე ეკლესია ააგო, რითაც ხელი შეუწყო ქრისტიანობის განმტკიცებას.
მოქცევაჲ ქართლისაჲ-ს შატბერდისეული ვერსია მოგვითხრობს: სპარსნი უფლებდეს ქართლს და სომხითს და სივნიეთს და გუასპურაგანს; და კათალიკოზი იყო სამოველ და ნელად-რე შეკრბა ქართლი. და განაჩინეს ერის-თავად გუარამ და მერმე - კურაპალატად-ცა. ამან დადვა საფუძველი პატიოსნისა ჯუარისაჲ და ამას ზე-ვე იყო კათალიკოზი სამოელ-ვე სხუაჲ. და ტფილისისა მკჳდრთა დიდსა ეკლესიასა დაიწყეს: ნახევარსა იქმოდა ყოველი ერი და ნახევარსა ერის-თავნი; და კათალიკოზი იყო ბართლომე. და მისა შემდგომად ერის-თვობდა სტეფანოზ, ძჱ მისი, ძმაჲ დემეტრესი, და იქმოდა ეკლესიასა ჯუარისასა [2].
სუმბატ დავითის ძე გუარამს თვლის ქართველ ბაგრატიონთა მამათავრად. წყაროების საერთო მოწმობით, გუარამმა საფუძველი ჩაუყარა მცხეთის ჯვრის ტაძარს.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ბოგვერაძე ა., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 3, გვ. 287, თბ., 1978 წელი.
- ვ. გოილაძე, VI საუკუნეში ქართლის ადგილობრივი სახელმწიფოებრიობის აღდგენის დათარიღებისათვის. მაცნე, ისტორიის სერია №1, 1979;
- ა. ბოგვერაძე, ქართლის ფეოდალური სახელმწიფოს აღდგენა, საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტომი II, თბილისი, 1973;
- მ. ბახტაძე, ერისთავობის ინსტიტუტი საქართველოში. თბილისი, 2003;
- ზ. ალექსიძე, ქართლში ბაგრატიონთა დინასტიის პირველი გამოჩენა, კრებული ბაგრატიონები, თბილისი, 2003.
- ჯუანშერი, ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა I. თბილისი, 1955. გვერდი 218-222;
- სუმბატ დავითის ძე, ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა I. თბილისი, 1955. გვერდი 372-374;
- მოქცევაჲ ქართლისაჲ, ძველი ქართული აგოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები. ი. აბულაძის გამოცემა I, თბილისი, 1963;
- პროკოპი კესარიელი, გეორგიკა, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა II. თბილისი, 1965;
- თეოფანე ბიზანტიელი, გეორგიკა, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა III. თბილისი, 1936;
- მენანდრე პროტიქტორი, გეორგიკა, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა III. თბილისი, 1936.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
| წინამორბედი: ვეჟან ბუზმირი |
ქართლის მეფე კურაპალატი 575 — 600 |
შემდეგი: სტეფანოზ I |
| |||||||||||
