გუარამი

გუარამი
ერისმთავარი
მმართ. დასაწყისი:	575
მმართ. დასასრული:	600
წინამორბედი:	სასანიდი მარზპანი
მემკვიდრე:	სტეფანოზ I
შვილები:	სტეფანოზ დემეტრე
დინასტია:	ბაგრატიონები
მამა:	ბაგრატ ბივრიტიანი
გუარამი ვიკისაწყობში

გუარამის მონეტა (შეინიშნება სასანიდური გავლენა).

გუარამი, გვარამი — ქართლის პირველი ერისმთავარი (575–600) სასანიანთა იმპერიის ადმინისტრაციული მოხელის – მარზპანის (სპარს. ოლქის მმართველი) გამგებლობის შემდეგ და კლარჯეთ-ჯავახეთის ერისმთავარი^{[წყარო არ არის მითითებული 83 დღე]}; კურაპალატი (588–≈590).

არსებობს მოსაზრება, რომ გუარამი უნდა იყოს VI საუკუნის 70-იან წლებში ირანის წინააღმდეგ აჯანყებული ქართლის მეთაური გურგენი. ჯუანშერის ცნობით, გუარამი იყო ვახტანგ გორგასლის შვილიშვილი დედის მხრიდან. მას ქართლის ერისთავების თხოვნით ბიზანტიის კეისარმა კურაპალატობა უბოძა და ქართლის მეფედ დანიშნა. „მოქცევაჲ ქართლისაჲს“ ცნობით, გუარამი ქართლის ერისთავებმა აირჩიეს ერისმთავრად. სუმბატ დავითის ძე გუარამს ქართველ ბაგრატიონთა მამამთავრად მიიჩნევს. წყაროების საერთო მოწმობით, გუარამმა საფუძველი ჩაუყარა მცხეთის ჯვრის ტაძარს.

წარმომავლობა

„

შემოსლვა ქასრესი, გუარამ კუროპალატი ხოლო ძენი ბაკურ მეფისანი ვერ იპყრობდნენ მეფობასა სიმცირითა და დაშთნენ კახეთს. მაშინ სპარსთა მეფემან წარმოგზავნა ძე თჳსი ქასრე ერისთავად რანისა და მოვაკანისად. ამან ქასრე წარიბირნა ერისთავნი საქართველოსანი და მანვე მოსცა სამკჳდროდ საერისთონი და ნიჭნი დიდნი. განდგნენ თჳს-თჳსად ერისთავნი ივერიისანი და ხარკსა მისცემდნენ ქასრეს და ძენი ბაკურ მეფისანი იყვნენ მთიულეთს და ძენი მირდატისნი კლარჯეთს. სხუა ყოველი ქართლი, სომხითი დაიპყრეს სპარსთა და ბრძოდნენ ბერძენთა. შემდგომად ამისა იქმნა შფოთი სპარსეთს და წარვიდა ქასრე შუელად მამისა თჳსისა, რამეთუ უცალო იქმნენ სპარსნი; მაშინ შეიკრიბნენ ყოველნი ივერიის ერისთავნი და ითხოვეს მეფედ თჳსად ბერძენთა კეისრისაგან ნათესავი თჳსთა მეფეთა. ესე მოთხოვნა იყო, ოდეს უფლებდნენ აზნაურნი და მოაკლდა უფლება მათი ბოროტთა მათთაგან. მასვე ჟამსა მცხეთა აღთხელდებოდა და ტფილისი აღშენდებოდა; არმაზი შემცირდებოდა და კალა გამდიდრდებოდა. ხოლო კეისარმან მოსცა მეფედ გუარამ ასულის-წულისაგანი ვახტანგ გორგასლისა მირდატის დისაგანი და თჳთ ბაგრატოვანი და კეისარმან მოსცა გუარამს კურადპალატობა და პატივ-სცა და შემოკრბნენ ყოველნი ერისთავნი და სპასპეტნი ივერიისანი, კათალიკოზი სჳმეონ და ეპისკოპოზნი და აკურთხეს გუარამ მეფედ გიორგიისად დასაბამით წფკდ, ბერძულსა ხპგ, ქრისტეს აქეთ ფოე, ქართულსა ტკზ, ინდიკტიონსა ჱ.

“

ამ დროს იუსტინე II ებრძვის სპარსეთის მეფეს ქასრეს ანუ ხოსროს და ქართველნი იუსტინეს მომხრეთ იბრძვიან. გვარამ იწყობს შენებას ჯვარ-პატიოსნის ეკლესიისას მცხეთის პირ-და-პირ და ტფილისის სიონისას, (ქართლის ცხოვრება, გვერდი 161). ამ დროს ცილება ქართველთა და სომეხთა შორის სარწმუნოების გამო. კათალიკოსი სვიმეონ ანუ კვირიონ განდევნის ხალკიდონის კრების მოწინააღმდეგეს ცორტავის ეპისკოპოსს შუშანიკის სასაფლაოდამ და დვინის კრება (596 წ.) არღვევს ქართველთ და სომეხთ სარწმუნოებრივს კავშირს. † კათოლიკოსი სვიმეონ და ჯდება სამოელ; † სამოელ და ჯდება სამოელ.

• სუმბატ დავითის ძის ქრონიკაში მოცემულია გუარამის გენეალოგია, რომელიც უკავშირდება ისრაელის მეფე დავითს.
• ჯუანშერის ცნობით, გუარამი იყო ვახტანგ გორგასლის შვილიშვილი.

სუმბატ დავითის ძე და ჯუანშერი ერთხმად აღიარებენ, ბიზანტიის კარზე გუარამის კურაპალიტად დანიშვნას. გუარამი ქართულ ისტორიოგრაფიაში პირველი კურაპალატია.

„ვახტანგის შთამომავლობამ ვერ შეძლო მის მიერ დატოვებული მემკვიდრეობის შენარჩუნება და ბერძნები დასავლეთ საქართველოში გაბატონდნენ. იმპერატორი მავრიკიოსი მთელი საქართველოს გამგებელი გახდა. აქ ისე იქცეოდა, როგორც ქვეყნის სრულუფლებიან მბრძანებელს შეჰფერის: მეფედ დასვა გუარამი, ბაგრატოვანთა გვარიდან და კურაპალატობა (ტიტული, რომელიც იმპერატორის სასახლის მარშლის წოდებას შეესაბამებოდა) უბოძა (575-600). მაგრამ მისმა ძემ, სტეფანოს I-მა, სპარსეთის მეფის შიშით ზურგი აქცია ბერძნებს, იმპერატორმა ჰერაკლემ, რომელიც იმხანად საქართელოში შემოიჭრა, ალყა შემოარტყა თბილისს, მოკლა სტეფანოზი და საქართველოს მეფის, ბაკურის ძე მთავრად დასვა.“

(მიხეილ თამარაშვილის "ქართული ეკლესია დასაბამიდან დღემდე", გვერდი 102.)

სპარსეთის დამარცხების შემდეგ ჰერაკლე ისევ დაბრუნდა საქართველოში, სადაც რამდენიმე ეკლესია ააგო, რითაც ხელი შეუწყო ქრისტიანობის განმტკიცებას.

მოქცევაჲ ქართლისაჲ-ს შატბერდისეული ვერსია მოგვითხრობს: სპარსნი უფლებდეს ქართლს და სომხითს და სივნიეთს და გუასპურაგანს; და კათალიკოზი იყო სამოველ და ნელად-რე შეკრბა ქართლი. და განაჩინეს ერის-თავად გუარამ და მერმე - კურაპალატად-ცა. ამან დადვა საფუძველი პატიოსნისა ჯუარისაჲ და ამას ზე-ვე იყო კათალიკოზი სამოელ-ვე სხუაჲ. და ტფილისისა მკჳდრთა დიდსა ეკლესიასა დაიწყეს: ნახევარსა იქმოდა ყოველი ერი და ნახევარსა ერის-თავნი; და კათალიკოზი იყო ბართლომე. და მისა შემდგომად ერის-თვობდა სტეფანოზ, ძჱ მისი, ძმაჲ დემეტრესი, და იქმოდა ეკლესიასა ჯუარისასა.

სუმბატ დავითის ძე გუარამს თვლის ქართველ ბაგრატიონთა მამათავრად. წყაროების საერთო მოწმობით, გუარამმა საფუძველი ჩაუყარა მცხეთის ჯვრის ტაძარს.

ლიტერატურა

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

გუარამი

• ბოგვერაძე ა., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 3, გვ. 287, თბ., 1978 წელი.
• ვ. გოილაძე, VI საუკუნეში ქართლის ადგილობრივი სახელმწიფოებრიობის აღდგენის დათარიღებისათვის. მაცნე, ისტორიის სერია №1, 1979;
• ა. ბოგვერაძე, ქართლის ფეოდალური სახელმწიფოს აღდგენა, საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტომი II, თბილისი, 1973;
• მ. ბახტაძე, ერისთავობის ინსტიტუტი საქართველოში. თბილისი, 2003;
• ზ. ალექსიძე, ქართლში ბაგრატიონთა დინასტიის პირველი გამოჩენა, კრებული ბაგრატიონები, თბილისი, 2003.
• ჯუანშერი, ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა I. თბილისი, 1955. გვერდი 218-222;
• სუმბატ დავითის ძე, ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა I. თბილისი, 1955. გვერდი 372-374;
• მოქცევაჲ ქართლისაჲ, ძველი ქართული აგოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები. ი. აბულაძის გამოცემა I, თბილისი, 1963;
• პროკოპი კესარიელი, გეორგიკა, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა II. თბილისი, 1965;
• თეოფანე ბიზანტიელი, გეორგიკა, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა III. თბილისი, 1936;
• მენანდრე პროტიქტორი, გეორგიკა, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა III. თბილისი, 1936.

სქოლიო

წინამორბედი: სასანიდი მარზპანი

ქართლის მეფე კურაპალატი 575 — 600

შემდეგი: სტეფანოზ I