გაეროს წევრი სახელმწიფოები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
  193 წევრი სახელმწიფო
  2 გენერალური ასამბლეის დამკვირვებელი სახელმწიფოები (წმინდა საყდარი (ვატიკანი), პალესტინა)
  2 დაშვებული არაწევრი სახელმწიფო (კუკის კუნძულები, ნიუე)[1][2]
  17 არა თვითმმართველი ტერიტორიები
  ანტარქტიკა (ტერიტორიული პრეტენზიები შეჩერებული ანტარქტიკული ხელშეკრულებების სისტემის მიერ)
A long row of flags
გაეროს წევრი ქვეყნების დროშები, ერთა სასახლის წინ (ჟენევა, შვეიცარია). 2015 წლიდან ორი დამკვირვებელი სახელმწიფოს დროშა 193 წევრი სახელმწიფოს დროშებთან ერთადაა აღმართული.

გაერთიანებული ერების წევრი სახელმწიფოები გაერთიანებული ერების შემადგენლობაში შედის 193 სუვერენული სახელმწიფო. გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია (გაერო) არის მსოფლიოში ყველაზე დიდი მთავრობათაშორისი ორგანიზაცია. ყველა წევრს აქვს თანაბარი წარმომადგენლობა გაეროს გენერალურ ასამბლეაში.[3]

გაეროს წესდება განსაზღვრავს წევრი ქვეყნების მიღების წესებს. წევრობა ღიაა ყველა მშვიდობისმოყვარე სახელმწიფოსთვის, რომელიც ეთანხმება ქარტიის პირობებს და შეუძლია მათი შესრულება. ახალი წევრებს რეკომენდაცია უნდა გაუწიოს გაეროს უშიშროების საბჭომ. წევრი ქვეყნების გარდა, გაერო ასევე იწვევს არაწევრ სახელმწიფოებს, როგორც დამკვირვებლებს გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე.

წევრობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გაეროში ახალი წევრების მიღების კრიტერიუმები დადგენილია გაეროს ქარტიის II თავში, მე-4 მუხლით:[4]

  • გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრობა ღიაა ყველა მშვიდობისმოყვარე სახელმწიფოსთვის, რომლებიც იღებენ წესდებაში მოცემულ ვალდებულებებს და ორგანიზაციის გადაწყვეტილებით, შეუძლიათ და სურთ შეასრულონ ეს ვალდებულებები.
  • ნებისმიერი ასეთი სახელმწიფოს მიღება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრად ხორციელდება გენერალური ასამბლეის გადაწყვეტილებით, უშიშროების საბჭოს რეკომენდაციით.

უშიშროების საბჭოს მიერ ახალი წევრის მიღებაზე რეკომენდაციის გასაცემად საჭიროა საბჭოს თხუთმეტი წევრიდან არანაკლებ ცხრის დადებითი ხმა, ხოლო ხუთი მუდმივი წევრიდან არცერთმა არ უნდა გამოიყენოს იყენებს ვეტოს უფლებას. შემდეგ უშიშროების საბჭოს რეკომენდაცია უნდა დამტკიცდეს გენერალურ ასამბლეაზე ხმების ორი მესამედით.[5]

პრინციპულად, მხოლოდ სუვერენულ სახელმწიფოებს შეუძლიათ გახდნენ გაეროს წევრები, და ამჟამად, გაეროს ყველა წევრი სუვერენული სახელმწიფოა. მიუხედავად იმისა, რომ ხუთი წევრი არ იყო სუვერენული, როდესაც ისინი შეუერთდნენ გაეროს, ისინი შემდგომში ყველა გახდა სრული დამოუკიდებელი 1946-1991 წლებში. იმის გამო, რომ სახელმწიფოს გაეროში გაწევრიანება შეიძლება მხოლოდ უშიშროების საბჭოსა და გენერალური ასამბლეის დამტკიცებით, რამდენიმე სახელმწიფო, რომლებიც მონტევიდეოს კონვენციის მიხედვით სუვერენულად ითვლებიან, არ არიან გაეროს წევრები. ეს იმიტომ ხდება, რომ გაერო მათ არ თვლის სუვერენიტეტის მფლობელად, ძირითადად საერთაშორისო აღიარების არარსებობის ან ერთ-ერთი მუდმივი წევრის წინააღმდეგობის გამო, ზემოთ ხსენებული გამომდინარეობს აღიარების კონსტიტუტიური თეორიისაგან[6] და სტიმსონის დოქტრინისგან.[7][8][9]

წევრი ქვეყნების გარდა, გაერო ასევე იწვევს არაწევრ ქვეყნებს, რომ გახდნენ დამკვირვებელი სახელმწიფოები გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე,[10] რაც მათ საშუალებას აძლევს მიიღონ მონაწილეობა და ისაუბრონ გენერალური ასამბლეის სხდომებზე, მაგრამ არ შეუძლიათ ხმის მიცემა. დამკვირვებლები ძირითადად არიან მთავრობათაშორისი ორგანიზაციები და საერთაშორისო ორგანიზაციები და სუბიექტები, რომელთა სახელმწიფოებრიობა ან სუვერენიტეტი ზუსტად არ არის განსაზღვრული.

დამფუძნებელი წევრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია 1945 წელს, მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. ღია ცისფერში დამფუძნებელი წევრები. მუქ ლურჯში, პროტექტორატები და დამფუძნებელი წევრების ტერიტორიები.

გაერო ოფიციალურად შეიქმნა 1945 წლის 24 ოქტომბერს, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდების რატიფიცირების შემდეგ გაეროს უშიშროების საბჭოს ხუთი მუდმივი წევრის (ჩინეთის რესპუბლიკა, საფრანგეთი, საბჭოთა კავშირი, დიდი ბრიტანეთი და შეერთებული შტატები) და სხვა ხელმომწერთა უმრავლესობის მიერ.[11] სულ 51 დამფუძნებელი წევრი შეუერთდა ორგანიზაციას იმ წელს; მათგან 50-მა ხელი მოაწერა ქარტიას გაეროს საერთაშორისო ორგანიზაციის კონფერენციაზე სან-ფრანცისკოში 1945 წლის 26 ივნისს, ხოლო პოლონეთმა, რომელიც არ იყო წარმოდგენილი კონფერენციაზე, ხელი მოაწერა მას 1945 წლის 15 ოქტომბერს.[12][13]

გაეროს თავდაპირველი წევრები იყვნენ: ჩინეთი (მაშინ ჩინეთის რესპუბლიკა ), საფრანგეთი (მაშინ დროებითი მთავრობა), რუსეთი (მაშინ საბჭოთა კავშირი), დიდი ბრიტანეთი, შეერთებული შტატები (ეს პირველი ხუთი ქმნიდა უშიშროების საბჭოს), არგენტინა, ავსტრალია, ბელგია, ბოლივია, ბრაზილია, ბელარუსი (მაშინ ბელორუსის სსრ), კანადა, ჩილე, კოლუმბია, კოსტა რიკა, კუბა, ჩეხოსლოვაკია (მაშინ მესამე რესპუბლიკა), დანია, დომინიკის რესპუბლიკა, ეკვადორი, ეგვიპტე (მაშინ ეგვიპტის სამეფო), ელ სალვადორი, ეთიოპია (მაშინაბისინია), საბერძნეთი (მაშინ სამეფო სამეფო), გვატემალა, ჰაიტი, ჰონდურასი, ინდოეთი, ირანი, ერაყი (მაშინ ერაყის სამეფო), ლიბანი, ლიბერია, ლუქსემბურგი, მექსიკა, ნიდერლანდები, ახალი ზელანდია (მაშინ ახალი ზელანდიის სამეფო), ნიკარაგუა, ნორვეგია, პანამა, პარაგვაი, პერუ, ფილიპინები (მაშინ ფილიპინების თანამეგობრობა), პოლონეთი, საუდის არაბეთი, სამხრეთ აფრიკა (მაშინ სამხრეთ აფრიკის კავშირი), სირია, თურქეთი, უკრაინა (მაშინ უკრაინის სსრ), ურუგვაი, ვენესუელა და იუგოსლავია (მაშინ დემოკრატიული ფედერალური იუგოსლავია).[13]

დამფუძნებელ წევრებს შორის 49 ან კვლავ გაეროს წევრია, ან მათი წევრობა გაეროში გაგრძელდა მემკვიდრე სახელმწიფოს მიერ (იხ. ცხრილი ქვემოთ); მაგალითად, საბჭოთა კავშირის წევრობა რუსეთის ფედერაციამ გააგრძელა მისი დაშლის შემდეგ. დანარჩენი ორი თავდაპირველი წევრი, ჩეხოსლოვაკია და იუგოსლავია (ანუ იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკა) დაიშალა და მათი წევრობა გაეროში არ გაგრძელებულა 1992 წლიდან რომელიმე ერთი მემკვიდრე სახელმწიფოს მიერ.[13]

გაეროს დაარსების დროს გაეროში ჩინეთის ადგილს იკავებდა ჩინეთის რესპუბლიკა, მაგრამ გაეროს გენერალური ასამბლეის 1971 წლის რეზოლუცია 2758-ის შედეგად, ის ამჟამად ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკას ეკუთვნის.

რამდენიმე თავდაპირველი წევრი არ იყო სუვერენული, როდესაც ისინი შეუერთდნენ გაეროს და მხოლოდ მოგვიანებით მოიპოვეს სრული დამოუკიდებლობა:[14]

ამჟამინდელი წევრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ამჟამინდელი წევრები და მათი მიღების თარიღები ჩამოთვლილია ქვემოთ მათი ოფიციალური აღნიშვნებით, რომლებიც გამოიყენება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ.[16][17]

წევრი ქვეყნების ოფიციალური აღნიშვნების ანბანური თანმიმდევრობა ინგლისურ ენაზე გამოიყენება გენერალური ასამბლეის სესიების ადგილების განლაგების დასადგენად.[18] ზოგიერთი წევრი სახელმწიფო იყენებს სრულ ოფიციალურ სახელებს თავის ოფიციალურ აღნიშვნებში და, შესაბამისად, განლაგებისას მათი მთლიანი სახელები გამოიყენება.[13][19][20]

გაეროს წევრი სახელმწიფოები
წევრი სახელმწიფოები გაწევრიანების თარიღი დამფუძნებელი წევრი იხილეთ აგრეთვე
ავღანეთი[ა] 19 ნოემბერი 1946 No 2021 წლის 1 დეკემბერს, ცხრა სახელმწიფოსგან შემდგარმა გენერალური ასამბლეის დამოწმების კომიტეტმა გადაავადა თალიბანისათვის ავღანეთის გაეროში წარმოდგენის უფლების მიცემის საკითხის გადაწყვეტა.[21] 2022 წლის 15 თებერვალს გაერომ გამოსცა წევრი სახელმწიფოების განახლებული სია, რომელშიც ღანის ადმინისტრაციის ოფიციალური წარმომადგენლების სახელები და მათი დანიშვნის თარიღები ამოღებული და ჩანაცვლებული იყო ცარიელი ადგილებით. სახელმწიფოს სახელად „ავღანეთის ისლამური რესპუბლიკა“ ეწერა.[22][23] 2022 წლის 12 დეკემბერს დამოწმების კომიტეტმა გადაწყვეტილება კვლავ გადაავადა.[24]
ალბანეთი 14 დეკემბერი 1955 No
ალჟირი 8 ოქტომბერი 1962 No
ანდორა 28 ივლისი 1993 No
ანგოლა 1 დეკემბერი 1976 No
ანტიგუა და ბარბუდა 11 ნოემბერი 1981 No
არგენტინა 24 ოქტომბერი 1945 Yes
სომხეთი 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ავსტრალია 1 ნოემბერი 1945 Yes
ავსტრია 14 დეკემბერი 1955 No
აზერბაიჯანი 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ბაჰამის კუნძულები 18 სექტემბერი 1973 No
ბაჰრეინი 21 სექტემბერი 1971 No
ბანგლადეში 17 სექტემბერი 1974 No
ბარბადოსი 9 დეკემბერი 1966 No
ბელარუსი 24 ოქტომბერი 1945 Yes ყოფილი წევრი: ბელორუსიის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა (დამფუძნებელი წევრი)
ბელგია 27 დეკემბერი 1945 Yes
ბელიზი 25 სექტემბერი 1981 No
ბენინი[ბ] 20 სექტემბერი 1960 No
ბუტანი 21 სექტემბერი 1971 No
ბოლივიის მრავალეროვანი სახელმწიფო[გ] 14 ნოემბერი 1945 Yes
ბოსნია და ჰერცეგოვინა 22 მაისი 1992 No ყოფილი წევრი: იუგოსლავია (დამფუძნებელი წევრი)
ბოცვანა 17 ოქტომბერი 1966 No
ბრაზილია 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ბრუნეი დარუსალამი 21 სექტემბერი 1984 No
ბულგარეთი 14 დეკემბერი 1955 No
ბურკინა ფასო[დ] 20 სექტემბერი 1960 No
ბურუნდი 18 სექტემბერი 1962 No
კაბო ვერდე[ე] 16 სექტემბერი 1975 No
კამბოჯა[ვ] 14 დეკემბერი 1955 No
კამერუნი[ზ] 20 სექტემბერი 1960 No
კანადა 9 ნოემბერი 1945 Yes
ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა[თ] 20 სექტემბერი 1960 No
ჩადი 20 სექტემბერი 1960 No
ჩილე 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ჩინეთი 24 ოქტომბერი 1945 Yes ყოფილი წევრი: ჩინეთის რესპუბლიკა
კოლუმბია 5 ნოემბერი 1945 Yes
კომორის კუნძულები 12 ნოემბერი 1975 No
კონგოს რესპუბლიკა[ი] 20 სექტემბერი 1960 No
კოსტა რიკა 2 ნოემბერი 1945 Yes
კოტ-დ’ივუარი[კ] 20 სექტემბერი 1960 No
ხორვატია 22 მაისი 1992 No ყოფილი წევრი: იუგოსლავია (დამფუძნებელი წევრი)
კუბა 24 ოქტომბერი 1945 Yes
კვიპროსი 20 სექტემბერი 1960 No
ჩეხეთი[ლ] 19 იანვარი 1993 No ყოფილი წევრი: ჩეხოსლოვაკია (დამფუძნებელი წევრი)
კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა 17 სექტემბერი 1991 No
კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა[მ] 20 სექტემბერი 1960 No
დანია[ნ] 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ჯიბუტი 20 სექტემბერი 1977 No
დომინიკა 18 დეკემბერი 1978 No
დომინიკელთა რესპუბლიკა 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ეკვადორი 21 დეკემბერი 1945 Yes
ეგვიპტე 24 ოქტომბერი 1945 Yes ყოფილი წევრი: გაერთიანებული არაბული რესპუბლიკა
ელ-სალვადორი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ეკვატორული გვინეა 12 ნოემბერი 1968 No
ერიტრეა 28 მაისი 1993 No
ესტონეთი 17 სექტემბერი 1991 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ესვატინი[ო] 24 სექტემბერი 1968 No
ეთიოპია 13 ნოემბერი 1945 Yes
ფიჯი 13 ოქტომბერი 1970 No
ფინეთი 14 დეკემბერი 1955 No
საფრანგეთი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
გაბონი 20 სექტემბერი 1960 No
გამბია 21 სექტემბერი 1965 No
საქართველო 31 ივლისი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
გერმანია 18 სექტემბერი 1973 No ყოფილი წევრი: გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა
განა 8 მარტი 1957 No
საბერძნეთი 25 ოქტომბერი 1945 Yes
გრენადა 17 სექტემბერი 1974 No
გვატემალა 21 ნოემბერი 1945 Yes
გვინეა 12 დეკემბერი 1958 No
გვინეა-ბისაუ 17 სექტემბერი 1974 No
გაიანა 20 სექტემბერი 1966 No
ჰაიტი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ჰონდურასი 17 დეკემბერი 1945 Yes
უნგრეთი 14 დეკემბერი 1955 No
ისლანდია 19 ნოემბერი 1946 No
ინდოეთი 30 ოქტომბერი 1945 Yes
ინდონეზია[პ] 28 სექტემბერი 1950 No
ირანის ისლამური რესპუბლიკა[ჟ] 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ერაყი 21 დეკემბერი 1945 Yes
ირლანდია 14 დეკემბერი 1955 No
ისრაელი 11 მაისი 1949 No
იტალია 14 დეკემბერი 1955 No
იამაიკა 18 სექტემბერი 1962 No
იაპონია 18 დეკემბერი 1956 No
იორდანია 14 დეკემბერი 1955 No
ყაზახეთი 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
კენია 16 დეკემბერი 1963 No
კირიბატი 14 სექტემბერი 1999 No
ქუვეითი 14 მაისი 1963 No
ყირგიზეთი 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ლაოსის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა[რ] 14 დეკემბერი 1955 No
ლატვია 17 სექტემბერი 1991 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ლიბანი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ლესოტო 17 ოქტომბერი 1966 No
ლიბერია 2 ნოემბერი 1945 Yes
ლიბია[ს] 14 დეკემბერი 1955 No 2022 წლის 12 დეკემბერს დამოწმების კომიტეტმა გადაავადა ეროვნული სტაბილურობის მთავრობისათვის ლიბიის გაეროში წარმოდგენის უფლებაზე გადაწყვეტილება და ეროვნული ერთიანობის მთავრობას მისცა ადგილის შენარჩუნების უფლება.[24]
ლიხტენშტაინი 18 სექტემბერი 1990 No
ლიეტუვა 17 სექტემბერი 1991 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ლუქსემბურგი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
მადაგასკარი 20 სექტემბერი 1960 No
მალავი 1 დეკემბერი 1964 No
მალაიზია 17 სექტემბერი 1957 No
მალდივები[ტ] 21 სექტემბერი 1965 No
მალი 28 სექტემბერი 1960 No
მალტა 1 დეკემბერი 1964 No
მარშალის კუნძულები 17 სექტემბერი 1991 No
მავრიტანია 27 ოქტომბერი 1961 No
მავრიკი 24 აპრილი 1968 No
მექსიკა 7 ნოემბერი 1945 Yes
მიკრონეზიის ფედერაციული შტატები 17 სექტემბერი 1991 No
მონაკო 28 მაისი 1993 No
მონღოლეთი 27 ოქტომბერი 1961 No
მონტენეგრო 28 ივნისი 2006 No ყოფილი წევრები: იუგოსლავია (დამფუძნებელი წევრი), სერბეთი და მონტენეგრო
მაროკო 12 ნოემბერი 1956 No
მოზამბიკი 16 სექტემბერი 1975 No
მიანმარი[უ] 19 აპრილი 1948 No 2021 წლის 1 დეკემბერს დამოწმების კომიტეტმა გადაავადა მიანმარის მმართველი სამხედრო ხუნტას მიერ მიანმარის გაეროში წარმოდგენის უფლებაზე გადაწყვეტილება.[21] გადაწყვეტილება კვლავ გადაავადეს 2022 წლის 12 დეკემბერს.[24]
ნამიბია 23 აპრილი 1990 No
ნაურუ 14 სექტემბერი 1999 No
ნეპალი 14 დეკემბერი 1955 No
ნიდერლანდების სამეფო[ნ] 10 დეკემბერი 1945 Yes
ახალი ზელანდია[ნ] 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ნიკარაგუა 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ნიგერი 20 სექტემბერი 1960 No
ნიგერია 7 ოქტომბერი 1960 No
ჩრდილოეთი მაკედონია[ფ] 8 აპრილი 1993 No ყოფილი წევრი: იუგოსლავია (დამფუძნებელი წევრი)
ნორვეგია 27 ნოემბერი 1945 Yes
ომანი 7 ოქტომბერი 1971 No
პაკისტანი 30 სექტემბერი 1947 No
პალაუ 15 დეკემბერი 1994 No
პანამა 13 ნოემბერი 1945 Yes
პაპუა ახალი გვინეა 10 ოქტომბერი 1975 No
პარაგვაი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
პერუ 31 ოქტომბერი 1945 Yes
ფილიპინები 24 ოქტომბერი 1945 Yes
პოლონეთი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
პორტუგალია 14 დეკემბერი 1955 No
კატარი 21 სექტემბერი 1971 No
კორეის რესპუბლიკა 17 სექტემბერი 1991 No
მოლდოვის რესპუბლიკა[ქ] 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
რუმინეთი 14 დეკემბერი 1955 No
რუსეთის ფედერაცია 24 ოქტომბერი 1945 Yes ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
რუანდა 18 სექტემბერი 1962 No
სენტ-კიტსი და ნევისი[ღ] 23 სექტემბერი 1983 No
სენტ-ლუსია 18 სექტემბერი 1979 No
სენტ-ვინსენტი და გრენადინები 16 სექტემბერი 1980 No
სამოა[ყ] 15 დეკემბერი 1976 No
სან მარინო 2 მარტი 1992 No
სან-ტომე და პრინსიპი 16 სექტემბერი 1975 No
საუდის არაბეთი 24 ოქტომბერი 1945 Yes
სენეგალი 28 სექტემბერი 1960 No
სერბეთი 1 ნოემბერი 2000 No ყოფილი წევრები: იუგოსლავია (დამფუძნებელი წევრი), სერბეთი და მონტენეგრო
სეიშელის კუნძულები 21 სექტემბერი 1976 No
სიერა-ლეონე 27 სექტემბერი 1961 No
სინგაპური 21 სექტემბერი 1965 No ყოფილი წევრი: მალაიზია
სლოვაკეთი 19 იანვარი 1993 No ყოფილი წევრი: ჩეხოსლოვაკია (დამფუძნებელი წევრი)
სლოვენია 22 მაისი 1992 No ყოფილი წევრი: იუგოსლავია (დამფუძნებელი წევრი)
სოლომონის კუნძულები 19 სექტემბერი 1978 No
სომალი 20 სექტემბერი 1960 No
სამხრეთი აფრიკა[შ] 7 ნოემბერი 1945 Yes
სამხრეთი სუდანი 14 ივლისი 2011 No
ესპანეთი 14 დეკემბერი 1955 No
შრი ლანკა[ჩ] 14 დეკემბერი 1955 No
სუდანი 12 ნოემბერი 1956 No
სურინამი[ც] 4 დეკემბერი 1975 No
შვედეთი 19 ნოემბერი 1946 No
შვეიცარია 10 სექტემბერი 2002 No
სირიის არაბული რესპუბლიკა 24 ოქტომბერი 1945 Yes ყოფილი წევრი: გაერთიანებული არაბული რესპუბლიკა
ტაჯიკეთი 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ტაილანდი 16 დეკემბერი 1946 No
ტიმორ-ლესტე 27 სექტემბერი 2002 No
ტოგო 20 სექტემბერი 1960 No
ტონგა 14 სექტემბერი 1999 No
ტრინიდადი და ტობაგო 18 სექტემბერი 1962 No
ტუნისი 12 ნოემბერი 1956 No
თურქეთი[ძ] 24 ოქტომბერი 1945 Yes
თურქმენეთი 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ტუვალუ 5 სექტემბერი 2000 No
უგანდა 25 ოქტომბერი 1962 No
უკრაინა 24 ოქტომბერი 1945 Yes ყოფილი წევრი: უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა (დამფუძნებელი წევრი)
არაბთა გაერთიანებული საამიროები 9 დეკემბერი 1971 No
დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ტანზანიის გაერთიანებული რესპუბლიკა[წ] 14 დეკემბერი 1961 No
ამერიკის შეერთებული შტატები 24 ოქტომბერი 1945 Yes
ურუგვაი 18 დეკემბერი 1945 Yes
უზბეკეთი 2 მარტი 1992 No ყოფილი წევრი: საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (დამფუძნებელი წევრი)
ვანუატუ 15 სექტემბერი 1981 No
ვენესუელის ბოლივარული რესპუბლიკა[ჭ] 15 ნოემბერი 1945 Yes
ვიეტ ნამი 20 სექტემბერი 1977 No
იემენი 30 სექტემბერი 1947 No ყოფილი წევრები: იემენი და იემენის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა
ზამბია 1 დეკემბერი 1964 No
ზიმბაბვე 25 აგვისტო 1980 No

ყოფილი წევრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჩინეთის რესპუბლიკა (1945-1971)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

A map of East Asia highlighting the Chinese states
ტერიტორიები, რომლებსაც აკონტროლებენ ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა და ჩინეთის რესპუბლიკა

ჩინეთის რესპუბლიკა (ROC) შეუერთდა გაეროს, როგორც დამფუძნებელი წევრი 1945 წლის 24 ოქტომბერს, და როგორც ეს განსაზღვრულია გაეროს წესდების V თავის 23-ე მუხლით, გახდა გაეროს უშიშროების საბჭოს ხუთი მუდმივი წევრიდან ერთ-ერთი.[28] 1949 წელს, ჩინეთის სამოქალაქო ომის შედეგად, კუომინტანგის ხელმძღვანელობით ROC-მ დაკარგა ეფექტური კონტროლი კონტინენტურ ჩინეთზე და გადავიდა კუნძულ ტაივანზე, ხოლო კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელობით ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის მთავრობამ (PRC) 1949 წლის 1 ოქტომბერს კონტროლი დაამყარა მთლიან კონტინენტურ ჩინეთზე. გაეროს ეცნობა 1949 წლის 18 ნოემბერს ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის ცენტრალური სახალხო მთავრობის შექმნის შესახებ; თუმცა, ჩინეთის რესპუბლიკის მთავრობამ განაგრძო ჩინეთის წარმომადგენლობა გაეროში, მიუხედავად ROC-ის იურისდიქციის მცირე ტერიტორიაზე გავრცელებისა. რადგან ორივე მთავრობა აცხადებდა, რომ იყო ჩინეთის ერთადერთი ლეგიტიმური წარმომადგენელი, განიხილებოდა წინადადებები გაეროში ჩინეთის წარმომადგენლობის ცვლილების შესახებ, მაგრამ უარყოფილი იქნა მომდევნო ორი ათწლეულის განმავლობაში, რადგან ROC კვლავ აღიარებული იყო ჩინეთის ერთადერთ ლეგიტიმურ წარმომადგენლად გაეროს წევრთა უმრავლესობის მიერ. ორივე მხარემ უარყო კომპრომისული წინადადებები, რათა ორივე სახელმწიფოს მიეცეთ საშუალება მონაწილეობა მიეღოთ გაეროში, ერთი ჩინეთის პოლიტიკის საფუძველზე.[29]

1970-იანი წლებისთვის საერთაშორისო დიპლომატიურ წრეებში ცვლა მოხდა და PRC-მ მოიპოვა უპირატესობა საერთაშორისო დიპლომატიურ ურთიერთობებში აღიარების რაოდენობაში. 1971 წლის 25 ოქტომბერს, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ 21-ედ განიხილა გაეროში PRC-ის მიღების შესაძლებლობა,[30] მიღებულ იქნა გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 2758, რომლითაც იგი აღიარებდა, რომ „სახალხო რესპუბლიკის მთავრობის წარმომადგენლები ჩინეთის ერთადერთი კანონიერი წარმომადგენელია გაეროში და რომ ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა არის უშიშროების საბჭოს ხუთი მუდმივი წევრიდან ერთ-ერთი და გადაწყვიტა“ რომ „აღადგინოს თავისი ყველა უფლება ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში და აღიაროს მისი მთავრობის წარმომადგენლები, როგორც ჩინეთის ერთადერთი ლეგიტიმური წარმომადგენელი გაეროში, და დაუყოვნებლივ განდევნოს ჩიანგ კაი-შეკის წარმომადგენლები იმ ადგილიდან, რომელსაც ისინი უკანონოდ იკავებენ გაეროში და მასთან დაკავშირებულ ყველა ორგანიზაციაში.“[31] ამით ფაქტობრივად გადაეცა ჩინეთის ადგილსამყოფელი გაეროში, მათ შორის მისი მუდმივი ადგილი უშიშროების საბჭოში, ROC-დან PRC-ს და გააძევეს ROC გაეროდან.

გაეროში ადგილის დაკარგვის გარდა, გაეროს გენერალურმა მდივანმა რეზოლუციიდან დაასკვნა, რომ გენერალურმა ასამბლეამ ტაივანი მიიჩნია ჩინეთის პროვინციად, რომელიც აღნიშნავს დიდი ჩინეთის რეგიონს. შესაბამისად, გენერალურმა მდივანმა გადაწყვიტა, რომ არ იყო ნებადართული ROC გამხდარიყო მასთან დეპოზირებული ხელშეკრულებების მხარე.[32]

ტაივანის წარმომადგენლად დაბრუნების წინადადებები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Ma Ying-jeou stands behind a podium decked with flowers
მა ინგ ჯეუს პრეზიდენტობისას ჩინეთის რესპუბლიკამ პირველად მონაწილეობა გაეროს ორგანოში თითქმის 40 წლის შემდეგ.

1993 წელს ROC-მა დაიწყო კამპანია ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკისგან განცალკევებით გაეროში გაწევრიანების მიზნით. განიხილებოდა რამდენიმე ვარიანტი, მათ შორის სპეციალიზებულ სააგენტოებში წევრობის მოთხოვნა, დამკვირვებლის სტატუსის მიღება, სრულუფლებიანი წევრობისთვის განაცხადი ან 2758 რეზოლუციის გაუქმება გაეროში ჩინეთის ადგილის დასაბრუნებლად.[33]

ყოველწლიურად 1993 წლიდან 2006 წლამდე, გაეროს წევრი ქვეყნები გაეროს გენერალურ მდივანს წარუდგენდნენ მემორანდუმს, რომლითაც სთხოვდნენ გაეროს გენერალურ ასამბლეას განეხილა ROC-ს გაეროში მონაწილეობის განახლება.[34][ხ] ეს მიდგომა არჩეული იყო წევრობის ფორმალური განაცხადის სანაცვლოდ, რადგან ის შეიძლება ამოქმედდეს გენერალური ასამბლეის მიერ, ხოლო წევრობის განაცხადს დასჭირდებოდა უშიშროების საბჭოს დამტკიცება, სადაც PRC-ს აქვს ვეტო.[33] ადრეული წინადადებები რეკომენდაციას უწევდა ROC-ის და PRC-ის პარალელურ წარმომადგენლობას ჩინეთის ადგილას, საბოლოო გაერთიანების მოლოდინში, მოყვანილი იყო სხვა გაყოფილი ქვეყნების მაგალითები, რომლებიც გახდნენ გაეროს ცალკეული წევრი ქვეყნები, როგორიცაა აღმოსავლეთ და დასავლეთ გერმანია და ჩრდილოეთ და სამხრეთ კორეა. მოგვიანებით წინადადებებმა ხაზგასმით აღნიშნეს, რომ ROC იყო ცალკე სახელმწიფო, რომელზეც PRC არ გააჩნდა სუვერენიტეტი. ეს შემოთავაზებული რეზოლუციები მოიხსენიებდნენ ROC-ს სხვადასხვა სახელწოდებით: „ჩინეთის რესპუბლიკა ტაივანში“ (1993-1994), „ჩინეთის რესპუბლიკა ტაივანზე“ (1995-1997, 1999-2002), „ჩინეთის რესპუბლიკა“ (1998), „ჩინეთის რესპუბლიკა (ტაივანი)“ (2003) და „ტაივანი“ (2004–2006).

თუმცა, თოთხმეტივე მცდელობა წარუმატებელი აღმოჩნდა, რადგან გენერალური ასამბლეის გენერალურმა კომიტეტმა უარი თქვა საკითხის ასამბლეის დღის წესრიგში განსახილველად დაყენებაზე, PRC-ის ძლიერი წინააღმდეგობის გამო.[35]

მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ეს წინადადება ბუნდოვანი იყო, ROC მოითხოვდა გაეროს საქმიანობაში მონაწილეობის უფლებას რაიმე სამართლებრივი მექანიზმის მითითების გარეშე, 2007 წელს ROC-მ წარმოადგინა ოფიციალური განაცხადი სახელწოდებით „ტაივანი“ გაეროში სრულუფლებიანი წევრობისთვის.[36] თუმცა, განცხადება უარყო გაეროს იურიდიულ საკითხთა ოფისმა გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 2758-ით,[37] უშიშროების საბჭოსთვის გადაგზავნის გარეშე. გაეროს გენერალურმა მდივანმა პან კი მუნმა განაცხადა:

„ გაეროს პოზიცია არის, რომ ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა არის ჩინეთის ერთადერთი და ლეგიტიმური წარმომადგენელი მთავრობა. აქამდე მიღებული გადაწყვეტილებები ტაივანელი ხალხის გაეროში გაწევრიანების ნებასთან დაკავშირებით მიღებული იყო ამ საფუძვლით. რეზოლუცია (გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 2758), რომელიც თქვენ ახლა ახსენეთ აშაკარად აღნიშნავს, რომ ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა არის ჩინეთის ერთადერთი და ლეგიტიმური წარმომადგენელი მთავრობა და გაეროს პოზიცია არის, რომ ტაივანი ჩინეთის ნაწილია.[38] “

გაეროს განცხადებაზე უარის თქმის გამო, ROC-ის მთავრობამ განაცხადა, რომ ტაივანი არც ახლა არის და არც ოდესმე ყოფილა PRC-ის იურისდიქციის ქვეშ და რომ გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 2758 არ განმარტავს გაეროში ტაივანის წარმომადგენლობის საკითხს და ეს ხელს არ უშლის ტაივანის მონაწილეობას გაეროში, როგორც დამოუკიდებელი სუვერენული სახელმწიფო.[39] ROC-ის მთავრობამ ასევე გააკრიტიკა აკრძალვა იმის გამო, რომ ტაივანი ჩინეთის ნაწილად გამოაცხადა და განცხადება უშიშროების საბჭოს ან გენერალური ასამბლეისთვის გადაცემის გარეშე დააბრუნა უკან,[40] ეწინააღმდეგება გაეროს სტანდარტულ პროცედურას (უშიშროების საბჭოს პროცედურული წესების თავი X; 59-ე წესი).[41] მეორეს მხრივ, PRC-ის მთავრობამ, რომელმაც განაცხადა, რომ ტაივანი არის ჩინეთის ნაწილი და მტკიცედ ეწინააღმდეგება ტაივანის ნებისმიერი ხელისუფლების განცხადებას გაეროში გაწევრიანების შესახებ, როგორც წევრი ან დამკვირვებელი, შეაქო გაეროს გადაწყვეტილება და განაცხადა, რომ ის „მიღებული იქნა გაეროს წესდების და გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 2758-ის თანახმად და აჩვენა გაეროს და მისი წევრი ქვეყნების უნივერსალური ერთგულება ერთი ჩინეთის პრინციპისადმი.“[42] გაეროს წევრი ქვეყნების ჯგუფმა წარმოადგინა რეზოლუციის პროექტი შემოდგომაზე გაეროს გენერალური ასამბლეისთვის, რომელიც მოუწოდებს უშიშროების საბჭოს განიხილოს განაცხადი.[43]

მომდევნო წელს ტაივანში გამართული ორი რეფერენდუმი გაეროში მონაწილეობის აღდგენის მცდელობის შესახებ, არ ჩატარდა დაბალი აქტივობის გამო. იმ შემოდგომაზე, ROC-მ ახალი მიდგომა მიიღო, მისმა მოკავშირეებმა წარადგინეს რეზოლუცია, რომელიც მოითხოვდა, რომ „ჩინეთის რესპუბლიკას (ტაივანი)“ მიეღო „მნიშვნელოვანი მონაწილეობა“ გაეროს სპეციალიზებულ სააგენტოებში. ეს საკითხი ასამბლეის დღის წესრიგში კვლავ არ დადგა.[35] 2009 წელს ROC-მა არჩია გაეროს მონაწილეობის საკითხი განსახილველად არ წამოეყენებინა გენერალურ ასამბლეაზე პირველად მას შემდეგ, რაც მან დაიწყო კამპანია 1993 წელს.[44]

2009 წლის მაისში ჩინეთის რესპუბლიკის ჯანდაცვის დეპარტამენტი მიიწვიეს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ 62-ე მსოფლიო ჯანდაცვის ასამბლეაზე დამკვირვებლად სახელწოდებით „ჩინური ტაიპეი“. ეს იყო ROC-ის პირველი მონაწილეობა ღონისძიებაში, რომელიც ორგანიზებულ იქნა გაეროს შვილობილი სააგენტოს მიერ 1971 წლიდან.[45]

ჩინეთის რესპუბლიკა ოფიციალურად არის აღიარებული 12 გაეროს წევრი სახელმწიფოსა და წმიდა საყდრის მიერ. ის არაოფიციალურ ურთიერთობას ინარჩუნებს 100-მდე ქვეყანასთან, მათ შორის ამერიკის შეერთებულ შტატებთან და იაპონიასთან.

სახელმწიფოები, რომლებიც აღარ არსებობს[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჩეხოსლოვაკია (1945–1992)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჩეხოსლოვაკია შეუერთდა გაერთიანებულ ერების ორგანიზაციას, როგორც დამფუძნებელი წევრი 1945 წლის 24 ოქტომბერს. ჩეხოსლოვაკიის გარდაუვალი დაშლის შემდეგ, 1992 წლის 10 დეკემბრით დათარიღებული წერილით, მისმა მუდმივმა წარმომადგენელმა აცნობა გაეროს გენერალურ მდივანს, რომ ჩეხეთისა და სლოვაკეთის ფედერაციული რესპუბლიკები შეწყვეტდნენ არსებობას 1992 წლის 31 დეკემბერს და რომ ჩეხეთი და სლოვაკეთი, როგორც მემკვიდრე სახელმწიფოები გაეროს წევრობისთვის განაცხადს შეავსებდნენ. არც ერთი სახელმწიფო არ ცდილობდა ერთადერთი მემკვიდრე სახელმწიფოს სტატუსის მინიჭებას. ორივე სახელმწიფო გაეროში 1993 წლის 19 იანვარს ხელახლა მიიღეს.[46]

გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა (1973–1990)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა (დასავლეთ გერმანია) და გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა (აღმოსავლეთ გერმანია) გაეროში მიიღეს 1973 წლის 18 სექტემბერს. 1990 წლის 3 ოქტომბრიდან გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკის მიერ აღმოსავლეთ გერმანიის მიერთების შედეგად, გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის ტერიტორია გახდა გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის ნაწილი. გენერალური მდივნისადმი მიწერილ წერილში გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა აცნობა გაეროს ამ გაერთიანების შესახებ და განაცხადა, რომ გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა შემდგომში მიიღებს მის წევრობას გერმანიის სახელით. შესაბამისად, გერმანიის ფედერაციულმა რესპუბლიკამ გააგრძელა გაერო-ს წევრი, ხოლო გერმანიის დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ არსებობა შეწყვიტა.[46]

მალაიას ფედერაცია (1957–1963)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მალაიას ფედერაცია გაეროში 1957 წლის 17 სექტემბერს შეუერთდა. 1963 წლის 16 სექტემბერს, მისი სახელი შეიცვალა მალაიზიით, მას შემდეგ, რაც მალაიზია ჩამოყალიბდა სინგაპურის, ჩრდილოეთ ბორნეოს (ახლანდელი საბაჰი), სარავაკის და მალაიას ფედერაციის არსებული სახელმწიფოების გაერთიანებით. სინგაპური დამოუკიდებელი სახელმწიფო გახდა 1965 წლის 9 აგვისტოს და გაეროს წევრი 1965 წლის 21 სექტემბერს.

ტანგანიკა (1961–1964) და ზანზიბარი (1964)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ტანგანიკა გაეროში მიიღეს 1961 წლის 14 დეკემბერს, ხოლო ზანზიბარი 1963 წლის 16 დეკემბერს. 1964 წლის 26 აპრილს ტანგანიკასა და ზანზიბარს შორის კავშირის წესდების რატიფიცირების შემდეგ, ორი სახელმწიფო გაერთიანდა და ჩამოაყალიბა ერთი წევრი „ტანგანიკის და ზანზიბარის ერთიანი რესპუბლიკა“, რომლის სახელი შეიცვალა ტანზანიის გაერთიანებული რესპუბლიკით 1964 წლის 1 ნოემბერს.[46]

საბჭოთა კავშირი (1945–1991)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

A map of Eurasia highlighting the USSR
სსრკ, როგორც მისი საზღვრები და რესპუბლიკები კონფიგურირებული იყო გაეროში შესვლისთანავე. საზღვრების ცვლილება და სხვადასხვა რესპუბლიკების დაშლა მოხდა მისი წევრობის პერიოდში.

საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი (სსრკ) შეუერთდა გაერო-ს, როგორც დამფუძნებელი წევრი 1945 წლის 24 ოქტომბერს და, როგორც ეს განსაზღვრულია გაეროს წესდებით, თავი V, მუხლი 23, გახდა გაეროს უშიშროების საბჭოს ხუთი მუდმივი წევრიდან ერთ-ერთი.[28] სსრკ-ს დაშლის შემდეგ, 1991 წლის 24 დეკემბრით დათარიღებული წერილით, რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტმა ბორის ელცინმა აცნობა გაეროს გენერალურ მდივანს, რომ სსრკ-ს წევრობა უშიშროების საბჭოში და გაეროს ყველა სხვა ორგანოში გააგრძელა რუსეთის ფედერაციამ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის 11 წევრი სახელმწიფოს მხარდაჭერით.[46]

ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკებისგან დანარჩენი თოთხმეტი დამოუკიდებელი სახელმწიფო ყველა მიიღეს გაეროში:

არაბთა გაერთიანებული რესპუბლიკა (1958–1961)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

A map of the UAR
არაბთა გაერთიანებული რესპუბლიკა, მათ შორის ოკუპირებული ღაზას სექტორი.
ეგვიპტის პრეზიდენტი გამალ აბდელ ნასერი (მჯდომარე მარჯვნივ) და სირიის პრეზიდენტი შუქრი კუათლი ხელს აწერენ შეთანხმებას არაბთა გაერთიანებული რესპუბლიკის შექმნის შესახებ 1958 წელს. პოლიტიკური გაერთიანება წარმოადგენდა ორივე სახელმწიფოს და გამოიყენებოდა ეგვიპტის სახელად კავშირიდან სირიის გასვლის შემდეგ.

ეგვიპტე და სირია შეუერთდნენ გაეროს, როგორც დამფუძნებელი წევრები 1945 წლის 24 ოქტომბერს. 1958 წლის 21 თებერვალს გამართული პლებისციტის შემდეგ, არაბთა გაერთიანებული რესპუბლიკა შეიქმნა ეგვიპტისა და სირიის გაერთიანების მიერ და გაეროში გაწევრიანდა, როგორც ერთი წევრი სახელმწიფო. 1961 წლის 13 ოქტომბერს სირიამ, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს სტატუსით, განაახლა თავისი წევრობა გაეროში. ეგვიპტემ გააგრძელა გაეროს წევრობა არაბეთის გაერთიანებული რესპუბლიკის სახელით, სანამ არ დაუბრუნდა თავდაპირველ სახელს 1971 წლის 2 სექტემბერს. 1971 წლის 14 სექტემბერს სირიამ სახელი შეიცვალა და სირიის არაბული რესპუბლიკა დაირქვა.[46]

იემენი (1947–1990) და დემოკრატიული იემენი (1967–1990)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იემენი (ანუ ჩრდილოეთი იემენი) გაეროში მიიღეს 1947 წლის 30 სექტემბერს; იემენის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა (ე.ი. სამხრეთი იემენი) მიღებულ იქნა გაეროში სახელწოდებით სამხრეთ იემენის სახალხო რესპუბლიკა 1967 წლის 14 დეკემბერს, მისი სახელი შეიცვალა იემენის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკით 1970 წლის 30 ნოემბერს და მოგვიანებით მოიხსენიება როგორც დემოკრატიული იემენი. 1990 წლის 22 მაისს ორი სახელმწიფო გაერთიანდა და ჩამოაყალიბა იემენის რესპუბლიკა, რომელმაც იემენის სახელით განაგრძო მონაწილეობა გაეროს ორგანოებში.[46]

იუგოსლავია/სერბეთი და ჩერნოგორია (1945–2006)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1990-იანი წლების დასაწყისიდან იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკა დაიშალა რამდენიმე სახელმწიფოდ. 2006 წლისთვის, გაეროს ექვსი წევრი სახელმწიფო არსებობდა მის ყოფილ ტერიტორიაზე. კოსოვომ დამოუკიდებლობა 2008 წელს გამოაცხადა.

იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკა, მოხსენიებული როგორც იუგოსლავია, შეუერთდა გაეროს, როგორც დამფუძნებელი წევრი 1945 წლის 24 ოქტომბერს. 1992 წლისთვის ის ფაქტრობრივად დაიშალა ხუთ დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ, რომლებიც შემდგომში მიიღეს გაეროში:

მისი უფლებამონაცვლე ქვეყნების შესახებ დავის გამო, წევრი სახელმწიფო „იუგოსლავია“, რომელიც გულისხმობს იუგოსლავიის ყოფილ სოციალისტურ ფედერაციულ რესპუბლიკას, მრავალი წლის განმავლობაში დარჩა გაეროს წევრთა ოფიციალურ სიაში მისი ეფექტური დაშლის შემდეგ.[46] ხუთივე სახელმწიფოს გაეროს ახალ წევრად მიღების შემდეგ „იუგოსლავია“ გაეროს წევრთა ოფიციალური სიიდან ამოიღეს.

იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკის მთავრობა, რომელიც შეიქმნა 1992 წლის 28 აპრილს იუგოსლავიის დარჩენილი რესპუბლიკების მონტენეგროსა და სერბეთის მიერ,[52] აცხადებდა თავს ყოფილი იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის სამართალმემკვიდრე სახელმწიფოდ;[53] თუმცა, 1992 წლის 30 მაისს მიღებულ იქნა გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 757, რომლითაც მან საერთაშორისო სანქციები დააწესა იუგოსლავიის ფედერაციულ რესპუბლიკას იუგოსლავიის ომებში მისი როლის გამო და აღნიშნა, რომ „იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკის (სერბეთი და ჩერნოგორია) პრეტენზია ავტომატურად გააგრძელოს იუგოსლავიის ყოფილი სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის წევრობა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში ზოგადად მიუღებელია“[54] და 1992 წლის 22 სექტემბერს გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია A/RES/47/1 მიღებულ იქნა, რომლითაც მან მიიჩნია, რომ „იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკას (სერბეთი და ჩერნოგორია) არ შეუძლია ავტომატურად გააგრძელოს იუგოსლავიის ყოფილი სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის წევრობა გაერთიანებულ ერების ორგანიზაციის შემადგენლობაში“, და ამიტომ გადაწყვიტა, რომ „იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკამ (სერბეთი და ჩერნოგორია) უნდა მიმართონ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრობისთვის და არ მიიღონ მონაწილეობა გენერალური ასამბლეის საქმიანობაში.[55][56] მრავალი წლის განმავლობაში იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკა უარს ამბობდა რეზოლუციის შესრულებაზე, ამტკიცებდა, რომ ის იყო იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის ლეგიტიმური მემკვიდრე და რომ რეზოლუცია და სანქციები უკანონო იყო, რადგან ამით იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკის დე ფაქტო გაირიცხა გაეროდან. (თუმცა თავად გაერომ განაცხადა, რომ რეზოლუცია იყო ლეგალური და დე იურე არ იყო იუგოსლავიის გარიცხვა, რადგან ისინი არ იყვნენ იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის კანონიერი მემკვიდრეები და ამიტომ იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკა არასოდეს ყოფილა გაეროს წევრი). პრეზიდენტ სლობოდან მილოშევიჩის თანამდებობიდან გადაყენების შემდეგ, იუგოსლავიამ მიმართა გაეროს გაწევრიანებისთვის და 2000 წლის 1 ნოემბერს სერბეთისა და ჩერნოგორიის სახელით მიღებულ იქნა გაეროში.[51] 2003 წლის 4 თებერვალს იუგოსლავიის ფედერაციულ რესპუბლიკას ოფიციალური სახელი შეეცვალა და სერბეთი და ჩერნოგორია, იუგოსლავიის ფედერალური რესპუბლიკის ასამბლეის მიერ სერბეთისა და მონტენეგროს კონსტიტუციური ქარტიის მიღებისა და გამოქვეყნების შემდეგ.[57]

2006 წლის 21 მაისს ჩატარებული რეფერენდუმის საფუძველზე მონტენეგრომ 2006 წლის 3 ივნისს გამოაცხადა დამოუკიდებლობა სერბეთი და ჩერნოგორიისგან. იმავე დღეს დათარიღებულ წერილში სერბეთის პრეზიდენტმა აცნობა გაეროს გენერალურ მდივანს, რომ სერბეთისა და ჩერნოგორიას გაეროში წევრობას აგრძელებდა სერბეთის, მონტენეგროს მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, სერბეთის კონსტიტუციური ქარტიის შესაბამისად.[58] მონტენეგრო გაეროში 2006 წლის 28 ივნისს იქნა მიღებული.[59]

კოსოვოს ომის შემდეგ, კოსოვოს ტერიტორია, მაშინდელი იუგოსლავიის ფედერაციული რესპუბლიკის ავტონომიური პროვინცია, 1999 წლის 10 ივნისს კოსოვოში გაეროს მისიის დროებითი ადმინისტრაციის ქვეშ მოექცა. 2008 წლის 17 თებერვალს მან დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, მაგრამ ეს სერბეთმა არ აღიარა. კოსოვოს რესპუბლიკა არ არის გაეროს წევრი, მაგრამ არის საერთაშორისო სავალუტო ფონდის[60] და მსოფლიო ბანკის ჯგუფის წევრი,[61] ორივე სპეციალიზებული სააგენტო გაერთიანებული ერების სისტემაში. კოსოვოს რესპუბლიკა აღიარებულია გაეროს წევრი 114 ქვეყნის მიერ, მათ შორის გაეროს უშიშროების საბჭოს ხუთი მუდმივი წევრიდან სამი (საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და ამერიკის შეერთებული შტატები); რამდენიმე სახელმწიფომ შეაჩერა ან გააუქმა კოსოვოს დამოუკიდებლობის აღიარება, რის შედეგადაც ჯამში 98-მდე შემცირდა კოსოვოს დამოუკიდებლობის მომხრე სახელმწიფოთა რიცხვი. 2010 წლის 22 ივლისს, მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლომ, გამოსცა საკონსულტაციო დასკვნა, რომელიც დაადგინა, რომ კოსოვოს დამოუკიდებლობის გამოცხადება არ არღვევდა საერთაშორისო სამართალს.[62]

წევრობის შეჩერება, გარიცხვა და გასვლა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელმწიფო შეიძლება შეჩერდეს წევრობა ან გაირიცხოს გაეროდან, გაეროს წესდების II თავის მე-5 მუხლის მიხედვით:[4]

„ თუკი ორგანიზაციის წევრის მიმართ უშიშროების საბჭოს მიერ განხორციელდა პრევენციული ან იძულებითი ქმედებები, გენერალურ ასამბლეას აქვს ულფება, უშიშროეიბს საბჭოს რეკომენდაციით, შეაჩეროს მისთვის, როგორც ორგანიზაციის წევრისათვის მიკუთვნებული უფლებებისა და პრივილეგიების განხორციელება. ამ უფლებათა და პრივილეგიების განხორციელების აღდგენა შეუძლია უშიშროების საბჭოს. “

მე-6 მუხლიდან:[4]

„ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრი, რომელიც მუდმივად არღვევს ქარტიაში მოცემულ პრინციპებს, შეიძლება ორგანიზაციიდან გაირიცხოს გენერალური ასამბლეის მიერ, უშიშროების საბჭოს რეკომენდაციით. “

მისი დაარსების დღიდან არცერთი წევრი სახელმწიფოს წევრობა არ შეჩერებულა ან გარიცხული გაეროდან მე-5 ან მე-6 მუხლების მიხედვით. თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში, სახელმწიფოებს შეუჩერეს გაეროს საქმიანობაში მონაწილეობა მე-5 ან მე-6 მუხლების გარდა სხვა მიზეზებით:

  • 1971 წლის 25 ოქტომბერს მიღებულ იქნა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 2758, რომელმაც ჩინეთის რესპუბლიკის ნაცვლად ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა აღიარა (1949 წლიდან მხოლოდ ტაივანი აკონტროლებდა) გაეროში ჩინეთის ლეგიტიმურ წარმომადგენლად და ფაქტობრივად გააძევა ჩინეთის რესპუბლიკა. გაეროდან 1971 წელს. ეს აქტი არ წარმოადგენდა წევრი სახელმწიფოს გაძევებას მე-6 მუხლის მიხედვით, რადგან ეს მოითხოვდა უშიშროების საბჭოს დამტკიცებას და ექვემდებარება ვეტოს მისი მუდმივი წევრების მიერ, მათ შორის თავად ჩინეთის რესპუბლიკა და ამერიკის შეერთებული შტატები, რომელიც იმ დროს კვლავ აღიარებდა ჩინეთის რესპუბლიკას.[63]
  • 1974 წლის ოქტომბერში უშიშროების საბჭომ განიხილა რეზოლუციის პროექტი, რომელიც რეკომენდაციას უწევდა გენერალურ ასამბლეას დაუყოვნებლივ გაერიცხა სამხრეთო აფრიკა გაეროდან, გაეროს წესდების მე-6 მუხლის შესაბამისად, მისი აპართეიდის პოლიტიკის გამო.[46] თუმცა რეზოლუცია არ იქნა მიღებული უშიშროების საბჭოს სამი მუდმივი წევრის: საფრანგეთის, დიდი ბრიტანეთისა და ამერიკის შეერთებული შტატების ვეტოს გამო. ამის საპასუხოდ, გენერალურმა ასამბლეამ გადაწყვიტა შეეჩერებინა სამხრეთ აფრიკის მონაწილეობა ასამბლეის 29-ე სესიის მუშაობაში 1974 წლის 12 ნოემბერს; თუმცა, სამხრეთ აფრიკის წევრობა ოფიციალურად არ შეჩერებულა მე-5 მუხლის მიხედვით. შეჩერება გაგრძელდა მანამ, სანამ გენერალური ასამბლეა არ დაეთანხმა სამხრეთ აფრიკის სრულ მონაწილეობას გაეროში 1994 წლის 23 ივნისს, იმავე წლის დასაწყისში წარმატებული დემოკრატიული არჩევნების შემდეგ.[64]
  • 1992 წლის 28 აპრილს იუგოსლავიის ახალი ფედერაციული რესპუბლიკა დაარსდა ყოფილი იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის სერბეთისა და მონტენეგროს დარჩენილი რესპუბლიკების მიერ. 1992 წლის 22 სექტემბერს მიღებულ იქნა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია A/RES/47/1, რომლითაც იგი მიიჩნევდა, რომ „იუგოსლავიის ფედერაციულ რესპუბლიკას (სერბეთი და ჩერნოგორია) არ შეუძლია ავტომატურად გააგრძელოს იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის წევრობა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში“ და ამიტომ გადაწყვიტა, რომ „იუგოსლავიის ფედერაციულმა რესპუბლიკამ (სერბეთი და მონტენეგრო) უნდა მიმართოს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრობისთვის და არ მიიღოს მონაწილეობა გენერალური ასამბლეის მუშაობაში“. მან არ შეიტანა განაცხადი წევრობისთვის მანამ, სანამ სლობოდან მილოშევიჩმა არ დაკარგა პრეზიდენტობა და ორგანიზაციაში იქნა მიღებული 2000 წლის 1 ნოემბერს.

ინდონეზიის გასვლა (1965–1966)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

A black-and-white three-quarters view of Sukarno's face
ინდონეზიის პრეზიდენტის სუკარნოს გასვლა 1965 წელს იყო ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც გაეროს წევრმა სცადა ორგანიზაციის დატოვება; ერთი წლის შემდეგ ინდონეზია კვლავ შეუერთდა ორგანიზაციას.

გაეროს დაარსების დღიდან მხოლოდ ერთმა წევრმა სახელმწიფომ (გარდა იმ სახელმწიფოებისა, რომლებიც დაიშალა ან გაერთიანდნენ სხვა წევრ სახელმწიფოებთან) ცალმხრივად სცადა გაეროდან გასულიყო. ინდონეზია-მალაიზია დაპირისპირების დროს და გაეროს უშიშროების საბჭოს არამუდმივ წევრად მალაიზიის არჩევის საპასუხოდ. 1965 წლის 20 იანვრით დათარიღებულ წერილში ინდონეზიამ აცნობა გაეროს გენერალურ მდივანს, რომ მან გადაწყვიტა „ამ ეტაპზე და არსებულ ვითარებაში“ გაეროდან გასვლა. თუმცა პრეზიდენტის სუკარნოს რეჟიმის დამხობის შემდეგ, 1966 წლის 19 სექტემბრით დათარიღებული დეპეშაში, ინდონეზიამ აცნობა გენერალურ მდივანს თავისი გადაწყვეტილების შესახებ „გაეროსთან სრული თანამშრომლობის აღდგენისა და მის საქმიანობაში მონაწილეობის აღდგენის შესახებ, დაწყებული გაეროს გენერალური ასამბლეის ოცდამეერთე სესიით“. 1966 წლის 28 სექტემბერს გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ გაითვალისწინა ინდონეზიის მთავრობის გადაწყვეტილება და მისმა პრეზიდენტმა მიიწვია ამ ქვეყნის წარმომადგენლები ასამბლეაში თავიანთი ადგილების დასაკავებლად.[46]

შეჩერებისა და გაძევებისგან განსხვავებით, გაეროს წესდებაში არ არის გამოკვეთილი დებულება იმის შესახებ, შეუძლია თუ არა წევრს ლეგალურად გასვლა გაეროდან (ძირითადად, რათა თავიდან იქნას აცილებული გასვლის საფრთხე პოლიტიკური შანტაჟის სახით, ან გათვალისწინებული ვალდებულებებისთვის თავის არიდების მიზნით, განსხვავებით ერთა ლიგის ქარტიისგან, რადგან სწორედ გასვლებმა დაასუსტა გაეროს წინამორბედი ერთა ლიგა),[65] ან იმის შესახებ, უნდა განიხილებოდეს თუ არა გასული წევრის მიერ დაბრუნების მოთხოვნა გაწევრიანების შესახებ განცხადებასთან ერთად, ანუ უშიშროების საბჭოს და გენერალური ასამბლეის მიერ დამტკიცების გზით. ინდონეზიის გაეროში დაბრუნება მიუთითებს იმაზე, რომ ეს არ არის საჭირო; თუმცა მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ გენერალური ასამბლეის მიერ განხორციელებული ქმედება არ შეესაბამებოდა ქარტიას სამართლებრივი თვალსაზრისით.[66]

დამკვირვებლები და არაწევრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვიკიციტატა
„გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრს, რომლის წინააღმდეგაც უშიშროების საბჭომ განახორციელა პრევენციული ან აღმსრულებელი ქმედებები, შეიძლება შეეზღუდოს წევრის უფლებებისა და პრივილეგიების განხორციელება გენერალური ასამბლეის მიერ, უშიშროების საბჭოს რეკომენდაციის საფუძველზე. ამ უფლებებისა და პრივილეგიების განხორციელების უფლება შეიძლება აღადგინოს მხოლოდ უშიშროების საბჭომ.“

დამკვირვებლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

წევრი ქვეყნების გარდა, არსებობს გაეროს გენერალური ასამბლეის ორი არაწევრი დამკვირვებელი სახელმწიფო: წმინდა საყდარი და პალესტინის სახელმწიფო.[67]

  • წმინდა საყდარი ფლობს სუვერენიტეტს ვატიკანზე და ინარჩუნებს დიპლომატიურ ურთიერთობას 180 სხვა სახელმწიფოსთან. ის არის გაეროს გენერალური ასამბლეის (UNGA) არაწევრი დამკვირვებელი სახელმწიფო 1964 წლის 6 აპრილიდან და მოიპოვა სრული წევრობის ყველა უფლება, გარდა ხმის მიცემისა 2004 წლის 1 ივლისს.[68]
  • პალესტინის განმათავისუფლებელ ორგანიზაციას მიენიჭა დამკვირვებლის სტატუსი, როგორც „არაწევრი სუბიექტი“ 1974 წლის 22 ნოემბერს.[69] 1988 წლის 15 ნოემბერს პალესტინის ეროვნული საბჭოს მიერ პალესტინის სახელმწიფოს გამოცხადების შემდეგ, გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ გადაწყვიტა, რომ 1988 წლის 15 დეკემბრიდან აღნიშვნა „პალესტინა“ გამოყენებული უნდა იყოს „პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის“ ნაცვლად გაეროს სისტემაში.[70] 2011 წლის 23 სექტემბერს პალესტინის ეროვნული ხელისუფლების პრეზიდენტმა მაჰმუდ აბასმა გაეროს გენერალურ მდივანს ბან კი მუნს წარუდგინა განცხადება პალესტინის სახელმწიფოს გაეროში წევრობის შესახებ;[71][72] განაცხადისთვის გაეროს უშიშროების საბჭოს კენჭი არ უყრია. 2011 წლის 31 ოქტომბერს იუნესკოს გენერალურმა ასამბლეამ მხარი დაუჭირა პალესტინის წევრად მიღებას და გახდა გაეროს პირველი სააგენტო, რომელმაც მიიღო პალესტინა სრულუფლებიან წევრად.[73] პალესტინა აღიარებულ იქნა გაეროს გენერალური ასამბლეის არაწევრ დამკვირვებელ სახელმწიფოდ 2012 წლის 29 ნოემბერს, როდესაც გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 67/19 138 ხმით 9-ის წინააღმდეგ, ხოლო 41-მა თავი შეიკავა.[74][75][76] სტატუსის ცვლილება The Independent-მა შეაფასა, როგორც „პალესტინის სუვერენული სახელმწიფოს დე ფაქტო აღიარება“.[77] 2012 წლის 17 დეკემბერს, მაშინდელმა გაეროს პროტოკოლის უფროსმა იეოჩეოლ იუნმა გადაწყვიტა, რომ „ სახელი „პალესტინის სახელმწიფო“ გამოიყენებოდა სამდივნოს მიერ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ყველა ოფიციალურ დოკუმენტში“.[67]

მალტის სუვერენული სამხედრო ორდენი, რომელიც არ არის სუვერენული სახელმწიფო, არამედ ერთეული, არის დამკვირვებლის სტატუსის მქონე გაეროში და ინარჩუნებს დიპლომატიურ ურთიერთობას 113 ქვეყანასთან.[78][79][80]

რიგ სახელმწიფოებს ასევე მიენიჭათ დამკვირვებლის სტატუსი გაეროში სრულუფლებიან წევრად მიღებამდე.[81][82][83] დამკვირვებელი სახელმწიფოს წევრი სახელმწიფოდ მიღების უახლესი შემთხვევა იყო შვეიცარია, რომელიც 2002 წელს იქნა მიღებული გაეროს სრულუფლებიან წევრად.[84]

ევროკავშირის ინსტიტუტს, ევროკომისიას, მიენიჭა დამკვირვებლის სტატუსი გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 3208-ით 1974 წელს. 2009 წლის ლისაბონის ხელშეკრულებამ გამოიწვია დელეგატების აკრედიტაცია პირდაპირ ევროკავშირში.[85] მას მიენიჭა სრული უფლებები გენერალურ ასამბლეაზე, გარდა ხმის მიცემის უფლებისა და კანდიდატების წარდგენის უფლებისა, გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია A/RES/65/276-ით 2011 წლის 10 მაისს.[86] ის ერთადერთი არასახელმწიფო მხარეა 50-ზე მეტ მრავალმხრივ კონვენციაში და მონაწილეობას იღებს გაეროს საქმიანობაში ყველანაირად, გარდა კენჭისყრისა გაეროს რიგ კონფერენციებზე.[87]

არაწევრი სახელმწიფოები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კუკის კუნძულები და ნიუე, რომლებიც არიან ახალი ზელანდიის ასოცირებული სახელმწიფოები, არ არიან გაეროს წევრი ქვეყნები, მაგრამ არიან გაეროს სპეციალიზებული სააგენტოების წევრი სახელმწიფოები, როგორიცაა WHO[88] და UNESCO[89] და აქვთ „ხელშეკრულების დადების სრული უნარი“ აღიარებული გაეროს სამდივნოს მიერ 1992 და 1994 წლებში შესაბამისად.[26][90][91] მას შემდეგ ისინი გახდნენ არაერთი საერთაშორისო ხელშეკრულების მხარეები, როგორიცაა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ჩარჩო კონვენცია კლიმატის ცვლილების შესახებ[92] და გაეროს კონვენცია საზღვაო სამართლის შესახებ.[93][94][26] კუკის კუნძულებმაც და ნიუემაც გამოთქვეს სურვილი გახდნენ გაეროს წევრი სახელმწიფო, მაგრამ ახალმა ზელანდიამ განაცხადა, რომ ისინი მხარს არ დაუჭერენ განაცხადს მათი კონსტიტუციური ურთიერთობების ცვლილების გარეშე, კერძოდ, ახალი ზელანდიის მოქალაქეობის საკითხთან დაკავშირებით.[95][96]

დასავლეთ საჰარას სუვერენიტეტის სტატუსი სადავოა მაროკოსა და პოლისარიოს ფრონტს შორის. ტერიტორიის უმეტეს ნაწილს მაროკო აკონტროლებს, დანარჩენს (თავისუფალ ზონას) საჰრავის არაბული დემოკრატიული რესპუბლიკა, რომელიც გამოაცხადა პოლისარიოს ფრონტმა. დასავლეთ საჰარა გაეროს მიერ არის აღიარებული, როგორც არა თვითმმართველი ტერიტორია“.[97]

კოსოვოს სუვერენიტეტი სადავოა კოსოვოს რესპუბლიკასა და სერბეთს შორის, რომელიც მას ავტონომიურ პროვინციად მიიჩნევს. გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 1244-სა და კოსოვოს პოლიტიკურ სტატუსზე მიმდინარე დიალოგის მიხედვით, კოსოვოს რესპუბლიკა არ არის გაეროს წევრი, მიუხედავად იმისა, რომ აქვს ურთიერთობა წევრი ქვეყნების ნახევართან. ის არის გაეროს სისტემის ორი სპეციალიზებული სააგენტოს წევრი: საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და მსოფლიო ბანკის. მან 2015 წელს მიმართა იუნესკოს წევრობისთვის, მაგრამ ეს წარუმატებელი აღმოჩნდა.[98]

ჩინეთის რესპუბლიკა (ტაივანი) არ არის გაეროს წევრი, რადგან ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა აცხადებს სუვერენიტეტს „ტაივანის პროვინციაზე“.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ UN: "Data for 197 countries: all 193 member states, two observer states (the Holy See and Palestine), and two non-member states (Cook Islands and Niue)". ციტირების თარიღი: 2023-04-28
  2. ↑ United Nations - The World Today (2019-09-01). ციტირების თარიღი: 2023-04-28
  3. ↑ What are Member States?. United Nations.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Charter of the United Nations, Chapter II: Membership. United Nations. ციტირების თარიღი: 22 August 2021
  5. ↑ About UN Membership. United Nations (2015-08-06).
  6. ↑ constitutive theory. ციტირების თარიღი: 26/11/2023.
  7. ↑ States in international law, by Encyclopædia Britannica.
  8. ↑ O’Mahoney, Joseph (2018). Denying the Spoils of War: The Politics of Invasion and Non-recognition. Edinburgh University Press. ISBN 978-1-4744-3443-0. 
  9. ↑ O’Mahoney, Joseph (2014-09-01). „Rule tensions and the dynamics of institutional change: From 'to the victor go the spoils' to the Stimson Doctrine“. European Journal of International Relations (ინგლისური). 20 (3): 834–857. doi:10.1177/1354066113483781. ISSN 1354-0661. S2CID 145748179.
  10. ↑ Secretariat. UN GA invitations to non-member states. United Nations General Assembly. ციტირების თარიღი: 4 November 2019
  11. ↑ History of the United Nations. United Nations (2015-08-21).
  12. ↑ Founding Member States. United Nations.
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 Chapter I – Charter of the United Nations and Statute of the International Court of Justice. United Nations. ციტირების თარიღი: 2020-05-23
  14. ↑ The World in 1945. United Nations.
  15. ↑ John Wilson. (August 2007) New Zealand Sovereignty: 1857, 1907, 1947, or 1987?. New Zealand Parliament.
  16. ↑ Member States en. ციტირების თარიღი: 2022-08-03
  17. ↑ Blue Book "Permanent Missions to the United Nations No. 306" (June 2016). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 31 ოქტომბერი 2018. ციტირების თარიღი: 5 October 2017
  18. ↑ Thailand's name picked to set seating arrangement for General Assembly session. United Nations (2 August 2005).
  19. ↑ CHAPTER I – CHARTER OF THE UNITED NATIONS AND STATUTE OF THE INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE. United Nations.
  20. ↑ Charter of the United Nations. United States Department of State.
  21. ↑ 21.0 21.1 Gladstone, Rick (2021-12-01). „U.N. Seats Denied, for Now, to Afghanistan's Taliban and Myanmar's Junta“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-12-28. ციტირების თარიღი: 2021-12-02.
  22. ↑ Heads of State, Heads of Government and Ministers for Foreign Affairs | Department for General Assembly and Conference Management.
  23. ↑ Taieb, Rajab. Ghani Removed From UN Heads of State List (22 February 2022). ციტირების თარიღი: 22 February 2022
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 Nichols, Michelle (14 December 2022). „Afghan Taliban administration, Myanmar junta not allowed into United Nations for now“. Reuters. ციტირების თარიღი: 16 December 2022.
  25. ↑ Change of name – Cape Verde. United Nations (29 October 2013). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 იანვარი 2014. ციტირების თარიღი: 2 January 2014
  26. ↑ 26.0 26.1 26.2 „Organs Supplement“, Repertory of Practice, United Nations, p. 10, http://legal.un.org/repertory/
  27. ↑ The World today, United Nations, https://www.un.org/geospatial/content/world-today
  28. ↑ 28.0 28.1 Charter of the United Nations, Chapter V: The Security Council. United Nations (2015-06-17).
  29. ↑ Taiwan's UN Dilemma: To Be or Not To Be. Brookings Institution (June 2012).
  30. ↑ 1971 Year in Review: Red China Admitted to UN. United Press International (1971).
  31. ↑ გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 26 რეზოლუცია 2758. Restoration of the lawful rights of the People's Republic of China in the United Nations A/RES/2758(XXVI) page 1. 25 October 1971.
  32. ↑ Final Clauses of Multilateral Treaties. United Nations (2003). ციტატა: „Hence, instruments received from the Taiwan Province of China will not be accepted by the Secretary-General in his capacity as depositary.“ ციტირების თარიღი: 2016-04-25
  33. ↑ 33.0 33.1 Lindemann, Björn Alexander (2014). Cross-Strait Relations and International Organizations: Taiwan's Participation in IGOs in the Context of Its Relationship with China. Springer Science+Business Media, გვ. 258. ISBN 9783658055271. 
  34. ↑ Winkler, Sigrid. (2012-06-20) Taiwan's UN Dilemma: To Be or Not To Be en-US. ციტირების თარიღი: 2019-01-19
  35. ↑ 35.0 35.1 Damm, Jens; Lim, Paul (2012) European Perspectives on Taiwan. Springer Science+Business Media, გვ. 160–63. ISBN 9783531943039. „By mid 2009, 16 applications for membership on behalf of Taiwan had been sent to the UN, but, in each of these cases, the General Assembly's General Committee, which sets the Assembly's agenda, decided against even raising the question during the Assembly's session.“ 
  36. ↑ გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 62 დღის წესრიგი Request for the inclusion of a supplementary item in the agenda of the sixty-second session Urging the Security Council to process Taiwan’s membership application pursuant to rules 59 and 60 of the provisional rules of procedure of the Security Council and Article 4 of the Charter of the United Nations A/62/193 2007-08-17.
  37. ↑ Transcript: Daily Press Briefing by the Office of the Spokesperson for the Secretary-General. United Nations (23 July 2007).
  38. ↑ Ban Ki-moon Convenes Largest-Ever Meeting of Global Leaders on Climate Change. United Nations (24 September 2007). ციტირების თარიღი: 2017-06-08
  39. ↑ Talking points for Taiwan's UN Membership Application. Ministry of Foreign Affairs, Republic of China. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-01-09. ციტირების თარიღი: 2023-12-10.
  40. ↑ President Chen Shui-bian's Letters to UN Secretary-General Ban Ki-moon and UN Security Council President Wang Guangya on 31 July (Office of the President). Ministry of Foreign Affairs, Republic of China. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-09-04. ციტირების თარიღი: 2023-12-10.
  41. ↑ Provisional Rules of Procedure of the Security Council. United Nations.
  42. ↑ China praises UN's rejection of Taiwan's application for membership.
  43. ↑ გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 62 დღის წესრიგი Request for the inclusion of a supplementary item in the agenda of the sixty-second session Urging the Security Council to process Taiwan’s membership application pursuant to rules 59 and 60 of the provisional rules of procedure of the Security Council and Article 4 of the Charter of the United Nations A/62/193 2007-08-17.
  44. ↑ „Not even asking“. The Economist. 2009-09-24. ციტირების თარიღი: 2016-04-24.
  45. ↑ Taiwan attends WHA as observer. United Press International (18 May 2009).
  46. ↑ 46.0 46.1 46.2 46.3 46.4 46.5 46.6 46.7 46.8 Yearbook of the United Nations. United Nations. ციტირების თარიღი: 13 May 2009
  47. ↑ Mälksoo, Lauri (28 June 2022). „The Legal Status of the Baltic States in International Law After 1991: Claims and Responses“, Illegal Annexation and State Continuity. Brill Nijhoff. ISBN 9789004464896. 
  48. ↑ Paul L. Montgomery (23 May 1992). „3 Ex-Yugoslav Republics Are Accepted into U.N.“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 November 2012. ციტირების თარიღი: 29 July 2012.
  49. ↑ Lewis, Paul (8 April 1993). „U.N. Compromise Lets Macedonia Be a Member“. The New York Times.
  50. ↑ „UN Notified Of North Macedonia's Name Change“. Radio Free Europe. 13 February 2019.
  51. ↑ 51.0 51.1 „A Different Yugoslavia, 8 Years Later, Takes Its Seat at the U.N.“. The New York Times. 2 November 2000.
  52. ↑ Burns, John F. (28 April 1992). „Confirming Split, Last 2 Republics Proclaim a Small New Yugoslavia“. The New York Times.
  53. ↑ History of Serbia: The Break-up of SFR Yugoslavia (1991–1995). Serbia Info. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-12-22. ციტირების თარიღი: 2023-12-10.
  54. ↑ United Nations Security Council Resolution 757. United Nations. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-14. ციტირების თარიღი: 2023-12-10.
  55. ↑ United Nations General Assembly Resolution A/RES/47/1. United Nations.
  56. ↑ Sudetic, Chuck (24 September 1992). „U.N. Expulsion of Yugoslavia Breeds Defiance and Finger-Pointing“. The New York Times.
  57. ↑ „Yugoslavia consigned to history“. BBC News. 4 February 2003.
  58. ↑ „World Briefing – Europe: Serbia: Going Solo“. The New York Times. 6 June 2006.
  59. ↑ Schneider, Daniel B. (29 June 2006). „World Briefing – Europe: Montenegro: U.N. Makes It Official“. The New York Times.
  60. ↑ IMF Members' Quotas and Voting Power, and IMF Board of Governors. International Monetary Fund.
  61. ↑ World Bank Group Members. World Bank.
  62. ↑ „Kosovo independence not illegal, says UN court“. BBC News. 22 July 2010.
  63. ↑ John R. Bolton (1 July 2000). „New Directions for the Chen Administration on Taiwanese Representation in the United Nations“. China Affairs Quarterly. 1: 29.
  64. ↑ United Nations General Assembly Resolution A/RES/48/258. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-09-24. ციტირების თარიღი: 2023-12-10.
  65. ↑ John R. Bolton (1 July 2000). „New Directions for the Chen Administration on Taiwanese Representation in the United Nations“. China Affairs Quarterly. 1: 29.
  66. ↑ Eroding the United Nations Charter. 
  67. ↑ 67.0 67.1 Gharib, Ali (20 December 2012). „U.N. Adds New Name: "State of Palestine"“. The Daily Beast. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 1 January 2013. ციტირების თარიღი: 10 January 2013.
  68. ↑ 2004-07-16.
  69. ↑ 1974-11-22.
  70. ↑ 1988-12-15.
  71. ↑ გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 66 დღის წესრიგი 116. Application of Palestine for admission to membership in the United Nations A/66/371 2011-09-23.
  72. ↑ „Ban sends Palestinian application for UN membership to Security Council“. United Nations. 23 September 2011.
  73. ↑ General Conference admits Palestine as UNESCO Member State. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (31 October 2011).
  74. ↑ 2012-12-04.
  75. ↑ „Palestinians win implicit U.N. recognition of sovereign state“. Reuters. 29 November 2012. ციტირების თარიღი: 29 November 2012.
  76. ↑ „UN makes Palestine nonmember state“. 3 News NZ. 30 November 2012. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 January 2013. ციტირების თარიღი: 10 December 2012.
  77. ↑ Williams, Dan (1 December 2012). „Israel defies UN after vote on Palestine with plans for 3,000 new homes in the West Bank“. The Independent. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 May 2022.
  78. ↑ The Holy See, the Order of Malta and International Law, დაარქივებული 21 November 2015 საიტზე Wayback Machine. , Bo J. Theutenberg, ISBN 91-974235-6-4
  79. ↑ Malta Permanent Mission to the United Nations. ციტირების თარიღი: 12 April 2016
  80. ↑ Bilateral relations of the Sovereign Order of Malta, 2023-12-07.
  81. ↑ What is a Permanent Observer?. United Nations (2015-08-07).
  82. ↑ Encyclopedia of the United Nations and International Agreements. Routledge. 
  83. ↑ Constructing the Nation-State: International Organization and Prescriptive Action. Greenwood Publishing Group. 
  84. ↑ Security Council Recommends Admission of Switzerland as Member of United Nations. United Nations (24 July 2002).
  85. ↑ About the EU at the UN – European Union Delegations. Europa. ციტირების თარიღი: 22 September 2011
  86. ↑ Resolution adopted by the General Assembly: Participation of the European Union in the work of the United Nations. United Nations. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 დეკემბერი 2013. ციტირების თარიღი: 22 September 2011
  87. ↑ About the EU at the UN. Europa. ციტირების თარიღი: 22 September 2011
  88. ↑ Countries. World Health Organization.
  89. ↑ Member States. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
  90. ↑ The World today, UN, https://www.un.org/Depts/Cartographic/map/profile/world00.pdf
  91. ↑ United Nations Treaty Collection.
  92. ↑ Parties to the Convention and Observer States. United Nations.
  93. ↑ Chronological lists of ratifications of the United Nations Convention on the Law of the Sea. United Nations.
  94. ↑ The World Today. United Nations.
  95. ↑ NZ PM rules out discussion on Cooks UN membership. Radio New Zealand.
  96. ↑ Niue to seek UN membership. Radio New Zealand.
  97. ↑ Non-Self-Governing Territories. United Nations.
  98. ↑ Tenth plenary meeting of the 38th session of the General Conference, Page 14. ციტირების თარიღი: 2015-11-09

შენიშვნები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ ავღანეთი: ამჟამინდელად გაერო აღიარებს ავღანეთის ისლამურ რესპუბლიკას, როგორც ავღანეთის მთავრობას და არა დე-ფაქტო მმართველ მთავრობას, ავღანეთის ისლამურ საამიროს.
  2. ↑ ბენინი: 1975 წლის 2 დეკემბრამდე ერქვა დაჰომეას რესპუბლიკა.
  3. ↑ ბოლივიის მრავალეროვანი სახელმწიფო: 2009 წლის 9 აპრილამდე ერქვა ბოლივია.
  4. ↑ ბურკინა ფასო: 1984 წლის 6 აგვისტომდე ერქვა ზემო ვოლტის რესპუბლიკა.
  5. ↑ კაბო ვერდე: 2013 წლის 24 ოქტომბერს კაბო ვერდემ მოითხოვა, რომ მისი სახელი აღარ გადათარგმნილიყო სხვა ენებზე.[25]
  6. ↑ კამბოჯა: 1970 წლის 7 ოქტომბერს სახელი შეიცვალა და ერქვა ქმერის რესპუბლიკა, 1975 წლის 30 აპრილს ისევ კამბოჯა დაერქვა, 1976 წლის 6 აპრილს დაირქვა დემოკრატიული კამპუჩია და 1990 წლის 3 თებერვალს ისევ დაერქვა კამბოჯა.
  7. ↑ კამერუნი: ადრე მოხსენიებული, როგორც ფრანგული კამერუნი (1961 წელს სამხრეთ კამერუნთან გაერთიანებამდე). 1974 წელის 4 იანვრიდან დაერქვა კამერუნის გაერთიანებული რესპუბლიკა. 1984 წლის 4 თებერვალს სახელი გახდა კვლავ კამერუნი.
  8. ↑ ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა: 1976 წლის 20 დეკემბერს ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკამ დაირქვა ცენტრალური აფრიკის იმპერია. 1979 წლის 20 სექტემბერს კვლავ ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა დაირქვა.
  9. ↑ კონგო: 1971 წლის 15 ნოემბრამდე ერქვა კონგოს სახალხო რესპუბლიკა.
  10. ↑ კოტ-დ’ივუარი: 1985 წლის 31 დეკემბრამდე ეწოდებოდა სპილოს ძვლის ნაპირი.
  11. ↑ ჩეხეთი: 2016 წლის 17 მაისამდე ეწოდებოდა ჩეხეთის რესპუბლიკა.
  12. ↑ კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა: 1971 წლის 27 ოქტომბრიდან 1997 წლის 16 მაისამდე ერქვა ზაირი.
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 დანიის სამეფო, ახალი ზელანდიის სამეფო და ნიდერლანდების სამეფო გაეროში წარმოადგენენ როგორც თავიანთ მეტროპოლიებს, ისე თავიანთ შემადგენელ სახელმწიფოებს: ფარერის კუნძულები და გრენლანდია (დანია); არუბა, კიურასაო და სინტ-მარტენი (ნიდერლანდები); ნიუე და კუკის კუნძულები (ახალი ზელანდია).[26][27]
  14. ↑ ესვატინი: 2018 წლის 19 აპრილამდე ერქვა სვაზილენდი.
  15. ↑ ინდონეზია: 1965 წლის 20 იანვარს დატოვა გაერო და 196 წლის 28 სექტემბერს ისევ შეუერთდა მას.
  16. ↑ ირანის ისლამური რესპუბლიკა: ძველად მოიხსენიებოდა, როგორც უბრალოდ ირანი. 1982 წლის 4 ოქტომბერს ირანმა გაეროს გენერალურ მდივანს აცნობა, რომ ის უნდა მოიხსენიონ სრული სახელით, როგორც ირანის ისლამური რესპუბლიკა.
  17. ↑ ლაოსის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა: ერქვა ლაოსი 1975 წლის 2 დეკემბრამდე.
  18. ↑ ლიბია: 1969 წლამდე ეწოდებოდა ლიბია, 1977 წლის 1 და 12 აპრილამდე ეწოდებოდა ლიბიის არაბული რესპუბლიკა, 1977 წლის 1 და 12 აპრილს გენერალური მდივნისათვის გაგზავნილი წერილების საფუძველზე დაერქვა ლიბიის არაბული ჯამაჰირია. 2011 წლის 16 აპრილს გაეროს გენერალურ ასამბლეაში ლიბიის ადგილი დაიკავა ლიბიის ეროვნულმა გარდამავალმა საბჭომ და მას კვლავ ლიბია დაერქვა.
  19. ↑ მალდივები: 1969 წლის 14 აპრილამდე ერქვა მალდივის კუნძულები.
  20. ↑ მიანმარი: 1989 წლის 17 ივნისამდე ერქვა ბირმა.
  21. ↑ ჩრდილოეთი მაკედონია: 2019 წლის 11 თებერვლამდე ეწოდებოდა ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია.
  22. ↑ მოლდოვის რესპუბლიკა: 2006 წლის 6 ოქტომბრიდან 2008 წლის 10 სექტემბრამდე ეწოდებოდა მოლდოვა.
  23. ↑ სენტ-კიტსი და ნევისი: 1986 წლის 18 დეკემბრამდე ეწოდებოდა სენტ-კრისტოფერი და ნევისი.
  24. ↑ სამოა: 1997 წლის 4 ივლისამდე ოფიციალურად ერქვა დასავლეთი სამო“, თუმცა ყოველთვის სამოად იწოდებოდა.
  25. ↑ სამხრეთი აფრიკა: 1961 წლის 13 მაისამდე ერქვა სამხრეთ აფრიკის კავშირი.
  26. ↑ შრი ლანკა: 1972 წლის 19 აგვისტომდე ერქვა ცეილონის დომინიონი.
  27. ↑ სურინამი: 1978 წლის 23 იანვრამდე ეწოდებოდა სურინამ.
  28. ↑ თურქეთი: 2022 წლის 31 მაისს დაერქვა Türkiye.
  29. ↑ ტანზანიის გაერთიანებული რესპუბლიკა: 1964 წლის 2 ნოემბრამდე ერქვა ტანგანიკასა და ზანზიბარის გაერთიანებული რესპუბლიკა.
  30. ↑ ვენესუელის ბოლივარული რესპუბლიკა: 2004 წლის 17 ნოემბრამდე ეწოდებოდა ვენესუელა.
  31. ↑ გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 48 დღის წესრიგი A/48/191 1993-08-09.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 49 დღის წესრიგი A/49/144 1994-07-19.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 50 დღის წესრიგი A/50/145 1995-07-19.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 51 დღის წესრიგი A/51/142 1996-07-18.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 52 დღის წესრიგი A/52/143 1997-07-16.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 53 დღის წესრიგი A/53/145 1998-07-08.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 54 დღის წესრიგი A/54/194 1999-08-12.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 55 დღის წესრიგი A/55/227 2000-08-04.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 56 დღის წესრიგი A/56/193 2001-08-08.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 57 დღის წესრიგი A/57/191 2002-08-20.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 58 დღის წესრიგი A/58/197 2003-08-05.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 59 დღის წესრიგი A/59/194 2004-08-10.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 60 დღის წესრიგი A/60/192 2005-08-11.
    გაეროს გენერალური ასამბლეა სესია 61 დღის წესრიგი A/61/194 2006-08-11.
ხ • გ • რ
გაეროს სისტემა
ქარტია
ძირითადი ორგანოები
სამდივნოს ოფისები
და დეპარტამენტები

წევრები
და დამკვირვებლები
ისტორია
წინმდევი წლები
მომზადების წლები
აქტივობები

რეზოლუციები
არჩევნები
დაკავშირებული

სხვა
ხ • გ • რ
ტექსტი
შექმნილი ორგანოები
ისტორია
ფონი
მზადება
ხელმომწერები
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=გაეროს_წევრი_სახელმწიფოები&oldid=4603906“-დან