ბრიტანეთის სამეფოს ჩრდილოეთ ბორნეოს კოლონია
ბრიტანეთის სამეფოს ჩრდილოეთ ბორნეოს კოლონია-ბრიტანეთის სამეფო კოლონია კუნძულ ბორნეოზე, რომელიც დაარსდა 1946 წელს ბრიტანეთის სამხედრო ადმინისტრაციის დაშლის შემდეგ.[1][2] ლაბუანის სამეფო კოლონია ახალ სამეფო კოლონიას მისი ფორმირებისას შეუერთდა. 1963 წლის 16 სექტემბერს იგი გახდა საბაჰის შტატი მალაიზიის ფედერაციის ფორმირების დროს.
კუნძულების დათმობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1947 წლის 16 ოქტომბერს, ბრიტანეთის კონტროლირებადი შვიდი კუნძული ჩრდილო-აღმოსავლეთ ბორნეოში, სახელად კუს კუნძულები, მანგზის კუნძულებთან ერთად, გადაეცა ფილიპინების მთავრობას გაერთიანებულ სამეფოსა და შეერთებულ შტატებს შორის წარშულში გაფორმებული ხელშეკრულების საფუძველზე.[3][4] კუნძულები ახლა შეადიან სამხრეთ-დასავლეთ ტაგალოლის რეგიონის (MIMAROPA) და ბანგსამოროს ავტონომიურ რეგიონის ნაწილს მუსულმანურ მინდანაოში (BARMM) შემადგენლობაში.
ადმინისტრაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ბრიტანეთის სამეფოს ჩრდილოეთ ბორნეოს კოლონიის გუბერნატორი (ტუან იანგ ტერუტამა გაბენორ კოლონი მაჰკოტა ბრიტანული ბორნეო უტარა) იყო ბრიტანეთის მთავრობის მიერ შექმნილი თანამდებობა, როდესაც ჩრდილოეთ ბორნეო გამოიყვანა ჩრდილოეთ ბორნეოს კომპანიიდან, რომელიც სამეფო კონცესიის საფუძველზე შექმნილი იყო. 1963 წლის 31 აგვისტოს ჩრდილოეთ ბორნეოს თვითმმართველობამდე და 1963 წლის 16 სექტემბერს მალაიზიის ფედერაციის შექმნამდე თანამდებობა შექმნა მეფე ჯორჯ VI-მ, მოგვიანებით კი დედოფალმა ელიზაბეტ II-მ.[5] მალაიზიის ჩამოყალიბების შემდეგ, სათაური შეიცვალა "Tuan Yang Terutama Yang di-Pertua Negeri Sabah", რაც ნიშნავს "მისი აღმატებულება საბაჰის გუბერნატორი" ან "მისი აღმატებულება საბაჰის სახელმწიფოს მეთაური". მოგვიანებით თანამდებობა შემოიღო იანგ დი-პერტუან აგონგიმ, მალაიზიის მეფემ.
აღმასრულებელი და საკანონმდებლო საბჭოები შეიქმნა 1950 წლის ოქტომბერში, რომელმაც შეცვალა დროებითი მრჩეველთა საბჭო. ის არსებობდა 1946 წლის ივლისიდან. აღმასრულებელი საბჭო, რომელიც რჩევებს აძლევდა გუბერნატორს პოლიტიკის საკითხებში, შედგებოდა სამი თანამდებობის პირისგან (მთავარი მდივანი, ფინანსური მდივანი და გენერალური პროკურორი), ორი დანიშნული ოფიციალური წევრისა და ოთხი დანიშნული არაოფიციალური წევრისგან. საკანონმდებლო საბჭო შედგებოდა გუბერნატორისაგან, სამი ყოფილი თანამდებობის წევრის, ცხრა დანიშნული ოფიციალური წევრისა და ათი დანიშნული არაოფიციალური წევრისგან. გუბერნატორი ჩვეულებისამებრ ნიშნავდა არაოფიციალურ წევრებს წარმომადგენლობითი ორგანოების მიერ წარმოდგენილი სიიდან. საერთო ჯამში, დემოკრატიული ინსტიტუტების განვითარება ჩრდილოეთ ბორნეოში გაცილებით ნელი იყო, ვიდრე მეზობელ სარავაკში.[6]
ადგილობრივი ადმინისტრაციისთვის, კოლონია დაყოფილი იყო ოთხ რეზიდენციად, რომლებსაც ზედამხედველობას უწევდა მაცხოვრებელი. ის იყოფოდა უბნებად, რომლებსაც ზედამხედველობას უწევდა რაიონის ოფიცრები. კუნძულ ლაბუანის ოლქის ოფიცერი უშუალოდ დანიშნული იყო მთავარ მდივანის მიერ. ოლქები დაყოფილი იყო ქვედანაყოფებად, რომლებსაც ზედამხედველობას უწევდა ოლქის თანაშემწეები. რაიონული ოფიცრების უმეტესობა ემიგრანტები იყვნენ, ხოლო ოლქის თანაშემწეების უმრავლესობა ადგილობრივებით იყვნენ დაკომპლექტებული.
თითოეულ რაიონში სოფლის მესვეურებს ევალებოდათ მცირე ადმინისტრაციული ამოცანები. უფროსები ხელმძღვანელობდნენ ადგილობრივ სასამართლოებს, რომლებიც განიხილავდნენ ადგილობრივი ჩვეულებებისა და ისლამური კანონების დარღვევის შემთხვევებს. ოლქის ოფიცრებს ასევე შეეძლოთ ემოქმედათ სასამართლოში და ჰქონდათ იურისდიქცია სამოქალაქო საქმეებზე, კოლონიის კანონების დარღვევაზე და სისხლის სამართლის კოდექსის წინააღმდეგ დანაშაულებებზე.
1951 წელს სოფლის განვითარების დადგენილება ითვალისწინებდა სოფლად ადგილობრივი ხელისუფლების დაარსებას. პირველი ასეთი ორგანო შეიქმნა კოტა ბალუდის რაიონში 1952 წლის 1 იანვარს რაიონისა და ოლქის თანაშემწეების ხელმძღვანელობით. ადგილობრივი ხელისუფლების წევრები დაინიშნენ. ისინი წარმოადგენდნენ როგორც ადგილობრივ მოსახლეობას, ასევე კოტა ბალუდის ჩინურ მოსახლეობას. ეს სტრუქტურა დაინერგა მთელ ტერიტორიაზე, როდესაც შეიქმნა სხვა სოფლის ხელისუფლება.
1954 წლის 1 ივლისს ძალაში შევიდა ურბანული მმართველობის შესახებ დადგენილება. იგი საშუალებას აძლევდა საქალაქო ორგანოების , საქალაქო გამგეობებისა და მუნიციპალური საბჭოების შექმნას. ადგილობრივი საკრებულოს წევრებს მთლიანად გუბერნატორი ნიშნავდა, თუმცა არაოფიციალური წევრები უმრავლესობაში უნდა ყოფილიყვნენ.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Charles P. Williamson. (30 July 1929) Treaty over Turtle Islands. The Telegraph. ციტირების თარიღი: 17 May 2016
- ↑ Peter C. Richards. (6 December 1947) New Flag Over Pacific Paradise. The Sydney Morning Herald. ციტირების თარიღი: 22 October 2015
- ↑ Charles P. Williamson. (30 July 1929) Treaty over Turtle Islands. The Telegraph. ციტირების თარიღი: 17 May 2016
- ↑ Peter C. Richards. (6 December 1947) New Flag Over Pacific Paradise. The Sydney Morning Herald. ციტირების თარიღი: 22 October 2015
- ↑ Frans Welman (9 March 2017). Borneo Trilogy Volume 1: Sabah. Booksmango, გვ. 159–. ISBN 978-616-245-078-5.
- ↑ Government of North Borneo. Annual Report North Borneo, 1958 (London: H.M.S.O.), 174-179. https://archive.org/details/b31415891