ერაყი

ერაყის რესპუბლიკა არაბ. جمهورية العراق ქურთ. كؤماری عێراق სირ. ܩܘܿܛܢܵܝܘܼܬܐܵ ܕܥܝܪܐܩ ერაყი
დევიზი: არაბ. الله أكبر Allāhu ʾAkbar "ღმერთი მაღალია"
ჰიმნი: არაბ. مَوْطِنِيْ Mawṭinī "ჩემო სამშობლო"
დედაქალაქი და		ბაღდადი 33°20′ ჩ. გ. 44°26′ ა. გ.
ოფიციალური ენა		არაბული
მთავრობა		საპარლამენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	ბარჰამ სალეჰი
-	პრ.-მინისტრი	მუსტაფა ალ-კადიმი
ფართობი
-	სულ	438 317 კმ2 (58-ე)
-	წყალი (%)	1,1
მოსახლეობა
-	2009 შეფასება	31 234 000 (39-ე)
-	სიმჭიდროვე	71,5 კაცი/კმ2 (125-ე)
მშპ (მუპ)		2009 შეფასება
-	სულ	$111.5 მილიარდი (61-ე)
-	ერთ სულ მოსახლეზე	$3570 (130-ე)
აგი (2019)		0.674 საშუალო · 123-ე
ვალუტა		ერაყული დინარი (IQD)
სასაათო სარტყელი		UTC+03:00
თარიღის ფორმატი		დდ/თთ/წწწწ
სატელეფონო კოდი		964
ISO 3166 კოდი		IRQ
ინტერნეტ-დომენი		.iq

ერაყი (არაბ. العراق); ოფიციალურად ერაყის რესპუბლიკა (არაბ. جمهورية العراق, ქურთ. كؤماری عێراق, სირ. ܩܘܿܛܢܵܝܘܼܬܐܵ ܕܥܝܪܐܩ) — ქვეყანა დასავლეთ აზიაში, მოიცავს ზაგროსის მთების ჩრდილო-დასავლეთის უმეტეს ნაწილს, სირიის უდაბნოს აღმოსავლეთ ნაწილს და არაბეთის უდაბნოს ჩრდილოეთს.

სახელწოდება

• ოფიციალური - ერაყის რესპუბლიკა.
• ეროვნული: العراق, Al Jumhuriyah al Iraqiyah.
• ეტიმოლოგია: სახელი მომდინარეობს ძველი სემიტური ურუქისაგან. ასე ერქვა შუმერულ-აქადურ ქალაქს, რომლის მნიშვნელობაა „მდინარეთა შუა“. მისი ძველი სახელია მესოპოტამია, რაც ბერძნულად ასევე „შუამდინარეთს“ ნიშნავს.

ისტორია

ხამურაბის კანონთა კრებულის სტელას ფრაგმენტი

ერაყმა 1921 წელს გამოაცხადა დამოუკიდებლობა. 1958 წლამდე ქვეყანას მართავდა ჰაშიმიდების დინასტია (ფეისალ I და ფეისალ II). მონარქიის დამხობის შემდეგ ერაყში რესპუბლიკური მმართველობა დამყარდა. 1968 წელს ხელისუფლების სათავეში მოვიდა პარტია ბაასი, რომელმაც „ანტიიმპერიალისტური კურსი“ აიღო და დაიწყო რეფორმების გატარება. 1974 წელს ქვეყნის ჩრდილოეთში გამოცხადდა ქურთისტანის ავტონომია. 1980-1988 წლებში ერაყი მონაწილეობდა ფართომასშტაბიან ომში ირანთან, ხოლო 1990 წელს იგი შეიჭრა მეზობელი ქუვეითის ტერიტორიაზე და მოახდინა მისი ანექსია. მხოლოდ საერთაშორისო კოალიციური ძალების აქტიური მონაწილეობით მოხერხდა აგრესიის შედეგების ლიკვიდაცია. დადგენილია, რომ ირანთან ომში ერაყმა ქიმიური იარაღი გამოიყენა, ხოლო 1988 წელს - ქვეყნის შიგნით, ქურთების წინააღმდეგ. ამ ომების გამო, 1991 წელს გაერომ ერაყის მიმართ საერთაშორისო სანქციები დააწესა, რამაც გამანადგურებელი ეფექტი მოახდინა ქვეყნის ეკონომიკასა და მოსახლეობაზე. ერაყის ჩრდილოეთსა და სამხრეთში შეიქმნა დახურული ზონები, სადაც პატრულირებდა აშშ-სა და ბრიტანეთის ავიაცია. ჩრდილოეთის დახურულ ზონაში ქურთებმა ავტონომიური რეგიონი შექმნეს. უკანასკნელ წლებში გაერო ცდილობდა დაეყოლიებინა ერაყის მმართველი რეჟიმი მასობრივი განადგურების იარაღის განადგურებაზე, მაგრამ უშედეგოდ. 2003 წლის მარტში აშშ-ს და დასავლური კოალიციის სამხედრო ინტერვენციის შედეგად სადამ ჰუსეინის რეჟიმი ჩამოშორებულ იქნა ხელისუფლებისაგან. ორი წლის განმავლობაში ქვეყანას მართავდა საოკუპაციო დროებითი ადმინისტრაცია, რომელმაც მოამზადა ერაყის სამოქალაქო ძალებისათვის ხელისუფლების გადაცემის წინაპირობები. 2005 წლის 6 აპრილს ჩატარდა ერაყის ისტორიაში პირველი დემოკრატიული არჩევნები. ქვეყნის პრეზიდენტად არჩეულ იქნა ჯალალ თალაბანი, ქურთი აჯანყებულების ყოფილი ლიდერი.

გეოგრაფია

ერაყის რუკა

ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ევფრატისა და ტიგროსის შუამდინარეთში. მისი მოსაზღვრე ქვეყნებია: თურქეთი, ირანი, ქუვეითი, საუდის არაბეთი, იორდანია, სირია. ფართობი შეადგენს 435 072 კვ. კმ-ს.

სახელმწიფო

• სახელმწიფო სისტემა - 2003-05 წლებში გარდამავალი მმართველობის ქვეშ მყოფი რესპუბლიკა იყო.
• სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი.
• მთავრობის მეთაური - პრემიერ-მინისტრი.
• ადმინისტრაციული დაყოფა - 18 მუჰაფაზა (muhafazat).

დემოგრაფია

• მოსახლეობა - 36 004 000 ად. (2014), მათ შორის - არაბები 75-80 %, ქურთები 15-20 %, ეროვნული უმცირესობებია თურქულენოვანი ხალხები, ასურელები და სხვები.
• სახელმწიფო ენა - არაბული; ქურთული (ქურთისტანში). გავრცელებულია ენებია ასურული.
• რელიგია - ისლამი.
• დედაქალაქი - ბაღდადი (9 500 000).
• ქალაქები - ბასრა (1,5 მლნ.), ერბილი (1,6 მლნ.), სულეიმანია (0,9 მლნ.), მოსული (1,8 მლნ.), ქირქუქი (1,0 მლნ.).

ადმინისტრაციული დაყოფა

ერაყი დაყოფილია 18 მუჰაფაზად, (არაბ. محافظة), ქურთ. پاریزگه - ფარიშა). თანამედროვე დაყოფა მიიღეს 1979 წელს. მუჰაფაზები იყოფიან ოლქებად (ქადაში), ხოლო ოლქები ქვეოლქებად. ავტონომიური ერთეული ერაყის ქურთისტანი არის განსაკუთრებულ სტატუსის მქონე რეგიონი, რომელსაც აქვს თავისი მმართველობა და მილიცია და რომლის საზღვრებიც არ ემთხვევა მუჰაფაზების საზღვარს.

ერაყის მუჰაფაზები

№	მუჰაფაზა	ადმინისტრაციული ცენტრი	ფართობი, კმ²	მოსახლეობა, (2011), კაცი	სიმჭიდროვე, კაცი/კმ²
1	ბაღდადი	ბაღდადი	734	7 055 200	9611,99
2	სალაჰ-ედ-დინი	თიქრითი	24 751	1 408 200	56,89
3	დიიალა	ბააქუბა	19 076	1 443 200	75,66
4	ვასიტი	ელ-კუტი	17 153	1 210 600	70,58
5	მაისანი	ელ-ამარა	16 072	971 400	60,44
6	ბასრა	ბასრა	19 070	2 532 000	132,77
7	დი-ქარი	ნასირია	12 900	1 836 200	142,34
8	მუთანა	სამავა	51 740	719 100	13,90
9	ქადისია	ალ-დივანია	8 153	1 134 300	139,13
10	ბაბილი	ჰილა	6 468	1 820 700	281,49
11	ქარბალა	ქარბალა	5 034	1 066 600	211,88
12	ნაჯაფი	ნაჯაფი	28 824	1 285 500	44,60
13	ანბარი	რამადი	138 501	1 561 400	11,27
14	ნაინავა	მოსული	37 323	3 270 400	87,62
15	დაჰუკი	დაჰუკი	6 553	1 128 700	172,24
16	ერბილი	ერბილი	14 471	1 612 700	111,44
17	ქირქუქი	ქირქუქი	10 282	1 395 600	135,73
18	სულეიმანია	სულეიმანია	17 023	1 878 800	110,37
	სულ		434 128	33 330 600	76,78

ეკონომიკა

ნავთობმა ქვეყანას კეთილდღეობა მოუტანა. 1972 წელს ერაყის სანავთობო კომპანია ნაციონალიზებულ იქნა. 1979 წელს ნავთობი ქვეყნის სავალუტო შემოსავლების 95 %-ს იძლეოდა.

• რესურსები - ნავთობი, ბუნებრივი აირი, ფოსფატები, გოგირდი.
• ექსპორტი - ნავთობი, შალეული, ფინიკი.
• ვალუტა - ერაყის დინარი (IQD).

მემკვიდრეობა

• ბაღდადი – ერაყის ეროვნული და სამხედრო მუზეუმები, აბასიდების სასახლე (XII ს.), უნივერსისტეტის შენობა (XIII ს.), მეჩეთი მირჯა (XVI ს.), ოქროს მეჩეთი (XV ს.);
• სამარა - მინარეთი და დიდი მეჩეთი (IX ს.);
• ქალაქების ბაბილონისა და ნინევიის ნაშთები;
• პართიული ქალაქი ჰათრა.

მესოპოტამიას უკავშირდება არაბთა სახალიფოსა და უძველესი ცივილიზაციების - შუმერის, აქადის, ბაბილონისა და ასურეთის სახელები.

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ერაყი

• ვიქსიკონში განმარტებულია სიტყვა: ერაყი