სპირიდონ კედია

სპირიდონ კედია
დაბ. თარიღი	20 სექტემბერი 1884(1884-09-20)
გარდ. თარიღი	1948
ალმა-მატერი	მონპელიეს უნივერსიტეტი

სპირიდონ მალხაზის ძე კედია (დ. 20 სექტემბერი, 1884, ზუგდიდი, — გ. 17 მაისი, 1948, პარიზი; დაკრძალულია ლევილის სასაფლაოზე) — ქართველი პუბლიცისტი, ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის თავმჯდომარე, საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრი, პოლიტიკური ემიგრანტი 1921 წლიდან.

სწავლობდა ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში. 1905 წელს სასწავლებლიდან გარიცხეს გაფიცვებისა და პოლიტიკურ დემონსტრაციებში მონაწილეობისათვის. ზუგდიდში დაბრუნებული გლეხთა საპროტესტო გამოსვლების ორგანიზატორი გახდა, რის გამოც მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე აღიძრა. კედია დროებით სვანეთში, შემდეგ ჩერქეზეთში მიიმალ, 1906 წელს კი საფრანგეთში ჩავიდა და კოლეჟ დე ფრანსის მსმენელი გახდა. 1907] წელს სორბონის უნივერსიტეტში შევიდა (სპეციალობა — ბუნების შემსწავლელი მეცნიერება), ისმენდა ლექციებს ტულუზის უნივერსიტეტში, დაამთავრა მონპელიეს უნივერსიტეტი. I მსოფლიო ომის (1914-1918) დაწყების გამო საქართველოში გამოემართა, მაგრამ რუსეთში დააპატიმრეს. მისი გათავისუფლება პეტერბურგის ქარ­თული კოლონიის წევრთა ძალისხმევით გახდა შესაძლებელი. 1914 წელს კედია თბილისში ჩამოვიდა. 1915 წლის 24 მაისს აქვე, მისი თაოსნობით და იმდროინდელ მრეწველთა თანადგომით, ეროვნულ-დემოკრატიული მიმართულების ჟურნალ „კლდის“ ბაზაზე გამოსვლა დაიწყო გაზეთმა „სა­ქარ­თვე­ლომ“. თებერვლის რევოლუციის შემდეგ, 1917 წლის მარტში ჩა­მო­ყა­ლიბ­და ახალი ეროვნულ-დემოკრატიული იდეოლოგიის პარტიის საორგანიზაციო კომიტეტი, 4–10 ივნისს ეროვნულ-დემოკრატთა I ყრილობაზე იგი თავმჯდომარედ აირჩიეს. იმავე წელს კედია დანიასა და შვედეთში ჩავიდა „სა­ქარ­თვე­ლოს გა­თავისუფლების კომიტეტთან“ შე­სახვედრად. დაბრუნებული აქტიურად მონაწილეობდა სა­ქარ­თვე­ლოს ეროვ­ნული საბჭოს საქმიანობაში.

1918 წლის მაისში მონაწილეობდა ბათუმის საზავო კონფერენციაში, საიდანაც, როგორც საქართველოს რესპუბლიკის ოფიციალური დელეგაციის მდივანი, გერმანიაში გაგზავნეს. 1919 წელს აირჩიეს სა­ქარ­თვე­ლოს დამფუძნებელი კრების წევრად; იყო ოპოზიციური ეროვნულ-დემოკრატიული ფრაქციის ლიდერი. აკრიტიკებდა მმართველის სოციალ-დემოკრატიული პარტიის საგარეო და საშინაო, განსაკუთრებით კი, პერიფერიებთან ურ­თი­ერ­თო­ბის პოლიტიკას. 1921 წლის თებერვალში საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ კედია სა­ქარ­თვე­ლო­ში დარჩა. 1922 წლის თებერვლისთვის იგი ამზადებდა მასშტაბურ საპროტესტო დემონსტრაციას, რისთვისაც დააპა­ტიმრეს. გაათავისუფლეს მხოლოდ უცხოეთში წასვლის პირობით. 1923 წელს სტამბოლიდან კედია საფრანგეთში ჩავიდა, სადაც განაგრძობდა პოლიტიკურ მოღვაწეობას. მუ­შა­ობ­და გიორგი მაჩაბლის პარფიუმერულ კომპანიაში. მისი მიზანი იყო „ქარ­თველ­თა მთლიანობის აღდგენა ემიგრაციაში“. 1925 წელს დააარსა ჟურნალი „სამშობლოსთვის“, 1932 წელს კი — გაზეთი „სა­ქარ­თველოს გუშაგი“. ემიგრაციაში მყოფ კედიასთან ოჯახმა (მეუღლე — სოფიო ჩიჯავაძე, ქალი­შვი­ლი თეო) მხო­ლოდ 1928 წელს შეძლო ჩასვლა. II მსოფლიო ომის (1939–1945) დროს კედია მონაწილეობდა გერმანიის მიერ შექმნილ ქართული ეროვნული კო­მიტეტის საქმიანობაში.

ლიტერატურა

• გ. შარაძე, უცხოეთის ცის ქვეშ, წგნ. I, თბ., 1991;
• ო. ჯანელიძე, სპირიდონ კედია: პოლიტიკური პორტრეტი, თბ., 2002;
• ო. ჯანელიძე, ნარკვევები საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ისტორიიდან, თბ., 2002;
• ს. ჩიჯავაძე-კედია, ნასმენ-ნახული. პარ. 2002;
• დეკანოზი ნიკიტა მალაქიას-ძე თალაქვაძე, „მოქალაქე-მღვდლის დღიურიდან“, (გ. ლეონიძის სახ. ქართული ლიტერატურის სახელმწიფო მუზეუმი), თბ., 2013.

• ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 4, თბ., 2018 წელი.