სპირიდონ კედია

სპირიდონ კედია
დაბადების თარიღი	20 სექტემბერი, 1884
გარდაცვალების თარიღი	1948
გარდაცვალების ადგილი	პარიზი
განათლება	მონპელიეს უნივერსიტეტი
მამა	მალხაზ კედია
დედა	თეო ქუთათელაძე
მეუღლე/ები	სოფიო ჩიჯავაძე-კედია

სპირიდონ მალხაზის ძე კედია (დ. 20 სექტემბერი, 1884, ზუგდიდი, — გ. 17 მაისი, 1948, პარიზი; დაკრძალულია ლევილის სასაფლაოზე) — ქართველი პუბლიცისტი, ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი დამფუძნებელი და თავმჯდომარე, საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრი, პოლიტიკური ემიგრანტი 1921 წლიდან.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სპირიდონ კედია ადრე დაობლდა, მისი მამა 1887 წელს გარდაიცვალა. სპირიდონსა და მის დას, კატოს, დედა ზრდიდა. 1893 წელს ი შეიყვანეს ზუგდიდის ექვსკლასიან საქალაქო სასწავლებელში. 1898 წელს, სასწავლებლის დასრულების შემდეგ ის ქუთაისში გადაიყვანეს და ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში სწავლის გასაგრძელებლად პედაგოგ იოსებ ოცხელს მიაბარეს. 1898 წელს კედიამ გიმნაზიაში ჩააბარა. სიღარიბის გამო ის სწავლის საფასურისგან გათავისუფლებული იყო. გიმნაზიაში კედია მაღალი აკადემიური მოსწრებით არ გამოირჩეოდა. 1904 წლის 13 თებერვალს მონაწილეობა მიიღო მოსწავლეთა გამოსვლაში, რის გამოც 6 საათით კარცერში ჩასვეს. 1905 წლის იანვარში სტუდენტურ გამოსვლებში აქტიური მონაწილეობის გამო იმავე წლის 8 აპრილს გიმნაზიიდან გარიცხეს და ზუგდიდში გადაასახლეს.

სპირიდონ კედია თავდაპირველად სოციალისტ-ფედერალისტების წევრი გახდა. 1905 წელს მან მიიღო და ჩაიაბარა გიორგი დეკანოზიშვილის მიერ გემ „სირიუსით“ გამოგზავნილი ტყვია-წამალი. აქტიურად მონაწილეობდა გლეხთა საპროტესტო გამოსვლებში, გამოდიოდა სიტყვით მიტინგებსა და შეკრებებზე, მოითხოვდა საქართველოს ავტონომიას. მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე აღიძრა. კედია დროებით სვანეთში გელოვანების ოჯახში, შემდეგ ჩერქეზეთში იმალებოდა. 1905 წლის 12 ოქტომბერს კედიამ ჭიათურის შავი ქვის მრეწველთა საბჭოს სთხოვა სტიპენდია უცხოეთში სწავლების დასაფინანსებლად. საბჭომ კედიას 25 მანეთი სტიპენდია დაუნიშნა. კედიას განზრახული ჰქონდა ლაიფციგის უნივერსიტეტში სწავლა, მაგრამ 1906 წლის შემოდგომაზე პარიზში აღმოჩნდა. ერთი წლის განმავლობაში სწავლობდა ფრანგულ ენას და ისმენდა ლექციებს კოლეჟ დე ფრანსში თავისუფალ მსმენელად. 1907 წელს ჩაირიცხა სორბონის უნივერსიტეტში საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტზე. ავადმყოფობის გამო იძულებული გახდა სამხრეთ საფრანგეთში, ტულუზაში გადასულიყო და სწავლა იქაურ უნივერსიტეტში განაგრძო. მომდევნო წელს პარიზში დაბრუნდა, მაგრამ მისი ჯანმთელობისთვის სამხრეთის ჰავა აუცილებელი იყო, ამიტომ მონპელიეში გადავიდა და უნივერსიტეტი იქ დაასრულა. შეუდგა მუშაობას ფიზიოლოგიაში დოქტორის ხარისხის მოსაპოვებლად. 1908 წელს პარიზში დააარსა ქართველ სტუდენტთა სათვისტომო. პირველი მსოფლიო ომის წინ სხვისი პასპორტით სამშობლოში გაემგზავრა, მაგრამ სანქტ–პეტერბურგში ჩასვლისთანავე დააპატიმრეს და კრონშტატის ციხეში ჩასვეს. ციხეში კედიამ 2 თვე დაჰყო. 1914 წლის 29 აპრილს გენერალ ივანე ნაკაშიძის ჩარევით გაათავისუფლეს.

1914 წელს კედია თბილისში ჩავიდა. 1915 წლის 24 მაისს მისი თაოსნობით ეროვნულ-დემოკრატიული მიმართულების ჟურნალ „კლდის“ ბაზაზე გამოსვლა დაიწყო გაზეთმა „საქართველომ“. სპირიდონ კედიამ ეროვნული და დემოკრატიული ჯგუფების (ჟურნალ ,,კლდის“, გაზეთების ,,იმერეთის“ და ,,სამშობლოს“) შეკავშირების გზით, პოლიტიკური პარტიის შექმნის გეგმა შეიმუშავა, რისთვისაც 1917 წლის მარტში ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის საორგანიზაციო მთავარი კომიტეტი ჩამოაყალიბა. 4–10 ივნისს ეროვნულ-დემოკრატთა I ყრილობაზე კედია პარტიის თავმჯდომარედ აირჩიეს. იმავე წელს კედია დანიასა და შვედეთში ჩავიდა „საქართველოს განთავისუფლების კომიტეტთან“ შესახვედრად. 1917 წლის ნოემბერში კედია დაუსწრებლად აირჩიეს საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრად ეროვნულ ყრილობაზე. სპირიდონ კედია საქართველოში დაბრუნდა 1918 წლის აპრილის ბოლოს. მაისში ის მონაწილეობდა ბათუმის საზავო კონფერენციაში. კონფერენციის შემდეგ ის ამიერკავკასიის სეიმის თავმჯდომარის, აკაკი ჩხენკელის მანდატით გაგზავნილ იქნა გერმანიის იმპერიაში ამ ქვეყნის მთავრობასთან მოსალაპარაკებლად. 1918 წლის 16 აგვისტოს დაბრუნდა საქართველოში. საქართველოშია. საქართველოს ეროვნულ საბჭოში ის შედიოდა ჯერ დამფუძნებელი კრების საარჩევნო, შემდეგ კი საკონსტიტუციო კომისიაში. 1919 წლის თებერვალში აირჩიეს საქართველოს დამფუძნებელი კრების დეპუტატად. იყო საკონსტიტუციო, ასევე, თვითმმართველობისა და ადგილობრივი მმართველობის მუდმივი კომისიების წევრი. 1919 წლის 25 ნოემბერს კედიამ ცოლად შეირთო სოფიო ჩიჯავაძე. აქტიური მონაწილეობა მიიღო საქართველოს კონსტიტუციის შემუშავებაში. მისი უშუალო ხელმძღვანელობით მომზადდა კონსტიტუციის თავი „სახელმწიფო თავდაცვა“.

1921 წლის მარტში საქართველოს საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ კედიამ უარყო ნოე ჟორდანიას შეთავაზება, დაეკავებინა სამხედრო მინისტრის პოსტი და საქართველოში დარჩა. მარტის ბოლომდე ბათუმში დარჩა, ხოლო შემდეგ თბილისში დაბრუნდა. შემოდგომაზე მან შექმნა ედპ–ის არალეგალური კომიტეტი. იმავე წლის სექტემბერში სოფელ კისისხევში საიდუმლოდ შეხვდა კახეთში მოქმედ პარტიზანულ რაზმებს. 1922 წლის 11 თებერვლისთვის იგი ამზადებდა მასშტაბურ საპროტესტო დემონსტრაციას, მაგრამ 10 თებერვალს დააპატიმრეს. კედია მოათავსეს ჯერ მეტეხის ციხეში, 6 თვის შემდეგ კი გადაიყვანეს ორთაჭალის საგუბერნიო ციხეში. ერთწლიანი პატიმრობის შემდეგ გაათავისუფლეს, მაგრამ ქვეყნიდან გააძევეს. კედია ეტაპით ჩაიყვანეს ბათუმში, საიდანაც იტალიური გემით „კლეოპატრათი“ გააძევეს.

ემოგრაციაში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კედია ჯერ სტამბოლში ჩავიდა, სადაც რამდენიმე თვე დაჰყო, ხოლო ივნისში საფრანგეთში ჩავიდა, სადაც შეუერთდა პოლიტიკურ ემიგრაციას და განაგრძობდა პოლიტიკურ მოღვაწეობას. 1924 წელს გახდა პარიტეტული კოლეგიის წევრი. ეწინააღმდეგებოდა 1924 წლის აგვისტოს აჯანყების მოწყობას. 1924 წლის სექტემბერში აგვისტოს აჯანყების ჩახშობის შემდეგ საქართველოს სსრ-ის ხელისუფლებამ მოახდინა მისი ქონების კონფისკაცია.^[2] 1925 წელს ემიგრირებულმა მთავრობამ მას შესთავაზა რუმინეთში ოფიციალურ წარმომადგენლად გაგზავნა, მაგრამ კედიამ ეს შეთავაზება არ მიიღო. მუშაობდა გიორგი მაჩაბლის პარფიუმერულ კომპანიაში. მისი მიზანი იყო „ქართველთა მთლიანობის აღდგენა ემიგრაციაში“. 1925 წელს დააარსა ქართულენოვანი ჟურნალი „სამშობლოსთვის“. ჟურნალის პირველმა ნომერმა არალეგალური გზით საქართველოშიც ჩააღწია. 1927 წელს პარტიაში მომხდარი დაპირისპირების გამო უარი თქვა პარტიის პარიზის კომიტეტის თავმჯდომარეობაზე და მალე პარტიიდანაც გამოირიცხა. ემიგრაციაში მყოფ კედიასთან ოჯახმა მხოლოდ 1928 წელს შეძლო ჩასვლა. ისინი დაბა კლამარში დასახლდნენ. 1932 წელს დააფუძნა გაზეთი „ერის გუშაგი“. 1932-1935 წლებში ხელმძღვანელობდა გიორგი მაჩაბლის ამერიკული პარფიუმერული კომპანიის – „პრინცი მაჩაბელის“ ფილიალს პარიზში.

მეორე მსოფლიო ომის დროს, 1942 წლიდან, კედია მონაწილეობდა გერმანიის მიერ შექმნილ ქართული ეროვნული კომიტეტის საქმიანობაში. 1943 წლის დამდეგს კედიამ, რომელსაც გადაეწურა გერმანიის იმედი, კომიტეტი დატოვა. 1946 წელს კედიას ეწვია სერგო ქავთარაძე, რომელმაც მას საქართველოში დაბრუნება შესთავაზა, მაგრამ კედიამ უარი განაცხადა. სპირიდონ კედია გარდაიცვალა პარიზში 1948 წელს, დაკრძალულია ლევილის ქართულ სასაფლაოზე.