ლანჩხუთი

ქალაქი
ლანჩხუთი
ქალაქის ხედი სოფელ შუხუთიდან
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	გურიის მხარეგურიის მხარე
მუნიციპალიტეტი	ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი
კოორდინატები	42°05′15″ ჩ. გ. 42°02′10″ ა. გ.
პირველი ხსენება	XVII საუკუნე
ამჟამინდელი სტატუსი	1961
ცენტრის სიმაღლე	25 მეტრი
ოფიციალური ენა	ქართული ენა
მოსახლეობა	6395 კაცი (2014)
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 98,2 % სომხები 1,0 % რუსები 0,4 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
სატელეფონო კოდი	+995 494
საფოსტო ინდექსი	2800
ოფიციალური საიტი	lanchkhuti.gov.ge
ლანჩხუთი ვიკისაწყობში

ლანჩხუთი — ქალაქი საქართველოში, გურიის მხარის ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. ქალაქში არის სამრეწველო საწარმოები, ჯანდაცვის დაწესებულებები, სამი საჯარო და ერთი სამრევლო სკოლა, თეატრი. გამოდის ორი გაზეთი: „ლაჩხუთი+“ და „ჰო და არა“. მოქმედებს მუნიციპალური ბიბლიოთეკა.

ეტიმოლოგია

ლეგენდის თანახმად სალაშქროდ მიმავალ თამარ მეფეს ლანჩხუთის ტერიტორიაზე მისვლამდე ცხენებს ხუთი ლანჩის გამოცვლა დასჭირდა და ამის მიხედვით თითქოსდა ეს დასახელებაც აქედან მომდონარეობს.

ლანჩხუთის ეტიმოლოგია მკვლევართა შორის აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს. აკადემიკოს სიმონ ჯანაშიას შეხედულებით, რომელიც შემდეგ გაიმეორა და განავრცო ზურაბ ჭუმბურიძემ, ქალაქის სახელი უკავშირდება მეგრულ-ჭანურ სიტყვა ჩხუ-ს (ჩხოუ-ს), რაც ძროხას ნიშნავს. ამრიგად, ლანჩხუთი აღნიშნავს საძროხეს.

სხვა მოსაზრება ეყრდნობა ვახუშტი ბატონიშვილის ციტატას ლანჩხუთის შესახებ:

	„...აქ ერთვის რიონს მცირე მდინარე და ამ ფოთის აღმოსავლეთით, რიონის კიდესა ზედა არს ლანჩქუთი. ამ ლანჩქუთს სამხრით წამოვალს მთა საჯავახოს მთიდამ დასავლეთად...“
	(ვახუშტი ბატონიშვილი)

მისი მიხედვით ტიპონიმის თავდაპირველი ძირი იყო „ჩქუ“ და არა „ჩხუ“. „ჩქუ“ მეგრულად სიტყვასიტყვით ნიშნავს „ჩანს“. ასე რომ, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ლანჩქუთი, იგივე ლანჩხუთი ნიშნავს „სამზერს“, „გადასახედს“. ამ მოსაზრებას ამყარებს ისიც, რომ უწინდელი სოფელი ლანჩქუთი მაღლობში, გურიის ქედზე იყო გაშენებული და მოსახლეობამ ქვევით, დაბლობში მოგვიანებით გადაინაცვლა.

გეოგრაფია

მდებარეობს გურიის დაბლობზე, ზღვის დონიდან 25 მ. ლანჩხუთში ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული ჰავაა, იცის თბილი ზამთარი და ცხელი ზაფხული. საშუალო წლიური ტემპერატურა 13,8 °C, იანვარში 4,2 °C, ივლისში 23 °C, ნალექებია 1980 მმ წელიწადში.

ქალაქი დაშორებულია თბილისიდან 274 კმ-ით, ბათუმიდან 85 კმ-ით, ფოთიდან 42 კმ-ით. ლანჩხუთში არის რკინიგზის სადგური სამტრედია-მახინჯაურის ხაზზე. გადის საერთაშორისო მნიშვნელობის გზა საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს12.

ლაშისღელე

ლაშისღელე, იგივე ლაშე 1908 წელს ცალკე სოფლადაა აღრიცხული მოსახლეობით 618 ადამიანი. საბჭოთა პერიოდში ლანჩხუთის საქალაქო საბჭოში შედიოდა სოფელ ლაშისღელის ტერიტორია, რომელიც მდებარეობს მდინარებს - ლაშისღელესა და საჭინკლეს შორის, ზღვის დონიდან 80 მ., ლანჩხუთის ცენტრიდან 1 კმ. ამჟამად ლაშისღელე ცალკე სოფლად აღარ მოიხსენიება.

ისტორია

წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVII საუკუნეში. 1772 წელს იხსენიებს იოჰან გიულდენშტედტი. 1873 წელს სოფელში გაიხსნა ორკლასიანი სკოლა, ხოლო 1900 წელს — ბიბლიოთეკა. 1907 წლიდან ლანჩხუთის სასწავლებელი სამკლასიანი გახდა. 1912 წელს ლანჩხუთში იდგა წმინდა გიორგისა და ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიები. ნათლისმცემლის ეკლესია ქვის იყო და ქვისავე გალავანი ჰქონდა, ხოლო წმინდა გიორგის ეკლესია კი ხით იყო ნაგები. მოქმედებდა ორკლასიანი საქალებო სკოლა. 1916 წელს ლანჩხუთში მოქმედებდა თეატრი. ამავე წლიდან ლანჩხუთის სამკლასიანი სასწავლებელი გადაკეთდა უმაღლეს პირველდაწყებით სკოლად. 1922 წლის 26 მაისს სოფლის ცენტრში გაიმართა დიდი მიტინგი საქართველოს დამოუკიდებლობის დღის აღსანიშნავად. მიტინგი საბჭოთა ხელისუფლებამ დაარბია. ლანჩხუთი რაიონის ცენტრი გახდა 1930 წელს. ქალაქად გამოცხადდა 1961 წელს.

მოსახლეობა

აღწერის წელი	მოსახლეობა	კაცი	ქალი
1893	3069
1911	4382
1922	2500
1939	4153	1960	2193
1959	6738	3017	3721
1970	7837	3607	4230
1979	6506	2942	3564
1989	9021	4199	4822
2002	7873
2014	6395

რელიგია

ლანჩხუთში არის შემოქმედის ეპარქიის რეზიდენცია. დგას ოთხი ეკლესია: ღვთისმშობლის, წმინდა ბარბარეს, იოანე ნათლისმცემლის და წმინდა პანტელეიმონის სახელობისა.

მუზეუმები

მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი

ლანჩხუთში არის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, რომელიც დაარსდა 1978 წელს. დღესდღეობით მუზეუმში 7886 არქეოლოგიური, ნუმიზმატური, სახვითი ხელოვნების, ეთნოგრაფიული, ბუნების, ისტორიული ექსპონატია. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ძველი წელთაღრიცხვით IV საუკუნის ბრინჯაოს მუზარადი, ბრინჯაოს კოლხური ცულების კოლექცია, ანტიკური ხანის კერამიკა, IV საუკუნის ბრინჯაოს ჯვარი, XI საუკუნის ლაპიდარული წარწერა ქვაზე, გურული ცხენოსნების ამერიკაში მოგზაურობის ექსპონატები, ნოე ჟორდანიას პირადი ნივთები და სხვ.

ვალოდია წულაძის სახელობის მუზეუმი

ვალოდია წულაძის სახელობის მუზეუმი დაარსდა 2009 წლის 12 ნოემბერს. იგი ატარებს ქართული კინოსა და თეატრის მსახიობისა და რეჟისორის, ვალოდია ეპიფანეს ძე წულაძის სახელს. მუზეუმში განთავსებულია ვალოდია წულაძის მოღვაწეობის ამსახველი კადრები, მისი ნივთები, მასთან დაკავშირებული ადამიანების ფოტოსურათები და ა. შ.

თემურ ფირცხალაიშვილის სახლ-მუზეუმი

თემურ ფირცხალაიშვილი სახელობის შემოქმედთა მუზეუმი დაარსდა 2011 წლის პირველ მარტს, ხოლო გაიხსნა 2011 წლის 20 ივლისს, პოეტ თემურ ფირცხალაიშვილის დაბადების 50 წლისთავთან დაკავშირებით. მუზეუმი განთავსებულია კერძო სახლში, რომელიც აგებულია XX საუკუნის 50-იან წლებში. დღეისათვის მუზეუმი შენობის მეორე სართულის ორ დარბაზშია განთავსებული. პირველი დარბაზი მთლიანად ეთმობა მწერლებს, პოეტებს, პუბლიცისტებს, ხოლო მეორე დარბაზში გამოფენილია კომპოზიტორების, მომღერლების, მხატვრების, ლოტბარების, მოცეკვავეებისა და ფოტოხელოვანთა შემოქმედება.

სპორტი

ქალაქ ლანჩხუთის ისტორიისა და მოსახლეობის იდენტობის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს საფეხბურთო კლუბი „გურია“, რომელიც ორჯერ თამაშობდა საბჭოთა კავშირის უმაღლეს ლიგაში. კლუბი ჩამოყალიბდა 1925 წელს და ერქვა „კიმი“. სახელწოდება „გურია“ გუნდმა ოზურგეთის საფეხბურთო კლუბთან ორთაბრძოლაში მოიპოვა. ერთხელ მოიპოვა საქართველოს თასი, ხოლო ორჯერ დაკავა მეორე ადგილი საქართველოს ჩემპიონატში. ამჟამად კლუბი საქართველოს ჩემპიონატის უმაღლეს ლიგაში ასპარეზობს.

ისტორიული ძეგლები

ლანჩხუთის უბან აგარაკში შემორჩენილია ნაეკლესიარი გალავნის ფრაგმენტითა და სამრეკლოთი. ქვის ცილინდრული ფორმის, ოთხი მეტრი. სიმაღლის სამრეკლო ჩატანებულია გალავნის ჩრდილო-დასავლეთ კუთხეში. ნაშენია ფლეთილი ქვით.

ცნობილი ადამიანები

ლანჩხუთში დაიბადნენ:

• ნოე ჟორდანია - ქართველი პოლიტიკოსი, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარე
• კონსტანტინე გვარჯალაძე - პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
• თევდორე ღლონტი - პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი, თსუ-ს რექტორი
• მელიტონ რუსია - პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
• ნოე ცინცაძე - პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
• ფილიპე გოგიჩაიშვილი - ეკონომისტი
• მახარობელ ურუშაძე (1788) - სამხედრო მოღვაწე, პოლიტიკოსი
• აპოლონ ურუშაძე (1886) - სტომატოლოგი, პედაგოგი
• ავთანდილ ურუშაძე (1890) - სამხედრო მოღვაწე, პოლიტიკოსი
• ათინოგენ მენაღარიშვილი – აგროქიმიკოსი
• ვენერა ურუშაძე (1909) — მთარგმნელი
• ნოე ურუშაძე (1920) — სამხედრო პირი
• გიზო ჟორდანია (1920) — რეჟისორი
• ჯონი ფირცხალაიშვილი (1947) - სამხედრო პირი
• ავთანდილ ჯორბენაძე (1951) - ექიმი, პოლიტიკოსი
• დავით კვირკველია - ფეხბურთელი

დაძმობილებული ქალაქები

• კუპიშკისის რაიონი ლიეტუვა
• კოუდი , აშშ

გალერეა

• 
  „აჯანყებული გურულის“ ძეგლი ლანჩხუთის ცენტრში
• 
  ქალაქის ცენტრი
• 
  ლანჩხუთის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი
• 
  ნოე ჟორდანიას სკვერი და ბიუსტი

ლიტერატურა

• კვერენჩხილაძე, რ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 122.

რესურსები ინტერნეტში

• გაზეთი "ჰო და არა"