პერ ლაგერკვისტი
| პერ ლაგერკვისტი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 23 მაისი 1891[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] |
| დაბადების ადგილი | ვექშე[10] |
| გარდაცვალების თარიღი | 11 ივლისი 1974[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [11] [8] [9] (83 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | დანდერიუდი |
| დასაფლავებულია | ლიდინგეს სასაფლაო[12] |
| საქმიანობა | პოეტი, დრამატურგი, ესეისტი, სცენარისტი და ავტობიოგრაფი |
| ენა | შვედური ენა[1] |
| მოქალაქეობა |
 შვედეთი |
| ალმა-მატერი | უფსალის უნივერსიტეტი |
| ჯილდოები | ნობელის პრემია ლიტერატურაში[13] [14], Samfundet De Nio's Grand Prize, honorary doctor of the University of Gothenburg და Bellman Prize |
| შვილ(ებ)ი | Bengt Lagerkvist და Ulf Lagerkvist |
პერ ფაბიან ლაგერვისტი (შვედ. Pär Lagerkvist; დ. 23 მაისი, 1891 — გ. 11 ივლისი, 1974) — შვედი მწერალი, 1951 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი ლიტერატურის დარგში. პრემია გადაეცა შემდეგი ფორმულირებით: „მხატვრული ძლიერებისა და მწერლის თავისუფალი განსჯისათვის, რომელიც კაცობრიობის წინაშე მდგარ მარადიულ კითხვებზე ეძიებდა პასუხებს“.
ლაგერკვისტმა დაწერა ლექსები, პიესები, რომანები, მოთხრობები და მნიშვნელოვანი გამომსახველობითი ძალის და გავლენის მქონენარკვევები მისი ცხოვრების 20-იანი წლების დასაწყისიდან 70-იანი წლების ბოლომდე. მისი ერთ-ერთი მთავარი თემა სიკეთისა და ბოროტების ფუნდამენტური საკითხი იყო, რომელიც მან გამოიკვლია ისეთი მოღვაწეების საშუალებით, როგორიცაა ბარაბა - ადამიანი, რომელიც გაათავისუფლეს იესოს ნაცვლად, და აჰასუერუსი - მოხეტიალე ებრაელი. როგორც მორალისტი, იგი იყენებდა რელიგიურ მოტივებს და მოღვაწეებს ქრისტიანული ტრადიციიდან, ეკლესიის მოძღვრებების შესრულების გარეშე. ლიტერატურულ ასპარეზზე გამოჩნდა ლექსებითა და ნოველების კრებულით „ხალხი“ (1912). პირველმა მსოფლიო ომმა განაპირობა პესიმისისტური მოტივები მისი ნოველების კრებულში „რკინა და ადამიანები“ (1915), ექსპრესიონისტული ლექსების კრებულებში „შიში“ (1916), „ქაოსი“ (1919) და სხვა. ლაგერკვისტის პიესებში „უკანასკნელი ადამიანი“ (1917), „მარადი ღიმილი“ (1920), „უჩინარი“ (1923) და სხვა. სინამდვილე წარმოდგენილია აბსურდად და ქაოსად, ხოლო ბოროტება განყენებულია მეტაფიზიკურ საწყისად. რეალისტური ტენდენცია შეიმჩნევა სატირული ნოველების კრებულში „ბოროტი საგები“ (1924) და ავტობიოგრაფიულ რომანში „სინამდვილის სტუმარი“ (1925). ლაგერკვისტს ეკუთვნის აგრეთვე მოთხრობები, პიესები, თეორიული ნაშრომები და სხვა.
ბიოგრაფია და ნამუშევრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ლაგერკვისტი დაიბადა ვექშეში (სმალანდი). მან მიიღო ტრადიციული რელიგიური განათლება - მოგვიანებით იგი მცირე გაზვიადებით ამბობდა, რომ ის „იღბლიანი აღმოჩნდა, რადგან გაიზარდა ისეთ სახლში, სადაც ცნობილი წიგნები მხოლოდ ბიბლია და საგალობლების წიგნი იყო“. მოზარდობის ასაკში იგი დაშორდა ქრისტიანულ მრწამსს, მაგრამ, მისი თაობის მრავალი სხვა მწერლისა და მოაზროვნისგან განსხვავებით, იგი არ გახდა კრიტიკულად განწყობილი რელიგიური რწმენის მიმართ. მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრების უმეტესი ნაწილი პოლიტიკურად სოციალისტი იყო, ის არასოდეს მიმხრობია იდეას, რომ „რელიგია ხალხის ოპიუმია“. მისი ნაწერის უმეტესობა გაჯერებულია კაცობრიობისადმი ინტერესით. ასევე, მწერალი ასახავს კაცობრიობის ინტერესს სიმბოლოებისა და ღმერთებისადმი მთელი სიცოცხლის განმავლობაში და ადამიანის პოზიციას (როგორც ინდივიდუალურ, ისე კაცობრიობის) იმ სამყაროში, სადაც აღარ არის არც ღვთიური ძალა და არც საუბრის საჭიროება.
ადრეულ წლებში ლაგერკვისტმა მხარი დაუჭირა მოდერნისტულ და ესთეტიკურად რადიკალურ შეხედულებებს, ამის ნათელი გამოხატულებაა მისი მანიფესტი Ordkonst och bildkonst (სიტყვის ხელოვნება და სურათის ხელოვნება, 1913) და პიესა დენ სვირა სტუნდენი („რთული საათი“).[15]
ავტორის ერთ – ერთი ყველაზე ადრეული ნამუშევარია Ångest (ტანჯვა, 1916), ძალადობრივი და გულგატეხილი ლექსების კრებული. მისი ტკივილები გამოწვეული იყო სიკვდილის შიშით, პირველი მსოფლიო ომით და პირადი კრიზისით. იგი ცდილობდა გაეგო, თუ როგორ შეუძლია ადამიანს იპოვოს რაიმე მნიშვნელოვანი სამყაროში, მაშინ როდესაც ომს შეუძლია მოკლას მილიონობით ადამიანი ძალიან მცირე მიზეზის გამო. „ტანჯვა, ტანჯვა არის ჩემი მემკვიდრეობა / ჩემი ყელის ჭრილობა / მსოფლიოში ჩემი გულის ტირილი“. („ანგელოზი“, 1916.) „სიყვარული არაფერია. ტანჯვა არის ყველაფერი / ცხოვრებით ტანჯვა.“ („სიყვარული არაფერია“, 1916.) ამასთან, ეს პესიმიზმი ნელ – ნელა ქრებოდა, რაზეც მოწმობს მისი შემდგომი ნამუშევრები: Det eviga leendet (მარადიული ღიმილი, 1920), ავტობიოგრაფიული რომანი Gäst hos verkligheten (სინამდვილის სტუმარი, 1925) და პროზაული მონოლოგი Det besegrade livet (დამარცხებული ცხოვრება, 1927), რომელშიც უპირატესად არის წარმოჩენილი რწმენის უნარი ადამიანში. მარადიული ღიმილიდან მოყოლებული, მისმა სტილმა მეტწილად მიივიწყა ექსპრესიონისტული პათოსები და მისი ადრეული ნაწარმოებების ბრწყინვალე ეფექტები და დაიწყო სწრაფვა ძლიერი სიმარტივისკენ. კლასიკური სიზუსტით მიისწრაფოდა სისუფთავისკენ, ხანდახან შეიმჩნეოდა ნაივიზმთან სიახლოვეც. თუმცა ეს არ ეხებოდა ნაშრომის შინაარსი, რომელიც არასოდეს ყოფილა გულუბრყვილო. შვედმა კრიტიკოსმა აღნიშნა, რომ „ლაგერკვისტი და იოანე მახარობელი არიან საგნების სიღრმისეულობის გამომხატველი ორი ოსტატი, სიტყვების უაღრესად შეზღუდული არჩევანით“.
ტანჯვის გამოქვეყნებიდან ათი წლის შემდეგ, ლაგერკვისტი მეორედ დაქორწინდა. ამ კავშირმა უზრუნველყო უსაფრთხოების საყრდენი მის ცხოვრებაში ორმოცი წლის განმავლობაში, მეუღლის გარდაცვალებამდე. ამ დროს გამოჩნდა Hjärtats sånger (გულის სიმღერა) (1926). ეს ნაშრომი მიუთითებს ავტორის სიამაყესა და მეუღლისადმი მის სიყვარულზე. ეს კოლექცია გაცილებით უფრო ნაკლებად სასოწარკვეთილია, ვიდრე მისი ნაშრომი „ტანჯვა“. ამ პერიოდში ლაგერკვისტი ჩამოყალიბდა მისი თაობის ერთ-ერთ უპირველეს შვედ პოეტად. მისი პროზაული ნოველა Bödeln („ჩამოკიდებული კაცი“, 1933), რომლის ადაპტირებაც მოახდინა პიესად 1934 წელს, გვიჩვენებს ტოტალიტარიზმის მზარდ საფრთხეებს და იმ სისასტიკეს, რომლისკენაც მიექანებოდა ევროპა მეორე მსოფლიო ომამდე პერიოდში. ნაციზმი ნაწარმოების ერთ-ერთი მთავარი სამიზნე თემა იყო და პიესას დერ სტურმერმა უპასუხა ძალიან დამაკმაყოფილებელი მიმოხილვით. კრიტიკა ფაშიზმის წინააღმდეგ ასევე გვხვდება მის პიესაში Mannen utan själ (კაცი სულის გარეშე, 1936).
ლაგერკვისტის 1944 წლის რომანი Dvgenrgen (ჯუჯა) იყო სამძებრო, ირონიული ზღაპარი ბოროტების შესახებ. ამ რომანმა გამოჩენისთანავე მიიპყრო არა მარტო ნორდიკული ქვეყნების, არამედ საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება. რომანს ჰქონდა პოზიტიური გამოხმაურება. 1949 წელს მან გამოაქვეყნა უჩვეულო ლირიკული პიესა Låt människan leva (დაე, იცოცხლოს ადამიანმა).
ბარაბა (1950), რომელმაც დაუყოვნებლივ დაიკავა კუთვნილი ადგილი ლიტერატურულ შედევრებს შორის (ასე მოიხსენია ის ნობელის პრემიის ლაურეატმა ანდრე ჟიდიმ), ალბათ ლაგერკვისტის ყველაზე ცნობილი ნამუშევარია. რომანი დაფუძნებულია ბიბლიურ მოთხრობაზე. იესო ნაზარეთელს სიკვდილი მიუსაჯა რომაელმა ხელისუფლებამ ებრაელთა ფესახის დროს, თუმცა რომაელთა ჩვეულების მიხედვით ისინი ათავისუფლებდნენ ერთ სიკვდილმისჯილს. როდესაც რომაელმა პროკურორმა პონციუს პილატემ შესთავაზა საზოგადოებას იესოს ან ბარაბას (მსჯავრდებული ქურდობისა და მკვლელობის გამო) განთავისუფლება, იერუსალიმის ბრბომ მოითხოვა ბარაბას განთავისუფლება, რომელიც მოგვიანებით უყურებს იესოს, როდესაც ის გოლგოთაზე ჯვარს ატარებს, შეესწრება ჯვარცმას და შემდეგ მთელი ცხოვრების განმავლობაში ცდილობს გაერკვიოს, თუ რატომ შეუნარჩუნეს სიცოცხლე მას და არა იესოს. რომანზე დაფუძნებით გადაღებულია ფილმი 1961 წელს, სადაც ბარაბას როლს ასრულებს ენტონი ქვინი.
ლაგერკვისტი გარდაიცვალა სტოკჰოლმში 1974 წელს, 83 წლის ასაკში. ხოლო, მისი მეუღლე გარდაიცვალა 1967 წელს.
ბიბლიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Människor („ხალხი“, 1912)
- Ordkonst och bildkonst (1913)
- Två sagor om livet (1913)
- Motiv (1914)
- Järn och människor („რკინა და ადამიანები“, 1915)
- Ångest („ტანჯვა“, 1916)
- Sista människan, პიესა („უკანასკნელი ადამიანი“, 1917)
- Teater (1918)
- Himlens hemlighet, პიესა („ზეცის საიდუმლო“, 1919)
- Kaos („ქაოსი“, 1919)
- Det eviga leendet, სამი ამბავი („მარადი ღიმილი“, 1920)
- Den lyckliges väg (1921)
- Den osynlige, პიესა („უჩინარი“, 1923)
- Onda Sagor („ბოროტი საგები“, 1924)
- Gäst hos verkligheten („სინამდვილის სტუმარი“, 1925)
- Hjärtats sånger (1926)
- Det besegrade livet (1927)
- Han som fick leva om sitt liv, პიესა („იცოცხლედაშრეტილი კაცი“, 1928)
- Kämpande ande (1930)
- Konungen, პიესა („მეფე“, 1932)
- Vid lägereld (1932)
- Bödeln, პიესა (1933)
- Den knutna näven („პირველი მუშტი“, 1934)
- I den tiden („ვადებში“, 1935)
- Mannen utan själ, პიესა(„უსულო კაცი“, 1936)
- Genius (1937)
- Seger i mörkret, პიესა (1939)
- Den befriade människan (1939)
- Sång och strid (1940)
- Midsommardröm i fattighuset, პიესა (1941)
- Hemmet och stjärnan (1942)
- Dvärgen („ჯუჯა“, 1944)
- De vises sten, პიესა („ფილოსოსფოსის ქვა“, 1947)
- Låt människan leva, play („დაე, კაცმა იცხოვროს“, 1950)
- ბარაბა (1950, ეკრანიზებულია 1953, 1962)
- Aftonland („საღამოს მიწა“, 1953)
- Sibyllan („სიბილა“, 1956)
- Ahasverus död („ასაჰუერუს სიკვდილი“, 1960)
- Pilgrim på havet („პილიგრიმობა ზღვასთან“, 1962)
- Det heliga landet („წმინდა მიწა“, 1964)
- Mariamne („ჰეროდე და მარიამ“, 1967)
- Antecknat (დღიურები და შენიშვნები, 1977)
- Den svåra resan (დაიწერა 1926 წ., გამოიცა 1985 წ.)
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Fulvio Ferrari, introduction to Italian edition of Gäst hos verkligheten and Det eviga leendet, Oscar Narrativa #1242, Mondadori, Milan, June 1992
- Everett M. Ellestad, „ლაგერკვისტი და კუბიზმი: თეორიისა და პრაქტიკის კვლევა,“ სკანდინავიური ნარკვევები 45 (1/1973), S. 38–53.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 2.0 2.1 Par Lagerkvist
- ↑ 3.0 3.1 SNAC — 2010.
- ↑ 4.0 4.1 Svenskt biografiskt lexikon, Dictionnaire biographique suédois, Dictionary of Swedish National Biography, Ruotsin kansallisbiografia — 1917.
- ↑ 5.0 5.1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ 6.0 6.1 Munzinger-Archiv — 1913.
- ↑ 7.0 7.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ 8.0 8.1 Vegetti Catalog of Fantastic Literature
- ↑ 9.0 9.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
- ↑ გერმანიის ეროვნული ბიბლიოთეკა, ბერლინის სახელმწიფო ბიბლიოთეკა, ბავარიის სახელმწიფო ბიბლიოთეკა და სხვ. Record #118725998 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ Store norske leksikon — 1978.
- ↑ PÄR FABIAN LAGERKVIST — FinnGraven.se.
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1951/
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
- ↑ „Par Lagerkvist | Swedish author“. Encyclopedia Britannica (ინგლისური). ციტატა: „He became involved with socialism and soon began to support artistic and literary radicalism, as demonstrated in his manifesto entitled Ordkonst och bildkonst (1913; “Literary and Pictorial Art”). In Teater (1918; “Theatre”), the three one-act plays Den Svåre Stunden (“The Difficult Hour”) illustrate a similar modernist viewpoint.“
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
იდენტიფიკატორები  |
|
|---|