გრაცია დელედა

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
გრაცია დელედა
Grazia Deledda 1926.jpg
დაბადების თარიღი 27 სექტემბერი, 1871(1871-09-27)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9]
დაბადების ადგილი ნუორო[10] [5] [8] [9]
გარდაცვალების თარიღი 15 აგვისტო, 1936(1936-08-15)[10] [11] [12] [5] [6] (64 წლის)
გარდაცვალების ადგილი რომი[10] [5] [8] [9]
დასაფლავებულია კამპო ვერანო
ფსევდონიმი Ilia di Saint-Ismael[13]
საქმიანობა მწერალი[5] [6] , პოეტი, რომანისტი, დრამატურგი და პროზაიკოსი
ენა სარდინიული ენა, იტალიური ენა[14] და ფრანგული ენა
მოქალაქეობა Flag of Italy (1861–1946).svg იტალიის სამეფო[15]
ალმა-მატერი საშინაო განათლება
Magnum opus ლერწამი ქარში, ელიას პორტულო, დედა და Ashes
ჯილდოები ნობელის პრემია ლიტერატურაში[16] [17]
მეუღლე Palmiro Madesani
ხელმოწერა Grazia Deledda signature.jpg

გრაცია მარია კოსიმა დამიანა დელედა (დ. 27 სექტემბერი, 1871 — გ. 15 აგვისტო, 1936) — იტალიელი მწერალი, 1926 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი ლიტერატურის დარგში.[18] იგი იყო პირველი იტალიელი ქალი, რომელსაც ეს პრემია მიენიჭა.[19] ასევე ის იყო მეორე ნობელიანტი ქალი სელმა ლაგერლოფის შემდეგ.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქმარ-შვილთან ერთად, რომი, 1905

დაიბადა იტალიაში, კუნძული სარდინიის სოფელ ნუოროში, ბურჟუაზიულ ოჯახში. შვიდი დედმამიშვილიდან მეოთხე იყო. მას შემდეგ, რაც დაამთავრა დაწყებითი სკოლა, განათლება მიიღო კერძო მასწავლებლისაგან. შემდეგ კი, თავად განაგრძო ლიტერატურის შესწავლა. ამ პერიოდში დაინტერესდა მოკლე ნოველების წერით, რომელიც, ძირითადად, შთაგონებული იყო სარდინიაზე მცხოვრები დაბალი კლასის წარმომადგენლების ცხოვრებისეული სირთულეებით. დელედას ბავშვობა დაკავშირებული იყო ღრმა ისტორიული ფესვებიდან გამომდინარე ძველ ტრადიციებთან და მისი ოჯახის წევრების უიღბლობასთან, რაც შთაგონებული იყო მათ მიერ ბედისწერის ძლიერი რწმენით. თემები, როგორებიცაა გაუკონტროლებელი იძულება, მორალური დილემები, ვნება და ადამიანური  სისუსტე აისახა მის მოთხრობებში.

დელედა მასწავლებელმა შეაგულიანა, რომ გაზეთისთვის გაეგზავნა მისი ნაწარმოები. ამრიგად, 13 წლის ასაკში მისი პირველი მოთხრობა გამოქვეყნდა ადგილობრივ ჟურნალში. დელედას ადრეული ნამუშევრები გამოქვეყნდა ჟურნალში „ლ’ულტიმა მოდა“, 1888-1889 წლებში. იგი იმავდროულად ბეჭდავდა პროზაულ ნაწარმოებესა და ლექსებს. 1890 წელს გამოიცა მისი პირველი, მოკლე მოთხრობების კრებული. დელედას მთავარი აქცენტი ჰქონდა მის ცხოვრებასთან დაკავშირებული სიღარიბის და პრობლემების წარმოჩენაზე, წარმოსახვის და ავტობიოგრაფიული ელემენტების კომბინაციით. დელედას ოჯახი მისი წერის სურვილს მხარს არ უჭერდა.

გრაცია დელედას ეკუთვნის ნოველების, მოკლე მოთხრობების, სტატიების, სასცენო პიესების და ლექსების ვრცელი კოლექცია. დელედას პირველი ნოველა ,,სარდინიის ყვავილები" დაიბეჭდა 1892 წელს. 1895 წელს იბეჭდება მისი კიდევ ერთი ნაწარმოები Anime oneste (წმინდა სულები). 1896 წელს გამოიცა მისი წიგნი Paesaggi sardi (სარდინიის მიწა), რომელიც დაბეჭდა „Speirani“-მ. ამ დროისთვის, დელედა რეგულარულად თანამშრომლობდა გაზეთების და ჟურნალების გამომცემლობებთან, რომელთაგან განსაკუთრებით აღსანიშნავია „La Sardegna“, „Piccola rivista“ და Nuova Antologia. მისმა ნამუშევრებმა დაიმსახურა განსაკუთრებული ხედვის აღნიშვნაც და კრიტიკული ინტერესიც. 1899 წლის ოქტომბერში გრაცია შეხვდა პალმირო მადეზანის, ფინანსთა მინისტრს. მადეზანი და დელედა დაქორწინდნენ 1900 წელს და წყვილი საცხოვრებლად რომში გადავიდა, ზუსტად დელედას პუბლიკაციის Il vecchio della montagna („მთის მოხუცი შვილი“) გამოქვეყნების შემდეგ. მიუხედავად ორი ვაჟის, სარდუსი (1901წ) და ფრანჩესკოს (1904წ), გაჩენისა დელედამ გადაწყვიტა აქტიურად განეგრძო წერა და გამოქვეყნება, დაახლოებით ყოველწლიურად ერთი ნოველა მაინც.

1903 წელს მან დაბეჭდა Elias Portolu („ელიას პორტულო“), რომელსაც კომერციული და კრიტიკული წარმატება ხვდა წილად და მისი, როგორც მწერლის რეპუტაცია განსაკუთრებით გაიზარდა. ამის შემდეგ იგი უკვე იწყებს ნოველებისა და სასცენო ნაწარმოებების გამოქვეყნებას: Cenere („ნაცარი“ — 1904), L'edera („სურო“ — 1908), Sino al confine („საზღვარზე“ — 1911), Colombo e sparvieri („მტრედი და არწივი“ — 1912), Canne al vento („ლერწამი ქარში“ — 1913), L'incendio nell'oliveto („ცეცხლი ზეითუნის კორომებში“ — 1918), Il Dio dei venti (1922). Cenere გახდა მუნჯი ფილმის შთაგონება, რომელშიც ცნობილი იტალიელი მსახიობი ელეონორა დუზის მონაწილეობდა. ეს იყო ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც ეს თეატრის მსახიობი ფილმში მონაწილეობას დასთანხმდა.

1926 წელს, ჰენრიკ შუკმა, შვედეთის აკადემიის წევრმა, დელედას ნომინაცია წარადგინა ნობელის პრემიაზე ლიტერატურაში. დაჯილდოება გაიმართა სტოკჰოლმში 1926 წელს. მისი თავდაპირველი რეაქცია ახალ ამბებთან იყო  "Già?" (უკვე?). დელედას გამარჯვებამ გაზარდა მისი პოპულარობა. ბენიტო მუსოლინიმ დელედას პატივისცემის დასადასტურებლად თავისი ხელმოწერილი პორტრეტი გაუგზავნა. ჟურნალისტების და ფოტოგრაფების დიდმა ჯგუფებმა დაიწყეს სტუმრობა მის სახლში, რომში. დელედა პატივისცემით იღებდა მათ, თუმცა, ამავდროულად დაიღალა ასეთი ყურადღებით.

გრაცია დელედა გარდაიცვალა რომში 64 წლის ასაკში, მკერდის კიბოს დიაგნოზით. La chiesa della solitudine (მარტოობის ტაძარი, 1936) დელედას უკანასკნელი ნოველა ნახევრად ავტობიოგრაფიულ ხასიათს ატარებს, მოგვითხრობს ახალგაზრდა იტალიელ ქალზე, რომელიც ფატალური დაავადებით იტანჯება. Cosima-ს დასრულებული ხელნაწერი აღმოაჩინეს დელედას სიკვდილის შემდეგ და დაიბეჭდა 1937 წელს.

შემოქმედება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

დელედას შემოქმედება სათანადოდ დაფასდა იტალიური ლიტერატურის წარმომადგენლების მიერ, მათ შორის ლუიჯი კაპუანა, ჯოვანი ვერგა, რენატო სერა. 1947 წელს ხელოვანმა ამელია კამბონიმ მიუძღვნა დელედას ბიუსტი, რომელიც ახლაც დგას მის სახლთან ახლოს რომში.

დელედას დაბადების ადგილას მისი ბავშვობის სახლი, ნუოროში, 1979 წელს მუნიციპალიტეტმა რეგიონულ ეთნოგრაფიულ ინსტიტუტს მიყიდა სიმბოლურ ფასად 1000 იტალიურ ლირად. ინსტიტუტმა სახლი მწერლის მემორიალურ  მუზეუმად გადააკეთა, რომელსაც ეწოდება Museo Deleddiano. მუზეუმი შედგება 10 ოთახისგან და მწერლის ცხოვრების ყველაზე მნიშვნელოვან ეპიზოდებს წარმოგვიდგენს.

დელედას მთელი შემოქმედება დაფუძნებულია სიყვარულზე, ტკივილსა და სიკვდილზე. მის ნაშრომებში შეიძლება ამოვიცნოთ ჯოვანი ვერგას ვერიზმის გავლენა და გაბრიელ დ'ანუზიოს დეკადენტიზმი.

დელედას ნოველებში ასახულია ხალხის სოციალური მდგომარეობა და მათი გრძნობები. სარდინიელი ხალხის ცხოვრება, ჩვეულებები და ტრადიციები დელედას შემოქმედების წარმმართველია.  მას ახასიათებს გეოგრაფიული აღწერის დეტალიზება და მის პერსონაჟებს წარმოშობის ადგილთან ძლიერი კავშირი ახასიათებთ. მისი ბევრი პერსონაჟი საზოგადოებისგან უარყოფილია და ჩუმად იტანჯება მარტოობით. მის ნოველებისთვის დამახასიათებელია კრიტიკული სოციალური ღირებულებები და მორალური ნორმები.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ SNAC — 2010.
  2. ↑ Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  3. ↑ FemBio: Банк інформації про видатних жінок, Frauendatenbank, Банк данных о выдающихся женщинах, Görkəmli qadınlar haqqında məlumat bankı
  4. ↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 BeWeB
  7. ↑ Munzinger Personen
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Pellegrino A. Dizionario Biografico degli Italiani — 1988. — Vol. 36.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Деледда Грация / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  11. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1926/deledda-bio.html
  12. ↑ Czech National Authority Database
  13. ↑ http://id.sbn.it/bid/CAG0034544
  14. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  15. ↑ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes — 1999.
  16. ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1926/deledda-facts.html
  17. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  18. ↑ Grazia Deledda (Italian author). britannica.com
  19. ↑ Hallengren, Anders. Grazia Deledda: Voice of Sardinia. Nobel Media. ციტირების თარიღი: 16 April 2014.
ხ • გ • რ
ნობელის პრემიის ლაურეატები ლიტერატურაში
1901–1925
სიული პრიუდომი (1901) • თეოდორ მომზენი (1902) • ბიორნსტიერნე ბიორნსონი (1903) • ფრედერიკ მისტრალი / ხოსე ეჩეგარაი (1904) • ჰენრიკ სენკევიჩი (1905) • ჯოზუე კარდუჩი (1906) • რადიარდ კიპლინგი (1907) • რუდოლფ ოიკენი (1908) • სელმა ლაგერლოფი (1909) • პაულ ფონ ჰაიზე (1910) • მორის მეტერლინკი (1911) • გერჰარტ ჰაუპტმანი (1912) • რაბინდრანათ თაგორი (1913) • რომენ როლანი (1915) • ვერნერ ფონ ჰეიდენსტამი (1916) • კარლ გელერუპი / ჰენრიკ პონტოპიდანი (1917) • კარლ შპიტელერი (1919) • კნუტ ჰამსუნი (1920) • ანატოლ ფრანსი (1921) • ხაკინტო ბენავენტე (1922) • უ. ბ. იეიტსი (1923) • ვლადისლავ რეიმონტი (1924) • ჯორჯ ბერნარდ შოუ (1925)
 Nobel Prize.png
1926–1950
გრაცია დელედა (1926) • ანრი ბერგსონი (1927) • სიგრიდ უნსეტი (1928) • თომას მანი (1929) • სინკლერ ლუისი (1930) • ერიკ აქსელ კარლფელდტი (1931) • ჯონ გოლზუორთი (1932) • ივანე ბუნინი (1933) • ლუიჯი პირანდელო (1934) • იუჯინ ო’ნილი (1936) • როჟე მარტინ დიუ გარი (1937) • პერლ ბაკი (1938) • ფრანს ემილ სილანპაა (1939) • იოჰანეს ვილჰელმ იენსენი (1944) • გაბრიელა მისტრალი (1945) • ჰერმან ჰესე (1946) • ანდრე ჟიდი (1947) • ტომას სტერნზ ელიოტი (1948) • უილიამ ფოლკნერი (1949) • ბერტრან რასელი (1950)
1951–1975
პერ ლაგერკვისტი (1951) • ფრანსუა მორიაკი (1952) • უინსტონ ჩერჩილი (1953) • ერნესტ ჰემინგუეი (1954) • ჰალდორ ლაქსნესი (1955) • ხუან რამონ ხიმენესი (1956) • ალბერ კამიუ (1957) • ბორის პასტერნაკი (1958) • სალვატორე კვაზიმოდო (1959) • სენ-ჟონ პერსი (1960) • ივო ანდრიჩი (1961) • ჯონ სტეინბეკი (1962) • გიორგოს სეფერისი (1963) • ჟან-პოლ სარტრი (უარი თქვა ჯილდოზე) (1964) • მიხეილ შოლოხოვი (1965) • შმუელ აგნონი / ნელი ზაქსი (1966) • მიგელ ანხელ ასტურიასი (1967) • იასუნარი კავაბატა (1968) • სემიუელ ბეკეტი (1969) • ალექსანდრე სოლჟენიცინი (1970) • პაბლო ნერუდა (1971) • ჰაინრიხ ბიოლი (1972) • პატრიკ უაიტი (1973) • ეივინდ იუნსონი / ჰარი მარტინსონი (1974) • ეუჟენიო მონტალე (1975)
1976–2000
სოლ ბელოუ (1976) • ვისენტე ალეიქსანდრე (1977) • ისააკ ბაშევის ზინგერი (1978) • ოდისეას ელიტისი (1979) • ჩესლავ მილოში (1980) • ელიას კანეტი (1981) • გაბრიელ გარსია მარკესი (1982) • უილიამ გოლდინგი (1983) • იაროსლავ სეიფერტი (1984) • კლოდ სიმონი (1985) • უოლე შოინკა (1986) • იოსიფ ბროდსკი (1987) • ნაჯიბ მაჰფუზი (1988) • კამილო ხოსე სელა (1989) • ოქტავიო პასი (1990) • ნადინ გორდიმერი (1991) • დერეკ უოლკოტი (1992) • ტონი მორისონი (1993) • კენძაბურო ოე (1994) • შეიმას ჰინი (1995) • ვისლავა შიმბორსკა (1996) • დარიო ფო (1997) • ჟოზე სარამაგო (1998) • გიუნტერ გრასი (1999) • გაო სინძიანი (2000)
2001–დღემდე
ვიდიადჰარ ნაიპოლი (2001) • იმრე კერტესი (2002) • ჯონ მაქსველ კუტზეე (2003) • ელფრიდე იელინეკი (2004) • ჰაროლდ პინტერი (2005) • ორჰან ფამუქი (2006) • დორის ლესინგი (2007) • ჟან-მარი გუსტავ ლე კლეზიო (2008) • ჰერტა მიულერი (2009) • მარიო ვარგას ლიოსა (2010) • ტომას ტრანსტრიომერი (2011) • მო იენი (2012) • ელის მანრო (2013) • პატრიკ მოდიანო (2014) • სვეტლანა ალექსიევიჩი (2015) • ბობ დილანი (2016) • იშიგურო კაძუო (2017) • ოლგა ტოკარჩუკი (2018) • პეტერ ჰანდკე (2019) • ლუიზა გლიუკი (2020) • აბდულრაზაკ გურნა (2021) • ანი ერნო (2022)
ხ • გ • რ
← Nobel Prize.png 1926 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები Nobel Prize.png →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
  • გაიცემა 1969 წლიდან.
    • მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=გრაცია_დელედა&oldid=4346846“-დან