მიგელ ანხელ ასტურიასი
| მიგელ ანხელ ასტურიასი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 19 ოქტომბერი, 1899[1] [2] [3] [4] [5] [6] [5] [7] [8] [9] [10] [11] [12] |
| დაბადების ადგილი | გვატემალა[13] |
| გარდაცვალების თარიღი | 9 ივნისი, 1974[1] [2] [14] [15] [3] [4] [5] [6] [16] [5] [7] [8] [9] [10] [11] [12] (74 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | მადრიდი[17] |
| დასაფლავებულია | პერ-ლაშეზის სასაფლაო |
| საქმიანობა | პოეტი, მწერალი, დიპლომატი, ჟურნალისტი, პოლიტიკოსი და პოეტი ადვოკატი |
| ენა | ესპანური ენა[1] |
| მოქალაქეობა |
 გვატემალა |
| ალმა-მატერი | პარიზის უნივერსიტეტი და გვატემალის სან-კარლოსის უნივერსიტეტი |
| ჟანრი | რომანი |
| Magnum opus | გვატემალის ლეგენდები და Mulata de tal |
| ჯილდოები | ნობელის პრემია ლიტერატურაში[18] [19], აუგუსტო სესარ სარდინოს ორდენი, იუკატანის მედალი და საერთაშორისო ლენინური პრემია "ხალხთა შორის მშვიდობის განმტკიცებისათვის" |
| მეუღლე | Clemencia Amado და Blanca Mora y Araujo |
| შვილ(ებ)ი | Rodrigo Asturias |
მიგელ ანხელ ასტურიასი (დ. 19 ოქტომბერი, 1899, გვატემალა ― გ. 9 ივნისი, 1974, მადრიდი) — გვატემალელი მწერალი, ნობელის პრემიის ლაურეატი, პოეტი-დიპლომატი, რომანისტი, დრამატურგი და ჟურნალისტი,ლათინური ამერიკის სიურრეალისტური პროზის ერთ-ერთი უდიდესი წარმომადგენელი. ასტურიასმა ხელი შეუწყო ლათინური ამერიკის ლიტერატურის დამკვიდრებას დასავლეთის კულტურაში, და ამავე დროს საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო ძირძველი კულტურებისკენ, განსაკუთრებით კი მისი მშობლიური გვატემალისკემ. 1966 წელს ის გახდა ლენინური პრემიის ლაურეატი, ხოლო 1967 წელს - ნობელის პრემიის ლაურეატი. ახალგაზრდობისას რევოლუციურ მოძრაობაში მონაწილეობდა. რადიკალური შეხედულებების გამო იძულებული იყო ცხოვრების დიდი ნაწილი ემიგრაციაში გაეტარებინა. მისი თხზულებებისათვის დამახასიათებელია მკვეთრი სოციალურ-პოლიტიკური გამიზნულობა და გვატემალის აბორიგენთა — მაიას ფოლკლორის შემოქმედებითი გამოყენება. ავტორია წიგნისა „გვატემალის ლეგენდები“ (1930), რომანებისა „სენიორ პრეზიდენტი“ (1946), „სიმინდის ხალხი“ (1949), ფართოდ ცნობილი ტრილოგიისა „ძლიერი ქარი“ (1950), „მწვანე პაპი“ (1954), „დამარხულთა თვალები“ (1960), მოთხრობათა კრებულისა „შაბათ-კვირა გვატემალაში“ (1956) და სხვა.
ასტურიასი გვატემალაში დაიბადა და გაიზარდა, თუმცა მისი ცხოვრების მნიშვნელოვანი ნაწილი უცხოეთში ცხოვრობდა. ის პირველად პარიზში ცხოვრობდა 1920-იან წლებში, სადაც სწავლობდა ეთნოლოგიას. ზოგიერთი მეცნიერი მას მიიჩნევს, როგორც პირველ ლათინოამერიკელ რომანტიკოსს, რომელმაც აჩვენა, თუ როგორ შეიძლება გავლენა იქონიოს ანთროპოლოგიისა და ენათმეცნიერების შესწავლამ ლიტერატურის წერაზე. [20] პარიზში ყოფნისას ასტურიასი ასევე ასოცირდებოდა სიურრეალისტურ მოძრაობასთან და მან ასახა მოდერნისტული სტილის მრავალი მახასიათებელი ლათინური ამერიკის წერილებში. ამ გზით ის 1960-იანი და 1970-იანი წლების ლათინოამერიკული ბუმის მნიშვნელოვანი წინამორბედია.
ასტურიასის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რომანი, „სენიორ პრეზიდენტი“, დაუნდობელი დიქტატორის ცხოვრებას აღწერს. ასტურიასის დაპირისპირებამ დიქტატორულ მმართველობასთან განაპირობა ის, რომ მან მისი ცხოვრების დიდი ნაწილი გაატარა დევნილობაში, როგორც სამხრეთ ამერიკაში, ისე ევროპაში. წიგნი, რომელიც ზოგჯერ მის შედევრს უწოდებენ არის „სიმინდის ხალხი“, რომელშიც ასახულია მაიას ცივილიზაცია და წეს-ჩვეულებები. ასტურიასი აერთიანებდა მაიას რწმენის ფართო ცოდნას და მის პოლიტიკურ მრწამსს. მისი ნამუშევრებით ხშირად აიხსნება გვატემალის ხალხის სოციალური და მორალური მისწრაფებები.
ათწლეულების განმავლობაში იგი იმყოფებოდა გადასახლებაში და იყო მარგინალიზებული. ასტურიასმა საბოლოოდ მიიღო ფართო აღიარება 1960-იან წლებში. 1966 წელს მან საბჭოთა კავშირის ლენინის მშვიდობის პრემია მოიპოვა. მომდევნო წელს მას მიენიჭა ნობელის პრემია ლიტერატურისთვის, გახდა მეორე ლათინო-ამერიკელი ავტორი, რომელსაც ერგო ეს პატივი ( გაბრიელა მისტრალმა მიიღო 1945 წელს). ასტურიასმა ბოლო წლები გაატარა მადრიდში, სადაც გარდაიცვალა 74 წლის ასაკში. ის დაკრძალულია პარიზის პერ-ლაშეზის სასაფლაოზე .
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ადრეული ცხოვრება და განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მიგელ ანხელ ასტურიასი დაიბადა გვატემალაში, 1899 წლის 19 ოქტომბერს. მამა, ერნესტო ასტურიას გირონის, იყო იურისტი და მოსამართლე. დედა - მარია როსალეს დე ასტურიასის კი სკოლის მასწავლებელი. [21] ორი წლის შემდეგ დაიბადა მისი ძმა, მარკო ანტონიო. ასტურიასის მშობლები წარმოშობით ესპანეთიდან იყვნენ და მნიშვნელოვნად განსხვავებდებოდნენ ერთმანეთისგან: მამის ოჯახი კოლონისტები იყვნენ, რომლებიც გვატემალაში ჩავიდნენ 1660-იან წლებში. მისი დედა კი შერეული წარმომავლობის მქონე პოლკოვნიკის ქალიშვილი იყო. 1905 წელს, როდესაც მწერალი ექვსი წლის იყო, ასტურიასთა ოჯახი საცხოვრებლად გადავიდა ასტურიასის ბაბუების სახლში, სადაც მათ უფრო კომფორტული საცხოვრებელი პირობები ჰქონდათ. [22]
ნათესაური პრივილეგიის მიუხედავად, ასტურიასის მამა დაუპირისპირდა მანუელ ესტრადა კაბრერას დიქტატურას, რომელიც ხელისუფლებაში მოვიდა 1898 წლის თებერვალში. [23] ბაბუას ფერმაში ცხოვრებისას ასტურიასი პირველად დაუკავშირდა გვატემალის ძირძველ ხალხს. მისი ძიძა, ლოლა რეიზი, იყო ადგილობრივი მკვიდრი ქალი, რომელმაც მას მოუყვა ისტორიები მათი მითებისა და ლეგენდების შესახებ, რომლებმაც მოგვიანებით დიდი გავლენა მოახდინეს მის საქმიანობაზე. [24]
1908 წელს, როდესაც ასტურიასი ცხრა წლის იყო, მისი ოჯახი დაბრუნდა გვატემალის ქალაქის გარეუბნებში. აქ მათ შექმნეს მომარაგების მაღაზია, სადაც ასტურიასმა გაატარა მოზარდობა. [25] ასტურიასი ჯერ სწავლობდა პადრე პედროს კოლეჯში და შემდეგ პადრე სოლესის კოლეჯში. სტუდენტობისას ასტურიასმა დაიწყო მოთხრობების წერა. [26]
1920 წელს ასტურიასმა მონაწილეობა მიიღო დიქტატორ მანუელ ესტრადა კაბრერას წინააღმდეგ აჯანყებაში. მან აქტიური როლი შეასრულა საშუალო სკოლაში გაფიცვების ორგანიზებაში და დიქტატურის დამხობაში. [27]
1922 წელს, ასტურიასმა და სხვა სტუდენტებმა დააარსეს სახალხო უნივერსიტეტი, საზოგადოებრივი პროექტი, რომელიც „საშუალო ფენას სთავაზობდა უფასო სასწავლო კურსებს.“ [28] [29] ასტურიასმა მოიპოვა სამართლის ხარისხი 1923 წელს და მიიღო გალვესის პრემია ინდიელთა პრობლემების შესახებ დისერტაციისთვის. [21] ასტურიასს ასევე მიენიჭა ფაკულტეტის საუკეთესო სტუდენტის წოდება. ლიტერატურაზე დაყრდნობით, ასტურიასი წინააღმდეგობას უწევდა დიქტატურას და ეს ყოველივე აისახა „სენიორ პრეზიდენტის“ სცენებში. ასტურიასი აგვარად ჩაერთო პოლიტიკაში.
ასტურიასის სადიპლომო ნაშრომი „ინდიელთა სოციალური პრობლემა“ გამოიცა 1923 წელს. [30] იმავე წელს, სამართლის ხარისხის მიღების შემდეგ, ასტურიასი ევროპაში გადავიდა. მას თავდაპირველად ჰქონდა დაგეგმილი ინგლისში ცხოვრება და პოლიტიკური ეკონომიკის შესწავლა, მაგრამ გადაიფიქრა. [29] იგი მალე პარიზში გადავიდა, სადაც ის სწავლობდა ეთნოლოგიას სორბონში ( პარიზის უნივერსიტეტი ) და მოექცა ერთგული სიურრეალისტის, ფრანგი პოეტის და ლიტერატურის თეორეტიკოსის ანდრე ბრეტონის გავლენის ქვეშ. [31] 1930 წელს ასტურიასმა გამოაქვეყნა თავისი პირველი რომანი გვატემალის ლეგენდები. [32] ორი წლის შემდეგ, პარიზში, ასტურიასმა მიიღო სილა მონსეგურის პრემია გვატემალის ლეგენდების ფრანგული თარგმანებისთვის. [33] 1933 წლის 14 ივლისს, პარიზში ათწლიანი ცხოვრების, შემდეგ იგი დაბრუნდა გვატემალაში. [34]
გადასახლება და რეაბილიტაცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ასტურიასმა თავისი პოლიტიკური ენერგიის დიდი ნაწილი დაუთმო ხაკობო არბენს გუსმანის მთავრობის მხარდაჭერას. [35] ასტურიასს, როგორც ელჩს, თხოვეს სალვადორელი მეამბოხეების აჯანყების ჩახშობაში მონაწილეობის მიღება. მიუხედავად იმისა, რომ მის ძალისხმევას მხარს უჭერდნენ აშშ და სალვადორელი მმართველები, აჯანყებულებმა მოახერხეს გვატემალაში შეჭრა და 1954 წელს დაამხეს ხაკობო არბენის მმართველობა. როდესაც ხაკობო არბენსის მთავრობა დაეცა, ასტურიასი გააძევეს ქვეყნიდან. მას ჩამოართვეს გვატემალის მოქალაქეობა და საცხოვრებლად ბუენოს აირესში და ჩილეში გაემგზავრა, სადაც მან ცხოვრების კიდევ რვა წელი გაატარა. როდესაც არგენტინაში ხელისუფლება შეიცვალა, მას კიდევ ერთხელ მოუწია ახალი სახლის ძებნა და ასტურიასი ევროპაში გადავიდა. [36] გენუაში, გადასახლებაში ცხოვრებისას, მწერლის რეპუტაცია გაიზარდა მისი რომანის - მულატა დე ტალის (1963) გამოცემით . [37]
ოჯახი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ასტურიასი პირველ ცოლზე, კლემენცია ამადოზე, დაქორწინდა 1939 წელს. მათ ორი ვაჟი შეეძინათ, მიგელი და როდრიგო ანხელი. 1947 წელს განქორწინდნენ. ასტურიასმა შემდეგ გაიცნო ბლანკა მორა ი არაუჯო (1903–2000) და დაქორწინდა მეორედ 1950 წელს. [38] მორა ი არაუჯო იყო არგენტინელი და როდესაც ასტურიასი გვატემალიდან გადაასახლეს 1954 წელს, ის საცხოვრებლად გაემგზავრა არგენტინის დედაქალაქ ბუენოს-აირესში. ის რვა წლის განმავლობაში ცხოვრობდა ცოლის სამშობლოში. ასტურიამ თავისი რომანი „შაბათ-კვირა გვატემალაში“ მიუძღვნა მეუღლეს, ბლანკას. [32]
წერის სტილი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ასტურიასი დიდად იყო შთაგონებული ცენტრალური ამერიკის მაიას კულტურით. ეს არის მისი მრავალი ნამუშევრის თანმდევი თემა, რომელმაც დიდი გავლენა მოახდინა მწერლობის სტილზე.
მაიას გავლენა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
გვატემალა, რომგორც მას დღეს ვიცნობთ, დაარსდა მაიას კულტურის სუბსტრატის თავზე. ესპანელი დამპყრობლების მოსვლამდე ეს ცივილიზაცია ძალიან მოწინავე იყო პოლიტიკურად, ეკონომიკურად და სოციალურად. [39] ამ მდიდარმა მაიას კულტურამ უდავო გავლენა მოახდინა ასტურიასის ლიტერატურულ ნაწარმოებებზე. [40] მას სწამდა მაიას ტრადიციების სიწმინდის და ცდილობდა, რომ მათი კულტურისათვის სიცოცხლე დაებრუნებინა მის რომანებში ინდიელთა გამოსახულებებისა და ტრადიციების ინტეგრირებით. [41]
სიურრეალიზმი და ჯადოსნური რეალიზმი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სიურეალიზმმა დიდი წვლილი შეიტანა ასტურიასის სმწერლობაში. [42] ასტურიასი განიხილავდა მაგიური რეალიზმის იდეას საკუთარ ნამუშევრებში და მას აშკარად უკავშირებდა სიურრეალიზმს. [43] თუმცა მან არ გამოიყენა ეს ტერმინი საკუთარი ნამუშევრების აღწერისთვის.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, მაიას კულტურა მნიშვნელოვანი შთაგონების წყარო იყო ასტურიასისათვის. მან დაინახა უშუალო კავშირი ჯადოსნურ რეალიზმსა და ძირძველ მენტალობას შორის. ასტურიასის ციტატებიდან ნათელია, რომ მაგიური რეალიზმი მიიჩნეოდა, როგორც შესაფერისი ჟანრი, რათა წარმოედგინა ძირძველი პერსონაჟის აზრები. სიურრეალისტური / მაგიური რეალისტური სტილი ასახულია ასტურიასის ნამუშევრებში მულატა დე ტალ და სენიორ პრეზიდენტი .
ჯილდოები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ასტურიასმა თავისი კარიერის განმავლობაში მიიღო მრავალი საპატიო ლიტერატურული ჯილდო. ერთ-ერთი თვალსაჩინო ჯილდო იყო ნობელის პრემია ლიტერატურისთვის, რომელიც მან 1967 წელს მიიღო რომანისთვის სიმინდის ხალხი. [32] [44] 1966 წელს ასტურიასს მიენიჭა საბჭოთა კავშირის ლენინური პრემია. მან ეს აღიარება მიიღო ბანანის ტრილოგიისთვის ( Banana Trilogy ), რომელშიც იგი აკრიტიკებს ისეთ აგრესიულ ამერიკულ კომპანიებს, როგორიცაა გაერთიანებული ხილის კომპანია ლათინური ამერიკის ქვეყნებში. [45]
ასტურიასს მისი მოღვაწეობისათვის გადაეცა სხვა არაერთი პრიზი, მათ შორისაა გალვესის პრემია (1923)და ჩავესის პრემია (1923). [36]
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Megged, Nahun (1976). „Artificio y naturaleza en las obras de Miguel Angel Asturias“. Hispania. Hispania. 59 (2): 319–328. doi:10.2307/339512. JSTOR 339512.
- Pilón de Pachecho, Marta (1968). Miguel Angel Asturias: Semblanza para el estudio de su vida y obra. Guatemala: Cultural Centroamericana. OCLC 2779332.
- Prieto, Rene (1993). Miguel Angel Asturias's Archaeology of Return. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43412-6.
- Royano Gutiérrez, Lourdes (1993). Las novelas de Miguel Angel Asturias: desde la teoría de la recepción. Valladolid: Universidad de Valladolid. ISBN 84-7762-363-5.
- Sáenz, Jimena (1974). Genio y Figura de Miguel Angel Asturias. Buenos Airesa: Editorial Universitaria.
- Sierra Franco, Aurora (1969). Miguel Angel Asturias en la Literatura. Guatemala: Istmo. OCLC 2546463.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Literature Nobel Prize Award Ceremony 1967
- Recording of Asturias reading The President
- Estudios críticos sobre Miguel Ángel Asturias , Arte y Literatura de Guatemala
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 2.0 2.1 SNAC — 2010.
- ↑ 3.0 3.1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ 4.0 4.1 Discogs — 2000.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 NooSFere — 1999.
- ↑ 6.0 6.1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 7.0 7.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ↑ 8.0 8.1 Czech National Authority Database
- ↑ 9.0 9.1 Vegetti Catalog of Fantastic Literature
- ↑ 10.0 10.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
- ↑ 11.0 11.1 Proleksis enciklopedija — 2009.
- ↑ 12.0 12.1 Munzinger Personen
- ↑ Астуриас Мигель Анхель // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural — São Paulo: Itaú Cultural, 1987. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ↑ Nationalencyklopedin — 1999.
- ↑ Academy of Arts, Berlin — 1696.
- ↑ გერმანიის ეროვნული ბიბლიოთეკა, ბერლინის სახელმწიფო ბიბლიოთეკა, ბავარიის სახელმწიფო ბიბლიოთეკა და სხვ. Record #118504797 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1967/
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
- ↑ Royano Gutiérrez, 1993
- ↑ 21.0 21.1 Callan, p.11
- ↑ Martin 2000
- ↑ "Mis padres eran bastante perseguidos, pero no eran conjurados ni cosa que se parezca." Qtd. in Martin 2000
- ↑ Martin 2000
- ↑ Carrera 1999
- ↑ Franco 1989
- ↑ Castelpoggi, p. 14
- ↑ Callan 1970
- ↑ 29.0 29.1 Westlake 2005
- ↑ Frenz 1969. See Biography. NobelPrize.org. ციტირების თარიღი: 2008-03-11.
- ↑ McHenry 1993
- ↑ 32.0 32.1 32.2 Callan, see Chronology
- ↑ Castelpoggi, p. 26
- ↑ Castelpoggi, p. 16
- ↑ Franco 1989
- ↑ 36.0 36.1 Leal 1968
- ↑ Pilón de Pachecho 1968
- ↑ Leal 1968
- ↑ Royano Gutiérrez, p. 81.
- ↑ Prieto 1993
- ↑ Westlake 2005
- ↑ Royano Gutiérrez, p. 84.
- ↑ Zamora, Faris 1995
- ↑ Mead 1968
- ↑ "A Tendency of Commitment" დაარქივებული 2013-07-21 საიტზე Wayback Machine. . Time (October 27, 1967).
| ||||||||||||||||||||
