ჰალდორ ლაქსნესი
| ჰალდორ ლაქსნესი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 23 აპრილი, 1902[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] |
| დაბადების ადგილი | რეიკიავიკი, ისლანდია, დანიის სამეფო |
| გარდაცვალების თარიღი | 8 თებერვალი, 1998[9] (95 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | მოსფელსბაირი, ისლანდია |
| საქმიანობა | ენათმეცნიერი, რომანისტი, მთარგმნელი, დრამატურგი[9] , პოეტი, ფილოსოფოსი და მწერალი[9] |
| მოქალაქეობა |
 ისლანდია |
| ჟანრი | narrative poetry |
| ჯილდოები | ნობელის პრემია ლიტერატურაში[11] [12] |
| მეუღლე | აუდურ ლაქსნესი |
| შვილ(ებ)ი | გუდნი ჰალდორსდოტირი |
ჰალდორ კილიან ლაქსნესი (ისლ. Halldór Kiljan Laxness, დაბადების სახელი Halldór Guðjónsson - ჰალდორ გუდიონსონი); დ. 23 აპრილი, 1902 — გ. 8 თებერვალი, 1998) — ისლანდიელი მწერალი, 1955 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი ლიტერატურის დარგში, ერთადერთი ისლანდიელი ნობელიანტი. [13] წერდა რომანებს, ლექსებს, საგაზეთო სტატიებს, ესეებს, პიესებს, სამოგზაურო ჩანაწერებსა და მოთხრობებს. მასზე დიდი გავლენა მოახდინეს ისეთმა მოაზროვნეებმა და მწერლებმა, როგორებიც იყვნენ ავგუსტ სტრინდბერგი, ზიგმუნდ ფროიდი, კნუტ ჰამსუნი, სინკლერ ლუისი, ეპტონ სინკლერი, ბერტოლდ ბრეხტი და ერნესტ ჰემინგუეი. [14]
ადრეული წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ჰალდორ გუდიონსონი დაიბადა 1902 წელს რეიკიავიკში, ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად გადავიდა ლაქსნესის ფერმაში, ახლომდებარე მოსფელსვეიტის სამრევლოში, როდესაც ის სამი წლის იყო. ჰალდორმა ადრეულ ასაკში დაიწყო წიგნების კითხვა და მოთხრობების წერა. იგი სწავლობდა რეიკიავიკის ტექნიკურ სკოლაში 1915-1916 წლებში და 1916 წელს გამოაქვეყნა სტატია გაზეთ მორგუნბლაჩიჩში . [15] მისი პირველი რომანის გამოქვეყნებისთანავე ( Barn náttúrunnar, 1919), ჰალდორმა დაიწყო მოგზაურობა ევროპის კონტინენტზე. [16]
1920-იანი წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1923 წელს ჰალდორი მოინათლა კათოლიკურ ეკლესიაში და მიიღო გვარი ლაქსნესი (იმ საკარმიდამოს მიხედვით, სადაც იგი აღზარდა) და დაამატა სახელი კილიანი (ისლანდიური სახელი, რომელიც ერქვა ირლანდიელ მოწამე სენტ კილიანს). სააბატოში ყოფნისას ლაქსნესი სწავლობდა დამოუკიდებლად, კითხულობდა წიგნებს და სწავლობდა ფრანგულ და ლათინურ ენებს, ასევე, თეოლოგიასა და ფილოსოფიას . სააბატოში ცხოვრებისას მიღებული გამოცდილების შესახებ ლაქსნესმა დაწერა თავის წიგნებში Undir Helgahnúk (1924) და Vefarinn mikli frá Kasmír. ეს რომანი, რომელიც გამოქვეყნდა 1927 წელს, ისლანდიელმა კრიტიკოსმა კრისტან ალბერტსონმა დადებითად შეაფასა.
ლაქსნესის რელიგიურობის პერიოდი დიდხანს არ გაგრძელებულა.
ლაქსნესი შეერთებულ შტატებში ცხოვრობდა 1927-1929 წლებში, ისლანდიაში ლექციებს უტარებდა და ჰოლივუდური ფილმებისთვის სცენარების დაწერას ცდილობდა. [17] იგი აღფრთოვანდა ჩარლი ჩარლი ჩაპლინის ფილმით დიდი ქალაქის ჩირაღდნები . [18] მისი ყურადღება მიიპყრო სოციალიზმმა [19]. ლაქსნესი შეუერთდა სოციალისტურ ჯგუფს. [20]
1929 წელს ლაქსნესმა გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც ამერიკას აკრიტიკებდა კანადურ გაზეთში. ამან გამოიწვია ბრალდების წაყენება მის მიმართ, დაკავება და პასპორტის ჩამორთმევა. ადვოკატების დახმარებით ბრალდება გაუქმდა. იმავე წლის ბოლოს ლაქსნესი ისლანდიაში დაბრუნდა. [21]
1930-იანი წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1930-იან წლებში ლაქსნესი აქტიურად წერდა და აქვეყნებდა რომანებს. [22]
ლაქსნესმა ასევე იმოგზაურა საბჭოთა კავშირში და მოიწონა საბჭოთა სისტემა და კულტურა. [23] ის იმყოფებოდა „ოცდაერთი საცდურის“ ეთერში და ამის შესახებ დაწვრილებით დაწერა თავის წიგნში Gerska ýfintýrið ( რუსული თავგადასავალი ).
1930-იანი წლების ბოლოს ლაქსნესმა შეიმუშავა უნიკალური ორთოგრაფიული სისტემა, რომელიც უფრო ახლოს იყო გამოთქმასთან. მისი მწერლობის ეს მახასიათებელი იკარგება თარგმანში. [24]
1940-იანი წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1941 წელს ლაქსნესმა თარგმნა ერნესტ ჰემინგუეის მშვიდობით, იარაღო! ისლანდიურ ენაზე, რამაც გამოიწვია დაპირისპირება ნეოლოგიზმების გამოყენების გამო. [25]
1946 წელს დამოუკიდებელი ხალხი გამოიცა, რომელმაც შეერთებულ შტატებში დიდი პოპულარობა მოიპოვა და გაიყიდა 450,000-ზე მეტი ეგზემპლარი. [26]
1950-იანი წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1952 წელს ლაქსნესს მიენიჭა ლენინის მშვიდობის პრემია და 1953 წელს მიენიჭა საბჭოთა კავშირის მიერ დაფინანსებული მსოფლიო მშვიდობის საბჭოს ლიტერატურული პრემია. [27]
1955 წელს იგი დააჯილდოვეს ნობელის პრემიით ლიტერატურის დარგში ისლანდიური თხრობითი ხელოვნების აღორძინებაში შეტანილი წვლილისთვის. [28]
ნობელის პრემიის საპრეზენტაციო სიტყვაში ელიას ვესენმა აღნიშნა:
„ის ისლანდიური პეიზაჟებისა და გარემოების შესანიშნავი მხატვარია. მაგრამ ეს არ არის ის, რაც მან თავის მთავარ მისიად მიიჩნია. „თანაგრძნობა უმაღლესი პოეზიის წყაროა. თანაგრძნობა ასტა სოლილასთან დედამიწაზე“ , - ამბობს ის მის ერთ-ერთ საუკეთესო წიგნში ... და სოციალური ვნება უდევს საფუძვლად ყველაფერს, რაც ჰალდორ ლაქსნესმა დაწერა. თანამედროვე საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ კითხვებზე მისი პირადი ჩემპიონატი ყოველთვის ძალიან ძლიერია, ზოგჯერ იმდენად ძლიერი, რომ საფრთხეს უქმნის მისი ნამუშევრების მხატვრულ მხარეებს. მისი დამცავი ფარი არის მკაცრი იუმორი, რაც მას საშუალებას აძლევს, დაინახოს ის ადამიანებიც კი, რომლებსაც მას არ მოსწონთ დღის სინათლეზე გამოჩენა და რაც ასევე საშუალებას აძლევს მას, ჩაწვდეს ადამიანის სულის ლაბირინთებს.“ [29]
1957 წელს ჰალდორმა და მისმა მეუღლემ მსოფლიო ტური წამოიწყეს. მათ მოინახულეს ნიუ–იორკი, ვაშინგტონი, ჩიკაგო, მადისონი (უისკონსინი), სან-ფრანცისკო, მუმბაი, კაირო და რომი. [30]
ამ ათწლეულში მწერლის უმთავრესი ნამუშევარი იყო გერპელა.
მისი რომანის სალკა ვალკა- ს შვედური ადაპტაცია მოახდინა რეჟისორმა არნ მატსონმა და გადაიღო სვენ ნიკვისტმა 1954 წელს. [31]
ოჯახი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ლაქსნესს ოთხი შვილი შეეძინა. პირველად იგი დაქორწინდა 1930 წელს ინგიბიორგ ეინსარსდოტირთან (დ. 3 მაისი , 1908 - გ. 22 იანვარი, 1994 ) და განქორწინდა 1940 წელს. ხოლო მეორედ - აუდურ სვეინსდოტირთან (დ. 30 ივნისი, 1918 - გ. 29 ოქტომბერი, 2012 ) დაქორწინდა 1945 წელს. მეორე ქორწინებაში იმყოფებოდა სიცოცხლის ბოლომდე [32]
გლაფრასტინინი, სადაც იყო ლაქსნესის სახლი და საცხოვრებელი, ახლა მუზეუმად არის გადაქცეული, რომელსაც ისლანდიის მთავრობა მართავს.[33]
გუდნი ჰალდორსდოტირი არის კინორეჟისორი, რომლის პირველი ნამუშევარი იყო მყინვარის ქვეშ, 1989 წლის ადაპტაცია. 1999 წელს მისი ადაპტაცია ლაქსნესის ისტორიის მიხედვით (სახლის ღირსება) წარდგენილ იქნა აკადემიის პრემიაზე საუკეთესო უცხოური ფილმისთვის. გუდნის ვაჟი, ჰალდორ ლაქსნეს ჰალდორსონი, არის მწერალი, მსახიობი და პოეტი.[34]
XXI საუკუნეში ლაქსნესისადმი ინტერესი გაიზარდა ინგლისურენოვან ქვეყნებში მისი რამდენიმე რომანის ხელახალი გამოქვეყნების შემდეგ: ისლანდიის ზარის (2003 წ.) და დიდი ვესტერის ინგლისურენოვანი გამოცემების ხელახალი გამოქვეყნებებით (2008). 2016 წელს გამოქვეყნდა გერპლას ახალი თარგმანი ინგლისური სახელწოდებით Wayward Heroes (ახირებული გმირები). [35]
ლაქსნესის ბიოგრაფია ეკუთვნის ჰალდ ბირ გოდმუდსონს კუნძულის მკვიდრი: ჰალდორ ლაქსნესის ბიოგრაფია. ამ ნაშრომმა მოიპოვა ისლანდიის ლიტერატურული პრემია 2004 წელს არამხატვრული ნაწარმოებების ჟანრში საუკეთესო ნამუშევრისთვის.
ისლანდიაში დაიდგა ლაქსნესის ნაშრომების მრავალი ადაპტაცია. 2005 წელს ისლანდიის ეროვნულმა თეატრმა წარადგინა ჰაუკურ სიმონარსონის პიესა, სახელწოდებით Halldór í Hollywood (ჰოლივუდის ჰოლდორი). პიესა ასახავდა მწერლის მიერ გატარებულ დროს შეერთებულ შტატებში 1920 – იან წლებში.
სსრკ-ში შემოსული ნაწარმოებები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- 1935 „Sjálfstætt fólk“ („დამოუკიდებელი ადამიანები“, „საბჭოთა საქართველო“, თბილისი, 1968.),
- 1946 „Íslandsklukkan“ („ისლანდიის ზარი“, გამომცემლობა „მხატვრული ლიტერატურა“, 1977, სერიიდან „მსოფლიო ლიტერატურის ბიბლიოთეკა, მესამე სერია. XX საუკუნის ლიტერატურა“),
- 1948 „Atómstöðin“ („ბირთვული სადგური“, უცხოური ლიტერატურის გამომცემლობა, 1954),
- 1948 „Atómstöðin“ („ბირთვული ბაზა“),
- 1956 „Brekkukotsannáll“ („ბრეჰკუკოტის ანალები“),
- 1960 „Paradísarheimt“ („დაბრუნებული სამოთხე“, გამომცემლობა „პროგრესი“, 1977, სერია „თანამედროვე პროზის ოსტატები“).
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Hallberg, Peter (1971), Haldor Laxness, NY: Twayne Publishers.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Encyclopædia Britannica
- ↑ Nationalencyklopedin — 1999.
- ↑ Discogs — 2000.
- ↑ Academy of Arts, Berlin — 1696.
- ↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
- ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ Babelio — 2007.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 The Fine Art Archive — 2003.
- ↑ Munzinger Personen
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1955 — Nobel Foundation.
- ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
- ↑ https://www.worldatlas.com/articles/top-30-countries-with-nobel-prize-winners.html
- ↑ Halldór Guðmundsson, The Islander: a Biography of Halldór Laxness. McLehose Press/Quercus, London, translated by Philip Roughton, 2008, pp. 49, 117, 149, 238, 294
- ↑ Kress, Helga; Tartt, Alison (2004). Stevens, Patrick J. (ed.). „Halldór Laxness (23 April 1902-8 February 1998)“. Dictionary of Literary Biography.
- ↑ Guðmundsson, pp. 33-34
- ↑ Einarsson, Stefán, A History of Icelandic Literature, New York: Johns Hopkins for the American Scandinavian Foundation, 1957, p. 317 OCLC 264046441
- ↑ Guðmundsson, p. 173
- ↑ Laxness, Halldór,Alþýðubókin, Þriðja útgáfa (3rd edition), (Reykjavík, 1949), p.9
- ↑ Hallberg, Peter Halldór Laxness, Twayne Publishers, New York, 1971, p.60
- ↑ Guðmundsson, pp. 150-151
- ↑ Einarsson, pp. 263–4
- ↑ Guðmundsson, p.182
- ↑ Kress, p.73
- ↑ Guðmundsson, p.279
- ↑ Lemoine, Chay (9 February 2007) HALLDÓR LAXNESS AND THE CIA დაარქივებული 2014-02-01 საიტზე Wayback Machine. .
- ↑ Guðmundsson, p. 340
- ↑ Nobel Prize in Literature 1955. Nobel Foundation.
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1955. ციტირების თარიღი: 21 October 2018.
- ↑ Guðmundsson, pp. 380–384
- ↑ Guðmundsson, p. 351
- ↑ Guðmundsson, pp. 70, 138, 176, 335, 348, 380
- ↑ About Gljúfrasteinn – EN – Gljúfrasteinn. Gljufrasteinn.is. Retrieved on 29 July 2012
- ↑ The Honour of the House (1999). imdb.com
- ↑ Holm, Bill, The man who brought Iceland in from the cold – Los Angeles Times. Latimes.com (23 November 2008). Retrieved on 29 July 2012
| ||||||||||||||||||||
| |||||
| იდენტიფიკატორები |
|
|---|
- დაბადებული 23 აპრილი
- დაბადებული 1902
- გარდაცვლილი 8 თებერვალი
- გარდაცვლილი 1998
- ნობელის პრემიის ლაურეატები ლიტერატურაში
- XX საუკუნის რომის კათოლიკური ეკლესიის მიმდევრები
- XX საუკუნის ისლანდიელი რომანისტები
- XX საუკუნის მთარგმნელები
- რეიკიავიკელი ადამიანები
- ისლანდიელი ნობელის პრემიის ლაურეატები
- რომის კათოლიკური ეკლესიის მწერლები
- ისლანდიელი მთარგმნელები
- ისლანდიელი მამაკაცი რომანისტები
- ჰალდორ ლაქსნესი
- ისლანდიელი მწერლები