შინაარსზე გადასვლა

ჰერტა მიულერი

Checked
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ჰერტა მიულერი
გერმ. Herta Müller

ჰერტა მიულერი 2019 წელს.
დაბადების თარიღი 17 აგვისტო, 1953
დაბადების ადგილი ნიცკიდორფი, რუმინეთი
საქმიანობა მწერალი, პოეტი
ენა გერმანული
მოქალაქეობა რუმინეთი, გერმანია
ალმა-მატერი ტიმიშოარის დასავლეთ უნივერსიტეტი
ჟანრი პოეზია და ესე
Magnum opus Nadirs, The Passport, The Land of Green Plums და The Hunger Angel
ჯილდოები ნობელის პრემია ლიტერატურაში[1] , Adam Müller-Guttenbrunn-Förderpreis, Premiul UTC la secțiunea „lucrări în limbile naționalităților conlocuitoare", Aspekte-Literaturpreis, Rauriser Literaturpreis, Förderpreis zum Literaturpreis der Stadt Bremen, Marieluise-Fleißer-Preis, Deutscher Sprachpreis, Roswitha Prize, Kranichsteiner Literaturpreis, Deutscher Kritikerpreis, კლაისტის პრემია, Aristeion Prize, ფრანც ნაბლის პრემია, Ida-Dehmel-Literaturpreis, International Dublin Literary Award, ფრანც კაფკას პრემია, Cicero Orator Prize[2] , Tübinger Poetik-Dozentur, კარლ ცუკმაიერის მედალი, Joseph-Breitbach-Preis, Literaturpreis der Konrad-Adenauer-Stiftung, Berliner Literaturpreis, Würth-Preis für Europäische Literatur, Walter-Hasenclever-Literaturpreis, Ehrengabe der Heinrich-Heine-Gesellschaft, Franz Werfel Human Rights Award, ჰოფმან ფონ ფალერსლებენის პრემია, სამუელ ბოგუმილ ლინდეს პრემია, მონისმანიის პრემია, Stadtschreiber von Bergen, Ricarda-Huch-Preis, Best Translated Book Award, დიდი ოფიცრის ჯვარი გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის წინაშე დამსახურებისთვის, ბავარიის მაქსიმიალიანის ორდენი სამეცნიერო და სახელოვნებო მიღწევებისათვის, Hannelore Greve literature award, ჰაინრიხ ბიოლის პრემია[3] , Eugen Kogon Award[4] , Brüder-Grimm-Poetikprofessur[5] , Friedrich Hölderlin Prize, honorary doctor of the University of Jena, honorary doctor of the University of Paderborn, Honorary Award of the Heinrich Heine Society და Rome Prize of the German Academy Villa Massimo[6]
მეუღლე Richard Wagner და Harry Merkle
ხელმოწერა

ჰერტა მიულერი (გერმ. Herta Müller; დ. 17 აგვისტო, 1953, ნიცკიდორფი, რუმინეთი) — რუმინეთში დაბადებული გერმანულენოვანი მწერალი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ლიტერატურის დარგში (2009). პრემია მიულერს მიენიჭა ნიკოლაე ჩაუშესკუს კომუნისტური მმართველობისა და ტოტალიტარიზმის პირობებში ცხოვრების აღწერისთვის.

ბიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჰერტა მიულერი დაიბადა 1953 წელს რუმინეთის გერმანულენოვან რეგიონ ბანატში მცხოვრებ შვაბური წარმოშობის ოჯახში. მეორე მსოფლიო ომის დროს მამამისი გერმანიის სამსახურში ჩადგა. ომის შემდეგ დედამისი გერმანელობის გამო დეპორტირებული იყო საბჭოთა კავშირის იძულებითი შრომის ერთ-ერთ ბანაკში (1945-1950). ჰერტა მიულერი სწავლობდა ტიმიშოარას უნივერსიტეტში და სტუდენტობაშივე გაერთიანებული იყო მწერალთა ჯგუფში, რომელიც ტოტალიტარულ რუმინეთში სიტყვის თავისუფლებისთვის იბრძოდა. უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, 1977 წლიდან 1979 წლამდე თარჯიმნად მუშაობდა სამანქანო ქარხანაში, საიდანაც გააძევეს რუმინეთის საიდუმლო პოლიციასთან („სეკურიტატე“) თანამშრომლობაზე უარის გამო. მისი პირველი წიგნი, მოთხრობების კრებული „ცხოვრების ბნელი მხარეები“ (ორიგინალში: Niederungen, 1982) რუმინეთის მთავრობამ ცენზურას დაუქვემდებარა, თუმცა მისმა სრულმა, არაცენზურაგავლილმა ვერსიამ დასავლეთ გერმანიაში შეაღწია და პოპულარობა მოიპოვა. მოთხრობათა მეორე კრებული „მოტმასნილი ტანგო“[7] (Drückender Tango, 1984) ასევე დაუფარავად აღწერდა რუმინეთის პატარა სოფლის ცხოვრების სიდუხჭირეს. ამის შემდეგ მიულერს რუმინეთის მთავრობამ წიგნების გამოცემა აუკრძალა. 1987 წელს მიულერი მეუღლესთან, მწერალ რიხარდ ვაგნერთან ერთად ემიგრაციაში წავიდა დასავლეთ გერმანიაში.[8]

მიულერის პირველი რომანი „პასპორტი“ (ორიგინალში: Der Mensch ist ein grosser Fasan auf der Welt) გერმანიაში 1986 წელს გამოიცა. მიუხედავად მწერლის საცხოვრებელი პირობების ცვლილებისა, მისი ნაწარმოებები კვლავ ასახავდა მიულერის ცხოვრების ადრეულ განცდებს, ტოტალიტარიზმის დამანგრეველ ზეგავლენას ადამიანის ცხოვრებაზე და ემიგრაციასთან დაკავშირებულ ემოციებს. მისი ლიტერატურული სტილი, რუმინელი ჟურნალისტ ემილ ჰურეზეანუს დახასიათებით, იყო „ცოცხალი, პოეტური და მწვავე“. მიულერის შემდგომდროინდელი რომანებია: „მოგზაურობა ცალი ფეხით“ (Reisende auf einem Bein, 1989), „მელა მაშინ უკვე მონადირე იყო“[9] (Der Fuchs war damals schon der Jäger, 1992), „გულის მხეცი“ (Herztier, 1994), „ნეტავ დღეს საკუთარ თავს არ შევხვედროდი“ (Heute wär ich mir lieber nicht begegnet, 1997) და რეზონანსული „სუნთქვის საქანელა“[10] (Atemschaukel, 2009).[8]

გარდა მხატვრული პროზისა, მიულერი არის ავტორი ლექსებისა და ესეების კრებულებისა. ამ უკანასკნელს განეკუთვნება: „შიმშილი და აბრეშუმი“ (Hunger und Seide, 1995), „მეფე დაიხრება და კლავს“[11] (Der König verneigt sich und tötet, 2003), „მუდამ იგივე თოვლი და მუდამ იგივე ბიძა“ (Immer derselbe Schnee und immer derselbe Onkel, 2011), ასევე ავტობიოგრაფიული ხასიათის „ჩემი სამშობლო იყო ვაშლის კურკა“[12] (Mein Vaterland war ein Apfelkern, 2014).[8]

მიულერს მიღებული აქვს არაერთი ლიტერატურული და საზოგადოებრივი ჯილდო, მათ შორის დუბლინის საერთაშორისო ლიტერატურული პრემია (1998, რომანისთვის „გულის მხეცი“) და ნობელის პრემია ლიტერატურის დარგში (2009). პრემიის გადაცემისას შვედეთის აკადემიამ მიულერი დაახასიათა, როგორც მწერალი, რომელიც „ინტენსიური პოეზიითა და გულახდილი პროზით აღწერს უპოვართა სამყაროს“.[8] მისი ნაწარმოებები თარგმნილია მსოფლიოს ხალხთა სხვადასხვა ენაზე, მათ შორის, ქართულად.

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  2. ↑ https://www.cicero-rednerpreis.de/preistraeger.htm
  3. ↑ http://www.zeit.de/kultur/literatur/2015-06/herta-mueller-heinrich-boell-koeln
  4. ↑ https://www.koenigstein.de/ksn/K%C3%B6nigstein/Aktuell/Presse/2019/M%C3%A4rz/KW%209/Einladung%20zur%20Eugen-Kogon-Preisverleihung/
  5. ↑ https://www.uni-kassel.de/fb02/institute/germanistik/fachgebiete/fg-brueder-grimm-professur/brueder-grimm-professur/1998-herta-mueller.html
  6. ↑ Accademia Tedesca Roma Villa Massimo Centenario Accademia Tedesca Roma : Villa Massimo : 1910-2010 — Colonia: Wienand Verlag, 2010. — P. 7.
  7. ↑ მოტმასნილი ტანგო / ჰერტა მიულერი ; გერმანულიდან თარგმნა ნინო ტოფაძე-შტოკერმა // ჩვენი მწერლობა. - თბილისი, 2012. - ISSN 1987-7730. - 27 იანვარი. - N2(158). - გვ.61-62.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Herta Müller, Encyclopædia Britannica. 2019. ნანახია 16 თებერვალი, 2020.
  9. ↑ მელა მაშინ უკვე მონადირე იყო / ჰერტა მიულერი ; გერმანულიდან თარგმნა თამარ კოტრიკაძემ. თბილისი: არტანუჯი , 2015. ISBN 9789941463020.
  10. ↑ სუნთქვის საქანელა / ჰერტა მიულერი ; გერმანულიდან თარგმნა დონარა (დოდო) თოფურიამ. თბილისი: სიესტა , 2015. ISBN 9789941443527.
  11. ↑ მეფე დაიხრება და კლავს / ჰერტა მიულერი ; გერმანულიდან თარგმნა ნანა გოგოლაშვილმა. თბილისი: ინტელექტი , 2011. ISBN 978-9941-430-60-2.
  12. ↑ ჩემი სამშობლო იყო ვაშლის კურკა / ჰერტა მიულერი ; გერმანულიდან თარგმნეს ნატალია ნადირაშვილმა და ეკატერინე რაისნერმა. თბილისი: ინტელექტი , 2015. ISBN 9789941458675.

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ხ • გ • რ
ნობელის პრემიის ლაურეატები ლიტერატურაში
1901–1925

სიული პრიუდომი (1901) • თეოდორ მომზენი (1902) • ბიორნსტიერნე ბიორნსონი (1903) • ფრედერიკ მისტრალი / ხოსე ეჩეგარაი (1904) • ჰენრიკ სენკევიჩი (1905) • ჯოზუე კარდუჩი (1906) • რადიარდ კიპლინგი (1907) • რუდოლფ ოიკენი (1908) • სელმა ლაგერლოფი (1909) • პაულ ფონ ჰაიზე (1910) • მორის მეტერლინკი (1911) • გერჰარტ ჰაუპტმანი (1912) • რაბინდრანათ თაგორი (1913) • რომენ როლანი (1915) • ვერნერ ფონ ჰეიდენსტამი (1916) • კარლ გელერუპი / ჰენრიკ პონტოპიდანი (1917) • კარლ შპიტელერი (1919) • კნუტ ჰამსუნი (1920) • ანატოლ ფრანსი (1921) • ხაკინტო ბენავენტე (1922) • უ. ბ. იეიტსი (1923) • ვლადისლავ რეიმონტი (1924) • ჯორჯ ბერნარდ შოუ (1925)

1926–1950

გრაცია დელედა (1926) • ანრი ბერგსონი (1927) • სიგრიდ უნსეტი (1928) • თომას მანი (1929) • სინკლერ ლუისი (1930) • ერიკ აქსელ კარლფელდტი (1931) • ჯონ გოლზუორთი (1932) • ივანე ბუნინი (1933) • ლუიჯი პირანდელო (1934) • იუჯინ ო’ნილი (1936) • როჟე მარტინ დიუ გარი (1937) • პერლ ბაკი (1938) • ფრანს ემილ სილანპაა (1939) • იოჰანეს ვილჰელმ იენსენი (1944) • გაბრიელა მისტრალი (1945) • ჰერმან ჰესე (1946) • ანდრე ჟიდი (1947) • ტომას სტერნზ ელიოტი (1948) • უილიამ ფოლკნერი (1949) • ბერტრან რასელი (1950)

1951–1975

პერ ლაგერკვისტი (1951) • ფრანსუა მორიაკი (1952) • უინსტონ ჩერჩილი (1953) • ერნესტ ჰემინგუეი (1954) • ჰალდორ ლაქსნესი (1955) • ხუან რამონ ხიმენესი (1956) • ალბერ კამიუ (1957) • ბორის პასტერნაკი (1958) • სალვატორე კვაზიმოდო (1959) • სენ-ჟონ პერსი (1960) • ივო ანდრიჩი (1961) • ჯონ სტეინბეკი (1962) • გიორგოს სეფერისი (1963) • ჟან-პოლ სარტრი (უარი თქვა ჯილდოზე) (1964) • მიხეილ შოლოხოვი (1965) • შმუელ აგნონი / ნელი ზაქსი (1966) • მიგელ ანხელ ასტურიასი (1967) • იასუნარი კავაბატა (1968) • სემიუელ ბეკეტი (1969) • ალექსანდრე სოლჟენიცინი (1970) • პაბლო ნერუდა (1971) • ჰაინრიხ ბიოლი (1972) • პატრიკ უაიტი (1973) • ეივინდ იუნსონი / ჰარი მარტინსონი (1974) • ეუჟენიო მონტალე (1975)

1976–2000

სოლ ბელოუ (1976) • ვისენტე ალეიქსანდრე (1977) • ისააკ ბაშევის ზინგერი (1978) • ოდისეას ელიტისი (1979) • ჩესლავ მილოში (1980) • ელიას კანეტი (1981) • გაბრიელ გარსია მარკესი (1982) • უილიამ გოლდინგი (1983) • იაროსლავ სეიფერტი (1984) • კლოდ სიმონი (1985) • უოლე შოინკა (1986) • იოსიფ ბროდსკი (1987) • ნაჯიბ მაჰფუზი (1988) • კამილო ხოსე სელა (1989) • ოქტავიო პასი (1990) • ნადინ გორდიმერი (1991) • დერეკ უოლკოტი (1992) • ტონი მორისონი (1993) • კენძაბურო ოე (1994) • შეიმას ჰინი (1995) • ვისლავა შიმბორსკა (1996) • დარიო ფო (1997) • ჟოზე სარამაგო (1998) • გიუნტერ გრასი (1999) • გაო სინძიანი (2000)

2001–დღემდე

ვიდიადჰარ ნაიპოლი (2001) • იმრე კერტესი (2002) • ჯონ მაქსველ კუტზეე (2003) • ელფრიდე იელინეკი (2004) • ჰაროლდ პინტერი (2005) • ორჰან ფამუქი (2006) • დორის ლესინგი (2007) • ჟან-მარი გუსტავ ლე კლეზიო (2008) • ჰერტა მიულერი (2009) • მარიო ვარგას ლიოსა (2010) • ტომას ტრანსტრიომერი (2011) • მო იენი (2012) • ელის მანრო (2013) • პატრიკ მოდიანო (2014) • სვეტლანა ალექსიევიჩი (2015) • ბობ დილანი (2016) • იშიგურო კაძუო (2017) • ოლგა ტოკარჩუკი (2018) • პეტერ ჰანდკე (2019) • ლუიზა გლიუკი (2020) • აბდულრაზაკ გურნა (2021) • ანი ერნო (2022) • იუნ ფოსე (2023) • ჰან კანი (2024)

მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ჰერტა_მიულერი&oldid=4169140“-დან