ყაზახეთი

ყაზახეთის რესპუბლიკა Қазақстан Республикасы Республика Казахстан ყაზახეთი
დროშა გერბი
ჰიმნი: My Kazakhstan
ყაზახეთის მდებარეობა
დედაქალაქი		ასტანა 51°10′ ჩ. გ. 71°30′ ა. გ.
უდიდესი ქალაქი		ალმათი
ოფიციალური ენა		ყაზახური, რუსული
მთავრობა		საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	ნურსულთან ნაზარბაევი
-	პრ.-მინისტრი	კარიმ მასიმოვი
ფართობი
-	სულ	2,724,900 კმ2 (მე-9)
-	წყალი (%)	1.7
მოსახლეობა
-	2006 შეფასებით	15,217,711 (62-ე)
-	1999 აღწერა	14,953,100
-	სიმჭიდროვე	5.4 ად კაცი/კმ2 (215-ე)
მშპ (მუპ)		2007 შეფასებით
-	სულ	$161,155 მილიარდი (56-ე)
-	ერთ მოსახლეზე	$10,658 (66-ე)
აგი (2007)		0.794 (საშუალო) (73-ე)
ვალუტა		ტენგე (KZT)
დროის სარტყელი		(UTC +5სთ/ +6სთ.)
-	ზაფხულის (DST)	(UTC +5სთ/ +6სთ.) (UTC)
ქვეყნის კოდი		KAZ
Internet TLD		.kz
სატელეფონო კოდი		7

სახელწოდება

• ოფიციალური: ყაზახეთის რესპუბლიკა.
• ეროვნული: Қазақстан; Qazaqstan Respublikasy.

გეოგრაფია

ყაზახეთის რესპუბლიკა

ქვეყანა ცენტრალურ აზიაში, ესაზღვრება რუსეთს, ჩინეთს, ყირგიზეთს, უზბეკეთს და თურქმენეთს. დასავლეთით მას კასპიის ზღვა აკრავს. ფართობი შეადგენს 2.717.000 კვ.კმ-ს. ამ მაჩვენებლით მას მე-9 ადგილი უკავია მსოფლიოს ქვეყნებს შორის. მისი ტერიტორია გადაჭიმულის კასპიის ზღვიდან ალტაის მთებამდე. მთავარი მდინარეებია ილი, ირტიში და იშიმი, ტბები - არალის, ბალხაშის და ზაისანის.

სახელმწიფო

• სახელმწიფო სისტემა - განვითარებადი დემოკრატია, საპრეზიდენტო რესპუბლიკა.
• სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი ნურსულთან ნაზარბაევი (1990 წლიდან).
• საკანონმდებლო ორგანო - ორპალატიანი პარლამენტი, შედგება სენატისა (47 წევრი) და მაჟილისისაგან (67 წევრი).

ტერიტორიული მოწყობა

ყაზახეთი ადმინისტრაციულად იყოფა 14 ოლქად (oblys) და 3 ქალაქად (qalasy).

ოლქი	მოსახლ.	ფართ.	ცენტრი
აკმეჩეთი	519.8	226 000	ყზილ-ორდა
აკმოლა	1006.8	92 000	ასტანა
აქტობე	595.2	300 600	აქტობე (აკტიუბინსკი)
ალმატი	2344.5	224 200	ალმატი
ატირაუ	383.5	118 600	ატირაუ (გურიევი)
დას. ყაზახეთი	538.4	151 300	ორალი (ურალსკი)
ყარაგანდი	1230.3	428 000	ყარაგანდა
კოსტანაი	1309.8	225 700	კუსტანაი
მანგიშთაუ	276.2	156 600	აქთაუ (შევჩენკო)
სამხ. ყაზახეთი	1723.1	117 300	შიმკენტი
პავლოდარი	880.7	124 800	პავლოდარი
აღმ. ყაზახეთი	1334.4	283 300	ოსკემენი (უსტ-კამენოგორსკი)
ჩრდ. ყაზახეთი	1167.9	123 200	პეტროპავლი (პეტროპავლოვსკი)
თარაზი	857.7	144 300	თარაზი (ჟამბილი)

დემოგრაფია

• მოსახლეობა - 16.763.000 (2003), მათ შორის 30% რუსი, 53% ყაზახი, 3,7% უკრაინელი, 2,5% უზბეკი, 2,4% გერმანელი.
• სახელმწიფო ენები - ყაზახური და რუსული.
• რელიგია - ისლამი და ქრისტიანობა.
• დედაქალაქი - ასტანა (288 ათასი, 1997 წლის 1 დეკემბრიდან.
• დიდი ქალაქები - ალმათი (1.046 ათასი), ყარაგანდა (405), შიმკენტი (335), თარაზი (306), პავლოდარი (300).

ეკონომიკა

ყაზახეთი მდიდარია მინერალური რესურსებით - ნავთობი, ბუნებრივი აირი, ქვანახშირი, რკინის მადანი, მანგანუმი, ქრომი, ნიკელი, კობალტი, სპილენძი, მოლიბდენი, ტყვია, თუთია, ბოქსიტები, ოქრო, ურანი. ერთობლივ ეროვნულ პროდუქტში სოფლის მეურნეობის წილი შეადგენს 10%-ს, მრეწველობის - 30%-ს, დანაჩენი მომსახურებაზე მოდის. ძირითადი საექსპორტო პროდუქტებია - ნავთობი, ლითონები, ქიმიკატები, ხორბალი. უკანასკნელ წლებში შესამჩნევია პროგრესი საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბების მიმართულებით. ეროვნული ვალუტა - თენგე (KZT);

უახლესი ისტორია

დამოუკიდებლობა გამოაცხადა 1990 წელს. სსრ კავშირის დაშლის შემდეგ ყაზახეთს ერგო საბჭოთა კოსმონავტიკის ძირითადი ბაზა - ბაიკონურის კოსმოდრომი. მას დაახლოებით 6 ათასი კვ.კმ ფართობი უჭირავს, რომელსაც იჯარით იყენებს რუსეთი. ყაზახეთი არის დსთ-ს წევრი. 1999 წელს მიიღო დამკვირვებლის სტატუსი ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაში.

კულტურა

• არქიტექტურა: ხოჯა აჰმედ იასავის მავზოლეუმი.
• ლიტერატურა: ყაზახურ-უზბეკური ეპოსი - ალფამიში (XIX-XX სს.).

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ყაზახეთი