აფხაზეთის რესპუბლიკა
| |||||
| ქვეყანა |
 აფხაზეთის რესპუბლიკა | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| ადმ. ცენტრი | სოხუმი[1] | ||||
| შიდა დაყოფა | გაგრის რაიონი, გუდაუთის რაიონი, სოხუმის რაიონი, გულრიფშის მუნიციპალიტეტი, ოჩამჩირის მუნიციპალიტეტი, ტყვარჩელის რაიონი და გალის მუნიციპალიტეტი | ||||
| კოორდინატები | 43°00′00″ ჩ. გ. 40°58′59″ ა. გ. / 43.0000000° ჩ. გ. 40.9833306° ა. გ. | ||||
| პრეზიდენტი | რაულ ხაჯიმბა | ||||
| პრემიერ მინისტრი | ვალერი ბგანბა | ||||
| დაარსდა | 26 ნოემბერი 1994 | ||||
| ფართობი | 8,665 კმ² | ||||
| ოფიციალური ენა | აფხაზური ენა და რუსული ენა | ||||
| მოსახლეობა | 242,000 (2016)[2] | ||||
| სასაათო სარტყელი | UTC+3 | ||||
 | |||||
აფხაზეთის რესპუბლიკა (აფხ. Аԥсны́ Аҳәынҭқа́рра, რუს. Республика Абхазия) — საქართველოში, კერძოდ აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე ფორმირებული დე-ფაქტო რესპუბლიკა, რომელიც აღიარებულია გაეროს 5 ქვეყნის მიერ: რუსეთის ფედერაცია (26 აგვისტო, 2008), ნიკარაგუა (5 სექტემბერი, 2008), ვენესუელა (10 სექტემბერი, 2008), ნაურუ (15 დეკემბერი, 2008), სირია (29 მაისი, 2018).
სექციების სია
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დსთ-ს რეფერენდუმი აფხაზეთში (1991)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია : დსთ-ს რეფერენდუმი აფხაზეთში (1991).აფხაზეთის ომი (1992-1993)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია : აფხაზეთის ომი (1992-1993).90-იანი წლების დასაწყისში არსებულმა დაძაბულმა სიტუაციამ მიგვიყვანა იქამდე, რომ 1992 წელს აფხაზეთის ტერიტორიაზე დაიწყო საომარი მოქმედებები ქართულ, აფხაზურ, ჩრდილო-კავკასიელ დაქირავებულ მებრძოლებსა და რუსეთის რეგულარულ შენაერთებს შორის. შედეგად, მივიღეთ საქართველოს ოკუპაცია და ანექსია, საზღვარი მდ. ენგურთან და აფხაზეთიდან გაძევებული 250 ათასამდე ქართველი. 1993 წელს შეწყდა აქტიური საომარი მოქმედებები, მაგრამ ეთნიკური წმენდა და გენოციდი დღემდე გრძელდება.
ეუთო-ს შეხვედრებზე მონაწილე სახელმწიფოებმა არაერთხელ გამოთქვეს თავისი ღრმა შეშფოთება „ეთნიკური წმენდის“, მოსახლეობის, განსაკუთრებით ქართველთა, თავიანთი საცხოვრებელი ადგილებიდან მასობრივი განდევნისა და უდანაშაულო მოქალაქეთა დიდი რაოდენობით დაღუპვის გამო (ეუთო-ს 1994 წლის 6 დეკემბრის ბუდაპეშტის შეხვედრის რეზოლუცია 1996 წლის 3 დეკემბრის ლისაბონის შეხვედრის დეკლარაცია 1999 წლის 17-18 ნოემბრის სტამბოლის შეხვედრის დეკლარაცია).
კონფლიქტის შედეგად დაიღუპა 10 ათასზე მეტი მშვიდობიანი ქართველი და ასეულობით უგზო-უკვლოდ დაიკარგა დაიჭრა და დასახიჩრდა 10 ათასამდე კაცი გაძევებულ იქნა 300 ათასზე მეტი ადამიანი. აქედან, 50-60 ათასი სხვადასხვა ეროვნების წარმომადგენელი.
დაიწვა, გაიძარცვა და განადგურდა 25 ათასზე მეტი საცხოვრებელი სახლი, მრავალი სკოლა, ბაგა-ბაღი, კულტურის ცენტრი, ეკლესია, ხუროთმოძღვრებისა და ისტორიული ძეგლი, საავადმყოფო, საწარმო და ა. შ.
რუსეთის მიერ აფხაზეთის ანექსიამ და იქ განხორციელებულმა ეთნიკურმა წმენდამ კარდინალურად შეცვალა ამ კუთხის დემოგრაფიული სურათი. დღეს სეპარატისტული რეჟიმი არსებობს მხოლოდ რუსეთის ფედერაციის სამხედრო-პოლიტიკური და ეკონომიკური მხარდაჭერის ხარჯზე და პრობლემის მოუგვარებლობაზე სრული პასუხისმგებლობა ეკისრება სწორედ ამ ქვეყანას, რომელსაც არ სურს და არც შეუძლია შუამავალის ფუნქციების შესრულება.
ამდენად, საქართველოს ხელისუფლება კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების პროცესში ერთ-ერთ გადამწყვეტ ფაქტორად მიიჩნევს საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და მეგობარი ქვეყნების როლის მნიშვნელოვან გაზრდას, სამშვიდობო ოპერაციის ფორმატის შეცვლას და აფხაზურ მხარესთან პირდაპირი მოლაპარაკებების წარმოებას[3].
სეპარატიზმის პერიოდი (1993-1999)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1994 წლის 26 ნოემბერს „აფხაზეთის რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს“ მე-12 სხდომაზე, ვლადისლავ არძინბას მეთაურობით გამოცხადდა „აფხაზეთის რესპუბლიკის“ კონსტიტუცია. იმავე სხდომაზე ახლადშექმნილი რესპუბლიკის პარლამენტმა პირველ პრეზიდენტად ვლადისლავ არძინბა (98.5 %) აირჩია.
თვითგამოცხადების პერიოდი (1999-2008)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1999 წლის 3 ოქტომბერს ჩატარდა „საყოველთაო რეფერენდუმი“.
1999 წლის 12 ოქტომბერს, 1999 წლის რეფერენდუმზე დაყრნობით მიიღეს „აფხაზეთის რესპუბლიკის“ დამოუკიდებლობის აქტი[4].
2004 წლის 3 ოქტომბერს „აფხაზეთის რესპუბლიკაში“ ჩატარდა რიგით მეორე საპრეზიდენტო არჩევნები, რომლის დროსაც პრეზიდენტად არჩეულ იქნა სერგეი ბაგაფში (50.1%), ხოლო რაულ ხაჯიმბამ ხმების 35.6% მოაგროვა. რაულ ხაჯიმბა და მისი მომხრეები იყვნენ წნააღმდეგნი არჩევნების შედეგებით და რესპუბლიკაში დაიწყო სახალხო მღელვარება. მიღწეულ იქნა შეთანხმება აღჩევნების თავიდან ჩატარების თაობაზე.
2005 წლის 12 იანვარს 2004 წლის არჩევნები თავიდან ჩატარდა, სადაც პრეზიდენტად კვლავ სერგეი ბაგაფში იქნა არჩეული (91.5%).
ნაწილობრივ აღიარების პერიოდი (2008-დღემდე)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2008 წელს აგვისტოს მოვლენების შემდეგ, მალევე „აფხაზეთის რესპუბლიკა“ აღიარა გაეროს ხუთმა წევრ-ქვეყანამ და ოთხმა არაღიარებულმა სახელმწიფო-წარმონაქმნებმა: რუსეთის ფედერაცია, ნიკარაგუა, ვენესუელა, ნაურუ და სირია.
2009 წლის 12 დეკემბერს ჩატარდა რესპუბლიკის მესამე საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელზეც სერგეი ბაგაფშმა კვლავინდებურად გაიმარჯვა (61.1%).
2011 წლის 29 მაისს გარდაიცვალა სერგეი ბაგაფში, რის გამოც დაინიშნა ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები. იმავე წლის 26 აგვისტოს ჩატარდა რიგით მეოთხე საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელზეც გამარჯვება წილად ხვდა ალექსანდრ ანქვაბს (54.9%).
2014 წლის ივნისში რესპუბლიკაში პოლიტიკურ კრიზისთან დაკავშირებით საპრეზიდენტო პოსტი დატოვა ალექსანდრ ანქვაბმა. იმავე წლის 24 აგვისტოს ჩატარდა რიგით მეხუთე საპრეზიდენტო არჩევნები, რომელზეც რაულ ხაჯიმბამ გაიმარჯვა (50.5%)
2019 წელს ორ ტურად (25 აგვისტოსა და 8 სექტემბერს) გაიმართა რესპუბლიკის რიგით მეექვსე საპრეზიდენტო არჩევნები, რომლის დროსაც რაულ ხაჯიმბა მეორეჯერ იქნა არჩეული რესპუბლიკის პრეზიდენტად (I ტურში 24.83% და II ტურში — 47.39%).
მხარმდამჭერი ქვეყნები და დეფაქტო რესპუბლიკები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- გაეროს წევრი ქვეყნები
რუსეთის ფედერაციამ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2008 წლის 26 აგვისტოს.
ნიკარაგუამ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2008 წლის 5 სექტემბერს.
ვენესუელამ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2008 წლის 10 სექტემბერს.
ნაურუმ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2008 წლის 15 დეკემბერს.
სირიამ აფხაზეთის დამოუკიდებლობა სცნო 2018 წლის 29 მაისს.
- ნაწილობრივ აღიარებული და არაღიარებული ქვეყნები
თვითგამოცხადებული სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკამ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2006 წლის 17 ნოემბერს.
თვითგამოცხადებული დნესტრისპირეთის მოლდავური რესპუბლიკამ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2006 წლის 17 ნოემბერს.
თვითგამოცხადებული მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკამ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2006 წლის 17 ნოემბერს.
თვითგამოცხადებული დონეცკის სახალხო რესპუბლიკამ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა სცნო 2015 წლის 12 მაისს.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
- აღარება უკან წაიღეს ქვეყნებმა
ვანუატუმ აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა 2011 წლის 23 მაისს, გაიწვია 2013 წლის 20 მაისს[5].
ტუვალუმ ცნო აფხაზეთის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა 2011 წლის 18 სექტემბერს, გაიწვია 2014 წლის 31 მარტს[6].
ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დაყოფა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აფხაზეთის რესპუბლიკა დაყოფილია 7 რაიონად, ხოლო რესპუბლიკის ცენტრად სოხუმია გამოცხადებული:
| რუკა | რაიონები |
|---|---|
 | |
| 1. გაგრის რაიონი | |
| 2. გუდაუთის რაიონი | |
| 3. სოხუმის რაიონი | |
| 4. გულრიფშის რაიონი | |
| 5. ოჩამჩირის რაიონი | |
| 6. ტყვარჩელის რაიონი | |
| 7. გალის რაიონი |
ადმინისტრაციული მმართველობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- დე-ფაქტო ხელისუფლების „პრეზიდენტები“:
- დე-ფაქტო ხელისუფლების „პრემიერ-მინისტრები“:
- 1992 - ვაჟა ზარანდია;
- 1993 - სოკრატ ჯინჯოლია;
- 1995 - გენადი გაგულია;
- 1997 - სერგეი ბაგაფში;
- 1999 - ვიაჩესლავ ცუგბა;
- 2001 - ანრი ჯერგენია;
- 2002 - გენადი გაგულია;
- 2003 - რაულ ხაჯიმბა;
- 2004 - ნოდარ ხაშბა;
- 2005 - ალექსანდრე ანქვაბი;
- 2009 - სერგეი შამბა;
- 27 სექტემბერი, 2011 - 2 ივნისი, 2014 - ლეონიდ ლაკერბაია[8][9]
- 2 ივნისი, 2014 - 29 სექტემბერი, 2014 - ვლადიმერ დელბა (მ/შ)
- 29 სექტემბერი, 2014 - 16 მარტი, 2015 - ბესლან ბუთბა
- 16 მარტი, 2015 - 20 მარტი, 2015 - შამილ აძინბა (მ/შ)
- 20 მარტი, 2015 - 26 ივლისი, 2016 - არტურ მიქვაბია
- 26 ივლისი, 2016 - 5 აგვისტო, 2016 - შამილ აძინბა (მ/შ)
- 5 აგვისტო, 2016 - 25 აპრილი, 2018 - ბესლან ბარციცი
- 25 აპრილი, 2018 - 8 სექტემბერი, 2018 - გენადი გაგულია
- 8 სექტემბერი, 2018 - 18 სექტემბერი, 2018 - დაურ არშბა (მ/შ)
- 18 სექტემბერი, 2018-დან - ვალერი ბგანბა
განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აფხაზეთის რესპუბლიკაში ფუნქციონირებს საშუალო და უმაღლესი სასწავლებლები. აფხაზური ენა სკოლებში ისწავლება მე-10 კლასის ჩათვლით.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- თვითგამოცხადებული აფხაზეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ოფიციალური საიტი
- თვითგამოცხადებული აფხაზეთის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ოფიციალური საიტი
- თვითგამოცხადებული აფხაზეთის რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის ოფიციალური საიტი
- თვითგამოცხადებული აფხაზეთის რესპუბლიკის სახელმწოფებრივი დამოუკიდებლობის აქტი
- თვითგამოცხადებული აფხაზეთის რესპუბლიკის კონსტიტუცია
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ http://www.abkhaziagov.org/state/sovereignty/constitution
- ↑ http://parlamentra.org/rus/region/
- ↑ კონფლიქტის მოკლე ისტორია
- ↑ 12 октября 1999 года принят Акт «О государственной независимости Республики Абхазия»
- ↑ ვანუატუმ აფხაზეთის აღიარების გადაწყვეტილება გააუქმა
- ↑ ტუვალუმ აფხაზეთისა და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის აღიარება უკან წაიღო
- ↑ “აფხაზეთის ახალი ლიდერი“, ნიუსი, სივილ ჯორჯია, 2011. წაკითხვის თარიღი: 2011.
- ↑ 8.0 8.1 ნინო ხარაძე. “აფხაზეთის მესამე დე ფაქტო პრეზიდენტის ინაუგურაცია“, ნიუსი, radiotavisupleba.ge, 2011. წაკითხვის თარიღი: 2011.
- ↑ 9.0 9.1 “აფხაზეთის დე ფაქტო რესპუბლიკას ახალი პრეზიდენტი ჰყავს“, ნიუსი, geonews.ge, 2011. წაკითხვის თარიღი: 2011.
- ↑ არჩევნებში რაულ ჰაჯიმბამ გაიმარჯვა
| ||||||||||||||||||
