დაღესტანი
| დაღესტნის რესპუბლიკა Республика Дагестан Дагъистаналъул Республика დაღესტანი |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
 |
||||||
| დედაქალაქი | მაჰაჩყალა | |||||
| ოფიციალური ენა | რუსული, აღულური, ხუნძური, აზერბაიჯანული, ჩეჩნური, დარგუული, ყუმუხური, ლაკური, ლეზგიური, ნოღაიური, რუთულური, თაბასარანული, თათური, წახური[1][2] | |||||
| მთავრობა | ||||||
| - | პრეზიდენტი | ვლადიმირ ვასილიევი[3] | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | სულ | 50 300 კმ2 (52-ე) | ||||
| მოსახლეობა | ||||||
| - | 2010 შეფასებით | 2 977 419 (12-ე) | ||||
| - | სიმჭიდროვე | 59,19 კაცი/კმ2 | ||||
| დროის სარტყელი | (UTC +3) | |||||
| - | ზაფხულის (DST) | (UTC +4) (UTC) | ||||
1-შერეული, 2-ხუნძები, ანდიურ-დიდოური (ცეზური) ხალხები და არჩიბელები, 3-დარგუელები, ხაიდაყელები და ყუბაჩელები, 4-ლეზგები, 5-ლაკები, 6-თაბასარანელები, 7-აღულები, 8-რუთულელები, 9-წახები, 10-ყუმუხები, 11-ნოღაელები, 12-აზერბაიჯანელები, 13-რუსები
დაღესტანი, სრული სახელწოდება დაღესტნის რესპუბლიკა (რუს. Респу́блика Дагеста́н) — რუსეთის ფედერაციის სუბიექტი, შედის ჩრდილოეთ კავკასიის ფედერალური ოკრუგის შემადგენლობაში.[4]
დედაქალაქი — ქალაქი მაჰაჩყალა.
ძირითადი ტერიტორია ესაზღვრება სამხრეთით აზერბაიჯანს, სამხრეთ-დასავლეთით — საქართველოს, აგრეთვე დასავლეთით — ჩეჩნეთს, ჩრდილო-დასავლეთით — სტავროპოლის მხარეს და ჩრდილოეთით — ყალმუხეთის რესპუბლიკას.
შეიქმნა 1921 წლის 20 იანვარს.
რუსეთის უდიდესი რესპუბლიკა ჩრდილოეთ კავკასიაში, როგორც მოსახლეობის, ისე ტერიტორიის მხრივ.
ეტიმოლოგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სიტყვა „დაღესტანი“, ან „დაღსტანი“ ნიშნავს „მთების ქვეყანას“, მომდინარეობს თურქული სიტყვისგან dağ („დაღ“), რაც ნიშნავს მთას და სპარსული სუფიქსის მნიშვნელობიდან — „ქვეყანა“. სპარსულად და არაბულად მისი სახელია داغستان („დაღსთან“).
- ხუნძურად — Дагъистаналъул Республика
- დარგუულად — Дагъистанес Республика
- ლეზგურად — Дагъустандин Республика
- ლაკურად — Дагъустаннал Республика
- თაბასარანულად — Дагъустан Республика
გეოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რესპუბლიკა მდებარეობს ჩრდილოეთ კავკასიის მთებში. რესპუბლიკა მდებარეობს რუსეთის უკიდურეს სამხრეთ ნაწილში და აღმოსავლეთით ესაზღვრება კასპიის ზღვა. რესპუბლიკის ფართობია 50 300 კმ2. რესპუბლიკას ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩეჩნეთი, დასავლეთით – ჩეჩნეთი, ჩრდილო-დასავლეთით – სტავროპოლის მხარე. დაღესტანს სამხრეთით აზერბაიჯანი ესაზღვრება, სამხრეთ-დასავლეთით კი – საქართველო. ქვეყნის ყველაზე მაღალი წერტილია მთა ბაზარდუზუ, რომელიც მდებარეობს აზერბაიჯანის საზღვარზე. რესპუბლიკაში სულ 1800 მდინარეა, მათგან გამორჩეულებია: სულაკი, სამური და თერგი.
ბუნებრივი რესურსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დაღესტანი მდიდარია ნავთობით, ბუნებრივი აირით, წიაღისეული ნახშირით და სხვა მინერალებით.[5]
კლიმატი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დაღესტანში იანვრის თვეში საშუალო ტემპერატურაა +2 °C. ივლისში საშუალო ტემპერატურაა +26 °C.
პოლიტიკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დაღესტანის სახალხსო ასამბლეაში შედის 72 დეპუტატი, რომლებსაც ირჩევს ხალხი ოთხი წლის ვადით. ასამბლეა არის ქვეყნის მმართველი ორგანო.
დაღესტნის კონსტიტუცია მიღებული იქნა 2003 წლის 10 ივლისს.
მოსახლეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
| ხალხი | მოსახლეობა 2002 წელს, ად.[6] |
მოსახლეობა 2010 წელს ად.[7][8] |
|---|---|---|
ხუნძები 
|
758 400 (29,4 %) | 900 000 |
| დარგუელები
|
425 500 (16,5 %) | 700 000 |
| ყუმუხები
|
365 800 (14,2 %) | 600 000 |
| ლეზგები
|
336 300 (13,1 %) | 550 000 |
| ლაკები
|
139 700 (5,4 %) | 210 000 |
| თაბასარანელები
|
110 200 (4,3 %) | 155 672 |
| ნოღაელები
|
36 200 (1,4 %) | 40 400 |
| აღულები
|
23 300 (0,9 %) | 28 100 |
| რუთულელები
|
24 300 (0,9 %) | 27 800 |
| წახები
|
8200 | 9800 |
თათები 
|
1100 | 500 |
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ხუციშვილი ნ., დაღესტანი, „კავკასიური სახლი“, თბილისი, 2002
- Народы Дагестана, Издательство Академии Наук СССР, Москва, 1995
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ According to Article 11 of the Constitution of Dagestan, the official languages of the republic include "Russian and the languages of the peoples of Dagestan"
- ↑ Solntsev, pp. XXXIX–XL
- ↑ Constitution, Article 8
- ↑ 2010 წლის 19 იანვრამდე სამხრეთის ფედერალურ ოკრუგში
- ↑ Dagestan Republic. ციტირების თარიღი: 2019-05-08
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года
- ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам.: см.
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
