იერუსალიმი

ქალაქი
იერუსალიმი ירושלים القُدس
დროშა გერბი
ქვეყანა	ისრაელი
ოლქი	იერუსალიმიიერუსალიმი (ოლქი)|იერუსალიმი
კოორდინატები	31°47′00″ ჩ. გ. 35°14′00″ ა. გ.
ქალაქის მერი	ნირ ბარკატი
დაარსდა	ძვ. წ. IV ათასწლეული
ფართობი	125,156 კმ²
ცენტრის სიმაღლე	754 მეტრი
მოსახლეობა	981,711 კაცი (2022)
სიმჭიდროვე	7,800 კაცი/კმ²
აგლომერაცია	1,700,000
სასაათო სარტყელი	UTC+2, ზაფხულში UTC+3
სატელეფონო კოდი	+972 2
საფოსტო ინდექსი	91000–91999
ოფიციალური საიტი	jerusalem.muni.il
იერუსალიმი ვიკისაწყობში

იერუსალიმი (ებრ. יְרוּשָׁלַיִם — იერუშალაიმ, არაბ.: القُدس — ალ-ყუდსი (ქართ. — წმინდა); ან أُورُشَلِيم -— ურ[უ]შალიმ — მხოლოდ ფორმალური, ებრაული სახელმწიფოსადმი ლოიალობის გამომხატველი სახელი) — ისრაელის სახელმწიფოს დედაქალაქი, წმინდა ქალაქი სამი მონოთეისტური რელიგიის - იუდაიზმის, ქრისტიანობისა და ისლამის — მიმდევართათვის. მოსახლეობა: 981,711 (დაახ. 2/3 ებრაელი, 1/3 არაბი). მდებარეობს იეჰუდის (იუდეის) მთების გულში, ზღვის დონიდან 800 მეტრის სიმაღლეზე. იყოფა ძველ და ახალ (ძველზე გაცილებით დიდ) ქალაქად.

ძველი ქალაქი

ისრაელის მუზეუმი

ძველი ქალაქი, რომელსაც თურქების მიერ XVI საუკუნეში აღდგენილი გალავანი აკრავს, სამადაა გაყოფილი: ებრაულ, ქრისტიანულ და მუსულმანურ კვარტლებად. ამ ქალაქის სამხრეთ-აღმოსავლეთ კუთხეშია მორიის, იგივე ტაძრის მთა, სადაც თავდაპირველად შლომო (სოლომონ) მეფემ ააგო ებრაული ტაძარი ძვ. წ. 950 წელს. (პირველად იერუსალიმი მოხსენიებულია ძვ. წ. XIX-XVIII სს.-ის ძველ-ეგვიპტურ წყაროში, რომელიც „მტრულ ქალაქთა წყევლის“ სახელითაა ცნობილი და მას აქ „რუშალინუმი“ ეწოდება. ძვ. წ. XIV ს.-ის თელ-ამარნას ნუსხა ქალაქს „ურუსალიმის“ სახელწოდებით მოიხსენიებს, ფარაონ სანქერიბის (ან სენაქერიბის, ძვ. წ. VIII ს.) წარწერაში კი სახელწოდება „ურუსალიმ(მ)უ“ გვხვდება). ახლა ამ მთაზე მხოლოდ მუსულმანური მეჩეთებია. ძველებრაული ტაძრის კომპლექსიდან მხოლოდ მთის ნიადაგის გასამაგრებელი ქვემო გალავნის დასავლეთი მხარე შემორჩა, რომელსაც გოდების კედელსაც უწოდებენ. ძველ ქალაქშივეა ვია დოლოროსა და მრავალი ეკლესია, მათ შორის გოლგოთისაც - ქრისტიანული ტრადიციის მიხედვით იესო ქრისტეს ჯვარცმის ადგილზე აგებული.

ახალი ქალაქი

ახალი ქალაქი უბნებადაა დაყოფილი. თითოეული მათგანი აშენებულია საკუთარი სავაჭრო და ადმინისტრაციული ცენტრის ირგვლივ. არაბული უბნები მხოლოდ ისრაელის მიერ 1967 წელს შემოერთებულ აღმოსავლეთ ნაწილშია. ექვსდღიან ომში გამარჯვების შემდეგ ისრაელმა ქალაქის აღმოსავლეთ ნაწილში მრავალი ებრაული უბანი ააშენა, სადაც დღესდღეობით 200,000-ზე მეტი ებრაელი ცხოვრობს. იერუსალიმის არაბები, რომლებიც უარობენ ისრაელის მოქალაქეობის მიღებას, სარგებლობენ მოქალაქეთათვის განკუთვნილი სოციალური დახმარებით. მეორე მხრივ, რადგან მათ არც მუნიციპალურ არჩევნებში სურთ მონაწილეობის მიღება, მერიაში არ ჰყავთ წარმომადგენლები; ამის გამო ქალაქის ხელისუფლება გულგრილად ეკიდება არაბულ მოსახლეობას, რაც ძირითადად მათი უბნების ინფრასტრუქტურის დაბალ დონეში გამოიხატება. ქალაქის დასავლეთი ნაწილი სრულებით ებრაულია. იერუსალიმის ებრაელები იყოფიან ხილონებად და ხარედებად (ცხოვრების დასავლური სტილის მიმდევრებად და ღრმად მორწმუნეებად). ამ ჯგუფებს შორის დაძაბულება სუფევს რელიგიური და ზნეობრივი საკითხების ირგვლივ, რაც ზოგჯერ უსიამოვნო ინციდენტებს იწვევს. ხილონები და ხარედები ცალ-ცალკე უბნებში ცხოვრობენ.

სტატუსი

იერუსალიმს ისრაელის დედაქალაქად ქვეყნების ნაწილი არ სცნობს და ამ ქვეყნების საელჩოები თელ-ავივში მდებარეობს. 2017 წლის 6 დეკემბრის გადაწყვეტილებით, აშშ-ის პრეზიდენტმა — დონალდ ტრამპმა იერუსალიმი ისრაელის დედაქალაქად სცნო და შესაბამისად მოითხოვა საელჩოს გადატანა თელ-ავივიდან იერუსალიმში.

პანორამა

რესურსები ინტერნეტში

• იერუსალიმის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური ვებ გვერდი
• Jerusalemp3 დაარქივებული 2015-08-01 საიტზე Wayback Machine. , უფასო ვირტუალური mp3 ფორმატის ტური იერუსალიმის მუნიციპალიტეტში.

ხელმძღვანელობა

• ისრაელის კანონი: იერუსალიმი ისრაელის დედაქალაქი

კულტურა

• ისრაელის მუზეუმი
• ჰოლოკოსტის მსხვერპლთა მემორიალი დაარქივებული 2016-02-04 საიტზე Wayback Machine.

განათლება

• იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტი
• იერუსალიმის პალესტინური უნივერსიტეტი

რუკები

• დღევანდელი იერუსალიმის რუკა
• იერუსალიმის ანტიკური რუკა დაარქივებული 2006-04-11 საიტზე Wayback Machine.
• იერუსალიმის რუკები დაარქივებული 2016-10-24 საიტზე Wayback Machine.