ადოლფო პერეს ესკიველი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ადოლფო პერეს ესკიველი


დაბადების თარიღი 26 ნოემბერი, 1931(1931-11-26)[1] [2] [3] [4] [5] (92 წლის)
დაბადების ადგილი ბუენოს-აირესი[6]
საქმიანობა არქიტექტორი, მოქანდაკე, მხატვარი, უნივერსიტეტის პროფესორი[7] და მწერალი
მოქალაქეობა  არგენტინა[8]
ალმა-მატერი ლა-პლატის ეროვნული უნივერსიტეტი
ჯილდოები ნობელის პრემიის ლაურეატები მშვიდობის განმტკიცებაში[9] [10] , პრემია „Pacem in Terris“, სან-მარკოსის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი და Medal of Honor of the Parliament of Catalonia
მეუღლე Amanda Guerreño[11]
ხელმოწერა

ადოლფო პერეს ესკიველი (ესპ. Adolfo Pérez Esquivel; დ. 26 ნოემბერი, 1931, ბუენოს-აირესი, არგენტინა) — არგენტინელი მწერალი, სკულპტორი, არქიტექტორი მხატვარი და საზოგადოებრივი მოღვაწე. ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატი, პრემია გადაეცა 1980 წელს როგორც „ადამიანის უფლებებისათვის მებრძოლს“.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

დაიბადა 1931 წლის 26 ნოემბერს გალისიელი ესპანელი ემიგრანტი-მეთევზის ოჯახში, ბუენოს-აირესში, არგენტინა. დედამისი გარდაიცვალა როდესაც პერეს ესკიველი სამი წლის იყო. ბავშვობა და ახალგაზრდობა გაატარა კათოლიკური ეკლესიის ძლიერი გავლენის ქვეშ. ასევე კითხულობდა მაჰათმა განდის, ნეტარი ავგუსტინეს, ტომას მერტონისა და სხვა მოაზროვნეების წიგნებს.

უმაღლესი განათლება მიიღო მანუელ ბელგრანოს სახელობის ბუენოს-აირესის სახვითი ხელოვნების ეროვნულ სკოლაში. შემდეგ გახდა ლა-პლატის ეროვნული უნივერსიტეტის სტუდენტი. 1956 წელს დაოჯახდა პიანისტ ამანდა პერესზე, რომელთანაც შეეძინა სამი შვილი. მომდევნო წლებში პერეს ესკიველი გახდა სკულპტორი, რომელიც ნამუშევრებში იყენებდა ამერიკის კოლუმბამდელი ეპოქის მოტივებს და ასწავლიდა არქიტექტურას არგენტინის სხვადასხვა სასწავლებლებში, მათ შორის მშობლიურ უნივერსიტეტში. მიღებული აქვს ხელოვნების პრესტიჟული ეროვნული პრემია.

საზოგადოებრივი მოღვაწეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1960-იანი წლებიდან ის მონაწილეობდა ქრისტიანულ, პაციფისტურ მოძრაობაში. 1970 წელს თითქმის ორი თვის მანძილზე შიმშილობდა და აპროტესტებდა პოლიტიკურ ტერორს.

1968 წელს იგი დაესწრო არგენტინის საეკლესიო, საუნივერსიტეტო და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების კონფერენციას მონტევიდეოში (ურუგვაი), სადაც განიხილეს არგენტინაში არსებული ვითარების გაუმჯობესების გზები. 1971 წელს მომდევნო კონფერენციაზე მან მონაწილეობა მიიღო „მშვიდობისა და სამართლიანობის სამსახურის“ („Servicio Paz y Justicia“) ჩამოყალიბებაში, რომელიც მიზნად ისახავდა კათოლიკე მღვდლებისა და მრევლის ძალისხმევის გაერთიანებას, რათა დახმარებოდნენ ღარიბებს. 1972 წელს დააარსა ყოველთვიური ჟურნალი „მშვიდობა და სამართლიანობა“ („Paz у lusticia“).

1974 წელს აირჩიეს ლათინოამერიკული საზოგადოების ქსელის კოორდინატორად, რომლის მიზანიც იყო ღარიბი მოქალაქეების ძალადობისგან განთავისუფლების ხელშეწყობა. მისი შტაბი სწორედ ამ პერიოდში მონტევიდეოდან გადავიდა ბუენოს-აირესში. არგენტინელი მუშების დახმარების გარდა, იგი ეხმარებოდა ეკვადორისა და პარაგვაის ინდიელებს, რომლებმაც დაიცვეს საკუთარი მიწა ხელყოფისაგან. 1975 წელს ადოლფო პერეს ესკიველი ბრაზილიის სამხედრო პოლიციამ დააკავა, ხოლო 1976 წელს იგი ჩასვეს ეკვადორის ციხეში.

ადამიანის უფლებები და დევნა დიქტატურის წლებში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1975 წელს ადამიანის უფლებათა არგენტინის ასამბლეის დამფუძნებლებს შორის აღმოჩნდა. 1976 წლის მარტის სამხედრო გადატრიალების შემდეგ სისტემური რეპრესიების დროს, თავის ორგანიზაციასთან ერთად დახმარება გაუწია სამხედრო დიქტატურის დროს მიმდინარე ბინძური ომის პერიოდში დაზარალებულებს. მან ასევე დაიწყო ადამიანის უფლებათა საყოველთაო მოძრაობა, რომელიც პოლიტპატიმრებსა და მათ ოჯახებს უწევდა დახმარებას.

გადატრიალებიდან ძალიან მალევე ხელისუფლებამ გაანადგურა „მშვიდობისა და სამართლიანობის“ შტაბ-ბინა. თავად პერეს ესკიველი 1977 წელს დააპატიმრეს და ერთ წელზე მეტ ხანს იმყოფებოდა ციხეში ყოველგვარი სასამართლოს და გასამართლების გარეშე. ციხეში ყოფნის დროს დააჯილდოეს პაპ იოანე XXIII-ის მშვიდობის პრემიით. Amnesty International-მა მის გათავისუფლებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა. საბოლოოდ, საერთაშორისო ზეწოლამ, მათ შორის აშშ-ის პრეზიდენტის ჯიმი კარტერის პროტესტმა, თავისი შედეგი გამოიღო და პერეს ესკიველი გაათავისუფლეს ციხიდან, თუმცა მას კიდევ ცხრა თვის განმავლობაში შინაპატიმრობა მიუსაჯეს.

ნობელის პრემია და შემდეგი წლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1976 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატებმა მეირიდ კორიგანმა და ბეტი უილიამსმა მისი კანდიდატურა წარადგინეს ნობელის პრემიაზე. 1980 წლის 10 დეკემბერს ნორვეგიის ნობელის კომიტეტმა 57 კანდიდატიდან სწორედ ადოლფო პერეს ესკიველი შეარჩია. კომიტეტის ხელმძღვანელმა ჯონ სანესმა ჯილდოს მფლობელს უწოდა „არაძალადობის პრინციპის დაუღალავი დამცველი სოციალურ-პოლიტიკური თავისუფლებისთვის ბრძოლაში“. საბჭოთა დისიდენტმა ანდრეი სახაროვმა დევნილობიდან გამარჯვებულს მისწერა: „თქვენს ენერგიულ ბრძოლას სამართლიანობისათვის და დაჩაგრულთა მხარდასაჭერად, ძალიან აფასებს სხვა სამყაროში, ათასობით მილზე მცხოვრები ადამიანები“.

ნობელის პრემიის მნიშვნელოვანი ნაწილი მან საქველმოქმედო ორგანიზაციებს გადასცა. მომდევნო წლებშიც არ შეუწყვეტია პერეს ესკიველს აქტიური საზოგადოებრივი მოღვაწეობა: იგი მხარს უჭერდა მოძრაობას „მაისის მოდენის დედები“, ავლენდა ეკოლოგიურ აქტივობას, იბრძოდა ძირძველი მოსალხეობის უფლებებისათვის, იყო „ხისტი ეკონომიკური პოლიტიკის“ მოწინააღმდეგე და ამერიკის თავისუფალი სავაჭრო ზონის ნეოლიბერალური პროექტისა.

პერეს ესკიველის მომდევნო ნამუშევრებში ბევრია კედლის მხატვრობა და მცირე ზომის ქანდაკებები, მათ შორისაა ლტილვილების მონუმენტი ჟენევაში და მაჰათმა განდის ძეგლი ბარსელონაში.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Encyclopædia Britannica
  2. ↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  3. ↑ Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
  4. ↑ Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
  5. ↑ Munzinger Personen
  6. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #11416794X // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
  7. ↑ Graciela Fernández Meijide: “Es inaceptable que la Comisión de la Memoria investigue el trabajo de los periodistas” — Buenos Aires: 1945.
  8. ↑ Te odio — 2018. — P. 11. — ISBN 978-950-556-730-0
  9. ↑ The Nobel Peace Prize 1980 — ნობელის ფონდი.
  10. ↑ The Nobel Prize amounts — ნობელის ფონდი.
  11. ↑ https://www.lanacion.com.ar/espectaculos/musica/del-tango-al-sonido-electroacustico-nid489572/
ხ • გ • რ
1901-1925

ანრი დიუნანი და ფრედერიკ პასი (1901) · ელი დიუკომენი და შარლ ალბერ გობა (1902) · უილიამ რანდალ კრიმერი (1903) · საერთაშორისო სამართლის ინსტიტუტი (1904) · ბერტა ფონ ზუტნერი (1905) · თეოდორ რუზველტი (1906) · ერნესტო თეოდორო მონეტა და ლუი რენო (1907) · კლას არნოლდსონი და ფრედერიკ ბაიერი (1908) · ოგიუსტ ბერნარი და პოლ კონსტანი (1909) · მშვიდობის საერთაშორისო ბიურო (1910) · ტობიას ასერი და ალფრედ ფრიდი (1911) · ელიუ რუთი (1912) · ანრი ლაფონტენი (1913) · წითელი ჯვრის საერთაშორისო ორგანიზაცია (1917) · ვუდრო უილსონი (1919) · ლეონ ბურჟუა (1920) · კარლ ბრანტინგი და კრისტიან ლანგე (1921) · ფრიტიოფ ნანსენი (1922) · ოსტინ ჩემბერლენი და ჩარლზ დეივისი (1925)

1926–1950

არისტიდ ბრიანი და გუსტავ შტრეზემანი (1926) · ფერდინანდ ბიუისონი და ლუდვიგ კვიდე (1927) · ფრენკ ბილინგს კელოგი (1929) · ნათან სედერბლუმი (1930) · ჯეინ ადამსი და ნიკოლას მიურეი ბატლერი (1931) · რალფ ნორმან ენჯელი (1933) · ართურ ჰენდერსონი (1934) · კარლ ფონ ოსეცკი (1935) · კარლოს საავედრა ლამასი (1936) · რობერტ სესილი (1937) · ნანსენის საერთაშორისო ორგანიზაცია ლტოლვილთა საქმეებში (1938) · წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი (1944) · კორდელ ჰალი (1945) · ემილი გრინ ბოლჩი და ჯონ მოტი (1946) · მეგობართა საბჭო საზოგადოების სამსახურში და ამერიკის მეგობართა კომიტეტი საზოგადოების სამსახურში (1947) · ჯონ ბოიდ ორი (1949) · რალფ ბანჩი (1950)

1951–1975

ლეონ ჟუო (1951) · ალბერტ შვეიცერი (1952) · ჯორჯ მარშალი (1953) · გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი (1954) · ლესტერ პირსონი (1957) · დომინიკ პირი (1958) · ფილიპ ნოელ-ბეიკერი (1959) · ალბერტ ლუთული (1960) · დაგ ჰამარშელდი (1961) · ლაინუს პოლინგი (1962) · წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა და წითელი ჯვრის ლიგა (1963) · მარტინ ლუთერ კინგი (1964) · გაეროს ბავშვთა ფონდი (1965) · რენე კასინი (1968) · შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია (1969) · ნორმან ბორლოუგი (1970) · ვილი ბრანდტი (1971) · ჰენრი კისინჯერი და ლე დიკ თხო (ჯილდო უარყო) (1973) · შონ მაკბრაიდი და ეისაკუ სატო (1974) · ანდრია სახაროვი (1975)

1976–2000

ბეტი უილიამსი და მეირიდ კორიგანი (1976) · საერთაშორისო ამნისტია (1977) · ანვარ ალ-სადათი და მენახემ ბეგინი (1978) · დედა ტერეზა (1979) · ადოლფო პერეს ესკიველი (1980) · გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი (1981) · ალვა მიურდალი და ალფონსო გარსია რობლესი (1982) · ლეხ ვალენსა (1983) · დეზმონდ ტუტუ (1984) · მსოფლიოს ექიმები ბირთვული ომის წინააღმდეგ (1985) · ელი ვიზელი (1986) · ოსკარ არიას სანჩესი (1987) · გაეროს სამშვიდობო ძალები (1988) · XIV დალაი ლამა (1989) · მიხეილ გორბაჩოვი (1990) · აუნ სან სუ ჩი (1991) · რიგობერტა მენჩუ (1992) · ნელსონ მანდელა და ფრედერიკ დე კლერკი (1993) · შიმონ პერესი, იცხაკ რაბინი და იასირ არაფატი (1994) · პაგუოშის კონფერენციები და იოსებ როტბლატი (1995) · კარლუშ ბელუ და ჟოზე რამუშ-ორტა (1996) · საერთაშორისო მოძრაობა ქვეითსაწინააღმდეგო ნაღმების აკრძალვის შესახებ და ჯოდი უილიამსი (1997) · ჯონ ჰიუმი და დევიდ ტრიმბლი (1998) · ექიმები საზღვრებს გარეშე (1999) · კიმ დე ჯუნი (2000)

2001–დღემდე

კოფი ანანი და გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია (2001) · ჯიმი კარტერი (2002) · შირინ ებადი (2003) · ვანგარი მაატაი (2004) · მოჰამედ ალ-ბარადეი და ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო (2005) · მუჰამედ იუნუსი და გრამინ ბანკი (2006) · ალბერტ გორი და კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ექსპერტთა ჯგუფი (2007) · მარტი აჰტისაარი (2008) · ბარაკ ობამა (2009) · ლიუ სიაობო (2010) · ელენ ჯონსონ-სირლიფი, ლეიმა გბოვი და ტავაკულ კარმანი (2011) · ევროკავშირი (2012) · ქიმიური იარაღის აკრძალვის ორგანიზაცია (2013) · მალალა იუსაფზაი და კაილაშ სატიართი (2014) · ტუნისის ეროვნული დიალოგის კვარტეტი (2015) · ხუან მანუელ სანტოსი (2016) · ბირთვული იარაღის განადგურების კამპანია (2017) · დენი მუკვეგე და ნადია მურადი (2018) · აბი აჰმედი (2019) · მსოფლიო სასურსათო პროგრამა (2020) · მარია რესა და დიმიტრი მურატოვი (2021) · ალეს ბიალიაცკი, მემორიალი და სამოქალაქო თავისუფლების ცენტრი (2022) · ნარგიზ მოჰამადი (2023)

ხ • გ • რ
← 1980 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ადოლფო_პერეს_ესკიველი&oldid=4594844“-დან