ლაინუს პოლინგი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ლაინუს კარლ პოლინგი
ინგლ. Linus C. Pauling[1]
Linus Pauling 1962.jpg
დაბ. თარიღი 28 თებერვალი, 1901
დაბ. ადგილი პორტლენდი, ორეგონი, აშშ
გარდ. თარიღი 19 აგვისტო, 1994(1994-08-19)
გარდ. ადგილი კალიფორნია, აშშ
მოქალაქეობა Flag of the United States.svg აშშ[2] [1] [3]
ეროვნება ამერიკელი
საქმიანობა კვანტური ქიმია[1] , ბიოქიმია[1] და ფიზიკური ქიმია[1]
მუშაობის ადგილი კალიფორნიის ტექნოლოგიის ინსტიტუტი[1] , Linus Pauling Institute[1] , კალიფორნიის უნივერსიტეტი, სტენფორდის უნივერსიტეტი და Oregon State University
ალმა-მატერი

ორეგონის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

კალიფორნიის ტექნოლოგიის უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები Martin Karplus და Jerry Donohue
სამეცნიერო ხარისხი Bachelor of Science in Chemical Engineering[4]
მეუღლე Ava Helen Pauling[1] [5]
შვილ(ებ)ი Peter Pauling
ჯილდოები

ნობელის პრემია ქიმიის დარგში (1954)

ნობელის პრემია მშვიდობის განმტკიცების დარგში (1962)
გავლენა მოახდინეს
ხელმოწერა Linus Pauling signature.svg
საიტი scarc.library.oregonstate.edu/digitalresources/pauling/

ლაინუს კარლ პოლინგი (დ. 28 თებერვალი, 1901 — გ. 19 აგვისტო, 1994) — ამერიკელი ქიმიკოსი, მშვიდობის აქტივისტი და ავტორი. მას გამოქვეყნებული აქვს 1 200-ზე მეტი ნაშრომი და წიგნი, რომელთაგან დაახლოებით 850 ეხება სამეცნიერო თემას.

სამეცნიერო ნაშრომებისთვის, 1954 წელს მან აიღო ნობელის პრემია ქიმიის დარგში, ხოლო 1962 წელს, ნობელის პრემია მშვიდობის განმტკიცების დარგში.

ლაინუსი არის ერთ-ერთი იმ ადამიანებს შორის, რომლებმაც ერთზე მეტი ნობელის პრემია აიღეს. იგი კვანტური ქიმიის და მოლეკულური ბიოლოგიის დარგების ერთ-ერთი ფუძემდებელი იყო. ის დაიბადა პორტლენდში.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლინუსი დაამთავრა დაწყებითი და საშუალო სკოლები ქალაქ კონდონში და 1917 წელს ჩაირიცხა ორეგონის სახელმწიფო კოლეჯში, იქ მიიღო მაგისტრის ხარისხი. 1919-1920 წლებში მუშაობდა პედაგოგად სახელმწიფო კოლეჯში, რის შემდეგაც გახდა ქიმიის კათედრის ასპირანტი კალიფორნიის ტექნოლოგიის ინსტიტუტში. 1925 წელს მას მიენიჭა დოქტორის ხარისხი.

1919 წლიდან მისი ინტერესის სფერო მოლეკულური სტრუქტურა და ბუნებასთან ქიმიური კავშირი იყო.

კალიფორნიის ტექნოლოგიის ინსტიტუტის შტაბში დანიშვნის შემდეგ, პროფესორი პოლინგი აირჩიეს კვლევით ასოცაციაში 1925 წელს; ქიმიის ეროვნული სამეცნიერო თანამშრომელი, 1925-1926; ჯონ სიმონ გუგენჰიმის მემორიალური ფონდის თანამშრომელი, ასოცირებული პროფესორი, 1929-1931; პროფესორი, 1931 წელს, როდესაც იყო პირველი ქიმიური საზოგადოების ამერიკის ჯილდოს მფლობელი ქიმიაში.ასევე ლაინუს პოლგი გახდა ქიმიისა და ქიმიური ინჟინერიის განყოფილების თავმჯდომარე და ქიმიისა და ქიმიური ლაბორატორიების გეითსისა და კრელინის ლაბორატორიების დირექტორი, 1936-1958.

პოლინგი არის მრავალი პროფესიონალი საზოგადოების წევრი აშშ-ში, ისევე როგორც ევროპის ბევრ ქვეყანაში, ინდოეთში, იაპონიასა და ჩილეში. ჯილდოები, მედლები და საპატიო ხარისხის დიპლომები მას მიეცა ამერიკასა და ევროპაში, გარდა ამისა, იგი აირჩიეს წლის რაციონალისტი 1960 წელს და წლის ჰუმანისტი 1961 წელს. მან რამდენიმე წიგნი გამოსცა, დაწყებული მისი ყველაზე ცნობილი „ქიმიური ბონდის ბუნება“ და „მოლეკულებისა და კრისტალების სტრუქტურა“ (1939, 1949, 1960), ასევე ცხრა ენაზე თარგმნილი „აღარ არის ომი!“ (1958, 1959,1962).

მის მიერ გამოქვეყნებული ნაშრომების საგნები ასახავს მის დიდ სამეცნიერო მრავალფეროვნებას. კვანტური მექანიკის გამოყენება ფიზიკურ და ქიმიურ პრობლემებზე, მათ შორის დიელექტრიკულ მუდმივობებზე, რენტგენოლოგიურ დუბლეტებზე, ატომებში ელექტრონების იმპულსის განაწილებაზე, ბროლდებში მოლეკულების ბრუნვის მოძრაობაზე ასშ. ეს იმ სიის არასრული ჩამონათვალია, რომელიც ლაინუს პოლგმა თავის წიგნებში ასახა. ლითონებისა და მეტმეტრიული ნაერთების სტრუქტურა, ფერომაგნიზმის თეორია; ქიმიური კავშირის ბუნება, მათ შორის ქიმიაში რეზონანსული ფენომენი; გაზის მოლეკულების სტრუქტურის ექსპერიმენტული განსაზღვრა ელექტრონების დიფრაქციით; ცილების სტრუქტურა; ანტისხეულების სტრუქტურა და სეროლოგიური რეაქციების ხასიათი; ჰემოგლობინის და მათთან დაკავშირებული ნივთიერებების სტრუქტურა და თვისებები; ჰემოგლობინის პათოლოგიური მოლეკულები მემკვიდრეობითი ჰემოლიზური ანემიების მიმართ; ზოგადი ანესთეზიის მოლეკულური თეორია; გაზში ჟანგბადის ნაწილობრივი წნევის განსაზღვრის ინსტრუმენტი; და სხვა საგნები.

პაულინგი 1923 წელს დაქორწინდა ავა ჰელენ მილერზე, ბივერ-კრიკში, ორეგონში. ის ინგლისურ-შოტლანდიელი და გერმანული წარმოშობისაა. მათ ჰყავთ ოთხი შვილი, ლინუსის (კარლ) უმცროსი (1925), პიტერ ჯეფრესი (1931), ლინდა ჰელენი (1932) და ედვარდ კრეოლინი (1937).

ლაინუს პოლინგი ამერიკელი ქიმიკოსი და თანამედროვე ქიმიის მოწინავე სპეციალისტია, რომელმაც კვანტური მექანიკის გამოყენებით ქიმიური კავშირების ბუნება და მატერიის მოლეკულური სტრუქტურა აღმოაჩინა. ამ აღმოჩენისთვის პოლინგმა 1954 წელს ქიმიის დარგში ნობელის პრემია მიიღო. მან მოლეკულურ დეფექტებსა და მემკვიდრეობით დაავადებებს შორის არსებული კავშირი, ასევე ორგანიზმზე რადიოაქტივობის გავლენა გამოიკვლია. პოლინგი დნმ-ის მოლეკულის სტრუქტურის აღმოჩენის ზღვარზეც იყო. 1946 წლიდან პოლინგი აშკარად დაუპირისპირდა ბირთვულ შეიარაღებასა და ომს. ასეთი პაციფიზმის გამო, საკუთარი ქვეყნის ხელისუფლებამ იგი კომუნისტად გამოაცხადა.

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • Coffey, Patrick (2008). Cathedrals of Science: The Personalities and Rivalries That Made Modern Chemistry. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-532134-0. 
  • Davenport, Derek A. (1996). „The Many Lives of Linus Pauling: A Review of Reviews“. Journal of Chemical Education. 73 (9): A210. Bibcode:1996JChEd..73A.210D. doi:10.1021/ed073pA210.
  • Hargittai, István (2000). Candid science: conversations with famous chemists, Reprinted, London: Imperial College Press. ISBN 978-1860941511. 
  • (1995) Linus Pauling: In His Own Words; Selected Writings, Speeches, and Interviews, Introduction by Linus Pauling, New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0684813875. 
  • Sturchio, Jeffrey L. (6 April 1987). Linus C. Pauling, Transcript of an Interview Conducted by Jeffrey L. Sturchio in Denver, Colorado on 6 April 1987. Chemical Heritage Foundation. 

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 Biography: Historical & Celebrity Profiles // Biography.com — 2014.
  2. ↑ Wade N. Twists in the Tale of the Great DNA Discovery — ნიუ-იორკ ტაიმზი, 2011.
  3. ↑ LIBRIS — 2013.
  4. ↑ https://archive.org/details/linuspaulinglife0000goer_i4n1
  5. ↑ Dunitz J. D. Obituary: Linus Carl Pauling, 28 February 1901 - 18 August 1994 // Biogr. Mem. Fellows R. Soc. / J. T. Stuart — The Royal Society, 1996. — ISSN 0080-4606; 1748-8494
ხ • გ • რ
1901-1925
ანრი დიუნანი და ფრედერიკ პასი (1901) · ელი დიუკომენი და შარლ ალბერ გობა (1902) · უილიამ რანდალ კრიმერი (1903) · საერთაშორისო სამართლის ინსტიტუტი (1904) · ბერტა ფონ ზუტნერი (1905) · თეოდორ რუზველტი (1906) · ერნესტო თეოდორო მონეტა და ლუი რენო (1907) · კლას არნოლდსონი და ფრედერიკ ბაიერი (1908) · ოგიუსტ ბერნარი და პოლ კონსტანი (1909) · მშვიდობის საერთაშორისო ბიურო (1910) · ტობიას ასერი და ალფრედ ფრიდი (1911) · ელიუ რუთი (1912) · ანრი ლაფონტენი (1913) · წითელი ჯვრის საერთაშორისო ორგანიზაცია (1917) · ვუდრო უილსონი (1919) · ლეონ ბურჟუა (1920) · კარლ ბრანტინგი და კრისტიან ლანგე (1921) · ფრიტიოფ ნანსენი (1922) · ოსტინ ჩემბერლენი და ჩარლზ დეივისი (1925)
1926–1950
არისტიდ ბრიანი და გუსტავ შტრეზემანი (1926) · ფერდინანდ ბიუისონი და ლუდვიგ კვიდე (1927) · ფრენკ ბილინგს კელოგი (1929) · ნათან სედერბლუმი (1930) · ჯეინ ადამსი და ნიკოლას მიურეი ბატლერი (1931) · რალფ ნორმან ენჯელი (1933) · არტურ ჰენდერსონი (1934) · კარლ ფონ ოსეცკი (1935) · კარლოს საავედრა ლამასი (1936) · რობერტ სესილი (1937) · ნანსენის საერთაშორისო ორგანიზაცია ლტოლვილთა საქმეებში (1938) · წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი (1944) · კორდელ ჰალი (1945) · ემილი გრინ ბოლჩი და ჯონ მოტი (1946) · მეგობართა საბჭო საზოგადოების სამსახურში და ამერიკის მეგობართა კომიტეტი საზოგადოების სამსახურში (1947) · ჯონ ბოიდ ორი (1949) · რალფ ბანჩი (1950)
1951–1975
ლეონ ჟუო (1951) · ალბერტ შვეიცერი (1952) · ჯორჯ მარშალი (1953) · გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი (1954) · ლესტერ პირსონი (1957) · დომინიკ პირი (1958) · ფილიპ ნოელ-ბეიკერი (1959) · ალბერტ ლუთული (1960) · დაგ ჰამარშელდი (1961) · ლაინუს პოლინგი (1962) · წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა და წითელი ჯვრის ლიგა (1963) · მარტინ ლუთერ კინგი (1964) · გაეროს ბავშვთა ფონდი (1965) · რენე კასინი (1968) · შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია (1969) · ნორმან ბორლოუგი (1970) · ვილი ბრანდტი (1971) · ჰენრი კისინჯერი და ლე დიკ თხო (ჯილდო უარყო) (1973) · შონ მაკბრაიდი და ეისაკუ სატო (1974) · ანდრია სახაროვი (1975)
1976–2000
ბეტი უილიამსი და მეირიდ კორიგანი (1976) · საერთაშორისო ამნისტია (1977) · ანვარ ალ-სადათი და მენახემ ბეგინი (1978) · დედა ტერეზა (1979) · ადოლფო პერეს ესკიველი (1980) · გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი (1981) · ალვა მიურდალი და ალფონსო გარსია რობლესი (1982) · ლეხ ვალენსა (1983) · დეზმონდ ტუტუ (1984)  · მსოფლიოს ექიმები ბირთვული ომის წინააღმდეგ (1985)  · ელი ვიზელი (1986) · ოსკარ არიას სანჩესი (1987) · გაეროს სამშვიდობო ძალები (1988) · XIV დალაი ლამა (1989) · მიხეილ გორბაჩოვი (1990) · აუნ სან სუ ჩი (1991) · რიგობერტა მენჩუ (1992) · ნელსონ მანდელა და ფრედერიკ დე კლერკი (1993) · შიმონ პერესი, იცხაკ რაბინი და იასირ არაფატი (1994) · პაგუოშის კონფერენციები და იოსებ როტბლატი (1995) · კარლუშ ბელუ და ჟოზე რამუშ-ორტა (1996) · საერთაშორისო მოძრაობა ქვეითსაწინააღმდეგო ნაღმების აკრძალვის შესახებ და ჯოდი უილიამსი (1997) · ჯონ ჰიუმი და დევიდ ტრიმბლი (1998) · ექიმები საზღვრებს გარეშე (1999) · კიმ დე ჯუნი (2000)
2001–დღემდე
კოფი ანანი და გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია (2001) · ჯიმი კარტერი (2002) · შირინ ებადი (2003) · ვანგარი მაატაი (2004) · მოჰამედ ალ-ბარადეი და ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო (2005) · მუჰამედ იუნუსი და გრამინ ბანკი (2006) · ალბერტ გორი და კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ექსპერტთა ჯგუფი (2007) · მარტი აჰტისაარი (2008) · ბარაკ ობამა (2009) · ლიუ სიაობო (2010) · ელენ ჯონსონ-სირლიფი, ლეიმა გბოვი და ტავაკულ კარმანი (2011) · ევროკავშირი (2012) · ქიმიური იარაღის აკრძალვის ორგანიზაცია (2013) · მალალა იუსაფზაი და კაილაშ სატიართი (2014)  · ტუნისის ეროვნული დიალოგის კვარტეტი (2015)  · ხუან მანუელ სანტოსი (2016)  · ბირთვული იარაღის განადგურების კამპანია (2017)  · დენი მუკვეგე და ნადია მურადი (2018)  · აბი აჰმედი (2019)  · მსოფლიო სასურსათო პროგრამა (2020)  · მარია რესა და დიმიტრი მურატოვი (2021)  · ალეს ბიალიაცკი, მემორიალი და სამოქალაქო თავისუფლების ცენტრი (2022)
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ლაინუს_პოლინგი&oldid=3931140“-დან