ლაზები

ლაზები ლაზეფე
საერთო მოსახლეობა
500.000, 1,500,000
რეგიონები მნიშვნელოვანი მოსახლეობით
ენები	ლაზური, თურქული, ქართული
რელიგიები	უმთავრესად მუსლიმი (სუნი); მცირე რაოდ. მართლმადიდებელი და კათოლიკე ქრისტიანი.

ლაზები
განსახლების არეალი ლაზეთი საქართველო თურქეთი გერმანია
რელიგია სუნიტური ისლამი მართმადიდებლობა ბათუმისა და ლაზეთის ეპარქია ლაზეთის შვიდი ძმა 300 ლაზი მოწამე ეკლესიები: არდაშენი (ჯიბისტასი), ნოღედი (მაკრიალი), პირონითი
კულტურა ლაზური ენა ლაზური გრამატიკა ბარჩხალი ცეკვა ლაზური სამზარეულო აღანი მურუცხი
ისტორია პრეისტორია კოლხური კულტურა კოლხური ტომები კოლხეთის სამეფო კოლხეთის სატრაპია ბერძნული კოლონიზაცია პონტოს სამეფო ლაზიკის სამეფო ხალდია ტრაპიზონის სამეფო ლაზიის თემი გურიის სამთავრო ლაზისტანის სანჯაყი ელინიზაცია ლაზების აჯანყენა (1832–1834)
მონათესავე ხალხები მეგრელები სვანები ქართველთა სხვა ჯგუფები
ლაზები

ლაზები ან ჭანები — ქართველთა ეთნოგრაფიული ჯგუფი. ლაზები, სამხრეთ-აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთისა და მდინარე ჭოროხის აუზის, ისტორიული ლაზეთის, მკვიდრი მოსახლეობაა. ძირითადად ცხოვრობენ თანამედროვე თურქეთის ტერიტორიაზე, აგრეთვე აჭარაში, მდინარე ჭოროხის აუზში და სამეგრელოში ენგურის შესართავთან (ანაკლია). ლაზები საუბრობენ ქართველური ჯგუფის ზანური (მეგრულ-ჭანური) ენის ლაზურ (ჭანურ) დიალექტზე. თურქეთში მცხოვრები ლაზები მუსლიმები არიან, მაგრამ გათურქების იძულებითი პოლიტიკის მიუხედავად მათ შეინარჩუნეს თავისი ენა და კულტურა. ლაზების ერთ ნაწილს საერთო ქართული ენობრივი და კულტურული გარემოსგან იზოლაციის გამო ლაზური თვითშეგნება ჩამოუყალიბდა.

ცნობილია, რომ ძველი კოლხები ანუ ლაზები ოდესღაც „თავისთავადნი“, დამოუკიდებელნი და ძლიერნი იყვნენ. შემდეგ კი ისინი დაიქსაქსნენ და დასუსტდნენ. ამის შესახებ ცნობა ანტიკურ მწერლობაშიც შენახულა. და ამის საფუძველზე ახალ საისტორიო ლიტერატურაშიც განმტკიცებულა.

პროკოპი კესარიელი ეხება ძველ კოლხებს ანუ შემდეგი დროის ლაზებს ანუ ჭანებს და შენიშნავს, რომ „ჭანები ძველთაგანვე თავსთავადნი იყვნენ და არავის არ ემორჩილებოდნენ“. ლაზებს ასე ახასიათებს ერთი ბიზანტიელი ისტორიკოსი: „ლაზები მეტად მრავალრიცხოვანი და მეომარი ხალხია და სხვა ძლიერ ხალხებსაც მბრძანებლობენ. ისინი ამაყობენ კოლხთა ძველი სახელით და ზომაზედ მეტად ქედმაღლობენ. და უნდა ითქვას, არც თუ უსაფუძვლოდ“.

ისტორიული ლაზეთი საქართველოს თანამედროვე საზღვრებში

ვახუშტი ბატონიშვილი ლაზებს ასე ახასიათებს:

„… კაცნი არიან ხელოვანნი ხის მუშაკობითა და შენებითა ნავთათა, დიდთა და მცირეთა, და სარწმუნოებით აწ სრულიად მოჰმადიანნი, გარნა მცირედნი ვინმე მოიპოებიან ქრისტეანენი, არამედ იციან კუალად ქართული ენა ვიეთთამე“

ცნობილი ლაზები

• სოფო ხალვაში — მომღერალი
• ჰასან ჰელიმიში — მხატვარი
• ბიროლ თოფალიში — ლაზი მუსიკოსი და მომღერალი
• ქაზიმ ქოიუნჯუ — ლაზი მუსიკოსი

ლიტერატურა

• იაშვილი ვ., „გონიოს ციხის ისტორიისათვის“, კრ.: ქართული მატერიალური კულტურის ძეგლები აჭარაში, ბატ., 1955;

რესურსები ინტერნეტში

• ლაზური რადიო „კოლხა“
• ლაზების ისტორია, კულტურა, ენა, მუსიკა და სხვ.
• „ლაზური პროექტი“
• „ლაზებურა“