ბენინი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ბენინის რესპუბლიკა
ბენინის რესპუბლიკა République du Bénin; ბენინი
	ჰიმნი: L'Aube Nouvelle;
	ბენინის მდებარეობა
დედაქალაქი	პორტო-ნოვო; 6°28′ ჩ. გ. 2°36′ ა. გ. / 6.467° ჩ. გ. 2.600° ა. გ.
უდიდესი ქალაქი	კოტონუ
ოფიციალური ენა	ფრანგული ენა
მთავრობა	მრავალპარტიული დემოკრატია
ფართობი
მოსახლეობა
მშპ (მუპ)	2005 შეფასებით
აგი (2007)	0,437 (დაბალი) (163-ე)
ვალუტა	CFA ფრანკი (XOF)
დროის სარტყელი	WAT (UTC +1სთ.)
ქვეყნის კოდი	BEN
Internet TLD	.bj
სატელეფონო კოდი	229

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

21:10, 4 სექტემბერი 2017-ის ვერსია

ბენინი (ფრანგ. Bénin), ბენინის რესპუბლიკა (ფრანგ. République du Bénin, 1975 წლამდე დაჰომეა) — სახელმწიფო დასავლეთ აფრიკაში. აქვს საზღვაო გასასვლელი გვინეის ყურეში. დედაქალაქი პორტო-ნოვო, მთავრობა მდებარეობს ქვეყნის უდიდეს ქალაქ კოტონუში. ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება ბურკინა-ფასო და ნიგერი, აღმოსავლეთიდან - ნიგერია, დასავლეთიდან - ტოგო.

ბუნება

ტერიტორიის დიდი ნაწილი უჭირავს პლატოს (სიმაღლე 500 მ-მდე). ქვეყნის უმაღლესი წერტილი (635 მ) მდებარეობს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში, ატაკორის მთაგრეხილზე. სამხრეთით ზღვისპირა დაბლობია. სანაპირო ხაზი ნაკლებად დანაწევრებულია. დაბლობზე ჰავა ეკვატორულია. წვიმის სეზონი ორჯერ დგება. წლის განმავლობაში ტემპერატურა უმნიშვნელოდ იცვლება. ნალექები აღმოსავლეთ ნაწილში 800-დან 1300 მმ-მდეა წელიწადში. ჩრდილოეთ ნაწილში ჰავა ეკვატორულ-მუსონურია. იანვრის საშუალო ტემპერატურაა დაახლოებით 24 °C-ია, ივლისისა - დაახლოებით 30 °C. ნალექები 1000-დან 1500-2000 მმ-მდეა წელიწადში.

მთავარი მდინარეა ვემე (ჩაედინება გვინეის ყურეში, რომელიც შესართავიდან მხოლოდ 200 კმ-ზეა სანაოსნო. ჭარბობს წითელი ლატერიტული, სამხრეთში - წითელ-ყვითელი ლატერიტული ნიადაგები. უმეტესად გავრცელებულია მაღალბალახოვანი სავანები, სადაც ბევრია ანტილოპა და მტაცებელი ცხოველები (ჯიქი, აფთარი და სხვა). სანაპიროზე ნოტიო ტროპიკული მარადმწვანე ტროპიკული ტყეა (ტერიტორიის დაახლოებით 1/5).

ისტორია

დღევანდელი ბენინის ტერიტორიაზე შუა საუკუნეების დამლევს მრავალი სახელმწიფო შეიქმნა, მათ შორის დაჰომეა. XV საუკუნეში ბენინის ტერიტორიაზე პორტუგალიელი მონათვაჭრები გამოჩნდნენ, ხოლო XVII საუკუნეში ჰოლანდიელი, ფრანგი და ინგლისელი ვაჭრები. ბენინის სანაპირო და მისი მოსაზღვრე ოლქები გადაიქცა მონებით ვაჭრობის უმსხვილეს რაიონებად აფრიკაში (ამიტომაც მას მონათა ნაპირსაც უწოდებდნენ).

1890 წლის თებერვალში ფრანგმა კოლონიზატორებმა ბენინის წინააღმდეგ ომი დაიწყეს და მხოლოდ 1892 წლის ნოემბერში მოახერხეს მისი დედაქალაქის აბომეის აღება. 1893 წელს ბენინი საფრანგეთის კოლონია გახდა. 1904 წელს იგი საფრანგეთის დასავლეთი აფრიკის შემადგენლობაში შევიდა.

პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ ჩამოყალიბდა ახალგაზრდა დაჰომეელთა მოძრაობა, რომელსაც პროგრესულად განწყობილი ადგილობრივი ინტელიგენციის წარმომადგენლები ჩაუდგნენ სათავეში. 1923 წელს მოეწყო მასობრივი ანტიკოლონიალისტური გამოსვლები.

მეორე მსოფლიო ომმა არსებითი ძვრები გამოიწვია ქვეყნის ეკონომიკასა და სოციალური ძალების თანაფარდობაში. გაიზარდა მუშების რიცხვი, გახშირდა გაფიცვები. განმათავისუფლებელ მოძრაობას სათავეში ჩაუდგნენ ქვეყანაში შექმნილი პირველი აფრიკული პოლიტიკური პარტიები და პროფკავშირები. 1957 წელს საფრანგეთის მმართველი წრეები იძულებულნი გახდნენ ბენინში შეექმნათ პირველი სამთავრობო საბჭო აფრიკელთა მონაწილეობით, 1958 წელს კი დასთანხმდნენ ბენინი ავტონომიურ რესპუბლიკად გამოეცხადებინათ. 1960 წლის 1 აგვისტოს ბენინი დამოუკიდებელ რესპუბლიკად გამოცხადდა და გამოვიდა საფრანგეთის გაერთიანებიდან. 1960 წლის 20 სექტემბერს ბენინი გაეროში მიიღეს.

ადმინისტრაციული დაყოფა

მთავარი სტატია: ბენინის დეპარტამენტები.

ლიტერატურა

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 107-309.

ეს სტატია ბენინისა და ბენინელების შესახებ ჯერჯერობით ესკიზია. თქვენ შეგიძლიათ დაგვეხმაროთ მის შევსებაში.

@@ ხაზი 3: / ხაზი 3: @@
 |სრული_სახელი = ბენინის რესპუბლიკა
 |საერთო_სახელი = ბენინი
-|დროშა =Flag_of_Benin.svg
+|დროშა = Flag_of_Benin.svg
-|გერბი =Coat of arms of Benin.svg
+|გერბი = Coat of arms of Benin.svg
 |რუკა = Location Benin AU Africa.svg
-|ჰიმნი =  L'Aube Nouvelle
+|ჰიმნი = L'Aube Nouvelle
 |დევიზი =
 |ოფიციალური_ენები = [[ფრანგული ენა]]
-|დედაქალაქი= [[პორტო-ნოვო]]
+|დედაქალაქი = [[პორტო-ნოვო]]
 |latd= 6|latm=28 |latNS=N |longd=2 |longm=36 |longEW=E
 |უდიდესი_ქალაქი = [[კოტონუ]]
@@ ხაზი 19: / ხაზი 19: @@
 |ლიდერის_ტიპი_3 =
 |ლიდერის_სახელი_3 =
 |რანგი_ფართობით = 101-ე
 |ფართობი = 112 622
-|წყალი_% =1,8
+|წყალი_% = 1,8
-|სავარაუდო_მოსახლეობა =8 439 000
+|სავარაუდო_მოსახლეობა = 8 439 000
 |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 89-ე
 |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2005
@@ ხაზი 34: / ხაზი 33: @@
 |მშპ_ppp_რანგი = 140-ე
 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $1 176
-|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი =  165-ე
+|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 165-ე
-|აგი =  0,437
+|აგი = 0,437
-|აგი_ტენდენცია ={{ზრდა}}
+|აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}}
 |აგი_კატეგორია = <font color="#e0584e">დაბალი</font>
 |აგი_რანგი = 163-ე
 |აგი_წელი = 2007
-|ვალუტა=  CFA ფრანკი
+|ვალუტა = CFA ფრანკი
 |ვალუტის_კოდი = XOF
 |ქვეყნის_კოდი = BEN
-|დროის_სარტყელი =  [[დასავლეთ აფრიკის დრო|WAT]] (UTC +1სთ.)
+|დროის_სარტყელი = [[დასავლეთ აფრიკის დრო|WAT]] (UTC +1სთ.)
 |cctld = [[.bj]]
 |სატელეფონო_კოდი = 229
-|სქოლიო=
+|სქოლიო =
 }}
-'''ბენინი'''  ({{lang-fr|Bénin}}), '''ბენინის რესპუბლიკა''' ({{lang-fr|République du Bénin}}, [[1975]] წლამდე '''დაჰომეა''') —  სახელმწიფო [[დასავლეთი აფრიკა|დასავლეთ აფრიკაში]]. აქვს საზღვაო გასასვლელი [[გვინეის ყურე]]ში.  დედაქალაქი [[პორტო-ნოვო]], მთავრობა მდებარეობს ქვეყნის უდიდეს ქალაქ [[კოტონუ]]ში. ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[ბურკინა-ფასო]] და [[ნიგერი]], აღმოსავლეთიდან - [[ნიგერია]], დასავლეთიდან - [[ტოგო]].
+'''ბენინი'''  ({{lang-fr|Bénin}}), '''ბენინის რესპუბლიკა''' ({{lang-fr|République du Bénin}}, [[1975]] წლამდე '''დაჰომეა''') —  სახელმწიფო [[დასავლეთი აფრიკა|დასავლეთ აფრიკაში]]. აქვს საზღვაო გასასვლელი [[გვინეის ყურე]]ში. დედაქალაქი [[პორტო-ნოვო]], მთავრობა მდებარეობს ქვეყნის უდიდეს ქალაქ [[კოტონუ]]ში. ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება [[ბურკინა-ფასო]] და [[ნიგერი]], აღმოსავლეთიდან - [[ნიგერია]], დასავლეთიდან - [[ტოგო]].
 == ბუნება ==
-ტერიტორიის დიდი ნაწილი უჭირავს პლატოს (სიმაღლე 500 მ-მდე). ქვეყნის უმაღლესი წერტილი (635 მ) მდებარეობს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში, ატაკორის მთაგრეხილზე. სამხრეთით ზღვისპირა დაბლობია. სანაპირო ხაზი ნაკლებად დანაწევრებულია. დაბლობზე ჰავა ეკვატორულია. წვიმის სეზონი ორჯერ დგება. წლის განმავლობაში ტემპერატურა უმნიშვნელოდ იცვლება. ნალექები აღმოსავლეთ ნაწილში 800-დან 1 300 მმ-მდეა წელიწადში. ჩრდილოეთ ნაწილში ჰავა ეკვატორულ-მუსონურია. იანვრის საშუალო ტემპერატურაა დაახლოებით 24&nbsp;°C-ია, ივლისისა - დაახლოებით 30&nbsp;°C. ნალექები 1 000-დან 1 500-2 000 მმ-მდეა წელიწადში.
+ტერიტორიის დიდი ნაწილი უჭირავს პლატოს (სიმაღლე 500 მ-მდე). ქვეყნის უმაღლესი წერტილი (635 მ) მდებარეობს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში, ატაკორის მთაგრეხილზე. სამხრეთით ზღვისპირა დაბლობია. სანაპირო ხაზი ნაკლებად დანაწევრებულია. დაბლობზე ჰავა ეკვატორულია. წვიმის სეზონი ორჯერ დგება. წლის განმავლობაში ტემპერატურა უმნიშვნელოდ იცვლება. ნალექები აღმოსავლეთ ნაწილში 800-დან 1300 მმ-მდეა წელიწადში. ჩრდილოეთ ნაწილში ჰავა ეკვატორულ-მუსონურია. იანვრის საშუალო ტემპერატურაა დაახლოებით 24&nbsp;°C-ია, ივლისისა - დაახლოებით 30&nbsp;°C. ნალექები 1000-დან 1500-2000 მმ-მდეა წელიწადში.
 მთავარი მდინარეა ვემე (ჩაედინება [[გვინეის ყურე|გვინეის ყურეში]], რომელიც შესართავიდან მხოლოდ 200 კმ-ზეა სანაოსნო. ჭარბობს წითელი ლატერიტული, სამხრეთში - წითელ-ყვითელი ლატერიტული ნიადაგები. უმეტესად გავრცელებულია მაღალბალახოვანი სავანები, სადაც ბევრია ანტილოპა და მტაცებელი ცხოველები ([[ჯიქი]], [[აფთარი]] და სხვა). სანაპიროზე ნოტიო ტროპიკული მარადმწვანე ტროპიკული ტყეა (ტერიტორიის დაახლოებით 1/5).
@@ ხაზი 60: / ხაზი 59: @@
 წლის თებერვალში ფრანგმა კოლონიზატორებმა ბენინის წინააღმდეგ ომი დაიწყეს და მხოლოდ 1892 წლის ნოემბერში მოახერხეს მისი დედაქალაქის აბომეის აღება. 1893 წელს ბენინი საფრანგეთის კოლონია გახდა. 1904 წელს იგი [[საფრანგეთის დასავლეთი აფრიკა|საფრანგეთის დასავლეთი აფრიკის]] შემადგენლობაში შევიდა.
-[[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] შემდეგ ჩამოყალიბდა ახალგაზრდა დაჰომეელთა მოძრაობა, რომელსაც პროგრესულად განწყობილი ადგილობრივი ინტელიგენციის წარმომადგენლები ჩაუდგნენ სათავეში. 1923 წელს მოეწყო მასობრივი ანტიკოლონიალისტური გამოსვლები.
+[[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ ჩამოყალიბდა ახალგაზრდა დაჰომეელთა მოძრაობა, რომელსაც პროგრესულად განწყობილი ადგილობრივი ინტელიგენციის წარმომადგენლები ჩაუდგნენ სათავეში. 1923 წელს მოეწყო მასობრივი ანტიკოლონიალისტური გამოსვლები.
+[[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომმა]] არსებითი ძვრები გამოიწვია ქვეყნის ეკონომიკასა და სოციალური ძალების თანაფარდობაში. გაიზარდა მუშების რიცხვი, გახშირდა გაფიცვები. განმათავისუფლებელ მოძრაობას სათავეში ჩაუდგნენ ქვეყანაში შექმნილი პირველი აფრიკული პოლიტიკური პარტიები და პროფკავშირები. 1957 წელს საფრანგეთის მმართველი წრეები იძულებულნი გახდნენ ბენინში შეექმნათ პირველი სამთავრობო საბჭო აფრიკელთა მონაწილეობით, 1958 წელს კი დასთანხმდნენ ბენინი ავტონომიურ რესპუბლიკად გამოეცხადებინათ. 1960 წლის 1 აგვისტოს ბენინი დამოუკიდებელ რესპუბლიკად გამოცხადდა და გამოვიდა საფრანგეთის გაერთიანებიდან. 1960 წლის 20 სექტემბერს ბენინი [[გაერო]]ში მიიღეს.
+== ადმინისტრაციული დაყოფა ==
-[[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომმა]] არსებითი ძვრები გამოიწვია ქვეყნის ეკონომიკასა და სოციალური ძალების თანაფარდობაში. გაიზარდა მუშების რიცხვი, გახშირდა გაფიცვები. განმათავისუფლებელ მოძრაობას სათავეში ჩაუდგნენ ქვეყანაში შექმნილი პირველი აფრიკული პოლიტიკური პარტიები და პროფკავშირები. 1957 წელს საფრანგეთის მმართველი წრეები იძულებულნი გახდნენ ბენინში შეექმნათ პირველი სამთავრობო საბჭო აფრიკელთა მონაწილეობით, 1958 წელს კი დასთანხმდნენ ბენინი ავტონომიურ რესპუბლიკად გამოეცხადებინათ. 1960 წლის 1 აგვისტოს ბენინი დამოუკიდებელ რესპუბლიკად გამოცხადდა და გამოვიდა საფრანგეთის გაერთიანებიდან. 1960 წლის 20 სექტემბერს ბენინი [[გაერო|გაეროში]] მიიღეს.
+{{მთავარი|ბენინის დეპარტამენტები}}
 == ლიტერატურა ==