ჰოლმიუმი

ჰოლმიუმი

67 Ho

164.93

4f11 6s2

ჰოლმიუმი, ₆₇Ho

ზოგადი თვისებები
ელემენტის ფერი	უფერული
სტანდ. ატომური მასა Ar, სტან.(Ho)	საყოველთაოდ მიღებული: 164.93
ჰოლმიუმი პერიოდულ სისტემაში
წყალბადი ჰელიუმი ლითიუმი ბერილიუმი ბორი ნახშირბადი აზოტი ჟანგბადი ფთორი ნეონი ნატრიუმი მაგნიუმი ალუმინი სიცილიუმი ფოსფორი გოგირდი ქლორი არგონი კალიუმი კალციუმი სკანდიუმი ტიტანი ვანადიუმი ქრომი მანგანუმი რკინა კობალტი ნიკელი სპილენძი თუთია გალიუმი გერმანიუმი დარიშხანი სელენიუმი ბრომი კრიპტონი რუბიდიუმი სტრონციუმი იტრიუმი ცირკონიუმი ნიობიუმი მოლიბდენი ტექნეციუმი რუთენიუმი როდიუმი პალადიუმი ვერცხლი კადმიუმი ინდიუმი კალა სტიბიუმი ტელური იოდი ქსენონი ცეზიუმი ბარიუმი ლანთანი ცერიუმი პრაზეოდიმიუმი ნეოდიმიუმი პრომეთიუმი სამარიუმი ევროპიუმი გადოლინიუმი ტერბიუმი დისპროზიუმი ჰოლმიუმი ერბიუმი თულიუმი იტერბიუმი ლუტეციუმი ჰაფნიუმი ტანტალი ვოლფრამი რენიუმი ოემიუმი ირიდიუმი პლატინა ოქრო Mercury (element) თალიუმი ტყვია ბისმუტი პოლონიუმი ასტატი რადონი ფრანციუმი რადიუმი აქტინიუმი თორიუმი პროტაქტინიუმი ურანი (ელემენტი) ნეპტუნიუმი პლუტონიუმი ამერიციუმი კიურიუმი ბერკელიუმი კალიფორნიუმი აინშტაინიუმი ფერმიუმი მენდელევიუმი ნობელიუმი ლოურენსიუმი რეზერფორდიუმი დუბნიუმი სიბორგიუმი ბორიუმი ჰასიუმი მეიტნერიუმი დარმშტადტიუმი რენტგენიუმი კოპერნიციუმი ნიჰონიუმი ფლეროვიუმი მოსკოვიუმი ლივერმორიუმი ტენესიუმი ოგანესონი – ↑ Ho ↓ Es დისპოზიუმი ← ჰოლმიუმი → ერბიუმი
ატომური ნომერი (Z)	67
ჯგუფი	III ჯგუფი (ლანთანოიდები)
პერიოდი	პერიოდი 6
ბლოკი	f-ბლოკი
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Xe] 4f11 6s2
ელექტრონი გარსზე	2, 8, 18, 29, 8, 2
ელემენტის ატომის სქემა
ფიზიკური თვისებები
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში	მყარი სხეული
დნობის ტემპერატურა	1461 °C ​(1734 K, ​​2662 °F)
დუღილის ტემპერატურა	2600 °C ​(2873 K, ​4712 °F)
სიმკვრივე (ო.ტ.)	8.79 გრ/სმ3
სიმკვრივე (ლ.წ.)	8.34 გრ/სმ3
დნობის კუთ. სითბო	17.0 კჯ/მოლი
აორთქ. კუთ. სითბო	251 კჯ/მოლი
მოლური თბოტევადობა	27.15 ჯ/(მოლი·K)
ნაჯერი ორთქლის წნევა P (პა) 1 10 100 1 k 10 k 100 k T (K)-ზე 1432 1584 (1775) (2040) (2410) (2964)
ატომის თვისებები
ჟანგვის ხარისხი	0, +1, +2, +3 (a basic oxide)
ელექტრო­უარყოფითობა	პოლინგის სკალა: 1.23
იონიზაციის ენერგია	1: 581.0 კჯ/მოლ 2: 1140 კჯ/მოლ 3: 2204 კჯ/მოლ
ატომის რადიუსი	ემპირიული: 176 პმ
კოვალენტური რადიუსი (rcov)	192±7 პმ
მოლური მოცულობა	18.7 სმ3/მოლი
ჰოლმიუმის სპექტრალური ზოლები
სხვა თვისებები
მესრის სტრუქტურა	ჰექსაგონალური
მესრის პერიოდი	3.577 Å
ბგერის სიჩქარე thin rod	2760 მ/წმ (at 20 °C)
თერმული გაფართოება	11.2 µმ/(მ·K)
თბოგამტარობა	16.2 ვტ/(მ·K)
ელექტრული წინაღობა	814 Ω·m
მაგნეტიზმი	პარამაგნეტიკი
იუნგას მოდული	64.8 გპა
წანაცვლების მოდული	26.3 გპა
დრეკადობის მოდული	40.2 გპა
პუასონის კოეფიციენტი	0.231
ვიკერსის მეთოდი	410–600 მპა
ბრინელის მეთოდი	500–1250 მპა
CAS ნომერი	7440-60-0
ისტორია
აღმოჩენილია	Jacques-Louis Soret and Marc Delafontaine (1878)
ჰოლმიუმის მთავარი იზოტოპები
იზო­ტოპი გავრცე­ლება­დობა ნახევ. დაშლა (t1/2) რადიო. დაშლა პრო­დუქტი 163Ho syn 4570 y ε 163Dy 164Ho syn 29 min ε 164Dy 165Ho 100% სტაბილური 166Ho syn 26.763 h β− 166Er 167Ho syn 3.1 h β− 167Er
ჰოლმიუმი ვიკისაწყობში •

ჰოლმიუმი (ლათ. Holmium) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის III ჯგუფის ქიმიური ელემენტი; მიეკუთვნება ლანთანოიდების ჯგუფს, რომლის ატომური ნომერია 67, ატომური მასა 164,9304; tდნ 1461°C, tდუღ 2707 °C, სიმკვრივე 8803 კგ/მ³, რბილი მოვერცხლისფრო ლითონი, აღინიშნება სიმბოლოთი Ho.

ისტორია

1879 წელს შვეიცარიელმა ქიმიკოსმა და ფიზიკოსმა ჯ. ლ. სორემ "ერბიუმის მიწის" სპექტრალური ანალიზის მეთოდით აღმოაჩინა ახალი ელემენტი.

სახელწოდების წარმომავლობა

ელემენტს სახელწოდება მისცა შვედმა ქიმიკოსმა პ. ტ. კლევემ სტოკჰოლმის პატივსაცემად (მისი ძველი ლათინური სახელწოდება Holmia), ის მინერალი საიდანაც კლევემ გამოჰყო 1879 წელს ახალი ელემენტის ოქსიდი, ნაპოვნი იყო შვედეთის დედაქალაქთან ახლოს.

ბუნებაში

დედამიწის ქერქში ჰოლმიუმის შემცველობა მასის მიხედვით არის 1,3×10⁻⁴ %, ზღვის წყალში 2,2×10⁻⁷ %. სხვა იშვიათმიწა ლითონებთან ერთად შეიცავს მინერალები მონაციტი, ბასტენეზიტი, ევქსენიტი, აპატიტი და გადოლინიტი.

კოსმოსურ ობიექტებს შორის ჰომიუმის ანომალურად მაღალი შემცველობით გამოირჩევა პშიბილსკის ვარსკვლავი.

საბადოები

ჰოლმიუმი შედის ლანთანოიდების შემადგენლობაში, რომლებიც გვხვდება აშშ-ში, ყაზახეთში, რუსეთში, უკრაინაში, ავსტრალიაში, ბრაზილიაში, ინდოეთში, სკანდინავიაში.

მიღება

მიიღებენ ჰოლმიუმის ფტორიდის HoF₃-ის აღდგენით კალციუმით.

ღირებულება

99-99,99 % სიწმინდის ჰოლმიუმის ოქსიდის ფასები 2006 წელს შეადგინა 120—191 დოლარი 1 კგ.

ქიმიური თვისებები

ჰოლმიუმი ნელა იჟანგება ჰაერზე, Ho₂O₃-ის წარმოქმნით. ურთიერთქმედებს მჟავეებთან (HF-ის გარდა), და წარმოქმნის მარილებს Ho³⁺. გახურებისას რეაგირებს ქლორთან, ბრომთან, აზოტთან და წყალბადთან. მდგრადია ფთორის ზემოქმედების მიმართ.

გამოყენება

ჰოლმიუმი მონოიზოტოპური ელემენტია (ჰოლმიუმ-165).

ზეძლიერი მაგნიტური ველების მიღება

ზეწმინდა ჰოლმიუმი გამოიყენება ზეგამტარი მაგნიტების პოლუსის ბუნიკების დასამზადებლად ზემძლავრი მაგნიტური ველების მიღებისათვის. ამ მხრივ მნიშვნელოვანია ასევე ჰოლმიუმ-ერბიუმის შენადნობი.

იზოტოპები

ჰომიუმის რადიოაქტიური იზოტოპი — ჰოლმიუმ-166 გამოიყენება ანალიტიკურ ქიმიაში როგორც რადიოაქტიური ინდიკატორი.

მეტალურგია

ჰოლმიუმის დამატება ალუმინის შენადნობებში მკვეთრად ამცირებს მათში აირების შემცველობას.

ლაზერული მასალები

ჰოლმიუმის იონები გამოიყენება ლაზერული გამოსხივების გენერაციისათვის სპექტრის ინფრაწითელ სეგმენტში, ტალღების სიგრძე — 2,05 მკ.

თერმოელექტრული მასალები

ჰოლმიუმის მონოტელურიდის თერმო-ე.მ.ძ შეადგენს 40 მკვ/К.

ბირთვული ენერგეტიკა

ჰოლმიუმის ბორატი გამოიყენება ატომურ ტექნიკაში.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 681.

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ჰოლმიუმი

• ჰოლმიუმი Webelements-ზე
• ჰოლმიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაში