პრომეთიუმი

პრომეთიუმი / Promethium (Pm)
ელემენტის რიგითი ნომერი	61
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა	ღია-რუხი რადიოაქტიური ლითონია
ატომის თვისებები
ატომური მასა (მოლური მასა)	144,9127 მ. ა. ე. (გ/მოლი)
ატომის რადიუსი	183 პმ
იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონი)	1): 536,0(5,56) 2): 3): კჯ/მოლი (ევ)
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Xe] 4f5 6s2
ქიმიური თვისებები
კოვალენტური რადიუსი	199 პმ
იონური რადიუსი	(+3e)111 პმ
ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად)	1,1
ელექტროდული პოტენციალი	Pm←Pm3+ −2,29
ჟანგვის ხარისხი	3
მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამიკური თვისებები
ნივთიერების სიმკვრივე	7,26 გ/სმ³
ხვედრითი თბოტევადობა	27,6 ჯ/(კ·მოლი)
თბოგამტარობა	17,9 ვტ/(მ·კ)
დნობის ტემპერატურა	1441 კ
დნობის სითბო	7,13 კჯ/მოლი
დუღილის ტემპერატურა	~3273 კ
აორთქლების სითბო	330,5 კჯ/მოლი
მოლური მოცულობა	19,96 სმ³/მოლი
მარტივი ნივთიერების კრისტალური მესერი
მესრის სტრუქტურა	ჰექსაგონალური
მესრის პერიოდი	Å
შეფარდება	3,19n/
დებაის ტემპერატურა	კ

პრომეთიუმის ატომის სქემა

61Pm 144,9127 [Xe] 4f5 6s2 პრომეთიუმი

პრომეთიუმი — ლანთანოიდების ჯგუფის ქიმიური ელემენტი. ბუნებაში პრაქტიკულად არ გვხვდება, რადგანაც მისი ყველა იზოტოპი რადიოაქტიურია. პირველად მიღებულ იქნა ხელოვნურად 1945 წელს.

ისტორია

პრომეთიუმი როგორც ხანმოკლე არსებობის რადიოაქტიური ელემენტი ბუნებაში არის გაქრობად მცირე რაოდენობით (შეფასებით, მისი შემცველობა დედამიწის ქერქში შეადგენს რამდენიმე ასეულ გრამს) და ვერ იქნა აღმოჩენილი ანალიტიკური მეთოდით, მიუხედავად ბევრი მკვლევარის დიდი ძალისხმევისა.

მხოლოდ 1945 წელს ამერიკელმა ქიმიკოსებმა დ. მარინსკიმ, ლ. გლენდენინმა და ჩ. კორიელიმ ურანის დაშლის პროდუქტებიდან იონგამცვლელი ფისების საშუალებით გამოჰყვეს პრომეთიუმი.

სახელწოდების წარმომავლობა

სახელწოდება მოდის მითოლოგიური გმირის პრომეთეს სახელიდან, რომელიც იყო ადამიანის და მისი შემქმნელის დამცველი, რომელმაც ზევსს მოსტაცა ცეცხლი და გადასცა ის ადამიანებს.

მიღება

ლითონურ პრომეთიუმს მიიღებენ PmF₃-დან მეტალოთერმიით. გამოყოფენ ¹⁴⁷Pm სხვადასხვა ელემენტების რადიოაქტიური იზოტოპების ნარევისაგან.

გამოყენება

პრომეთიუმ-147 (ნახევარდაშლის პერიოდი 2,64 წელი) გამოიყენება დენის რადიოიზოტუპური წყაროების წარმოებისათვის, სადაც ის გამოიყენება ჟანგის სახით, და იმის გამო რომ მის გამოსხივებაში დაშლის დროს არ არის გამა-გამოსხივება, ის შედარებით ნაკლებად მავნეა. პრომეთიუმის ოქსიდის გამოყოფის სიმძლავრე (როცა სიმკვრივე 6,6 გრ/სმ³), მიახლოებით 1,1 ვტ/სმ³.

ყველაზე ხანგრძლივად არსებული იზოტოპი არის — პრომეთიუმ-145 (ნახევარდაშლის პერიოდი 18 წელი).

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

პრომეთიუმი

• პრომეთიუმი Webelements-ზე
• პრომეთიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაშ
• პრომეთიუმისა და მისი ნაერთების თვისებები