პრომეთიუმი

პრომეთიუმი

61 Pm

[145]

4f5 6s2

პრომეთიუმი, ₆₁Pm

ზოგადი თვისებები
ელემენტის ფერი	ღია-რუხი
ატომური მასის ნომერი ატომური მასა (მოლური მასა)	სტაბილური იზოტოპის: [145] 144,9127
პრომეთიუმი პერიოდულ სისტემაში
წყალბადი ჰელიუმი ლითიუმი ბერილიუმი ბორი ნახშირბადი აზოტი ჟანგბადი ფთორი ნეონი ნატრიუმი მაგნიუმი ალუმინი სიცილიუმი ფოსფორი გოგირდი ქლორი არგონი კალიუმი კალციუმი სკანდიუმი ტიტანი ვანადიუმი ქრომი მანგანუმი რკინა კობალტი ნიკელი სპილენძი თუთია გალიუმი გერმანიუმი დარიშხანი სელენიუმი ბრომი კრიპტონი რუბიდიუმი სტრონციუმი იტრიუმი ცირკონიუმი ნიობიუმი მოლიბდენი ტექნეციუმი რუთენიუმი როდიუმი პალადიუმი ვერცხლი კადმიუმი ინდიუმი კალა სტიბიუმი ტელური იოდი ქსენონი ცეზიუმი ბარიუმი ლანთანი ცერიუმი პრაზეოდიმიუმი ნეოდიმიუმი პრომეთიუმი სამარიუმი ევროპიუმი გადოლინიუმი ტერბიუმი დისპროზიუმი ჰოლმიუმი ერბიუმი თულიუმი იტერბიუმი ლუტეციუმი ჰაფნიუმი ტანტალი ვოლფრამი რენიუმი ოსმიუმი ირიდიუმი პლატინა ოქრო ვერცხლისწყალი თალიუმი ტყვია ბისმუტი პოლონიუმი ასტატი რადონი ფრანციუმი რადიუმი აქტინიუმი თორიუმი პროტაქტინიუმი ურანი (ელემენტი) ნეპტუნიუმი პლუტონიუმი ამერიციუმი კიურიუმი ბერკელიუმი კალიფორნიუმი აინშტაინიუმი ფერმიუმი მენდელევიუმი ნობელიუმი ლოურენსიუმი რეზერფორდიუმი დუბნიუმი სიბორგიუმი ბორიუმი ჰასიუმი მეიტნერიუმი დარმშტადტიუმი რენტგენიუმი კოპერნიციუმი ნიჰონიუმი ფლეროვიუმი მოსკოვიუმი ლივერმორიუმი ტენესიუმი ოგანესონი – ↑ Pm ↓ Np ნეოდიმიუმი ← პრომეთიუმი → სამარიუმი
ატომური ნომერი (Z)	61
ჯგუფი	III ჯგუფი (ლანთანოიდები)
პერიოდი	პერიოდი 6
ბლოკი	f-ბლოკი
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Xe] 4f5 6s2
ელექტრონი გარსზე	2, 8, 18, 23, 8, 2
ელემენტის ატომის სქემა
ფიზიკური თვისებები
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში	მყარი სხეული
დნობის ტემპერატურა	1042 °C ​(1315 K, ​1908 °F)
დუღილის ტემპერატურა	3000 °C ​(3273 K, ​5432 °F)
სიმკვრივე (ო.ტ.)	7.26 გ/სმ3
დნობის კუთ. სითბო	7.13 კჯ/მოლი
აორთქ. კუთ. სითბო	289 კჯ/მოლი
მოლური თბოტევადობა	27.45++ ჯ/(მოლი·K)
ატომის თვისებები
ჟანგვის ხარისხი	+2, +3 (a mildly basic oxide)
ელექტროდული პოტენციალი	Pm←Pm3+ −2,29 ვ
ელექტრო­უარყოფითობა	პოლინგის სკალა: 1.13
იონიზაციის ენერგია	1: 540 კჯ/მოლ 2: 1050 კჯ/მოლ 3: 2150 კჯ/მოლ
ატომის რადიუსი	ემპირიული: 183 პმ
კოვალენტური რადიუსი (rcov)	199 პმ
მოლური მოცულობა	19,96 სმ3/მოლი
პრომეთიუმის სპექტრალური ზოლები
სხვა თვისებები
მესრის სტრუქტურა	ჰექსაგონალური
თერმული გაფართოება	9.0 µმ/(მ·K)
თბოგამტარობა	17.9 ვტ/(მ·K)
მაგნეტიზმი	პარამაგნეტიკი
იუნგას მოდული	46 გპა
წანაცვლების მოდული	18 გპა
დრეკადობის მოდული	33 გპა
პუასონის კოეფიციენტი	0.28
CAS ნომერი	7440-12-2
ისტორია
აღმოჩენილია	Charles D. Coryell, Jacob A. Marinsky, Lawrence E. Glendenin (1945)
სახელი დაარქვა	Grace Mary Coryell (1945)
პრომეთიუმის მთავარი იზოტოპები
იზო­ტოპი გავრცე­ლება­დობა ნახევ. დაშლა (t1/2) რადიო. დაშლა პრო­დუქტი 145Pm trace 17.7 წ ε 145Nd 146Pm syn 5.53 წ ε 146Nd β− 146Sm 147Pm trace 2.6234 წ β− 147Sm
პრომეთიუმი ვიკისაწყობში •

პრომეთიუმი — ლანთანოიდების ჯგუფის ქიმიური ელემენტი. ბუნებაში პრაქტიკულად არ გვხვდება, რადგანაც მისი ყველა იზოტოპი რადიოაქტიურია. პირველად მიღებულ იქნა ხელოვნურად 1945 წელს.

ისტორია

პრომეთიუმი როგორც ხანმოკლე არსებობის რადიოაქტიური ელემენტი ბუნებაში არის გაქრობად მცირე რაოდენობით (შეფასებით, მისი შემცველობა დედამიწის ქერქში შეადგენს რამდენიმე ასეულ გრამს) და ვერ იქნა აღმოჩენილი ანალიტიკური მეთოდით, მიუხედავად ბევრი მკვლევარის დიდი ძალისხმევისა.

მხოლოდ 1945 წელს ამერიკელმა ქიმიკოსებმა დ. მარინსკიმ, ლ. გლენდენინმა და ჩ. კორიელიმ ურანის დაშლის პროდუქტებიდან იონგამცვლელი ფისების საშუალებით გამოჰყვეს პრომეთიუმი.

სახელწოდების წარმომავლობა

სახელწოდება მოდის მითოლოგიური გმირის პრომეთეს სახელიდან, რომელიც იყო ადამიანის და მისი შემქმნელის დამცველი, რომელმაც ზევსს მოსტაცა ცეცხლი და გადასცა ის ადამიანებს.

მიღება

ლითონურ პრომეთიუმს მიიღებენ PmF₃-დან მეტალოთერმიით. გამოყოფენ ¹⁴⁷Pm სხვადასხვა ელემენტების რადიოაქტიური იზოტოპების ნარევისაგან.

გამოყენება

პრომეთიუმ-147 (ნახევარდაშლის პერიოდი 2,64 წელი) გამოიყენება დენის რადიოიზოტუპური წყაროების წარმოებისათვის, სადაც ის გამოიყენება ჟანგის სახით, და იმის გამო რომ მის გამოსხივებაში დაშლის დროს არ არის გამა-გამოსხივება, ის შედარებით ნაკლებად მავნეა. პრომეთიუმის ოქსიდის გამოყოფის სიმძლავრე (როცა სიმკვრივე 6,6 გრ/სმ³), მიახლოებით 1,1 ვტ/სმ³.

ყველაზე ხანგრძლივად არსებული იზოტოპი არის — პრომეთიუმ-145 (ნახევარდაშლის პერიოდი 18 წელი).

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

პრომეთიუმი

• პრომეთიუმი Webelements-ზე
• პრომეთიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაშ
• პრომეთიუმისა და მისი ნაერთების თვისებები