პრომეთიუმი
პრომეთიუმი / Promethium (Pm) 
| |
|---|---|
| ელემენტის რიგითი ნომერი | 61 |
| მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა | ღია-რუხი რადიოაქტიური ლითონია |
| ატომის თვისებები | |
| ატომური მასა (მოლური მასა) |
144,9127 მ. ა. ე. (გ/მოლი) |
| ატომის რადიუსი | 183 პმ |
| იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონი) |
1): 536,0(5,56) 2): 3): კჯ/მოლი (ევ) |
| ელექტრონული კონფიგურაცია | [Xe] 4f5 6s2 |
| ქიმიური თვისებები | |
| კოვალენტური რადიუსი | 199 პმ |
| იონური რადიუსი | (+3e)111 პმ |
| ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად) |
1,1 |
| ელექტროდული პოტენციალი | Pm←Pm3+ −2,29 |
| ჟანგვის ხარისხი | 3 |
| მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამიკური თვისებები | |
| ნივთიერების სიმკვრივე | 7,26 გ/სმ³ |
| ხვედრითი თბოტევადობა | 27,6[1] ჯ/(კ·მოლი) |
| თბოგამტარობა | 17,9 ვტ/(მ·კ) |
| დნობის ტემპერატურა | 1441 კ |
| დნობის სითბო | 7,13 კჯ/მოლი |
| დუღილის ტემპერატურა | ~3273 კ |
| აორთქლების სითბო | 330,5 კჯ/მოლი |
| მოლური მოცულობა | 19,96 სმ³/მოლი |
| მარტივი ნივთიერების კრისტალური მესერი | |
| მესრის სტრუქტურა | ჰექსაგონალური |
| მესრის პერიოდი | Å |
| შეფარდება | 3,19n/ |
| დებაის ტემპერატურა | კ |
| ემისიური სპექტრი | |
| პრომეთიუმი |
| 61 Pm |
| 144,9127 |
| [Xe] 4f5 6s2 |
პრომეთიუმი — ლანთანოიდების ჯგუფის ქიმიური ელემენტი. ბუნებაში პრაქტიკულად არ გვხვდება, რადგანაც მისი ყველა იზოტოპი რადიოაქტიურია. პირველად მიღებულ იქნა ხელოვნურად 1945 წელს.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პრომეთიუმი როგორც ხანმოკლე არსებობის რადიოაქტიური ელემენტი ბუნებაში არის გაქრობად მცირე რაოდენობით (შეფასებით, მისი შემცველობა დედამიწის ქერქში შეადგენს რამდენიმე ასეულ გრამს) და ვერ იქნა აღმოჩენილი ანალიტიკური მეთოდით, მიუხედავად ბევრი მკვლევარის დიდი ძალისხმევისა.
მხოლოდ 1945 წელს ამერიკელმა ქიმიკოსებმა დ. მარინსკიმ, ლ. გლენდენინმა და ჩ. კორიელიმ ურანის დაშლის პროდუქტებიდან იონგამცვლელი ფისების საშუალებით გამოჰყვეს პრომეთიუმი.
სახელწოდების წარმომავლობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სახელწოდება მოდის მითოლოგიური გმირის პრომეთეს სახელიდან, რომელიც იყო ადამიანის და მისი შემქმნელის დამცველი, რომელმაც ზევსს მოსტაცა ცეცხლი და გადასცა ის ადამიანებს.
მიღება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ლითონურ პრომეთიუმს მიიღებენ PmF3-დან მეტალოთერმიით. გამოყოფენ 147Pm სხვადასხვა ელემენტების რადიოაქტიური იზოტოპების ნარევისაგან.
გამოყენება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პრომეთიუმ-147 (ნახევარდაშლის პერიოდი 2,64 წელი) გამოიყენება დენის რადიოიზოტუპური წყაროების წარმოებისათვის, სადაც ის გამოიყენება ჟანგის სახით, და იმის გამო რომ მის გამოსხივებაში დაშლის დროს არ არის გამა-გამოსხივება, ის შედარებით ნაკლებად მავნეა. პრომეთიუმის ოქსიდის გამოყოფის სიმძლავრე (როცა სიმკვრივე 6,6 გრ/სმ³), მიახლოებით 1,1 ვტ/სმ³.
ყველაზე ხანგრძლივად არსებული იზოტოპი არის — პრომეთიუმ-145 (ნახევარდაშლის პერიოდი 18 წელი).
ბიოლოგიური როლი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- პრომეთიუმი Webelements-ზე
- პრომეთიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაშ
- პრომეთიუმისა და მისი ნაერთების თვისებები
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ რედკოლ.:ზეფიროვი (მთ. რედ.), ქიმიური ენციკლოპედია: 5 ტომად, ტ. 4, მოსკოვი: დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია, 1995. — გვ. 639, 20 000 ეგზ., ISBN 5—85270—039—8.
| პერიოდული ცხრილი | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||
| 1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
| 5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
| 6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
| 7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||