ჟანგბადი
ჟანგბადი |
8O |
15.999 |
2s2 2p4 |
ზოგადი თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
სტანდ. ატომური წონა Ar°(O) |
[15.99903, 15.99977] 15.999±0.001 (დამრგვალებული) | ||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგბადი პერიოდულ სისტემაში | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
ატომური ნომერი (Z) | 8 | ||||||||||||||||||||||||||||
ჯგუფი | 16 | ||||||||||||||||||||||||||||
პერიოდი | 2 პერიოდი | ||||||||||||||||||||||||||||
ბლოკი | p-ბლოკი | ||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონული კონფიგურაცია | [He] 2s2 2p4 | ||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონი გარსზე | 2, 7 | ||||||||||||||||||||||||||||
ელემენტის ატომის სქემა | |||||||||||||||||||||||||||||
ფიზიკური თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში | აირი | ||||||||||||||||||||||||||||
დნობის ტემპერატურა |
(O2) −218.79 °C (54.36 K, −361.82 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||
დუღილის ტემპერატურა |
(O2) −182.962 °C (90.188 K, −297.332 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ნსპ) | 1.429 გ/ლ | ||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (დ.წ.) | 1.141 გ/სმ3 | ||||||||||||||||||||||||||||
სამმაგი წერტილი | 54.361 K, 0.1463 კპა | ||||||||||||||||||||||||||||
კრიტიკული წერტილი | 154.581 K, 5.043 მპა | ||||||||||||||||||||||||||||
დნობის კუთ. სითბო | (O2) 0.444 კჯ/მოლი | ||||||||||||||||||||||||||||
აორთქ. კუთ. სითბო | (O2) 6.82 კჯ/მოლი | ||||||||||||||||||||||||||||
მოლური თბოტევადობა | (O2) 29.378 ჯ/(მოლი·K) | ||||||||||||||||||||||||||||
ნაჯერი ორთქლის წნევა
| |||||||||||||||||||||||||||||
ატომის თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგვის ხარისხი | −2, −1, 0, +1, +2 | ||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროდული პოტენციალი |
| ||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროუარყოფითობა | პოლინგის სკალა: 3.44 | ||||||||||||||||||||||||||||
იონიზაციის ენერგია |
| ||||||||||||||||||||||||||||
კოვალენტური რადიუსი (rcov) | 66±2 პმ | ||||||||||||||||||||||||||||
ვან-დერ-ვალსის რადიუსი | 152 პმ | ||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგბადის სპექტრალური ზოლები | |||||||||||||||||||||||||||||
სხვა თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||
მესრის სტრუქტურა | კუბური | ||||||||||||||||||||||||||||
ბგერის სიჩქარე | 330 მ/წმ (20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||
თერმული გაფართოება | ×10−3 µმ/(მ·K) 26.58 | ||||||||||||||||||||||||||||
მაგნეტიზმი | პარამაგნეტიკი | ||||||||||||||||||||||||||||
მაგნიტური ამთვისებლობა | ×10−6 სმ3/მოლ +3449 | ||||||||||||||||||||||||||||
CAS ნომერი | 7782-44-7 | ||||||||||||||||||||||||||||
ისტორია | |||||||||||||||||||||||||||||
აღმომჩენია | კარლ ვილჰელმ შეელე (1771) | ||||||||||||||||||||||||||||
სახელი დაარქვა | ანტუან ლავუაზიე (1777) | ||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგბადის მთავარი იზოტოპები | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
• |
ჟანგბადი[1][2] (ლათ. Oxygenium; ქიმიური სიმბოლო — ) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეორე პერიოდის, მეთექვსმეტე ჯგუფის (მოძველებული კლასიფიკაციით — მეექვსე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის, VIა) ქიმიური ელემენტი. მისი ატომური ნომერია — 8, ატომური მასა — 15.999.
მეორე ყველაზე გავრცელებული ელემენტია დედამიწაზე, შეადგენს დედამიწის ქერქის მასის დაახ. 49%-ს და სრული მასის 28%-ს; მესამე ყველაზე გავრცელებული ელემენტია სამყაროში. დედამიწაზე ჟანგბადი კოვალენტურად ან იონურად ებმის სხვა ელემენტებს. ცალკე ჟანგბადი (მოლეკულური ორჟანგი O2, დიატომური მოლეკულა) პირველად დიდი რაოდენობით დედამიწაზე გაჩნდა პელოპროტეროზოულ ერაში (დაახ. 2,5-1,6 მილიარდი წლის წინა პერიოდში), როგორც ადრეული ანაერობების (არქეა და ბაქტერია) მეტაბოლური ურთიერთქმედების შედეგი. თავისუფალი ჟანგბადის დიდი რაოდენობით გაჩენამ იმდროინდელი ორგანიზმების უმრავლესობის გადაშენება გამოიწვია. ატმოსფერული თავისუფალი ჟანგბადის სიუხვე გვიანდელ გეოლოგიურ ეპოქებში დღემდე გამოწვეულია ფოტოსინთეზური ორგანიზმების - ოკეანეებში ფიტოფლანქტონისა და ფოთლოვანი მცენარეებით ხმელეთზე - არსებობით. ჩვეულებრივ პირობებში ჟანგბადის მოლეკულა ორ ატომიანია.
იხილეთ აგრეთვე
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Walker, J. (1980). „The oxygen cycle“, რედ. Hutzinger O.: Handbook of Environmental Chemistry. Volume 1. Part A: The natural environment and the biogeochemical cycles. Berlin; Heidelberg; New York: Springer-Verlag, გვ. 258. ISBN 0-387-09688-4.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Oxidizing Agents > Oxygen
- Oxygen (O2) Properties, Uses, Applications
- Roald Hoffmann article on "The Story of O" დაარქივებული 2017-02-23 საიტზე Wayback Machine.
- WebElements.com – Oxygen
- Chemistry in its element podcast
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ დოლიძე ვ., ციციშვილი ვ., „ოთხენოვანი ქიმიური ლექსიკონი“, თბ., 2004, გვ. 107
- ↑ ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 8, თბ., 1984. — გვ. 240-241.
ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | |||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | |||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | |||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | |||||||||||
8 | 119 | 120 | ⁂ | 143 | 144 | 145 | 146 | 147 | 148 | 149 | 150 | 151 | 152 | 153 | 154 | 155 | 156 | 157 | 158 | 159 | 160 | 161 | 162 | 163 | 164 | 165 | 166 | 167 | 168 | 169 | 170 | 171 | 172 | ||||||||||
⁂ | 121 | 122 | 123 | 124 | 125 | 126 | 127 | 128 | 129 | 130 | 131 | 132 | 133 | 134 | 135 | 136 | 137 | 138 | 139 | 140 | 141 | 142 | |||||||||||||||||||||
|