ბორიუმი

ბორიუმი / Bohrium (Bh)
ელემენტის რიგითი ნომერი	107
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა	სავარაუდოდ თეთრი ან რუხი ფერის გარდამავალი ლითონი
ატომის თვისებები
ატომური მასა (მოლური მასა)	[270] მდგრადი იზოტოპის, 278 - დაუმტკიცებელია მ. ა. ე. (გ/მოლი)
ატომის რადიუსი	128 პმ
იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონი)	1) 740 2) 1690 3) 2570 კჯ/მოლი (ევ)
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Rn]5f146d57s2
ქიმიური თვისებები
კოვალენტური რადიუსი	141 პმ
იონური რადიუსი	პმ
ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად)
ელექტროდული პოტენციალი
ჟანგვის ხარისხი	(+3), (+4), (+5), +7
მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამიკური თვისებები
ნივთიერების სიმკვრივე	37.1 გ/სმ³
ხვედრითი თბოტევადობა	ჯ/(კ·მოლი)
თბოგამტარობა	ვტ/(მ·კ)
დნობის ტემპერატურა	კ
დნობის სითბო	კჯ/მოლი
დუღილის ტემპერატურა	კ
აორთქლების სითბო	კჯ/მოლი
მოლური მოცულობა	სმ³/მოლი
მარტივი ნივთიერების კრისტალური მესერი
მესრის სტრუქტურა	ჰექსაგონალური
მესრის პერიოდი	Å
შეფარდება	n/
დებაის ტემპერატურა	კ
ემისიური სპექტრი

ბორიუმი

107 Bh

[270]

[Rn]5f146d57s2

ბორიუმის ატომის სქემა

ბორიუმი (ლათ. Bohrium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Bh}}$), უნნილსეპტიუმი (ლათ. Unnilseptium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Uns}}$), ეკა-რენიუმი (Eka-rhenium) — არასტაბილური რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტი რომლის ატომური ნომერია 107. ცნობილია იზოტოპები, რომელთა მასური რიცხვია 261-დან 272. მიღებული იზოტოპებიდან ყველაზე სტაბილური იზოტოპია  — ბორიუმ-267 რომლის ნახევარდაშლის პერიოდია 17 წმ.

ისტორია

1976 წელს 107-ე ელემენტის სინთეზის შესახებ პირველი განაცხადა იური ოგანესიანის ჯგუფმა დუბნიდან. ამ ნამუშევარის მეთოდიკა მდგომარეობდა - ბისმუტ-209-ისა და ქრომ-54-ის ბირთვების შერწყმის რეაქციის სპონტანური დაყოფის პროდუქტების კვლევაში. ნაპოვნი იქნა ორი დამახასიათებელი ნახევარდაშლის დრო: 5 წმ. და 1—2 მლწმ. პირველი მიწერილი იყო ბირთვ ²⁵⁷105-ის დაშლაზე, რადგანაც ასეთივე ნახევარდაშლის პერიოდი იყო 105-ე ელემენტის მიღების რეაქციის პროდუქტებისათვის: ²⁰⁹Bi+⁵⁰Ti, ²⁰⁸Pb+⁵¹V, ²⁰⁵Tl+⁵⁴Cr. ნახევარდაშლის მეორე პერიოდი მიეწერა ბირთვს ²⁶¹107, რომელსაც, მეცნიერების ვარაუდით, აქვს ორი დაშლა: სპონტანური დაშლა (20 %) და α-დაშლა, რომელიც იწვევს წარმოქმნილი ბირთვის ²⁵⁷105 სპონტანურ დაშლას ნახევარდაშლის პერიოდით 5 წმ.

1981 წელს გერმანელი მეცნიერების ჯგუფმა დარმშტადტის მძიმე იონების ინსტიტუტიდან (გერმ. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) გამოიკვლია იგივე რეაქციის პროდუქტები ²⁰⁹Bi+⁵⁴Cr, და გამოიყენა უფრო დახვეწილი მეთოდიკა, რომელიც იძლეოდა საშუალებას აღმოეჩინა ნუკლიდების α-დაშლა და განესაზღვრათ მისი პარამეტრები. თავის ექსპერიმენტში GSI -ის მეცნიერებმა მოახდინეს ბირთვ ²⁶²107-ის α-დაშლის 5 მოვლენის იდენტიფიცირება, და მათი სიცოცხლის დრო შეაფასეს 4,7+2,3−1,6 წმ.

როგორც 107, 105 და 104 ელემენტების იზოტოპების შემდგომ კვლევამ აჩვენა, რეაქციაში ²⁰⁹Bi+⁵⁴Cr მართლაც იბადება, ჩნდება ბირთვები ²⁶¹107 და ²⁶²107. მაგრამ 1976 წელს დუბნის მენიერების მიერ მიღებული ბევრი დასკნა გამოვიდა მცდარი. კერძოდ, ნახევარდაშლის პერიოდი 5 წმ ააქვს არა ²⁵⁷105, არამედ ²⁵⁸105. 1/3 ალბათობით ეს ნუკლიდი განიცდის ბეტა-დაშლას და გარდაიქმნება ²⁵⁸104-ში, რომელიც ძალიან ჩქარა (ნახევარდაშლის პერიოდი 12 მლწმ) იყოფა სპონტანურად. ეს ნიშნავს, რომ დუბნის ჯგუფი აკვირდებოდნენ არა ბირთვ ²⁶²107-ის α-დაშლის პროდუქტებს, არამედ ²⁶¹107. იზოტოპ ²⁶¹107-ის სიცოცხლის დრო თანამედროვე მონაცემებით შეადგენს 12 მლწმ., რაც შედარებით მეტია ვიდრე 1976 წელს დამტკიცებული დრო.

სახელწოდება

1992 წლის სექტემბერში დარმშტადტის და დუბნის მეცნიერებს შორის მიღწეულ იქნა შეთანხმება იმის შესახებ, რომ 107 ელემენტს ეწოდოს «ნილსბორიუმი» დანიელი ფიზიკოსის ნილს ბორის პატივსაცემად, თუმცა თავდაპირველად საბჭოთა მეცნიერები გეგმავდნენ «ნილსბორიუმი» 105-ე ელემენტისათვის ეწოდებინათ (ახლა ეს ელემენტი დუბნიუმია). 1993 წელს IUPAC-მა აღიარა გერმანელი მეცნიერების პრიორიტეტი 107-ე ელემენტის იდენტიფიკაციაში, და 1994 წელს თავის რეკომენდაციაში წარმოადგინა სახელწოდება «ბორიუმი», რადგანაც ქიმიური ელემენტების სახელცოდებები არასდროს არ შედგებოდა მეცნიერის სახელი გვარისაგან. ეს გადაწყვეტილება საბოლოოდ მიღებული იქნა 1997 წელს დანიელი ქიმიკოსებთან კონსულტაციის შემდეგ.

ცნობილი იზოტოპები

იზოტოპი	მასა	ნახევარდაშლის პერიოდი	დაშლის ტიპი
261Bh	261	$12,\,_{-3}^{+5}$ 12თარგი:Sup sub მლწმ	α-დაშლა 257Db
262Bh	262	8,0±2,1 мс	α-დაშლა 258Db
264Bh	264	$0,44\,_{-0,16}^{+0,60}$ წმ	α-დაშლა 260Db
265Bh	265	$0,9\,_{-0,3}^{+0,7}$ წმ	α-დაშლა 261Db
266Bh	266	$1,7\,_{-0,8}^{+8,2}$ წმ	α-დაშლა 262Db
267Bh	267	$17\,_{-6}^{+14}$ წმ	α-დაშლა263Db
272Bh	272	$10\,_{-4}^{+12}$ წმ	α-დაშლა268Db

რესურსები ინტერნეტში

• ბორიუმი Webelements-ზე
• ბორიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაში
• WebElements.com — Bohrium
• EnvironmentalChemistry.com — Bohrium
• Los Alamos National Laboratory — Bohrium
• ელემენტის სინთეზის შესახებ საიტზე ОИЯИ დაარქივებული 2018-12-25 საიტზე Wayback Machine.