ბორიუმი

ბორიუმი / Bohrium (Bh)
ელემენტის რიგითი ნომერი	107
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა	სავარაუდოდ თეთრი ან რუხი ფერის გარდამავალი ლითონი
ატომის თვისებები
ატომური მასა (მოლური მასა)	[270] მდგრადი იზოტოპის, 278 - დაუმტკიცებელია მ. ა. ე. (გ/მოლი)
ატომის რადიუსი	128 პმ
იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონი)	1) 740 2) 1690 3) 2570 კჯ/მოლი (ევ)
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Rn]5f¹⁴6d⁵7s²
ქიმიური თვისებები
კოვალენტური რადიუსი	141 პმ
იონური რადიუსი	პმ
ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად)
ელექტროდული პოტენციალი
ჟანგვის ხარისხი	(+3), (+4), (+5), +7
მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამიკური თვისებები
ნივთიერების სიმკვრივე	37.1 გ/სმ³
ხვედრითი თბოტევადობა	ჯ/(კ ·მოლი)
თბოგამტარობა	ვტ/(მ ·კ)
დნობის ტემპერატურა	კ
დნობის სითბო	კჯ/მოლი
დუღილის ტემპერატურა	კ
აორთქლების სითბო	კჯ/მოლი
მოლური მოცულობა	სმ³/მოლი
მარტივი ნივთიერების კრისტალური მესერი
მესრის სტრუქტურა	ჰექსაგონალური
მესრის პერიოდი	Å
შეფარდება	n/
დებაის ტემპერატურა	კ
ემისიური სპექტრი

ბორიუმი

107 Bh

[270]

[Rn]5f¹⁴6d⁵7s²

ბორიუმი (ლათ. Bohrium, აღინიშნება სიმბოლით Bh) — არასტაბილური რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტი რომლის ატომური ნომერია 107. ცნობილია იზოტოპები, რომელთა მასური რიცხვია 261-დან 272. მიღებული იზოტოპებიდან ყველაზე სტაბილური იზოტოპია — ბორიუმ-267 რომლის ნახევარდაშლის პერიოდია 17 წმ^[1].

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1976 წელს 107-ე ელემენტის სინთეზის შესახებ პირველი განაცხადა იური ოგანესიანის ჯგუფმა დუბნიდან^[2]. ამ ნამუშევარის მეთოდიკა მდგომარეობდა - ბისმუტ-209-ისა და ქრომ-54-ის ბირთვების შერწყმის რეაქციის სპონტანური დაყოფის პროდუქტების კვლევაში. ნაპოვნი იქნა ორი დამახასიათებელი ნახევარდაშლის დრო: 5 წმ. და 1—2 მლწმ. პირველი მიწერილი იყო ბირთვ ²⁵⁷105-ის დაშლაზე, რადგანაც ასეთივე ნახევარდაშლის პერიოდი იყო 105-ე ელემენტის მიღების რეაქციის პროდუქტებისათვის: ²⁰⁹Bi+⁵⁰Ti, ²⁰⁸Pb+⁵¹V, ²⁰⁵Tl+⁵⁴Cr. ნახევარდაშლის მეორე პერიოდი მიეწერა ბირთვს ²⁶¹107, რომელსაც, მეცნიერების ვარაუდით, აქვს ორი დაშლა: სპონტანური დაშლა (20 %) და α-დაშლა, რომელიც იწვევს წარმოქმნილი ბირთვის ²⁵⁷105 სპონტანურ დაშლას ნახევარდაშლის პერიოდით 5 წმ.

1981 წელს გერმანელი მეცნიერების ჯგუფმა დარმშტადტის მძიმე იონების ინსტიტუტიდან (გერმ. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) გამოიკვლია იგივე რეაქციის პროდუქტები ²⁰⁹Bi+⁵⁴Cr, და გამოიყენა უფრო დახვეწილი მეთოდიკა, რომელიც იძლეოდა საშუალებას აღმოეჩინა ნუკლიდების α-დაშლა და განესაზღვრათ მისი პარამეტრები. თავის ექსპერიმენტში GSI -ის მეცნიერებმა მოახდინეს ბირთვ ²⁶²107-ის α-დაშლის 5 მოვლენის იდენტიფიცირება, და მათი სიცოცხლის დრო შეაფასეს 4,7+2,3−1,6 წმ^[3].

როგორც 107, 105 და 104 ელემენტების იზოტოპების შემდგომ კვლევამ აჩვენა, რეაქციაში ²⁰⁹Bi+⁵⁴Cr მართლაც იბადება, ჩნდება ბირთვები ²⁶¹107 და ²⁶²107^[4]. მაგრამ 1976 წელს დუბნის მენიერების მიერ მიღებული ბევრი დასკნა გამოვიდა მცდარი. კერძოდ, ნახევარდაშლის პერიოდი 5 წმ ააქვს არა ²⁵⁷105, არამედ ²⁵⁸105^[5]. 1/3 ალბათობით ეს ნუკლიდი განიცდის ბეტა-დაშლას და გარდაიქმნება ²⁵⁸104-ში, რომელიც ძალიან ჩქარა (ნახევარდაშლის პერიოდი 12 მლწმ) იყოფა სპონტანურად. ეს ნიშნავს, რომ დუბნის ჯგუფი აკვირდებოდნენ არა ბირთვ ²⁶²107-ის α-დაშლის პროდუქტებს, არამედ ²⁶¹107^[6]. იზოტოპ ²⁶¹107-ის სიცოცხლის დრო თანამედროვე მონაცემებით შეადგენს 12 მლწმ., რაც შედარებით მეტია ვიდრე 1976 წელს დამტკიცებული დრო.

სახელწოდება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1992 წლის სექტემბერში დარმშტადტის და დუბნის მეცნიერებს შორის მიღწეულ იქნა შეთანხმება იმის შესახებ, რომ 107 ელემენტს ეწოდოს «ნილსბორიუმი» დანიელი ფიზიკოსის ნილს ბორის საპატივცემლოდ^[7], თუმცა თავდაპირველად საბჭოთა მეცნიერები გეგმავდნენ «ნილსბორიუმი» 105-ე ელემენტისათვის ეწოდებინათ (ახლა ეს ელემენტი დუბნიუმია)^[6]. 1993 წელს IUPAC-მა აღიარა გერმანელი მეცნიერების პრიორიტეტი 107-ე ელემენტის იდენტიფიკაციაში^[6], და 1994 წელს თავის რეკომენდაციაში წარმოადგინა სახელწოდება «ბორიუმი», რადგანაც ქიმიური ელემენტების სახელცოდებები არასდროს არ შედგებოდა მეცნიერის სახელი გვარისაგან^[8]. ეს გადაწყვეტილება საბოლოოდ მიღებული იქნა 1997 წელს დანიელი ქიმიკოსებთან კონსულტაციის შემდეგ^[9].

ცნობილი იზოტოპები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: ბორიუმის იზოტოპები.

იზოტოპი	მასა	ნახევარდაშლის პერიოდი^[10]	დაშლის ტიპი
²⁶¹Bh	261	$12,\,_{-3}^{+5}$ 12თარგი:Sup sub მლწმ	α-დაშლა ²⁵⁷Db
²⁶²Bh	262	8,0±2,1 мс	α-დაშლა ²⁵⁸Db
²⁶⁴Bh	264	$0,44\,_{-0,16}^{+0,60}$ წმ	α-დაშლა ²⁶⁰Db
²⁶⁵Bh	265	$0,9\,_{-0,3}^{+0,7}$ წმ	α-დაშლა ²⁶¹Db
²⁶⁶Bh	266	$1,7\,_{-0,8}^{+8,2}$ წმ	α-დაშლა ²⁶²Db
²⁶⁷Bh	267	$17\,_{-6}^{+14}$ წმ	α-დაშლა²⁶³Db
²⁷²Bh	272	$10\,_{-4}^{+12}$ წმ	α-დაშლა²⁶⁸Db

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ Evidence for New Isotopes of Element 107: ²⁶⁶Bh and ²⁶⁷Bh, Physical Review Letters, 2000, ტ. 85, № 13, გვ. 2697 - 2700.
↑ Yu. Ts. Oganessian et al. On spontaneous fission of neutron-deficient isotopes of elements 103, 105 and 107, Nuclear Physics A, 1976, ტ. 273, № 2, გვ. 505-522.
↑ G. Münzenberg et al. Identification of element 107 by α correlation chains, Zeitschrift für Physik A, 1981, ტ. 300, № 1, გვ. 107-108.
↑ G. Münzenberg et al. Element 107, Zeitschrift für Physik A, 1989, ტ. 333, № 2, გვ. 163-175.
↑ The new isotopes ²⁵⁸105, ²⁵⁷105, ²⁵⁴Lr and ²⁵³Lr, Zeitschrift für Physik A, 1985, ტ. 322, № 4, გვ. 557-566.
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 R. C. Barber et al. Discovery of the transfermium elements, Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1757-1814.
↑ Responses on the Report 'Discovery of the transfermium elements', Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1815-1824.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1994), Pure and Applied Chemistry, 1994, ტ. 66, № 12, გვ. 2419-2421.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997), Pure and Applied Chemistry, 1997, ტ. 69, № 12, გვ. 2471-2473.
↑ Nudat 2.3

[bk2000-1] Evidence for New Isotopes of Element 107: ²⁶⁶Bh and ²⁶⁷Bh, Physical Review Letters, 2000, ტ. 85, № 13, გვ. 2697 - 2700.

[og1976-2] Yu. Ts. Oganessian et al. On spontaneous fission of neutron-deficient isotopes of elements 103, 105 and 107, Nuclear Physics A, 1976, ტ. 273, № 2, გვ. 505-522.

[mu1981-3] G. Münzenberg et al. Identification of element 107 by α correlation chains, Zeitschrift für Physik A, 1981, ტ. 300, № 1, გვ. 107-108.

[mu1989-4] G. Münzenberg et al. Element 107, Zeitschrift für Physik A, 1989, ტ. 333, № 2, გვ. 163-175.

[he1985-5] The new isotopes ²⁵⁸105, ²⁵⁷105, ²⁵⁴Lr and ²⁵³Lr, Zeitschrift für Physik A, 1985, ტ. 322, № 4, გვ. 557-566.

[iupac1993-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 R. C. Barber et al. Discovery of the transfermium elements, Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1757-1814.

[resp1993-7] Responses on the Report 'Discovery of the transfermium elements', Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1815-1824.

[iupac1994-8] Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1994), Pure and Applied Chemistry, 1994, ტ. 66, № 12, გვ. 2419-2421.

[iupac1997-9] Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997), Pure and Applied Chemistry, 1997, ტ. 69, № 12, გვ. 2471-2473.

[nudat-10] Nudat 2.3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

ბორიუმი

სექციების სია

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელწოდება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ცნობილი იზოტოპები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სანავიგაციო მენიუ

ბორიუმი

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელწოდება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ცნობილი იზოტოპები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სანავიგაციო მენიუ

ძიება