ტყვია
ტყვია |
82 Pb |
207.2 |
4f14 5d10 6s2 6p2 |
![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||
ზოგადი თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა | ლითონური | ||||||||||||||||||||||||||||||||
სტანდ. ატომური მასა Ar°(Pb) |
207.2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ტყვია პერიოდულ სისტემაში | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომური ნომერი (Z) | 82 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ჯგუფი | 14 ჯგუფი ჯგუფი | ||||||||||||||||||||||||||||||||
პერიოდი | 6 პერიოდი | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ბლოკი |
![]() | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონული კონფიგურაცია | [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონი გარსზე | 2, 8, 18, 32, 18, 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ელემენტის ატომის სქემა![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||
ფიზიკური თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||||||
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში | მყარი სხეული | ||||||||||||||||||||||||||||||||
დნობის ტემპერატურა |
1064,18 °C (1337,33 K, 1947,52 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
დუღილის ტემპერატურა |
2970 °C (3243 K, 5378 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ო.ტ.) | 19,30 გ/სმ3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ლ.წ.) | 17,31 გ/სმ3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
დნობის კუთ. სითბო | 12,55 კჯ/მოლი | ||||||||||||||||||||||||||||||||
აორთქ. კუთ. სითბო | 342 კჯ/მოლი | ||||||||||||||||||||||||||||||||
მოლური თბოტევადობა | 25,418 ჯ/(მოლი·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ნაჯერი ორთქლის წნევა
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომის თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგვის ხარისხი | −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +5 (an amphoteric oxide) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროდული პოტენციალი |
Au←Au−3 1,50 ვ Au←Au+ 1,70 ვ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროუარყოფითობა | პოლინგის სკალა: 2,54 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
იონიზაციის ენერგია |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომის რადიუსი | ემპირიული: 144 პმ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
კოვალენტური რადიუსი (rcov) | 136±6 პმ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
იონური რადიუსი (rion) |
(−3e) 185 (+1e) 137 პმ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ვან-დერ-ვალსის რადიუსი | 166 პმ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
მოლური მოცულობა | 10,2 სმ3/მოლი | ||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() ტყვიას სპექტრალური ზოლები | |||||||||||||||||||||||||||||||||
სხვა თვისებები | |||||||||||||||||||||||||||||||||
მესრის სტრუქტურა | რომბოედრიკული | ||||||||||||||||||||||||||||||||
მესრის პერიოდი | 4,0781 Å | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ბგერის სიჩქარე | 2030 მ/წმ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
thin rod | 22,14 მ/წმ (at 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
თერმული გაფართოება |
14,2 µმ/(მ·K) 14,2 µმ/(მ·K) (at 25 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ხვედრითი თბოტევადობა | 25,39 ჯ/(K·მოლ) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
თბოგამტარობა | 318 ვტ/(მ·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
კუთრი წინაღობა | 22.14 ნომ·მ (at 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
მაგნეტიზმი | დიამაგნეტიკური | ||||||||||||||||||||||||||||||||
მაგნიტური ამთვისებლობა | −28,0·10−6 სმ3/მოლ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
სიმტკიცის ზღვარი | 120 მპა | ||||||||||||||||||||||||||||||||
იუნგას მოდული | 79 გპა | ||||||||||||||||||||||||||||||||
წანაცვლების მოდული | 27 გპა | ||||||||||||||||||||||||||||||||
დრეკადობის მოდული | 180 გპა | ||||||||||||||||||||||||||||||||
პუასონის კოეფიციენტი | 0,4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
მოოსის მეთოდი | 2,5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ვიკერსის მეთოდი | 188–216 მპა | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ბრინელის მეთოდი | 188–245 მპა | ||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS ნომერი | 7440-57-5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ისტორია | |||||||||||||||||||||||||||||||||
სახელწოდება მომდინარეობს | ლათინური სიტყვა aurum-იდან | ||||||||||||||||||||||||||||||||
აღმოჩენილია | შუა აღმოსავლეთში (ძვ. წ. 6000-მდე) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ტყვიას მთავარი იზოტოპები | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
• |
ტყვია[1][2] (ლათ. Plumbum; ქიმიური სიმბოლო — ) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეექვსე პერიოდის, მეთოთხმეტე ჯგუფის (მოძველებული კლასიფიკაციით — მეოთხე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის, IVA) ქიმიური ელემენტი, სახელწოდების წარმოშობა უცნობია[3]) და მისი ატომური ნომერია 82. ტყვიას აქვს ყველაზე დიდი ატომური ნომერი მდგრად ელემენტებს შორის, თუმცა მომდევნო უმძიმეს ელემენტს, ბისმუტს, გააჩნია ნახევრად დაშლის პერიოდი, რომელიც ისეთი ხანგრძლივია, რომ შეიძლება ჩაითვალოს მდგადად. ტყვიის ოთხ მდგრად იზოტოპს გააჩნია 82 პროტონი, "მაგიური რიცხვი" ატომის ბირთვის ღრუბელისებურ მოდელში.
ტყვია რბილი და ძლიერ პლასტიკური მძიმე ლითონია.[4] მყარ მდგომარეობაში მონაცრისფრო-მოცისფრო ფერი აქვს, გამდნარი ტყვია ელვარებს მოვერცხლისფრო-ქრომის ფრად, ხოლო აირად მდგომარეობაში გადასვლისას იგი ბუნდოვან ნაცრისფერ ნისლად იქცევა. ტყვიას ფართო გამოყენება აქვს სხვადასხვა სფეროში. მისგან მზადდება აკუმულიატორები, ვაზნები, გირები, ტოლჩები და სხვა. გამომდინარე იქიდან, რომ ტყვია რადიაციას არ ატარებს, მისგან მზადდება რადიაციასაწინააღმდეგო ფენები. კალისა და ტყვიის შენადნობი ადვილად ლღვება დაბალ ტემპერატურაზე და გამოიყენება სადენების ერთმანეთზე მისარჩილავად.
ორგანიზმში მოხვედრისას ტყვია მომწამვლელია ცხოველებისთვის. იგი აზიანებს ნერვულ სისტემას და იწვევს უწესრიგობას ტვინში. მეტისმეტად მაღალი კონცენტრაცია იწვევს ასევე სისხლის მიმოქცევის დარღვევას ძუძუმწოვრებში. ისევე როგორც ვერცხლისწყალი, კიდევ ერთი მძიმე ლითონი, ტყვიაც ძლიერი ნეიროტოქსინია და აზიანებს როგორც კან-კუნთოვან, ასევე ძვლოვან ქსოვილებს. ტყვიისგან მოწამვლა დოკუმენტირებულია ჯერ კიდევ ძველი რომის, ძველი საბერძნეთისა და ძველი ჩინეთის პერიოდიდან. მოწამვლა, ჩვეულებრივ, ტყვიის შემცველი საკვებისა და წყლის მიღებით ხდება, მაგრამ შესაძლოა ასევე გრუნტის, მტვერისა და ტყვიაზე დაფუძნებული საღებავის შემთხვევითი შესუნთქვითაც მოხდეს.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ტყვიის ტოქსიკურობა აშშ-ის ჯანმრთელობისა და სოციალური მომსახურების დეპარტამენტი
- Lead-Free Wheels დაარქივებული 2010-08-30 საიტზე Wayback Machine.
- National Lead Free Wheel Weight Initiative| Waste Minimization|Wastes|US EPA
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ დოლიძე ვ., ციციშვილი ვ., „ოთხენოვანი ქიმიური ლექსიკონი“, თბ., 2004, გვ. 196
- ↑ ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 86-87.
- ↑ ქიმიური ელემენტების აღმოჩენისა და სახელწოდებათა მოკლე ისტორია. Lemill.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-12. ციტირების თარიღი: 2010-09-03.
- ↑ ნუმიზმატისა და ბონისტის განმარტებითი ლექსიკონი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-11-29. ციტირების თარიღი: 2010-08-24.
ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | |||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | |||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | |||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | |||||||||||
8 | 119 | 120 | ⁂ | 143 | 144 | 145 | 146 | 147 | 148 | 149 | 150 | 151 | 152 | 153 | 154 | 155 | 156 | 157 | 158 | 159 | 160 | 161 | 162 | 163 | 164 | 165 | 166 | 167 | 168 | 169 | 170 | 171 | 172 | ||||||||||
⁂ | 121 | 122 | 123 | 124 | 125 | 126 | 127 | 128 | 129 | 130 | 131 | 132 | 133 | 134 | 135 | 136 | 137 | 138 | 139 | 140 | 141 | 142 | |||||||||||||||||||||
|