დუბნიუმი

დუბნიუმი / Dubnium (Db)
ელემენტის რიგითი ნომერი	105
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა	არ არის ცნობილი, სავარაუდოდ მოვერცხლისფრო თეთრი ლითონი
ატომის თვისებები
ატომური მასა (მოლური მასა)	268 მდრადი იზოტოპის მ. ა. ე. (გ/მოლი)
ატომის რადიუსი	139 პმ
იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონი)	1) 665 2) 1547 3) 2378 კჯ/მოლი (ევ)
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Rn] 5f¹⁴ 6d³ 7s²
ქიმიური თვისებები
კოვალენტური რადიუსი	149 პმ
იონური რადიუსი	პმ
ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად)
ელექტროდული პოტენციალი
ჟანგვის ხარისხი	+3, +4, +5
მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამიკური თვისებები
ნივთიერების სიმკვრივე	29.3 გ/სმ³
ხვედრითი თბოტევადობა	ჯ/(კ ·მოლი)
თბოგამტარობა	ვტ/(მ ·კ)
დნობის ტემპერატურა	კ
დნობის სითბო	კჯ/მოლი
დუღილის ტემპერატურა	კ
აორთქლების სითბო	კჯ/მოლი
მოლური მოცულობა	სმ³/მოლი
მარტივი ნივთიერების კრისტალური მესერი
მესრის სტრუქტურა	ჰექსაგონალური
მესრის პერიოდი	Å
შეფარდება	n/
დებაის ტემპერატურა	კ
ემისიური სპექტრი

დუბნიუმი

105 Db

268

[Rn] 5f¹⁴ 6d³ 7s²

დუბნიუმის ატომის სქემა

დუბნიუმი (Db), 105-ე ელემენტი 1997 წლამდე სსრკ-ში და რუსეთში ცნობილი იყო როგორც ნილსბორიუმი (Ns)

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

105-ე ელემენტი პირველად ამაჩქარებელში მიღებულ იქნა ქალაქ დუბნაში 1970 წელს გიორგი ფლიოროვის ჯგუფის მიერ ²⁴³Am-ის ბირთვების დაბომბვით ²²Ne-ის^[1] იონებით და მათგან დამოუკიდებლად ბერკლიში (აშშ-ში) რეაქციით ²⁴⁹Cf + ¹⁵N→ ²⁶⁰Db + 4n.^[2] თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის სამუშაო ჯგუფმა 1993 წელს დაასკვნა, რომ 105-ე ელემენტის აღმოჩენის პატივი გაყოფილი უნდა იყოს დუბნისა და ბერკლის ჯგუფებს შორის.^[3]

სახელწოდების წარმომავლობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საბჭოთა მეცნიერებმა წამოაყენეს წინადადება ახალი ელემენტისათვის დაერქვათ სახელწოდება - ნილსბორიუმი (Ns) ნილს ბორის საპატივცემლოდ^[4], ამერიკელებმა — ჰანიუმი (Ha), ოტო ჰანის საპატივცემლოდ, ურანის სპონტანური დაშლის აღმოჩენის ერთ ერთი ავტორისა^[2]. 1994 წელს თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის კომისიამ წამოაყენა სახელწოდება ჟოლიოტიუმი (Jl), ჟოლიო-კიურის საპატივცემლოდ^[5]; აქამდე ელემენტს ოფიციალურად ეწოდებოდა ლათინურად მისი რიცხობრივი აბრევიატურა — უნნილპენტიუმი (Unp), ანუ უბრალოდ 105. სიმბოლების Ns, На, Jl ნახვა სხვა და სხვა წლებში გამოცემულ ელემენტების ცხრილებში შეიძლებოდა. თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის საბოლოო გადაწყვეტილებით 1997 წელს ელემენტს ეწოდა დუბნიუმი — რუსეთის ბირთვული ფიზიკის კვლევთი ცენტრის საპატივცემლოდ^[6].

ცნობილი იზოტოპები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: დუბნიუმის იზოტოპები.

იზოტოპი	მასა	ნახევარდაშლის პერიოდი^[7]	დაშლის ტიპი
²⁵⁵Db	255	$1{,}6\,_{-0,4}^{+0,6}$ წმ	α-დაშლა ²⁵¹Lr (80 %); სპონტანური დაყოფა
²⁵⁶Db	256	$1{,}6\,_{-0,3}^{+0,5}$ წმ	α-დაშლა ²⁵²Lr (64 %); β-დაშლა в ²⁵⁶Rf (36 %); სპონტანური დაყოფა (0,02 %)
²⁵⁷Db	257	$1{,}50\,_{-0,15}^{+0,19}$ წმ	α-დაშლა в ²⁵³Lr
²⁵⁸Db	258	4,0 ± 1,0 წმ	α-დაშლა ²⁵⁴Lr (67 %); β-დაშლა ²⁵⁸Rf
²⁵⁹Db	259	0,51 ± 0,16 წმ	α-დაშლა ²⁵⁵Lr
²⁶⁰Db	260	1,52 ± 0,13 წმ	α-დაშლა ²⁵⁶Lr
²⁶¹Db	261	1,8 ± 0,4 წმ	α-დაშლა ²⁵⁷Lr
²⁶²Db	262	35 ± 5 წმ	α-დაშლა ²⁵⁸Lr (67 %); სპონტანური დაყოფა
²⁶³Db	263	$27\,_{-07}^{+10}$ წმ	სპონტანური დაყოფა (55 %); α-დაშლა ²⁵⁹Lr (41 %); β-დაშლა ²⁶³Rf (3 %)
²⁶⁷Db	267	$73\,_{-033}^{+350}$ წთ.	სპონტანური დაყოფა
²⁶⁸Db	268	$32\,_{-07}^{+11}$ სთ.	სპონტანური დაყოფა

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ G. N. Flerov et al. On the synthesis of element 105, 1970, ტ. 160, № 1, გვ. 181-192.
↑ ^2.0 ^2.1 Albert Ghiorso et al. New Element Hahnium, Atomic Number 105 // Physical Review Letters, 1970, ტ. 24, № 26, გვ. 1498 - 1503.
↑ R. C. Barber et al. Discovery of the transfermium elements, Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1757-1814.
↑ იხ., მაგალითად, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{სათაური}}}, Progress in Particle and Nuclear Physics, 1987, ტ. 19, გვ. 197-239.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1994, ტ. 66, № 12, გვ. 2419-2421.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1997, ტ. 69, № 12, გვ. 2471-2473.
↑ Nudat 2.3

[fl1970-1] G. N. Flerov et al. On the synthesis of element 105, 1970, ტ. 160, № 1, გვ. 181-192.

[gh1970-2] 2.0 ^2.1 Albert Ghiorso et al. New Element Hahnium, Atomic Number 105 // Physical Review Letters, 1970, ტ. 24, № 26, გვ. 1498 - 1503.

[iupac1993-3] R. C. Barber et al. Discovery of the transfermium elements, Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1757-1814.

[fl1987-4] იხ., მაგალითად, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{სათაური}}}, Progress in Particle and Nuclear Physics, 1987, ტ. 19, გვ. 197-239.

[iupac1994-5] Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1994, ტ. 66, № 12, გვ. 2419-2421.

[iupac1997-6] Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1997, ტ. 69, № 12, გვ. 2471-2473.

[nudat-7] Nudat 2.3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

დუბნიუმი

სექციების სია

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელწოდების წარმომავლობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ცნობილი იზოტოპები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სანავიგაციო მენიუ

დუბნიუმი

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელწოდების წარმომავლობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ცნობილი იზოტოპები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სანავიგაციო მენიუ

ძიება