დუბნიუმი

დუბნიუმი

105Db

[268]

5f14 6d3 7s2

დუბნიუმი, ₁₀₅Db

ზოგადი თვისებები
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა	მოვერცხლისფრო თეთრი
სტანდ. ატომური წონა Ar°(Db)	[268]
დუბნიუმი პერიოდულ სისტემაში
წყალბადი ჰელიუმი ლითიუმი ბერილიუმი ბორი ნახშირბადი აზოტი ჟანგბადი ფთორი ნეონი ნატრიუმი მაგნიუმი ალუმინი სილიციუმი ფოსფორი გოგირდი ქლორი არგონი კალიუმი კალციუმი სკანდიუმი ტიტანი ვანადიუმი ქრომი მანგანუმი რკინა კობალტი ნიკელი სპილენძი თუთია გალიუმი გერმანიუმი დარიშხანი სელენი ბრომი კრიპტონი რუბიდიუმი სტრონციუმი იტრიუმი ცირკონიუმი ნიობიუმი მოლიბდენი ტექნეციუმი რუთენიუმი როდიუმი პალადიუმი ვერცხლი კადმიუმი ინდიუმი კალა სტიბიუმი ტელური იოდი ქსენონი ცეზიუმი ბარიუმი ლანთანი ცერიუმი პრაზეოდიმი ნეოდიმი პრომეთიუმი სამარიუმი ევროპიუმი გადოლინიუმი ტერბიუმი დისპროზიუმი ჰოლმიუმი ერბიუმი თულიუმი იტერბიუმი ლუტეციუმი ჰაფნიუმი ტანტალი ვოლფრამი რენიუმი ოსმიუმი ირიდიუმი პლატინა ოქრო ვერცხლისწყალი თალიუმი ტყვია ბისმუტი პოლონიუმი ასტატი რადონი ფრანციუმი რადიუმი აქტინიუმი თორიუმი პროტაქტინიუმი ურანი (ელემენტი) ნეპტუნიუმი პლუტონიუმი ამერიციუმი კიურიუმი ბერკელიუმი კალიფორნიუმი აინშტაინიუმი ფერმიუმი მენდელევიუმი ნობელიუმი ლოურენსიუმი რეზერფორდიუმი დუბნიუმი სიბორგიუმი ბორიუმი ჰასიუმი მეიტნერიუმი დარმშტადტიუმი რენტგენიუმი კოპერნიციუმი ნიჰონიუმი ფლეროვიუმი მოსკოვიუმი ლივერმორიუმი ტენესინი ოგანესონი Ta ↑ Db ↓ (Upe) რეზერფორდიუმი ← დუბნიუმი → სიბორგიუმი
ატომური ნომერი (Z)	105
ჯგუფი	5
პერიოდი	7 პერიოდი
ბლოკი	d-ბლოკი
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Rn] 5f14 6d3 7s2
ელექტრონი გარსზე	2, 8, 18, 32, 32, 11, 2
ელემენტის ატომის სქემა
ფიზიკური თვისებები
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში	მყარი სხეული
სიმკვრივე (ო.ტ.)	21.6 გ/სმ3
ატომის თვისებები
ჟანგვის ხარისხი	(+3), (+4), +5
ელექტროდული პოტენციალი
იონიზაციის ენერგია	1: 665 კჯ/მოლ 2: 1547 კჯ/მოლ 3: 2378 კჯ/მოლ
ატომის რადიუსი	ემპირიული: 139 პმ
კოვალენტური რადიუსი (rcov)	149 პმ
სხვა თვისებები
ბუნებაში გვხვდება	სინთეზირების შედეგად
მესრის სტრუქტურა	კუბური მოცულობაცენტრირებული
მაგნეტიზმი	პარამაგნეტიკი
CAS ნომერი	53850-35-4
ისტორია
სახელწოდება მომდინარეობს	ქალაქი დუბნა
აღმომჩენია	independently by the Lawrence Berkeley Laboratory and the Joint Institute for Nuclear Research (1970)
სახელი დაარქვა	Dubna, Moscow Oblast, Russia, site of Joint Institute for Nuclear Research
დუბნიუმის მთავარი იზოტოპები
იზო­ტოპი გავრცე­ლება­დობა ნახევ. დაშლა (t1/2) რადიო. დაშლა პრო­დუქტი 262Db სინთ 34 წმ 67% α 258Lr 33% სდ 263Db სინთ 27 წმ 56% სდ 41% α 259Lr 3% ε 263mRf 266Db სინთ 11 წთ სდ ε 266Rf 267Db სინთ 1.4 სთ სდ 268Db სინთ 16 სთ სდ ε 268Rf α 264Lr 270Db სინთ 1 სთ 17% სდ 83% α 266Lr
დუბნიუმი ვიკისაწყობში •

დუბნიუმი (ლათ. Dubnium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Db}}$), ნილსბორიუმი (ლათ. Nielsbohrium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Ns}}$), უნნილპენტიუმი (ლათ. Unnilpentium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Unp}}$), ეკა-ტანტალი (Eka-tantalum) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეშვიდე პერიოდის, მეხუთე ჯგუფის (მოძველებული კლასიფიკაციით — მეხუთე ჯგუფის თანაური ქვეჯგუფის, Vბ) ხელოვნურად მიღებული რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტი. მისი ატომური ნომერია — 105, სიმკვრივე — 21.6 გ/სმ³. შედარებით მდგრადი იზოტოპია ${\ce {^{262}Db}}$ (T_1/2=40 წმ).

ისტორია

105-ე ელემენტი პირველად ამაჩქარებელში მიღებულ იქნა ქალაქ დუბნაში 1970 წელს გიორგი ფლიოროვის ჯგუფის მიერ ²⁴³Am-ის ბირთვების დაბომბვით ²²Ne-ის იონებით და მათგან დამოუკიდებლად ბერკლიში (აშშ-ში) რეაქციით ²⁴⁹Cf + ¹⁵N→ ²⁶⁰Db + 4n. თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის სამუშაო ჯგუფმა 1993 წელს დაასკვნა, რომ 105-ე ელემენტის აღმოჩენის პატივი გაყოფილი უნდა იყოს დუბნისა და ბერკლის ჯგუფებს შორის.

სახელწოდების წარმომავლობა

საბჭოთა მეცნიერებმა წამოაყენეს წინადადება ახალი ელემენტისათვის დაერქვათ სახელწოდება - ნილსბორიუმი (Ns) ნილს ბორის პატივსაცემად, ამერიკელებმა — ჰანიუმი (Ha), ოტო ჰანის საპატივცემლოდ, ურანის სპონტანური დაშლის აღმოჩენის ერთ ერთი ავტორისა. 1994 წელს თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის კომისიამ წამოაყენა სახელწოდება ჟოლიოტიუმი (Jl), ჟოლიო-კიურის საპატივცემლოდ; აქამდე ელემენტს ოფიციალურად ეწოდებოდა ლათინურად მისი რიცხობრივი აბრევიატურა  — უნნილპენტიუმი (Unp), ანუ უბრალოდ 105. სიმბოლების Ns, На, Jl ნახვა სხვა და სხვა წლებში გამოცემულ ელემენტების ცხრილებში შეიძლებოდა. თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის საბოლოო გადაწყვეტილებით 1997 წელს ელემენტს ეწოდა დუბნიუმი — ქალაქ დუბნაში რუსეთის ბირთვული ფიზიკის კვლევთი ცენტრის საპატივცემლოდ.

ცნობილი იზოტოპები

იზოტოპი	მასა	ნახევარდაშლის პერიოდი	დაშლის ტიპი
255Db	255	$1{,}6\,_{-0,4}^{+0,6}$ წმ	α-დაშლა 251Lr (80 %); სპონტანური დაყოფა
256Db	256	$1{,}6\,_{-0,3}^{+0,5}$ წმ	α-დაშლა 252Lr (64 %); β-დაშლა в 256Rf (36 %); სპონტანური დაყოფა (0,02 %)
257Db	257	$1{,}50\,_{-0,15}^{+0,19}$ წმ	α-დაშლა в 253Lr
258Db	258	4,0 ± 1,0 წმ	α-დაშლა 254Lr (67 %); β-დაშლა 258Rf
259Db	259	0,51 ± 0,16 წმ	α-დაშლა 255Lr
260Db	260	1,52 ± 0,13 წმ	α-დაშლა 256Lr
261Db	261	1,8 ± 0,4 წმ	α-დაშლა 257Lr
262Db	262	35 ± 5 წმ	α-დაშლა 258Lr (67 %); სპონტანური დაყოფა
263Db	263	$27\,_{-07}^{+10}$ წმ	სპონტანური დაყოფა (55 %); α-დაშლა 259Lr (41 %); β-დაშლა 263Rf (3 %)
267Db	267	$73\,_{-033}^{+350}$ წთ.	სპონტანური დაყოფა
268Db	268	$32\,_{-07}^{+11}$ სთ.	სპონტანური დაყოფა

რესურსები ინტერნეტში

• დუბნიუმი Webelements-ზე
• დუბნიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაში
• ელემენტების სინთეზის შესახებ საიტზე - ОИЯИ დაარქივებული 2017-11-04 საიტზე Wayback Machine.

სქოლიო

პორტალი ქიმია