უილიამ ჰენრი ბრეგი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
უილიამ ჰენრი ბრეგი
ინგლ. William Henry Bragg
დაბ. თარიღი 2 ივლისი, 1862(1862-07-02)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]
დაბ. ადგილი Wigton[8]
გარდ. თარიღი 12 მარტი, 1942(1942-03-12)[1] [11] [2] [3] [5] [8] [10] (79 წლის)
გარდ. ადგილი ლონდონი[8]
მოქალაქეობა  გაერთიანებული სამეფო
საქმიანობა ფიზიკოსი, ქიმიკოსი, lacrosse player, უნივერსიტეტის პროფესორი, მათემატიკოსი[12] და crystallographer
მუშაობის ადგილი ლიდზის უნივერსიტეტი, ლონდონის საუნივერსიტეტო კოლეჯი და ადელაიდის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი ტრინიტის კოლეჯი[13] , Old Grammar School[13] და King William's College[13]
განთქმული მოსწავლეები John Raymond Wilton
მეუღლე Gwendoline Todd[14]
შვილ(ებ)ი უილიამ ლორენს ბრეგი[15] [14] და 2nd Lieut. Robert Charles Bragg[14]
ჯილდოები სამეფო საზოგადოების წევრი, ბრიტანეთის იმპერიის ორდენის რაინდი კომანდორი, კოპლის მედალი[16] , ნობელის პრემია ფიზიკაში[17] [18], ფარადეის მედალი, რუმფორდის მედალი[13] , მატეუჩის მედალი, ჯონ კარტის პრემია, ფრანკლინის მედალი და ბეიკერის სახელობის ლექცია
ხელმოწერა

უილიამ ჰენრი ბრეგი (ინგლ. William Henry Bragg; დ. 2 ივლისი, 1862, ვიგტონი — გ. 12 მარტი, 1942, ლონდონი) — ბრიტანელი ფიზიკოსი, ქიმიკოსი, მათემატიკოსი და აქტიური სპორტსმენი, რომელიც ცალსახად[19] უილიამ ლორენს ბრეგისთან ერთად 1915 წელს გახდა ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკის დარგში „მათ მიერ გაწეული შრომისთვის რენტგენის სხივებით გაკეთებული კრისტალური სტრუქტურის ანალიზზე“[20] — უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯი რენტგენული სხივების კრისტალოგრაფიის განვითარებაში. მინერალი ბრაგიტი ბრეგის და მისი შვილის პატივსაცემად სწორედ ამ სახელს ატარებს.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ადრეული წლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

უილიამ ჰენრი ბრეგი დაიბადა 1862 წლის 2 ივლისს ვესთვორდში, კამბერლენდში. იგი იყო რობერტ ჯონ ბრეგისა (სავაჭრო საზღვაო ოფიცერი და ფერმერი) და მისი მეუღლის, მერი ვუდის ვაჟი. ბრეგს დედა 7 წლის ასაკში გარდაეცვალა და მისი აღზრდა ბიძამის, უილიამ ბრეგს მოუწია (ლესტერშირში). იგი ამავე ქალაქის გრამატიკულ სკოლაში სკოლაში სწავლობდა (დღევანდელი რობერტ სმიტის ინსტიტუტი). ბრეგი შემდგომ სწავლობდა ტრინიტის კოლეჯში, კემბრიჯში. მას ეს სასწავლებელი დახურა 1984 წელს როგორც „მესამე ვრანგლერმა“, ხოლო 1885 წელს მიენიჭა პირველი კლასის წოდება „მათემატიკურ ტრიპოსში“.[21][22][23]

ადელაიდის უნივერსიტეტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1885 წელს,[24] 23 წლის ასაკში უილიამ ჰენრი ბრეგი დაინიშნა მათემატიკისა და ექსპერიმენტალურ ფიზიკის უფროს პროფესორად ადელაიდის უნივერსიტეტში,[25] ავსტრალიაში, სადაც მუშაობა ადრელ 1886 წელს დაიწყო.[26]

ლიდის უნივერსიტეტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბრეგმა 1909 წელს დაიკავა ქავენდაშის მდივნის თანამდებობა (ფიზიკაში) ლიდის უნივერსიტეტში. აქ მან წარმატებულად განაგრძო საკუთარი დაკვირვებები X-სხივებზე. სწორედ აქ შექმნა X-სხივების სპექტრომეტრი.

პირველი მსოფლიო ომი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1914 წელს ბრეგის ორივე ვაჟი ჯარში გაიწვიეს.[27] მომდევნო წელს იგი დაინიშნა პროფესორად ლონდონის უნივერსიტეტ-კოლეჯში.[22] 1915 წლის სექტემბერში მისი უმცროსი ვაჟი რობერტი გარდაიცვალა. ამავე წლის ნოემბრის თვეში იგი გახდა ნობელის პრემიის ლაურეატი საკუთარ უფროს ვაჟთან, უილიამ ლოურენსთან ერთად.

ლონდონის უნივერსიტეტი-კოლეჯი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პირველი მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ ბრეგი დაბრუნდა ლონდონის უნივერსიტეტი-კოლეჯში და აქვე განაგრძო საკუთარი დაკვირვებები კრისტალების ანალიზზე.[22]

პატივი და ჯილდოები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

უილიამ ჰენრი ბრეგი 1915 წელს შეუერთდა ნობელის პრემიის ლაურეატების სიას (ფიზიკის დარგში) :„რენტგენის სხივების დახმარებით კრისტალების სტრუქტურის ანალიზისათვის“.[28]

1907 წელს ბრეგი არჩეულ იყო სამეფო საზოგადოების წევრად, ხოლო 1920 წელს ვიცე პრეზიდენტად, ხოლო 1935-1940 წლებში მსახურობდა როგორც ამ დაწესებულების პრეზიდენტი.

1917 წელს მას გადასცეს ბრიტანეთის იმპერიის კომანდორის ორდენი (CBE).[29] 1931 წელს დააჯილდოვეს მერიტის მედლით.[22]

სხვა ჯილდოებიდან აღსანიშნავია:მატეუჩის მედალი (1915), რუმფორდის მედალი (1916), კოპლეის მედალი (1930), ფრანკლინის მედალი (1930), ჯონ ჯ. კარტის ჯილდო მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიისაგან (1939)[30]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. 1.0 1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  2. 2.0 2.1 Lonsdale K. Encyclopædia Britannica
  3. 3.0 3.1 SNAC — 2010.
  4. Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  5. 5.0 5.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  6. Gran Enciclopèdia CatalanaGrup Enciclopèdia, 1968.
  7. Roglo — 1997. — 9000000 ეგზ.
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 www.accademiadellescienze.it
  9. Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedijaLZMK, 1999. — 9272 გვრ. — ISBN 978-953-6036-31-8
  10. 10.0 10.1 William Henry Bragg
  11. Брэгг Уильям Генри // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  12. Czech National Authority Database
  13. 13.0 13.1 13.2 13.3 Oxford Dictionary of National Biography / C. MatthewOxford: OUP, 2004.
  14. 14.0 14.1 14.2 Kindred Britain
  15. The Greatest Father-Son Team In Science // Forbes / S. ForbesNYC: Forbes, 2016. — ISSN 0015-6914
  16. Award winners : Copley MedalRoyal Society.
  17. The Nobel Prize in Physics 1915Nobel Foundation.
  18. Table showing prize amountsNobel Foundation, 2019.
  19. This is still a unique accomplishment, because no other parent-child combination has yet shared a Nobel Prize (in any field). In several cases, a parent has won a Nobel Prize, and then years later, the child has won the Nobel Prize for separate research. An example of this is with Marie Curie and her daughter Irène Joliot-Curie, who are the only mother-daughter pair. Several father-son pairs have won two separate Nobel Prizes.
  20. The Nobel Prize in Physics 1915. Nobel Foundation. ციტირების თარიღი: 2008-10-09.
  21. თარგი:Acad
  22. 22.0 22.1 22.2 22.3 თარგი:Dictionary of Australian Biography
  23. თარგი:Australian Dictionary of Biography
  24. „The New Elder Professor of Mathematics“. The Express and Telegraph. XXIII (6, 596). South Australia. 18 December 1885. p. 2 (Afternoon Edition.). ციტირების თარიღი: 11 February 2018 – წარმოდგენილია National Library of Australia-ის მიერ.
  25. Bragg Centenary, 1886–1986, University of Adelaide, Pages 3 & 4. Proof of advertisement in the Oxford University Gazette of 16 October 1885, and the Cambridge University Reporter of 13 October 1885. The advertisements read:
    THE UNIVERSITY OF ADELAIDE
    ELDER PROFESSOR OF MATHEMATICS AND EXPERIMENTAL PHYSICS
    The Council invite applications for the above Professorship. Salary £800 per annum. The appointment will be for a term of five years, subject to renewal at the discretion of the Council. Salary will date from March 1, 1886, and the Professor will be expected to enter on his duties on that date. An allowance will be made for travelling expenses. Applications with testimonials should reach ... not later than December 1, 1885.
    Bragg was informed of his appointment by a letter dated 17 December 1885.
  26. „THE ADELAIDE UNIVERSITY“. The South Australian Advertiser. XXVIII (8500). 15 January 1886. p. 5. ციტირების თარიღი: 11 February 2018 – წარმოდგენილია National Library of Australia-ის მიერ.
  27. Van der Kloot, William (2014) Great Scientists wage the Great War. Stroud: Fonthill, გვ. 93–128. 
  28. The Nobel Prize in Physics 1915. Nobel Foundation. ციტირების თარიღი: 2018-04-26.
  29. "WIRELESS TELEGRAPHY". Evening Journal. XXXI (8989) (ONE O'CLOCK ed.). Adelaide. 28 September 1899. p. 2. Retrieved 11 February 2018 – via National Library of Australia.
  30. John J. Carty Award for the Advancement of Science. National Academy of Sciences. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 December 2010. ციტირების თარიღი: 25 February 2011.