შინაარსზე გადასვლა

რობერტ კოხი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
რობერტ კოხი
გერმ. Robert Heinrich Hermann Koch[1]
დაბ. თარიღი 11 დეკემბერი, 1843(1843-12-11)[2] [3] [1] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14]
დაბ. ადგილი კლაუსთალი, ჰანოვერის სამეფო
გარდ. თარიღი 27 მაისი, 1910(1910-05-27)[2] [1] [4] [6] [15] [7] [9] [11] [3] [12] [13] [14] (66 წლის)
გარდ. ადგილი ბადენ-ბადენი, ბადენის დიდი საჰერცოგო, გერმანიის იმპერია[16]
მოქალაქეობა ჰანოვერის სამეფო
 გერმანიის იმპერია
საქმიანობა ბიოლოგი, ექიმი[14] , გამომგონებელი, ფოტოგრაფი, უნივერსიტეტის პროფესორი, ქიმიკოსი და military physician
მუშაობის ადგილი ჰუმბოლდტის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი გეტინგენის უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები იოჰანეს ანდრეას გრიბ ფიგერი, ავგუსტ ფონ ვასერმანი, ალექსანდერ აბოტი და ჯონ ადისონ ფორდაისი
სამეცნიერო ხარისხი მეცნიერებათა დოქტორი[17]
მეუღლე ემი კოხი და ჰედვიგ კოხი
მამა Hermann Koch
დედა Mathilde Henriette Koch
შვილ(ებ)ი Gertrud Pfuhl
ნათესავ(ებ)ი William Threlfall
ჯილდოები ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის, ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში[18] [19] , ბერლინის საპატიო მოქალაქე, ბავარიის მაქსიმიალიანის ორდენი სამეცნიერო და სახელოვნებო მიღწევებისათვის, honorary citizen of Clausthal-Zellerfeld, Grand Cross of the Order of the Red Eagle და სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[20]
ხელმოწერა

ჰენრიხ გერმან რობერტ კოხი (გერმ. Heinrich Hermann Robert Koch; დ. 11 დეკემბერი, 1843, კლაუსთალი, გერმანია, — გ. 27 მაისი, 1910, ბადენ-ბადენი, გერმანია) — გერმანელი ექიმი და მიკრობიოლოგი, თანამედროვე მიკრობიოლოგიისა და ეპიდემიოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.

კოხის ძირითადი შრომები ეხება ინფექციური დაავადებების გამომწვევთა გამოვლენასა და მათთან ბრძოლის მეთოდების შემუშავებას. კოხმა პირველმა მიიღო ადრე აღმოჩენილი ჯილეხის ბაცილის წმინდა კულტურა და ახსნა ჯილეხის გავრცელების გზები. აღმოაჩინა ტუბერკულოზის გამომწვევი (1882), მიიღო ბაქტერიული პრეპარატი ტუბერკულინი და გამოიყენა იგი ტუბერკულოზის სამკურნალოდ, აღწერა კოხის რეაქცია, დაამუშავა ბაქტერიოლოგიური კვლევის ზოგადი მეთოდები და სხვ. 1905 წელს კოხს მიენიჭა ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში.

ადრეული შრომები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1866 წელს დაამთავრა გეტინგენის უნივერსიტეტი. ექიმად მუშაობდა გერმანიის სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქში. საველე ქირურგად მსახურობდა პრუსია-საფრანგეთის ომში (1870-1871). 1871-1880 წლებში სანიტარული ექიმი იყო ვოლშტაინში (ახლანდელი ვოლშტინი, პოლონეთი), სადაც შექმნა საოჯახო ლაბორატორია და ჩაატარა თავისი პირველი მიკრობიოლოგიური გამოკვლევები.

გეტინგენში კოხის ერთ-ერთი მასწავლებელი იყო გერმანელი ანატომი და ჰისტოლოგი ფრიდრიხ გუსტავ იაკობ ჰენლე, რომელმაც 1840 წელს გამოაქვეყნა თავისი მოსაზრება, რომ ინფექციურ დაავადებებს მიკროსკოპული ცოცხალი ორგანიზმები იწვევდა. 1850 წელს ფრანგმა კაზიმირ-ჟოზეფ დავენმა ინფიცირებული ცხოველის სისხლში პირველად მიაგნო მიკრობებს და 1860 წელს დაავადებული ცხოველის სისხლის ჯანმრთელ ცხვარში შეყვანით (ინოკულაციით) შეძლო ჯილეხის გამომწვევის გამოვლენა. წინამორბედების კვლევებით შთაგონებულმა კოხმა სათანადო საკვებ ნიადაგზე მოთავსებით მოახერხა ჯილეხის ბაცილების კულტივირება და აღმოაჩინა, რომ ბაქტერიის სპორები გარემოში დიდხანს ინარჩუნებდნენ სიცოცხლისუნარიანობას. 1876 წელს კოხმა ბრესლაუში წარმატებით წარადგინა ჯილეხის გამომწვევის სასიცოცხლო ციკლის კვლევის შედეგები. ბრესლაუში მისი მასპინძლის, ბოტანიკოს ფერდინანდ იულიუს კონის მოსწავლის იოზეფ შრეტერის ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით კოხმა სრულყო მიკროორგანიზმების წმინდა კულტურის მიღების მეთოდი. მოგვიანებით მან ბაქტერიული კულტურების კვლევის, შენახვისა და ფოტოფიქსაციის მეთოდებიც დაამუშავა.

საერთაშორისო აღიარება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1870-იანი წლების ბოლოს კოხი აქტიურად მუშაობდა ჭრილობების ინფექციის, სეპტიცემიისა და ტუბერკულოზის საკითხებზე. ამავე პერიოდში მან ჩამოყალიბა ინფექციის გამომწვევის იდენტიფიცირების სახელმძღვანელო მითითებები (კოხის პოსტულატები): 1) ყოველი ინფექციური დაავადების გამომწვევი სპეციფიკური მიკროორგანიზმია, 2) მისი კულტურის სახით გამოყოფა შესაძლებელია ლაბორატორიულ პირობებში, 3) შესაბამის ცხოველში კულტურის ინოკულაცია იწვევს დაავადების განვითარებას, 4) იგივე მიკროორგანიზმის აღმოჩენა შესაძლებელია ამ ახლადინფიცირებულ ცხოველში.

1881 წელს კოხმა მის მიერ გამოვლენილი ტუბერკულოზის ბაცილა ლონდონის საერთაშორისო სამედიცინო კონგრესს წარუდგინა, მომდევნო წელს კი საკუთარი აღმოჩენა და კვლევების შედეგები ბერლინის ფიზიოლოგიის საზოგადოებას გააცნო. კოხის მუშაობა ტუბერკულოზზე ქოლერის პანდემიამ შეაფერხა. გერმანიის მთავრობამ ის საიდუმლო მრჩევლის რანგით სპეციალური კომისიის თავმჯდომარედ დანიშნა და ეგვიპტეში მიავლინა. კოხის ეგვიპტეში ჩასვლის დროისთვის ეპიდემია უკვე უკან იხევდა და მეცნიერი ინდოეთში გაემგზავრა, რათა დარწმუნებულიყო საკუთარ ვარაუდში, რომ ქოლერას ვიბრიონი იწვევდა.

1885-1891 წლებში კოხი იყო ბერლინის უნივერსიტეტის პროფესორი და ჰიგიენის ინსტიტუტის დირექტორი, 1891-1904 წლებში კი — ინფექციური დაავადებების ინსტიტუტის დირექტორი ბერლინში (მოგვიანებით ამ ინსტიტუტს მისი სახელი ეწოდა). 1880-იანი წლების ბოლოს კოხი აქტიურად დაუბრუნდა ტუბერკულოზის საკითხებზე მუშაობას და 1890 წელს შექმნა ტუბერკულინი — ტუბერკულოზის მიკობაქტერიის პროტეინების შემცველი პრეპარატი. კოხი თვლიდა, რომ ტუბერკულინი არა მხოლოდ ფილტვის ტუბერკულოზის ადრეული სტადიის სადიაგნოსტიკოდ, არამედ მის სამკურნალოდაც გამოდგებოდა. ეს უკანასკნელი მტკიცება არასწორი აღმოჩნდა და ერთხანს ტუბერკულინის დიაგნოსტიკური სარწმუნოებაც ეჭვქვეშ დააყენა. ამჟამად ის გამოიყენება ტუბერკულოზის კანის სინჯისთვის (მანტუს სინჯი).

უკანასკნელი წლები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1900-იანი წლების დასაწყისში კოხი იკვლევდა მალარიას ახალ გვინეასა და იტალიაში, ასევე მსხვილფეხა პირუტყვის ჭირს სამხრეთ აფრიკაში, შავ ჭირს ინდოეთში. მოგვიანებით ის აფრიკაში დაბრუნდა ტრიპანოსომოზზე სამუშაოდ და ბრიტანეთის სამხრეთაფრიკული კომპანიისა და კოლონიური ხელისფულებისგან დიდძალი თანხა მიიღო მსხვილფეხა პირუტყვის ინფექციური დაავადების, აღმოსავლეთ ნაპირის ცხელების გამოსაკვლევად, რასაც დიდი წარმატება არ მოჰყოლია. კოხი მსოფლიოს გარშემო მისი მოგზაურობის გაგრძელებას აპირებდა, თუმცა 1908 წელს გერმანიის მთავრობის მითითებით ამერიკის შეერთებულ შტატებში შეჩერდა, რათა ტუბერკულოზის შესახებ ვაშინგტონის საერთაშორისო კონგრესს ოფიციალური დელეგატის სახით დასწრებოდა. აქედან ის გერმანიაში დაბრუნდა. გარდაიცვალა 1910 წელს ბადენ-ბადენში.

კოხის მიერ ინფექციური დაავადებების ეტიოლოგიის შესახებ შექმნილმა ძირეულმა კონცეფციებმა, მისმა აღმოჩენებმა და ტექნიკურმა ინოვაციებმა დიდი როლი შეასრულა ბიოსამედიცინო მეცნიერების განვითარებაში. მისი მრავალრიცხოვანი მოსწავლეებიდან ბევრმა ბაქტერიოლოგიაში ახალი ეპოქას ჩაუყარა საფუძველი.

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Stevenson L. G. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2.0 2.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  3. ↑ 3.0 3.1 Annuaire prosopographique : la France savante / B. Delmas, R. Mathis — 2009.
  4. ↑ 4.0 4.1 SNAC — 2010.
  5. ↑ nobelprize.org — Nobel Foundation.
  6. ↑ 6.0 6.1 Luminous-Lint — 2005.
  7. ↑ 7.0 7.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  8. ↑ Istrapedia
  9. ↑ 9.0 9.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  10. ↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.
  11. ↑ 11.0 11.1 Académie nationale de médecine
  12. ↑ 12.0 12.1 Base biographique — BIU Santé.
  13. ↑ 13.0 13.1 Biographical Database of Southern African Science — 2002.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Olomouc City Library regional database
  15. ↑ Who Named It?
  16. ↑ Шамин А. Н. Кох Роберт // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1973. — Т. 13 : Конда — Кун. — С. 295.
  17. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118564064 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
  18. ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1905/
  19. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  20. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 206.
ხ • გ • რ
1901–1925

ემილ ადოლფ ბერინგი (1901) • რონალდ როსი (1902) • ნილს რიუბერგ ფინზენი (1903) • ივანე პავლოვი (1904) • რობერტ კოხი (1905) • კამილო გოლჯი / სანტიაგო რამონ-ი-კახალი (1906) • შარლ ლუი ალფონს ლავერანი (1907) • ილია მეჩნიკოვი / პაულ ერლიხი(1908) • თეოდორ კოხერი (1909) • ალბრეხტ კოსელი (1910) • ალვარ გულსტრანდი (1911) • ალექსის კარელი (1912) • შარლ რიშე (1913) • რობერტ ბარანი (1914) • ჟიულ ბორდე (1919) • ავგუსტ კროგი (1920) • არჩიბალდ ჰილი / ოტო ფრიც მაიერჰოფი (1922) • ფრედერიკ ბანტინგი / ჯონ მაკლაუდი (1923) • ვილემ ეინტჰოვენი (1924)

1926–1950

იოჰანეს ფიბიგერი (1926) • იულიუს ვაგნერ-იაურეგი (1927) • შარლ ნიკოლი (1928) • კრისტიან ეიკმანი / ფრედერიკ ჰოპკინზი (1929) • კარლ ლანდშტაინერი (1930) • ოტო ჰაინრიხ ვარბურგი (1931) • ჩარლზ სკოტ შერინგტონი / ედგარ ადრიანი (1932) • ტომას ჰანტ მორგანი (1933) • ჯორჯ უიპლი / ჯორჯ მაინოტი / უილიამ პარი მერფი (1934) • ჰანს შპემანი (1935) • ჰენრი ჰალიტ დეილი / ოტო ლევი(1936) • ალბერტ სენტ-დიერდი (1937) • კორნეი ჰეიმანსი (1938) • გერჰარდ დომაგკი (1939) • ჰენრიკ დამი / ედუარდ ადელბერტ დოიზი (1943) • ჯოზეფ ერლანგერი / ჰერბერტ სპენსერ გასერი (1944) • ალექსანდერ ფლემინგი / ერნსტ ჩეინი / ჰაუარდ ფლორი (1945) • ჰერმან ჯოზეფ მალერი (1946) • კარლ ფერდინანდ კორი / გერტი კორი / ბერნარდო ალბერტო უსაი (1947) • პაულ ჰერმან მიულერი (1948) • ვალტერ რუდოლფ ჰესი / ანტონიუ ეგაშ მონიში (1949) • ედუარდ კელვინ კენდალი / ტადეუშ რაიხშტაინი / ფილიპ შოუოლტერ ჰენჩი(1950)

1951–1975

მაქს ტეილერი (1951) • ზელმან ვაქსმანი (1952) • ჰანს ადოლფ კრებსი / ფრიც ალბერტ ლიპმანი(1953) • ჯონ ფრანკლინ ენდერსი / თომას ჰაკლ უელერი / ფრედერიკ ჩეპმენ რობინსი (1954) • ჰუგო თეორელი (1955) • ანდრე ფრედერიკ კუნანი / ვერნერ ფორსმანი / დიკინსონ რიჩარდსი (1956) • დანიელე ბოვე (1957) • ჯორჯ უელს ბიდლი / ედუარდ ტეიტემი / ჯოშუა ლედერბერგი (1958) • სევერო ოჩოა / ართურ კორნბერგი (1959) • ფრენკ ბერნეტი / პიტერ მედავარი (1960) • დიორდ ფონ ბეკეში (1961) • ფრენსის კრიკი / ჯეიმს უოტსონი / მორის უილკინსი (1962) • ენდრიუ ფილდინგ ჰაქსლი / ალან ჰოჯკინი / ჯონ კერიუ ექლსი (1963) • კონრად ემილ ბლოხი / ფეოდორ ფელიქს კონრად ლინენი (1964) • ფრანსუა ჟაკობი / ანდრე ლვოვი / ჟაკ ლუსიენ მონო (1965) • ფრენსის პეიტონ როუსი / ჩარლზ ბრენტონ ჰაგინზი (1966) • რაგნარ გრანიტი / ჰოლდენ კეფენ ჰარტლაინი / ჯორჯ უოლდი (1967) • რობერტ ჰოლი / ჰარ გობინდ კორანა / მარშალ ნირენბერგი (1968) • მაქს დელბრიუკი / ალფრედ ჰერში / სალვადორ ლურია (1969) • ბერნარდ კაცი / ულფ ფონ ეილერი / ჯულიუს აქსელროდი (1970) • ერლ საზერლენდი (1971) • ჯერალდ ედელმანი / როდნი პორტერი (1972) • კარლ ფონ ფრიში / კონრად ლორენცი / ნიკოლას ტინბერგენი (1973) • ალბერ კლოდი / კრისტიან დე დიუვი / ჯორჯ პალადე (1974) • დეივიდ ბალტიმორი / რენატო დულბეკო / ჰაუარდ მარტინ ტემინი (1975)

1976–2000

ბარუხ ბლამბერგი / დანიელ კარლტონ გაიდუზეკი (1976) • როჟე გიიმენი / ენდრიუ შალი / როზალინ სამსენ იალოუ (1977) • ვერნერ არბერი / დანიელ ნატანსი / ჰამილტონ სმიტი (1978) • ალან კორმაკი / გოდფრი ჰაუნსფილდი (1979) • ბარუხ ბენასერაფი / ჯორჯ სნეპი / ჟან დოსე (1980) • როჯერ სპერი / დეივიდ ჰიუბელი / ტორსტენ ვიზელი(1981) • სუნე ბერგსტრიომი / ბენგტ სამუელსონი / ჯონ ვეინი (1982) • ბარბარა მაკ-კლინტოკი (1983) • ნილს ერნე / გეორგ კიოლერი / სეზარ მილშტეინი (1984) • მაიკლ სტიუარტ ბრაუნი / ჯოზეფ ლეონარდ გოლდშტეინი (1985) • სტენლი კოენი / რიტა ლევი-მონტალჩინი (1986) • სუძუმი ტონეგავა (1987) • ჯეიმს ბლეკი / გერტრუდა ელაიონი / ჯორჯ ჰიტჩინგსი (1988) • ჯონ მაიკლ ბიშოპი / ჰაროლდ ვარმუსი (1989) • ჯოზეფ მიურეი / ედვარდ დონალ ტომასი (1990) • ერვინ ნეერი / ბერტ საკმანი (1991) • ედმონდ ფიშერი / ედვინ კრებსი (1992) • რიჩარდ ჯონ რობერტსი / ფილიპ შარპი (1993) • ალფრედ გილმანი / მარტინ როდბელი (1994) • ედვარდ ლიუისი / ერიკ ვიშაუსი/ კრისტიანა ნიუსლიაინ-ფოლჰარდი (1995) • პიტერ დოერტი / როლფ ცინკერნაგელი (1996) • სტენლი პრუზინერი (1997) • რობერტ ფერჩგოტი / ლუის იგნარო / ფერიდ მურადი (1998) • გიუნტერ ბლობერი (1999) • არვიდ კარლსონი / პოლ გრინგარდი / ერიკ კენდელი (2000)

2001–დღემდე

ლელანდ ჰარტველი / ტიმოტი ჰანტი / პოლ ნერსი (2001) • სიდნეი ბრენერი / ჯონ სალსტონი / რობერტ ჰორვიცი (2002) • პოლ ლოტერბური / პიტერ მენსფილდი (2003) • რიჩარდ ექსელი / ლინდა ბაკი (2004) • ბარი მარშალი / რობინ უორნი (2005) • ენდრიუ ფაიერი / კრეიგ მელო (2006) • მარიო კაპეკი / მარტინ ევანსი / ოლივერ სმიტისი (2007) • ლიუკ მონტანიე / ფრანსუაზა ბარე-სინუსი / ჰარალდ ცურ ჰაუზენი (2008) • ელიზაბეთ ბლეკბიორნი / კეროლ გრეიდერი / ჯეკ შოსტაკი (2009) • რობერტ ჯეფრი ედვარდსი (2010) • ბრუს ბეტლერი / ჟიულ ჰოფმანი / რალფ შტეინმანი (2011) • სინია იამანაკა / ჯონ გურდონი (2012) • ჯეიმზ როტმანი / რენდი შეკმანი / თომას კრისტიან ზიუდჰოფი (2013) • ჯონ ო’კიფი / მეი-ბრიტ მოსერი / ედვარდ მოსერი (2014) • უილიამ კემპბელი / სატოსი ომურა / ტუ იუიუ (2015) • იოსინორი ოსუმი (2016) • ჯეფრი ჰოლი / მაიკლ როსბაში / მაიკლ იანგი (2017) • ჯეიმზ ელისონი / ტასუკუ ჰონჯო (2018) • უილიამ კელინი / გრეგ სემენზა / პიტერ რედკლიფი (2019) • ჰარვი ჯეიმზ ალტერი / ჩარლზ რაისი / მაიკლ ჰოუტონი (2020) • დევიდ ჯულიუსი / არდემ პატაპუტიანი (2021) • ალენ ასპე / ჯონ კლაუზერი / ანტონ ცაილინგერი (2022) • კატალინ კარიკო / დრიუ ვაისმანი (2023) • ვიქტორ ემბროსი / გერი რავკანი (2024)

ხ • გ • რ
← 1905 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
  • გაიცემა 1969 წლიდან.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=რობერტ_კოხი&oldid=3891966“-დან