შინაარსზე გადასვლა

ნობელის პრემიის ქალი-ლაურეატები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ქალი ნობელიანტები დარგების მიხედვით

ნობელის პრემიის ქალი-ლაურეატებინობელის პრემია დაარსდა 1895 წელს, ალფრედ ნობელის ანდერძის თანახმად. მას გასცემს შვედეთის სამეფო აკადემია, კაროლინის ინსტიტუტი (მედიცინასა და ფიზიოლოგიის დარგში) და ნორვეგიის ნობელის კომიტეტი (მშვიდობის განმტკიცების დარგში).[1] 1968 წელს შვედეთის ცენტრალური ბანკის მიერ დაარსდა ნობელის პრემია ეკონომიკის დარგში.[2]

2009 წელს მოითვლებოდა 762 ნობელიანტი მამაკაცი და 40 ნობელიანტი ქალი.[3] პირველი ნობელის პრემიის ლურეატი ქალი გახდა მარი სკლოდოვსკა-კიური, რომელმაც პრემია მიიღო ორჯერ 1903 წელს ფიზიკაში, ხოლო 1911 წელს ქიმაში. სარეკორდო იყო 2009 წელი, როდესაც ერთდროულად 5 ქალი გახდა ნობელის პრემიის ლაურეატი სხვადასხვა არგში, მათ შორის იყო პირველი ქალი ეკონომიკის პრემიის ლაურეატი ელინორ ოსტრომი.

წელი ფოტო ლაურეატი ქვეყანა კატეგორია გამართლება
1903 მარი სკლოდოვსკა-კიური საფრანგეთი ფიზიკა «ექსტრაორდინარული შესაძლებლობების აღიარების ნიშნად, რაც მათ პროფესორ ანრი ბერკელის მიერ მიგნებული რადიაციული მოვლენების თავიანთ ერთობლივ კვლევებში აღმოაჩინეს.
1905 ბერტა ფონ ზუტნერი ავსტრია-უნგრეთი მშვიდობა მშვიდობის საერთაშორისო ბიუროს საპატიო პრეზიდენტი, ბერნი, შვეიცარია.[4].
1909 სელმა ლაგერლეფი შვედეთი ლიტერატურა «კეთილშობილი იდეალიზმის, ცოცხალი წარმოსახვისა და სულიერი აღქმისათვის.»[5]
1911 მარი სკლოდოვსკა-კიური საფრანგეთი ქიმია «რადიუმისა და პოლონიუმის აღმოჩენისათვის»[6]
1926 გრაცია დელედა იტალია ლიტერატურა «მისი იდეალისტურად შთაგონებული წიგნებისათვის, სადაც პლასტიკური სიზუსტით აღიბეჭდა მის კუნძულზე მიმდინარე ცხოვრება და კიდევ იმ ღრმა თანაგრძნობისათვის, რომლითაც ის ადამიანთა პრობლემებს წყვეტდა.»[7]
1928 სიგრიდ უნსეტი ნორვეგია ლიტერატურა «უპირველეს ყოვლისა შუა საუკუნეების ჩრდილოეთის ცხოვრების კოლორიტული აღწერისათვის»[8]
1931 ჯეინ ადამსი აშშ მშვიდობა სოციოლოგი; საერთაშორისო ორგანიზაციის ქალთა საერთაშორისო ლიგა მშვიდობისა და თავისუფლებისათვის პრეზიდენტი[9].
1935 ირენ ჟოლიო-კიური საფრანგეთი ქიმია «ახალი რადიოაქტიული ელემენტების სინთეზირებისათვის»[10]
1938 პერლ ბაკი აშშ ლიტერატურა «ჩინეთში გლეხის ცხოვრების მდიდარი და ჭეშმარიტად ეპიკური აღწერილობებისა და ბიოგრაფიული შედევრებისათვის»[11]
1945 გაბრიელა მისტრალი ჩილე ლიტერატურა «ლირიკული პოეზიისათვის, რომელიც შთაგონებული ძლიერი ემოციებით, თავისი სახელი გახადა სიმბოლო ლათინური ამერიკის ისეალისტური მისწრაფებებისა.»[12]
1946 ემილი ბოლჩი აშშ მშვიდობა ისტორიის ყოფილი პროფესორი და სოციოლოგი; საერთაშორისო ორგანიზაციის ქალთა საერთაშორისო ლიგა მშვიდობისა და თავისუფლებისათვის საპატიო პრეზიდენტი[13].
1947 გერტი კორი აშშ ფიზიოლოგია და მედიცინა «მისი კათოლიკური კონვერსიებისათვის გლიკოგენიа»[14]
1963 მარი გეპერტ-მაიერი აშშ ფიზიკა «ბირთვის გარსის სტრუქტურის აღმოჩენისათვის»[15]
1964 დოროთი ჰოჯკინი დიდი ბრიტანეთი ქიმია «მნიშვნელოვანი ბიოქიმიური ნივთიერებების რენტგენული მეთოდებით მისაღებობის განსაზღვრისათვის">The Nobel Prize in Chemistry 1964. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.</ref>
1966 ნელი ზაქსი შვედეთი ლიტერატურა «გამორჩეულად ლირიკული და დრამატული ნამუშევრები, რომლებიც ახდენენ ისრაელის ბედის ინტერპრეტაციას»[16]
1976 ბეტი უილიამსი დიდი ბრიტანეთი მშვიდობა ჩრდილოეთ ირლანდიაში მშვიდობისათვის მოძრაობის დამაარსებელი (ინგლ. Northern Ireland Peace Movement)[17]
1976 მეირიდ კორიგანი დიდი ბრიტანეთი მშვიდობა ჩრდილოეთ ირლანდიაში მშვიდობისათვის მოძრაობის დამაარსებელი (Northern Ireland Peace Movement) )[17].
1977 როზალინ სასმენ იელოუ აშშ ფიზიოლოგია და მედიცინა «პეპტიდური ჰორმონების რადიოიმუნური შემუშავებისათვის»[18]
1979 დედა ტერეზა ინდოეთი მშვიდობა «ქველმოქმედების მისიონერების» ლიდერი, კალკუტა[19].
1982 ალვა მიურდალი შვედეთი მშვიდობა ყოფილი მინისტრი; დიპლომატი; მწერალი[20].
1983 ბარბარა მაკ-კლინტოკი აშშ ფიზიოლოგია და მედიცინა «მობილური გენეტიკური ელემენტების აღმოჩენისათვის»[21].
1986 რიტა ლევი-მონტალჩინი იტალია ფიზიოლოგია და მედიცინა «ნერვთა ზრდის ფაქტორების აღმოჩენისათვის»[22].
1988 გერტრუდ ელიონი აშშ ფიზიოლოგია და მედიცინა «ფარმაკოლოგიაში მნიშვნელოვანი პრინციპების აღმოჩენისათვის»[23]
1991 ნადინ გორდიმერი სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა ლიტერატურა «მისი ბრწყინვალე ეპიკური წერილებისათვის რომელსაც, ნობელის სიტყვით დიდი სარგებელი მოაქვს კაცობრიობისათვის»[24]
1991 აუნ სან სუ ჩი მიანმარი მშვიდობა «მისი დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების არაძალადობრივი ბრძოლისათვის»[25]
1992 რიგობერტა მენჩუ გვატემალა მშვიდობა «იმ მუშაობის აღიარების ნიშნად, რასაც იგი აწარმოებდა მკვიდრი მოსახლეობის სოციალური სამართლიანობისა და ეთნო კულტურულ შერიგების კუთხით»[26]
1993 ტონი მორისონი აშშ ლიტერატურა «მას, ვინც რომანებში შორსმხედველობითა და პოეტურობით გამოირჩევა და ამერიკული რეალობის უმნიშვნელოვანეს ასპექტებს აცოცხლებს.»[27]
1995 ქრისტიანა ნიუსლაინ-ფოლჰარდი გერმანია ფიზიოლოგია და მედიცინა «ადრეული ემბრიონოგენეზის გენეტიკური კონტროლის შესახებ მათი აღმოჩენისათვის»[28]
1996 ვისლავა შიმბორსკა პოლონეთი ლიტერატურა «იმ პოეზიისათვის, რომელიც ისტორიულ და ბიოლოგიურ კონტექსტს ირონიული სიზუსტით აძლევს საშუალებას გამოვიდეს სინათლეზე ადამიანური რეალობის ფრაგმენტებში.»[29]
1997 ჯოდი უილიამსი აშშ მშვიდობა «მისი მუშაობისათვის ქვეითსაწინააღმდეგო ნაღმების აკრძალვისათვის»[30]
2003 შირინ ებადი ირანი მშვიდობა «მისი ძალისხმევისათვის დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების საქმეში. იგი თავის ყურადღებას ამახვილებდა ძირითადად ქალებსა და ბავშვებზე»[31]
2004 ელფრიდე იელინეკი ავსტრია ლიტერატურა «მისი გმირებისა და ანტიგმირების, რომანებში იქნება თუ პიესებში, იმ მუსიკალობისათვის, რომელიც განსაკუთრებული ლინგვისტური დარტყმით ახდენს ზეგავლენას საზოგადოებრივ კლიშეებზე და ხელისუფლებისადმი მათ მორჩილებაზე»[32]
2004 ვანგარი მაატაი კენია მშვიდობა «მისი წვლილისათვის მდგრადი განვითარების, დემოკრატიის და მშვიდობის საქმეში»[33]
2004 ლინდა ბაკი აშშ-ის დროშა აშშ ფიზიოლოგია და მედიცინა «ოდორანტის რეცეპტორისა და სენსორული სასუნთქი სისტემის აღმოჩენებისათვის»[34].
2007 დორის ლესინგი დიდი ბრიტანეთი ლიტერატურა «„ქალური გამოცდილების ეპოსის“ შექმნისთვის»[35]
2008 ფრანსუაზ ბარე-სინუსი საფრანგეთი ფიზიოლოგია და მედიცინა «ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსის აღმოჩენისათვის»[36].
2009 ელიზაბეტ ბლეკბერნი ავსტრალია ფიზიოლოგია და მედიცინა «ქრომოსომების ტელომერებით და ფერმენტების ტელომერაზებით დაცვის მექანიზმების აღმოჩენისათვის»[37].
2009 კეროლ გრეიდერი აშშ ფიზიოლოგია და მედიცინა «ქრომოსომების ტელომერებით და ფერმენტების ტელომერაზებით დაცვის მექანიზმების აღმოჩენისათვის»[37].
2009 ადა იონათი ისრაელი ქიმია «რიბოსომის ფუნქციისა და სტრუქტურის კვლევისათვის»[38]
2009 ჰერტა მიულერი გერმანია, რუმინეთი ლიტერატურა «მას, ვინც პოეზიაში თავისი კონცენტრირებულობით და პროზაში სიწრფელით დაჩაგრულთა პეიზაჟებს ქმნის პოეზიაში»[39]
2009 ელინორ ოსტრომი აშშ ეკონომიკა «ეკონომიკური ორგანიზაციის დარგში კვლევებისთვის»[40]
2011 ელენ ჯონსონ-სირლიფი ლიბერია მშვიდობა „ქალთა უსაფრთხოებისა და მათი მშვიდობის მშენებლობაში სრულფასოვანი ჩართვისათვის არაძალადობრივი ბრძოლის გამო“.[41]
2011 ლეიმა გბოვი ლიბერია მშვიდობა „ქალთა უსაფრთხოებისა და მათი მშვიდობის მშენებლობაში სრულფასოვანი ჩართვისათვის არაძალადობრივი ბრძოლის გამო“.[41]
2011 ტავაკულ კარმანი იემენი მშვიდობა „ქალთა უსაფრთხოებისა და მათი მშვიდობის მშენებლობაში სრულფასოვანი ჩართვისათვის არაძალადობრივი ბრძოლის გამო“.[41]
2013 ელის მანრო კანადა ლიტერატურა თანამედროვე მოთხრობის ოსტატი[42]
2014 მეი-ბრიტ მოსერი ნორვეგია მედიცინა და ფიზიოლოგია ხელი შეუწყო იმის გაგებას, თუ როგორ ქმნის ტვინი „ჩვენი გარემომცველი სივრცის რუკას და როგორ ვახერხებთ კომპლექსურ გარემოში ორიენტაციას.“[43]
2014 მალალა იუსაფზაი პაკისტანი მშვიდობა ბავშვებისა და ახალგაზრდების უფლებების დარღვევის წინააღმდეგ ბრძოლისთვის.
2015 ტუ იუიუ ჩინეთის დროშა ჩინეთი ფიზიოლოგია ან მედიცინა მალარიის მკურნალობის ახალი გზების აღმოჩენისათვის
2015 სვეტლანა ალექსიევიჩი ბელარუსის დროშა ბელარუსი ლიტერატურა მისი პოლიფონიური ტექსტებისთვის, რომლებიც ჩვენი დროის განსაცდელისა და მხნეობის მონუმენტია
2018 დონა სტრიკლენდი კანადის დროშა კანადა ფიზიკა ჩირპირებული იმპულსების გაძლიერების მეთოდის შექმნისთვის
2018 ფრენსის არნოლდი აშშ-ის დროშა აშშ ქიმია ფერმენტების ინჟინერიაში მიმართული ევოლუციის გამოყენების პიონერობისათვის
2018 ნადია მურადი ერაყის დროშა ერაყი მშვიდობა სექსუალური ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლისათვის
2018 ოლგა ტოკარჩუკი პოლონეთის დროშა პოლონეთი ლიტერატურა ნარატიული წარმოსახვისთვის, რომელიც ენციკლოპედიური მონდომებით ასახავს საზღვრების კვეთას, როგორც ცხოვრების ფორმას
2018 ესთერ დიუფლო აშშ-ის დროშა აშშ ეკონომიკა მსოფლიოში სიღარიბესთან ბრძოლაში ექსპერიმენტული მიდგომებისთვის
2020 ანდრეა გეზი აშშ-ის დროშა აშშ ფიზიკა ჩვენი გალაქტიკის ცენტრში სუპერმასიური კომპაქტური ობიექტის აღმოჩენისათვის
2020 ემანუელ შარპანტიე საფრანგეთის დროშა საფრანგეთი ქიმია „გენომის რედაქტირების“ მეთოდის შემუშავებისთვის
2020 ჯენიფერ დუდნა აშშ-ის დროშა აშშ ქიმია „გენომის რედაქტირების“ მეთოდის შემუშავებისთვის
2020 ლუიზა გლიუკი საფრანგეთის დროშა საფრანგეთი ლიტერატურა მისი შეუცდომელი პოეტური ენისთვის, რომელიც უნივერსალურს ხდის ინდივიდუალურ ეგზისტენციას
2021 მარია რესა ფილიპინების დროშა ფილიპინები
აშშ-ის დროშა აშშ
მშვიდობა გამოხატვის თავისუფლების დასაცავად, რაც დემოკრატიისა და ხანგრძლივი მშვიდობის წინაპირობაა
2022 კაროლინ ბერტოცი აშშ-ის დროშა აშშ ქიმია ქიმიური მეთოდების განვითარებისათვის
2022 ანი ერნო საფრანგეთის დროშა საფრანგეთი ლიტერატურა გამბედაობისა და მიუკერძოებელი სიცხადისათვის, რითაც პირადი მეხსიერების ფესვებს, განდგომილობასა და კოლექტიურ შეზღუდვებს ააშკარავებს
  1. Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  2. The Nobel Prize. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  3. Nobel Laureates Facts. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  4. Nobel Peace Prize 1905. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  5. Nobel Prize in Literature 1909. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  6. The Nobel Prize in Chemistry 1911. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  7. Nobel Prize in Literature 1926. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  8. Nobel Prize in Literature 1928. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  9. Nobel Peace Prize 1931. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  10. The Nobel Prize in Chemistry 1935. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  11. Nobel Prize in Literature 1938. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  12. Nobel Prize in Literature 1945. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  13. Nobel Peace Prize 1946. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  14. Nobel Prize in Physiology or Medicine 1947. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  15. The Nobel Prize in Physics 1963. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  16. Nobel Prize in Literature 1966. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  17. 17.0 17.1 Nobel Peace Prize 1976. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  18. Nobel Prize in Physiology or Medicine 1977. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  19. Nobel Peace Prize 1979. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  20. Nobel Peace Prize 1982. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  21. Nobel Prize in Physiology or Medicine 1983. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  22. Nobel Prize in Physiology or Medicine 1986. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  23. Nobel Prize in Physiology or Medicine 1988. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  24. Nobel Prize in Literature 1991. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  25. Nobel Peace Prize 1991. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  26. Nobel Peace Prize 1992. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  27. Nobel Prize in Literature 1993. Нобелевский Фонд. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  28. Nobel Prize in Physiology or Medicine 1995. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  29. Nobel Prize in Literature 1996. Нобелевский Фонд. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  30. Nobel Peace Prize 1997. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  31. Nobel Peace Prize 2003. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  32. Nobel Prize in Literature 2004. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  33. Nobel Peace Prize 2004. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  34. Nobel Prize in Physiology or Medicine 2004. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  35. Nobel Prize in Literature 2007. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  36. Nobel Prize in Physiology or Medicine 2008. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2008-10-16.
  37. 37.0 37.1 Nobel Prize in Physiology or Medicine 2009. ნობელის ფონდი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-21. ციტირების თარიღი: 2009-10-05.
  38. Nobel Prize in Chemistry 2009. ნობელის ფონდი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-21. ციტირების თარიღი: 2009-10-06.
  39. Nobel Prize in Literature 2009. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2009-10-08.
  40. Nobel Prize in Economics 2009. ნობელის ფონდი. ციტირების თარიღი: 2009-10-12.
  41. 41.0 41.1 41.2 The Nobel Peace Prize 2011 en. Nobel Media. ციტირების თარიღი: 2011-10-7.
  42. The Nobel Prize in Literature 2013 (PDF). Nobel Foundation. ციტირების თარიღი: 2013-10-10.
  43. გამოვლინდნენ მედიცინის დარგში ნობელის პრემიის ლაურეატები

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]