ბჰუტანის საგარეო ურთიერთობები
ბჰუტანს დიპლომატიური ურთიერთობები გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის 193 ქვეყნიდან 54 სახელმწიფოსთან და ევროპის კავშირთან აქვს.[1][2] ბჰუტანის შეზღუდული საგარეო ურთიერთობები, მათ შორის გაეროს უშიშროების საბჭოს მუდმივ წევრებთან ფორმალური ურთიერთოების არქონა, ქვეყნის განსაზღვრული იზოლაციონისტური პოლიტიკის ნაწილია, რომელიც სახელმწიფოზე უცხოური გავლენის შესუსტებას ისახავს მზნად.[3] აღნიშნულ პოზიციას ინდოეთთან ახლო ურთიერთობები ამყარებს, რომლის პროტექტორატიც იყო.[3][4]
1971 წელს ინდოეთის მხარდაჭერით ბურტანმა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში გაწევრინებით საგარეო ურთიერთობების განვითარება დაიწყო. 1981 წელს ბუტანი საერთაშორისო სავალუტო ფონდსა და მსოფლიო ბანკს შეუერთდა, ხოლო მომდევნო წელს მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციასა და იუნესკოში გაწევრიანდა. იგი სამხრეთ აზიის რეგიონული თანამშრომლობის ასოციაციის აქტიური წევრია. ბჰუტანი ამჟამად 45 საერთაშორისო ორგანიზაციაშია გაწევრიანებული.[5]
ბჰუტანის კონსტიტუტციის მე-20 მუხლის თანახმად, ქვეყნის საგარეო ურთიერთობები ბჰუტანის მეფის, პრემიერ-მინისტრისა და სხვა მინისტრების მიერ განისაზღვრება.[6]
დიპლომატიური ურთიერთობები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ბჰუტანის საელჩოები მდებარეობს ბანგლადეშში, ბელგიაში, ინდოეთში, ავსტრალიასა და ტაილანდში.[1] თავის მხრივ, თიმფუში ბანგლადეშის, ინდოეთისა და ქუვეითის საელჩოები მდებარეობს. ქვეყნის დედაქალაქში წარმომადგენელი ოფისი აქვს დანიასაც.[7] ქვემოთ მოცემულ ცხრილში ის სახელმწიფოებია წარმოდგენილი, რომლებთანაც ბჰუტანს დიპლომატიური ურთიერთობები აქვს დამყარებული.
| # | ქვეყანა[1] | თარიღი |
|---|---|---|
| 1 |  ინდოეთი |
იანვარი, 1968 |
| 2 |  ბანგლადეში |
12 აპრილი, 1973 |
| 3 |  ქუვეითი |
23 მაისი, 1983 |
| 4 |  ნეპალი |
3 ივნისი, 1983 |
| 5 |  მალდივი |
20 ივლისი, 1984 |
| 6 |  ნიდერლანდები |
10 ივნისი, 1985 |
| – |  ევროპის კავშირი |
9 აგვისტო, 1985 |
| 7 |  დანია |
13 აგვისტო, 1985 |
| 8 |  შვედეთი |
27 აგვისტო, 1985 |
| 9 |  შვეიცარია |
16 სექტემბერი, 1985 |
| 10 |  ნორვეგია |
5 ნოემბერი, 1985 |
| 11 |  იაპონია |
28 მარტი, 1986 |
| 12 |  ფინეთი |
1 მაისი, 1986 |
| 13 |  შრი-ლანკა |
13 მაისი, 1987 |
| 14 |  სამხრეთი კორეა |
24 სექტემბერი, 1987 |
| 15 |  პაკისტანი |
15 დეკემბერი, 1988 |
| 16 |  ავსტრია |
8 მაისი, 1989 |
| 17 |  ტაილანდი |
14 ნოემბერი, 1989 |
| 18 |  ბაჰრეინი |
6 იანვარი, 1992 |
| 19 |  ავსტრალია |
14 სექტემბერი, 2002 |
| 20 |  სინგაპური |
20 სექტემბერი, 2002 |
| 21 |  კანადა |
25 ივნისი, 2003 |
| 22 | .svg){kind=small} ბელგია |
21 იანვარი, 2009 |
| 23 |  ბრაზილია |
21 სექტემბერი, 2009 |
| 24 |  ავღანეთის ისლამური რესპუბლიკა |
20 აპრილი, 2010 |
| 25 |  ესპანეთი |
11 თებერვალი, 2011 |
| 26 |  კუბა |
26 სექტემბერი, 2011 |
| 27 |  ფიჯი |
18 ნოემბერი, 2011 |
| 28 |  მაროკო |
21 ნოემბერი, 2011 |
| 29 |  ლუქსემბურგი |
1 დეკემბერი, 2011 |
| 30 |  ჩეხეთის რესპუბლიკა |
2 დეკემბერი, 2011 |
| 31 |  სერბეთი |
9 დეკემბერი, 2011 |
| 32 |  ინდონეზია |
15 დეკემბერი, 2011 |
| 33 |  მონღოლეთი |
18 იანვარი, 2012 |
| 34 |  ვიეტნამი |
19 იანვარი, 2012 |
| 35 |  მიანმარი |
1 თებერვალი, 2012 |
| 36 |  არგენტინა |
14 მარტი, 2012 |
| 37 |  კოსტა-რიკა |
21 მარტი, 2012 |
| 38 |  ანდორა |
23 მარტი, 2012 |
| 39 |  მავრიკი |
2 ივლისი, 2012 |
| 40 |  სვაზილენდი |
21 აგვისტო, 2012 |
| 41 |  არაბთა გაერთიანებული საამიროები |
13 სექტემბერი, 2012 |
| 42 |  სლოვენია |
13 სექტემბერი, 2012 |
| 43 |  სლოვაკეთი |
26 სექტემბერი, 2012 |
| 44 |  სომხეთი |
26 სექტემბერი, 2012 |
| 45 |  თურქეთი |
26 სექტემბერი, 2012 |
| 46 |  ეგვიპტე |
14 ნოემბერი, 2012 |
| 47 |  ყაზახეთი |
20 ნოემბერი, 2012 |
| 48 |  პოლონეთი |
29 ნოემბერი, 2012 |
| 49 |  კოლუმბია |
21 დეკემბერი, 2012 |
| 50 |  ტაჯიკეთი |
24 იანვარი, 2013 |
| 51 |  აზერბაიჯანი |
7 თებერვალი, 2013 |
| 52 |  ომანი |
15 მარტი, 2013 |
| 53 |  გერმანია |
25 ნოემბერი, 2020 |
| 54 |  ისრაელი |
12 დეკემბერი, 2020 |
აზია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
,_on_the_sidelines_of_the_16th_SAARC_Summit,_in_Thimphu,_Bhutan.jpg)
ბანგლადეში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: ბანგლადეშ-ბჰუტანის ურთიერთობები.ბანგლადეში ერთ-ერთია იმ სამ სახელმწიფოს შორის, რომელთაც თიმფუში საელჩოები აქვთ. ბჰუტანი მსოფლიოში პირველი სახელმწიფო იყო, რომელმაც 1971 წელს ბანგლადეშის დამოუკიდებლობა აღიარა. ორი სახელმწიფო ჰიმალაის მთებში ჰიდროენერგიის განვითარებაზე შეთანხმდა, ისევე, როგორც თავისუფალ ვაჭრობასა და ბანგლადეშის პორტების მეშვეობით გადაზიდვებზე.[8] სახელმწიფოები თანამშრომლობენ წყლის რესურსების მენეჯმენტის მხრივაც. ბჰუტანიც და ბანგლადეშიც სამხრეთ აზიის რეგიონული თანამშრომლობის ასოციაციისა და ბენგალური ინიციატივა მრავალწლიანი ტექნიკური და ეკონომიკური თანამშრომლობისთვის წევრია.
ჩინეთი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: ბჰუტან-ჩინეთის ურთიერთობები.ბჰუტანს დიპლომატიური ურთიერთობები არ აქვს მის ჩრდილოეთ მეზობელთან, ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკასთან. ბჰუტანი ასევე ერთ-ერთია იმ სახელმწიფოებს შორის, რომლებსაც ორი ჩინეთიდან არცეთთან აქვთ ურთიერთობები. ბჰუტანსა და ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკას შორის საზღვარი 1950 წელს ტიბეტში შეჭრის შემდეგ დაიკეტა, რასაც ლტოლვილთა შემოდინება მოჰყვა. საზღვარი ბოლომდე ზუსტად დადგენილიც არ ყოფილა. 1961 წელს ჩინეთმა გამოაქვეყნა რუკა, რომელშიც ტრადიციული საზღვარი შეცვლილი სახით იყო წარმოდგენილი. 1998 წელს საზღვრებზე მშვიდობისა და სიმშვიდის შესახებ შეთანხმების დადების შემდეგ ქვეყნებს შორის დაძაბულობა შემცირდა. აღნიშნული შეთანხმება პირველი ორმხრივი შეთანხმება იყო ჩინეთსა და ბჰუტანს შორის. ფორმალური დიპლომატიური ურთიერთობების ნაკლებობისა, ბჰუტანის საპატიო საკონსულო მაკაოში 2000 წლიდან და ჰონგ-კონგში 2004 წლიდან ფუნქციონირებს.
2005 წლის ბოლოს ბჰუტანმა განაცხადა, რომ ჩინელი სამხედროები ბჰუტანის ტერიტორიაზე გზებსა და ხიდებს აგებდნენ. ბჰუტანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, ხანდუ ვანგჩუკმა, ბჰუტანის პარლამენტში საკითხის წინ წამოწევის შემდეგ საზღვრების თემა ჩინეთის წარმომადგენლებთან განიხილა. საპასუხოდ, საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპიკერმა, ცინ განგმა, აღნიშნა, რომ საზღვარი კვლავ სადაო რჩება და ორივე მხარე მშვიდობიან მოლაპარაკებებს განაგრძობს.[9] ბჰუტანური გაზეთი Kuensel აღნიშნავდა, რომ ჩინეთმა გზები შეიძლება საზღვრების მიმდებარე ტერიტორიების მისაკუთრებისთვის გამოიყენოს.[10]
ინდოეთი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: ბჰუტან-ინდოეთის ურთიერთობები.ისტორიულად ინდოეთსა და ბჰუტანს შორის ახლო კავშირები იყო დამყარებული. სახელმწიფოებმა მეგობრობის ხელშეკრულებას 1949 წელს მოაწერეს ხელი, რომლის მიხედვითაც ინდოეთი ბჰუტანს საგარეო ურთიერთობებში მხარს უჭერს. სამეფო ბჰუტანური საელჩო ნიუ-დელში მდებარეობს, ხოლო ინდოეთის საელჩო თხიმფხუშია განთავსებული. დღემდე ინდოეთს ბჰუტანის საგარეო პოლიტიკაზე, თავდაცვაზა და კომერციაზე დიდი გავლენა აქვს.
ისრაელი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: ბჰუტან-ისრაელის ურთიერთობები.ბჰუტანსა და ისრაელს შორის ფორმალური დიპლომატიური ურთიერთობები 2020 წელს დამყარდა. ურთიერთთანამშრომლობის მთავარი მიმართულებებია ეკონომიკური, ტექნოლოგიური და სასოფლო-სამეურნეო განვითარება.[11]
ნეპალი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: ბჰუტან-ნეპალის სტატია.ნეპალსა და ბჰუტანს შორის ურთიერთობები 1983 წელს ჩამოყალიბდა. 1992 წლიდან ნეპალსა და ბჰუტანს შორის ურთიერთობები დაიძაბა ბჰუტანელების რეპატრიაციის შემდეგ.[12]
სხვა სახელმწიფოები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
აშშ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: აშშ-ბჰუტანის ურთიერთობები.ბჰუტანსა და აშშ-ს მეგობრული ურთიერთობები აქვთ. ინდოეთსა და აშშ-ს შორის ურთიერთობების გაცხოველებას აშშ-სა და ბჰუტანს შორის ურთიერთობების გაუმჯობესებაც მოჰყვა. ბჰუტანი აშშ-ში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მუდმივი მისიითაა წარმოდგენილი, ხოლო აშშ ბჰუტანს ნიუ-დელში მდებარე საელჩოთი ფარავს.[13] ბჰუტანია აზიის იმ ორი ქვეყნიდან (ჩრდილოეთ კორეასთან ერთად), რომელშიც აშშ-ის საელჩო არ მდებარეობს.
თურქეთი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თურქეთსა და ბჰუტანს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები 2012 წელს დამყარდა.[14] თურქეთი ბჰუტანთან ნიუ-დელში მდებარე საელჩოთი თანამშრომლობს.[15] 2018 წელს ორ სახელმწიფოს შორის ვაჭრობის დონემ 1.58 მილიონი ამერიკული დოლარი შეადგინა (ბჰუტანის ექსპორტი/იმპორტი:1.48/0.1 ამერიკული დოლარი).[14]
დამატებითი საკითხავი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Marian Gallenkamp. (2010) Between China, India and the Refugees: Understanding Bhutan's National Security Scenario. Institute of Peace and Conflict Studies (IPCS). ციტირების თარიღი: 2013-02-05
- Matteo Miele, Chinese Shadows on Bhutanese Independence after the Treaty of Punakha. The Tibetan Buddhist Connection and the British Diplomatic Action, in Seiji Kumagai (ed.), Buddhism, Culture and Society in Bhutan, Vajra Publications, Kathmandu, 2018, pp. 215–239
- Nayak, Nihar R. (September 2021) Political Changes in Nepal and Bhutan Emerging Trends in Foreign Policy in Post 2008 Period. Manohar Parrikar Institute for Defence Studies and Analyses. ISBN 978-81-953957-1-2.
- Thierry, Mathou (2004). „Bhutan-China Relations: Towards a new Step in Himalayan Politics“ (PDF). The Spider and the Piglet: Proceedings of the First Seminar on Bhutan Studies. Centre for Bhutan Studies: 388–411. doi:10.11588/XAREP.00002625. ISBN 99936-14-19-X.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Ministry of Foreign Affairs of the Royal Government of Bhutan. Government of Bhutan. ციტირების თარიღი: 2011-03-29
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 Bilateral relations. ციტირების თარიღი: 4 May 2021
- ↑ Israel normalizes ties with Bhutan en-US. ციტირების თარიღი: 2020-12-12
- ↑ 3.0 3.1 Chaudhury, Dipanjan Roy. „Bhutan doesn't have diplomatic ties with any of the 5 UNSC permanent members“. The Economic Times. ციტირების თარიღი: 2021-10-19.
- ↑ Bedjaoui, Mohammed (1991), International Law: Achievements and Prospects, Martinus Nijhoff Publishers, pp. 51–, ISBN 92-3-102716-6, https://books.google.com/books?id=jrTsNTzcY7EC&pg=PA51: "The Treaty of Friendship of 8 August 1949 between Bhutan and India is an example of the creation of a protected State, Bhutan, with a quite loose relationship to the protecting State, India. By the terms of this Treaty of Friendship, Bhutan agreed to follow the guidance given by India in so far as external relations were concerned. India was not granted the power to exercise diplomatic rights on behalf of Bhutan and this way Bhutan remained in charge of its foreign policy."
- ↑ Foreign Relation and Trade. Bhutan Portal online. Government of Bhutan. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-04-16. ციტირების თარიღი: 2011-03-29
- ↑ Constitution of the Kingdom of Bhutan (English). Government of Bhutan (2008-07-18). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-09-04. ციტირების თარიღი: 2010-10-13
- ↑ Foreign Missions. ციტირების თარიღი: 16 December 2020
- ↑ Savada, Andrea Matles; Harris, George Lawrence (1993) Nepal and Bhutan: country studies. Federal Research Division, გვ. 332. „The specter of renewed Chinese claims to Bhutan, Sikkim, and Nepal was raised after China published a map in 1961 that showed alterations of traditional Sino-Bhutanese and other Himalayan borders in Beijing's favor“
- ↑ 中国不丹同意平等友好协商早日解决边界问题. China.com News (2005-12-01). ციტირების თარიღი: 2011-03-29
- ↑ Hindustan times article დაარქივებული December 29, 2007, საიტზე Wayback Machine.
- ↑ France-Presse, Agence. (2020-12-12) Israel establishes 'formal diplomatic relations' with Bhutan en. ციტირების თარიღი: 2020-12-15
- ↑ Country Profile: Nepal. Federal Research Division, Library of Congress (November 2005). ციტირების თარიღი: November 5, 2020
- ↑ U.S. Relations With Bhutan. United States Department of State (July 29, 2020). ციტირების თარიღი: January 8, 2021
- ↑ 14.0 14.1 Economic Relations between Turkey and Bhutan. Ministry of Foreign Affairs of Turkey.
- ↑ "Economic Development and Social Changes in Bhutan." pp. 82-99 in Urmila Phadnis, S.D. Muni, and Kalim Bahadur (eds.), Domestic Conflicts in South Asia. New Delhi: South Asian Publishers, 1986.