კლარჯეთის საერისთავო: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
მNo edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 16: | ხაზი 16: | ||
[[1191]] წელს, [[ზაქარია ასპანისძე|ზაქარია ასპანისძის]] [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] მიერ, [[შავშეთი|შავშეთის]], [[კლარჯეთი|კლარჯეთისა]] (არტანუჯის) და [[ტაო|ტაოს]] ერისთავად დამტკიცების შემდგომ, კლარჯეთი დანარჩენ ორთან ერთად, გაერთიანდა ერთ, [[ფანასკეთის საერისთავო|ფანასკეთის]] (ანუ ტაოს) მონაპირე საერისთავოში, რომლის ცენტრიც ციხესიმაგრე [[ფანასკეთი|ფანასკეთში]] იყო.<ref>ნ. შოშიაშვილი, სტ. „ზაქარია ფანასკერტელი“, ქსე, ტ.10, გვ. 217</ref> |
[[1191]] წელს, [[ზაქარია ასპანისძე|ზაქარია ასპანისძის]] [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] მიერ, [[შავშეთი|შავშეთის]], [[კლარჯეთი|კლარჯეთისა]] (არტანუჯის) და [[ტაო|ტაოს]] ერისთავად დამტკიცების შემდგომ, კლარჯეთი დანარჩენ ორთან ერთად, გაერთიანდა ერთ, [[ფანასკეთის საერისთავო|ფანასკეთის]] (ანუ ტაოს) მონაპირე საერისთავოში, რომლის ცენტრიც ციხესიმაგრე [[ფანასკეთი|ფანასკეთში]] იყო.<ref>ნ. შოშიაშვილი, სტ. „ზაქარია ფანასკერტელი“, ქსე, ტ.10, გვ. 217</ref> |
||
{| width=70% class="wikitable" |
|||
|- |
|||
| align="center" width=60% colspan="2"| '''იბერიის მეფე-მთავრები'''<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის „საქართველოს ისტორია“]. გვერდი: 317, 318, 319.</ref> |
|||
|- |
|||
!სურათი |
|||
!სახელი |
|||
|- |
|||
| align="center" |[[File:Victor Langlois. L'éristhaw Gourgen. PL II. No.5.jpg|80 px|frameless|ცენტრი]] |
|||
| align="center" |'''[[გუარამი|გუარამ I]]'''<br />575–600<br /><small>ბაგრატ ბივრიტიანის ვაჟი<br />იბერიის მეფე კურაპალატი</small> |
|||
|- |
|||
| align="center" |[[File:Victor Langlois. Stéphanos I. PL II. No.13.jpg|80 px|frameless|ცენტრი]] |
|||
| align="center" |'''[[სტეფანოზ I]]'''<br />600–619<br /><small>გუარამ I კუროპალატის ძე<br />იბერიის მთავარი</small> |
|||
|- |
|||
| align="center" |[[File:Mtskheta. Jvari monastery wall writing. ADARNERSE.JPG|80 px|frameless|ცენტრი]] |
|||
| align="center" |'''[[:en:Adarnase I of Iberia|ადარნასე I]]'''<br />619–639<br /><small>[[:en:Bacurius III of Iberia|ბაკურ III-ის]] ძე<br />იბერიის მთავარი</small> |
|||
| align="center" rowspan="4"|[[გუარამ II]]<br />619–678<br /><small>[[სტეფანოზ I|სტეფანოზ I-ის]] ძე<br />[[კუროპალატი]], მფლობელი კლარჯეთ-ჯავახეთისა, ექვემბდებარება არჩილ II-ს († 678)</small> |
|||
|- |
|||
| align="center" | |
|||
| align="center" |'''[[სტეფანოზ II]]'''<br />639–663<br /><small>ადარნასე I-ის ძე<br />იბერიის მთავარი</small> |
|||
|- |
|||
| align="center" | |
|||
| align="center" |'''[[მირი]]'''<br />663–668<br /><small>[[:en:Stephen of Kakheti|სტეფანოზის ძე]]<br />იბერიის მეფე</small> |
|||
|- |
|||
| rowspan="3" align="center" |[[File:King Archil.jpg|80 px|frameless|ცენტრი]] |
|||
| rowspan="3" align="center" |'''[[:en:Archil of Kakheti|არჩილი]]'''<br />668–718<br /><small>[[:en:Stephen of Kakheti|სტეფანოზის ძე]]<br />იბერიის მეფე</small> |
|||
|- |
|||
⚫ | |||
|- |
|||
| align="center" rowspan="2"|ნერსე<br />705–742<br /><small>ვარაზ-ბაკურის ძე<br />იჭერს მამის სამფლობელოს. ექვემდებარება ბერძნებს († 742)</small> |
|||
|- |
|||
| rowspan="3" align="center" | |
|||
| rowspan="3" align="center" |'''[[:en:John of Kakheti|იოანე]]'''<br />718–786<br />'''[[:en:Juansher of Kakheti|ჯუანშერი]]'''<br />718–787<br /><small>[[:en:Archil of Kakheti|არჩილის]] ძენი<br />იბერიის მთავარნი</small> |
|||
|- |
|||
| align="center" |[[ადარნასე ბაგრატიონი|ადარნასე]]<br />742–779<br /><small>ნერსეს ძე<br />ერისთავთ ერისთავი. განაგებს სამფლობელოს მამისას; ძმებს (ფილიპე და სტეფანოს) უმკვიდრებს ერისთაობას და ექვემდებარება ბერძნებს († 779). ნერსე II-ის ასულისგან ეყოლა [[აშოტ I დიდი|აშოტ]], გურგენ და ლატავრა, ცოლი ჯუანშერისა.</small> |
|||
|- |
|||
| align="center" |გურგენ |
|||
|- |
|||
| align="center" rowspan="3"|[[ფაილი:Ashot I relief (2).jpg|80 px|frameless|ცენტრი]] |
|||
| align="center" rowspan="3"|'''[[აშოტ I დიდი]]'''<br />787–809<br />იბერიის ერისთავი<br />809–813<br />[[ადარნასე ბაგრატიონი|ადარნასეს]] ძე<small><br />იბერიის მეფე</small> |
|||
|- |
|||
|} |
|||
{| class="wikitable" border="10" cellpadding="10" cellspacing="10" |
{| class="wikitable" border="10" cellpadding="10" cellspacing="10" |
||
|----- |
|----- |
||
! colspan="10" bgcolor="silver" |[[კლარჯეთი|კლარჯეთის]] [[ერისთავთ-ერისთავი|ერისთავთ ერისთავები]] |
|||
! colspan="10" bgcolor="silver" | [[ქართლი|ქართლის]], [[კლარჯეთი|კლარჯეთ]]-[[ჯავახეთი|ჯავახეთის]] და [[გარდაბანი (მხარე)|გარდაბნის]] მმართველები<ref>[https://archive.org/details/AboutTheHistoryOfTheBagrationiRoyalDynasty About the History of the Bagrationi Royal Dynasty] by Dr. Levan Z. Urushadze</ref> |
|||
|----- |
|----- |
||
!bgcolor="silver" width="25%"| სახელი |
!bgcolor="silver" width="25%"| სახელი |
||
ხაზი 25: | ხაზი 67: | ||
!bgcolor="silver" width="25%"| ტიტული |
!bgcolor="silver" width="25%"| ტიტული |
||
|----- |
|----- |
||
⚫ | |||
| '''[[გუარამი|გუარამ I კურაპალატი]]''' || align="center" | [[575]] – [[590]] |
|||
| ქართლის ერისმთავარი (დიდი ერისთავი). მამა [[სტეფანოზ I|სტეფანოზ I-ისა]] და დემეტრესი (აშენებდეს ეკლესიასა [[მცხეთის ჯვარი|ჯუარის მცხეთას]]. <ref>[http://dspace.gela.org.ge/bitstream/123456789/607/1/sumbat%20davitis%20dzis%20qronika%20gamocema%20mesame.pdf სუმბატ-დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ]</ref>) |
|||
|----- |
|||
| '''[[სტეფანოზ I]]''' || align="center" | [[590]] – [[605]] |
|||
| ქართლის ერისმთავარი (დიდი ერისთავი) |
|||
|----- |
|||
| '''[[ადარნასე (ერისმთავარი)|ადარნასე]]''' || align="center" | [[605]] – [[619]] |
|||
| ქართლის ერისმთავარი (დიდი ერისთავი) |
|||
|----- |
|||
| '''[[გუარამ II|გუარამ II კურაპალატი]]''' || align="center" | [[619]] – [[678]] |
|||
| ერისთავთერისთავი (დიდი ერისთავი) [[კლარჯეთი|კლარჯეთისა]] ([[619]] - [[678]]) და [[ჯავახეთი|ჯავახეთისა]] ([[627]] – [[693]]). ექვემდებარება [[არჩილ სტეფანოზის ძე|არჩილ II-ს]] († [[678]]). მამა ქალ-ვაჟისა. ქალი — ცოლი [[არჩილ სტეფანოზის ძე|არჩილ II-ისა]], ვაჟი — [[ვარაზ-ბაკური (ქართლის ერისთავი)|ვარაზ-ბაკურ]]. |
|||
|----- |
|||
| '''[[ვარაზ-ბაკური (ქართლის ერისთავი)|ვარაზ-ბაკურ]]''' || align="center" | [[678]] – [[705]] |
|||
⚫ | |||
|----- |
|||
| '''ნერსე''' || align="center" | [[705]] – [[742]] |
|||
| კლარჯეთის ერისთავთერისთავი (დიდი ერისთავი). ძენი მისნი ფილიპე და სტეფანოზ და [[ადარნასე ბაგრატიონი|ადარნასე]] <ref>[http://dspace.gela.org.ge/bitstream/123456789/607/1/sumbat%20davitis%20dzis%20qronika%20gamocema%20mesame.pdf სუმბატ-დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ]</ref>, ძე ვასაკ ბაგრატუნისა. იჭერს მამის სამფლობელოს. ექვემდებარება ბერძნებს († [[742]]) <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტი ბატონიშვილის "საქართველოს ისტორია"]</ref>. |
|||
|----- |
|||
| '''[[ადარნასე ბაგრატიონი]]''' || align="center" | [[742]] – [[779]] |
|||
| კლარჯეთის [[ერისთავთ-ერისთავი|ერისთავთ ერისთავი]]. განაგებს სამფლობელოს მამისას; ძმებს უმკვიდრებს ერისთაობას და ექვემდებარება ბერძნებს († [[779]]). დაქორწინდა [[ნერსე II|ნერსეს]] ქალიშვილზე, რომლისგან ეყოლა: [[აშოტ I დიდი|აშოტი]], გურგენი და [[ლატავრი ბაგრატიონი|ლატავრი]] (ცოლი — [[საქართველოს მმართველთა სია|ქართლის მთავრის]], [[ჯუანშერი (ერისმთავარი)|ჯუანშერისა]].) |
|||
|----- |
|||
|colspan="6" |<small> ''[[780]] – [[826]] [[წელი|წლებში]] [[კლარჯეთი]] [[არაბთა სახალიფო|არაბთა სახალიფომ]] დაიკავა.</center> |
|||
|----- |
|||
⚫ | |||
|----- |
|----- |
||
| '''[[ადარნასე I]]''', [[აშოტ I დიდი|აშოტ კურაპალატის]] უფროსი ძე || align="center" | [[826]] – [[867]] |
| '''[[ადარნასე I]]''', [[აშოტ I დიდი|აშოტ კურაპალატის]] უფროსი ძე || align="center" | [[826]] – [[867]] |
||
ხაზი 78: | ხაზი 97: | ||
!bgcolor="silver" width="25%"| ტიტული |
!bgcolor="silver" width="25%"| ტიტული |
||
|----- |
|----- |
||
| colspan="4" align="center" bgcolor=# |
| colspan="4" align="center" bgcolor=#C0C0C0 | <center>'''[[კლარჯეთი|კლარჯეთის]] [[ბაგრატიონები|ბაგრატიონთა]] II შტო'''</center> |
||
|----- |
|----- |
||
| '''[[აშოტ კეკელა|აშოტ II კეკელა]]''', [[ადარნასე I|ადარნასე I კლარჯის]] ძე || align="center" | [[IX საუკუნე|IX]] – [[867]] |
| '''[[აშოტ კეკელა|აშოტ II კეკელა]]''', [[ადარნასე I|ადარნასე I კლარჯის]] ძე || align="center" | [[IX საუკუნე|IX]] – [[867]] |
13:10, 3 ივლისი 2019-ის ვერსია
კლარჯეთის საერისთავო — ისტორიული საქართველოს ადმინისტრაციული ერთეული. ფარნავაზ I-ის ეპოქაში ქართლის ანუ იბერიის სამეფო 1 სასპასპეტოდ და 8 საერისთავოდ იყო დაყოფილი,[1] მათგან ერთ-ერთი კი კლარჯეთი იყო. მის ეპოქაში იგი საკუთრივ კლარჯეთის გარდა შავშეთსა და ამიერ-ტაოსაც მოიცავდა. საერისთავოს დაარსება მოხდა მას შემდეგ რაც ფარნავაზმა მოახერხა აზონის დამარცხება და არიან-ქართლის ინკორპორაცია მოახდინა.[2] „ქართლის ცხოვრება“ მეფის მიერ კლარჯეთის ერისთავის დანიშვნას შემდეგნაირად მოიხსენიებს:
„ | (ფარნავაზმა) ...გაგზავნა კლარჯეთის ერის-თავად, და მისცა არსიანითგან ზღუამდე. | “ |
—[3] |
საერისთავოს უძველესი ცენტრი იყო ციხე თუხარისი, რომელიც ქართული საისტორიო ტრადიციის თანახმად, ქართველთა ერთ-ერთ ლეგენდარულ ეთნარქს - ოძრხოსს დაუარსებია.[4]
I საუკუნეში, კლარჯეთის საერისთავოს იმჟამინდელმა ერისთავმა, დაიმსახურა მეფე ადერკის წყრომა. მიზეზი ის იყო, რომ ერისთავი მის სამფლობელოში ჩასულ ანდრია პირველწოდებულს, შემწყნარებლური დამოკიდებულებით შეხვდა.[5]
III საუკუნის შუა ხანებში კლარჯეთის ერისთავი, „ქვემო ივერიის“ ანუ დასავლეთ საქართველოს სხვა ოთხ ერისთავთან ერთად, მეფე ამაზასპის წინააღმდეგ მიმართულ აჯანყებაში მონაწილეობდა.[6]
V საუკუნეში, სავარაუდოდ 456[7] წელს, ვახტანგ გორგასალმა ბიზანტიისაგან დაიბრუნა დაახ. 370 წელს წართმეული კლარჯეთი და მის გამგებლად თავისი ძუძუმტე, არტავაზი დანიშნა. სააღმშენებლო საქმიანობის დაწყებასთან ერთად, მეფემ ადმინისტრაციული ცვლილებაც მოახდინა და ერისთავის რეზიდენციად ახლადაშენებული არტანუჯი დაადგინა.
ერისთავმა არტავაზმა, მეფის ბრძანებით განაახლა ახიზის და ააშენა არტანუჯის ციხეები. მანვე ააშენა ოპიზის მონასტერი, მერეს, შინდობისა და ახიზის ეკლესიები.[8]
კლარჯეთის საერისთავომ არსებობა იბერიის სამეფოს გაუქმების შემდეგ, ქართლის საერისმთავროს არსებობის პერიოდშიც განაგრძო. სტეფანოზ I-დან აშოტამდე მას უშუალოდ ბაგრატიონები განაგებდნენ.[9] აშოტის გარდაცვალების და ბაგრატიონთა ტაოსა და კლარჯეთის შტოებად გაყოფის შემდეგ, კლარჯეთის ერისთავობა ამ უკანასკნელთ ერგოთ, თუმცა ისინი ქართველთა სამეფოს მეფეებს, ანუ ტაოს შტოს ბაგრატიონებს დაემორჩილნენ. დაახლოებით 1011 წელს ბაგრატ მესამემ დააპატიმრა და განდევნა „კლარჯ ხელმწიფეთა“ შტო.[10]
1191 წელს, ზაქარია ასპანისძის თამარ მეფის მიერ, შავშეთის, კლარჯეთისა (არტანუჯის) და ტაოს ერისთავად დამტკიცების შემდგომ, კლარჯეთი დანარჩენ ორთან ერთად, გაერთიანდა ერთ, ფანასკეთის (ანუ ტაოს) მონაპირე საერისთავოში, რომლის ცენტრიც ციხესიმაგრე ფანასკეთში იყო.[11]
იბერიის მეფე-მთავრები[12] | ||
სურათი | სახელი | |
---|---|---|
გუარამ I 575–600 ბაგრატ ბივრიტიანის ვაჟი იბერიის მეფე კურაპალატი | ||
სტეფანოზ I 600–619 გუარამ I კუროპალატის ძე იბერიის მთავარი | ||
ადარნასე I 619–639 ბაკურ III-ის ძე იბერიის მთავარი |
გუარამ II 619–678 სტეფანოზ I-ის ძე კუროპალატი, მფლობელი კლარჯეთ-ჯავახეთისა, ექვემბდებარება არჩილ II-ს († 678) | |
სტეფანოზ II 639–663 ადარნასე I-ის ძე იბერიის მთავარი | ||
მირი 663–668 სტეფანოზის ძე იბერიის მეფე | ||
არჩილი 668–718 სტეფანოზის ძე იბერიის მეფე | ||
ვარაზ-ბაკური 678–705 გუარამ II-ის ძე ანტიპატრიკი ანუ ანტიპატი-პატრიკი კეისრის მიერ. მეფე არჩილ უმკვიდრებს მას გარდაბანს, რომლის მცხოვრებნი მას მოჰყავს ქართველთ სარწმუნოებაზე († 705). ვარაზ-ბაკურის და იყო ცოლი არჩილ II-ისა. | ||
ნერსე 705–742 ვარაზ-ბაკურის ძე იჭერს მამის სამფლობელოს. ექვემდებარება ბერძნებს († 742) | ||
იოანე 718–786 ჯუანშერი 718–787 არჩილის ძენი იბერიის მთავარნი | ||
ადარნასე 742–779 ნერსეს ძე ერისთავთ ერისთავი. განაგებს სამფლობელოს მამისას; ძმებს (ფილიპე და სტეფანოს) უმკვიდრებს ერისთაობას და ექვემდებარება ბერძნებს († 779). ნერსე II-ის ასულისგან ეყოლა აშოტ, გურგენ და ლატავრა, ცოლი ჯუანშერისა. | ||
გურგენ | ||
აშოტ I დიდი 787–809 იბერიის ერისთავი 809–813 ადარნასეს ძე იბერიის მეფე |
არტანუჯის ერისთავები | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
სახელი | მმართველობის წლები | ტიტული | |||||||
აშოტ II კეკელა, ადარნასე I კლარჯის ძე | IX – 867 | არტანუჯის ერისთავი. მამა გურგენ II კურაპალატისა და სუმბატ II არტანუჯელი ანთიპატრიკისა. | |||||||
სუმბატ I მამფალი არტანუჯელი, ანთიპატოს-პატრიკი. ადარნასე I კლარჯის ძე | 867 – 889 | არტანუჯის ერისთავი. მამა დავით I მამფალისა და ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელისა. | |||||||
ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელი, მაგისტროსი, სუმბატის I მამფალის ძე | 889 – 20 აპრილი, 909 | არტანუჯის ერისთავი. მამა ადარნასე III კლარჯისა, მონაზვნობაში ბასილისა († 945), გურგენ III ერისთავისა († 923), აშოტ IV კისკასისა († 939 წლის ივნისში, უძეოდ) და დავით III ერისთავისა († 922). † 20 აპრილი, 909, აღვსების დღეს. | |||||||
დავით I მამფალი, სუმბატ I მამფალის უფროსი ძე | 889 – 20 თებერვალი, 943 | არტანუჯის ერისთავი. მამა სუმბატ III არტანუჯელი ერისთავთ ერისთავისა († 988). † 20 თებერვალი, 943, მონაზვნობაში. | |||||||
გურგენ III, ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელის ძე | 900 – 923 | არტანუჯის ერისთავი († 923). მამა გურგენ V-ისა († 968.) | |||||||
აშოტ IV კისკასი, ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელის ძე | 923 - 932 | არტანუჯის ერისთავი. მამა ერთადერთი ქალიშვილისა (ცოლი გურგენ IV დიდისა.) † ივნისი, 939 უძეოდ. | |||||||
სუმბატ III არტანუჯელი, ერისთავთ ერისთავი, დავითის I მამფალის ძე | 943 – 988 | არტანუჯის ერისთავი. მამა ბაგრატ II არტანუჯელისა († 988) და დავით IV-ისა († 993.) | |||||||
დავით IV, სუმბატ III ერისთავთ ერისთავის ძე | 988 – 993 | არტანუჯის ერისთავი | |||||||
სუმბატ IV კლარჯი, არტანუჯელი. ბაგრატ II არტანუჯელის ძე, დავითის ძმისწული | 993 – 1011 | არტანუჯის ერისთავი. მამა ბაგრატ IV-სა. † 1011 წელს, თმოგვის ციხეში. | |||||||
ბაგრატ IV, სუმბატ IV კლარჯის ძე | 1011 | არტანუჯის ერისთავი. (კონსტანტინეპოლს წავიდა). | |||||||
გურგენ VI კლარჯი, ბაგრატ II არტანუჯელის ძე | 1011 – 1012 | არტანუჯის ერისთავი. მამა დემეტრესი (კონსტანტინეპოლს წავიდა). † 1012 წელს, თმოგვის ციხეში. | |||||||
ბაგრატ V ერისთავი, გურგენ II-ის ძე | 1011 – 1014 | გაერთიანებული საქართველოს მეფე ბაგრატ III. |
იხილეთ აგრეთვე
ლიტერატურა
სქოლიო
- ↑ გ. მამულია, სტ. „ფარნავაზი“, ქსე, ტ.10, გვ. 232
- ↑ ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 4
- ↑ ლეონტი მროველი, ცხოვრება ქართველთა მეფეთა, თავი მესამე
- ↑ დ. მუსხელიშვილი, სტ „თუხარისი“, ქსე, ტ.5, გვ. 30
- ↑ ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 42
- ↑ ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 57
- ↑ ვ. გოილაძე, ვახტანგ გორგასალი და მისი ისტორიკოსი, თბილისი, 1991, გვ. 141–145
- ↑ ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 178
- ↑ მ. ვაჩნაძე, ვ. გურული, მ. ბახტაძე, საქართველოს ისტორია – X კლასი, თბილისი, „არტანუჯი“, 2005. ISBN 99940-11-30-8
- ↑ ჯაბა სამუშია — ბაგრატ III, 2012, გვ. 117
- ↑ ნ. შოშიაშვილი, სტ. „ზაქარია ფანასკერტელი“, ქსე, ტ.10, გვ. 217
- ↑ ვახუშტის „საქართველოს ისტორია“. გვერდი: 317, 318, 319.