გრიგორიანული კალენდარი

გრიგორიანული კალენდარი, ახალი სტილი ($365,2425$ დღე) — მზის კალენდარული ტიპის წელთაღრიცხვის სისტემა, რომელიც შემოიღეს 1582 წლის 4 ოქტომბერს რომის პაპის გრიგოლ XIII-ის დროს.

გრიგორიანული კალენდარი მეტწილად წააგავს იულიუსის კალენდარს. იგი ასევე იყოფა 12 თვედ; თვეში დღეების ხანგრძლივობა 28-დან 31-მდე მერყეობს; ოთხი წლიდან სამი მარტივია (365 დღე), ხოლო ერთი — ნაკიანი (366 დღე). განსხვავება მხოლოდ იმაშია, რომ ყოველ 400 წელიწადში მასში სამით ნაკლები ნაკიანი წელიწადია. ამის გამო 400 წელიწადში საშუალო წლიური ხანგრძლივობა 365,25 დღიდან — 365,2425 დღემდე მცირდება, რითაც კიდევ უფრო უახლოვდება ტროპიკულ წელიწადს — 365,24217 დღეს.

გრიგორიანული კალენდრის სტრუქტურა

როგორც ცნობილია ტროპიკული წელიწადი შეადგენს $365,24217$ დღეს. იულიუსის კალენდარი, რომლითაც საუკუნეების მანძილზე წლებს ითვლიდნენ, უდრიდა $365,25$ დღეს, რის გამოც ყოველ 128 წელიწადში ერთ დღიან სხვაობას იძლეოდა. საჭირო შეიქმნა არსებული კალენდრიდან გარკვეული პერიოდულობით დაკლებულიყო დღეები, რათა საშუალო წლიური მნიშვნელობა ტროპიკულს დაახლოვებოდა. ასეთის განსახორციელებლად გადაწყდა ყოველ 400 წელიწადში მე-100, მე-200 და მე-300 წლები ყოფილიყო არა ნაკიანი, როგორც ეს იულიუსის კალენდრის შემთხვევაში გვექნებოდა, არამედ — მარტივი.

ამრიგად, გრიგორიანულ კალენდარში ნაკიანი/მარტივი წლები შემდეგი პრინციპით გადანაწილდა:

1. წელი, რომელიც იყოფა 400-ზე — ნაკიანია;
2. სხვა წლები, რომლებიც იყოფიან 100-ზე — მარტივი;
3. წლები, რომლებიც იყოფიან 4-ზე — ნაკიანია;
4. სხვა დანარჩენი წლები — მარტივი.

აღნიშნული განსაზღვრება ფორმულის სახით შემდეგნაირად ჩაიწერება:

$365{,}2425=365+0{,}25-0{,}01+0{,}0025=365+{\frac {1}{4}}-{\frac {1}{100}}+{\frac {1}{400}}=365{\frac {97}{400}}.$

შედარებისათვის, იულიუსის კალენდრის წლის ხანგრძლივობა 365,25 დღეა, ხოლო ტროპიკული წელიწადის — 365.24217 დღე. სხვაობა იულიუსის კალენდარსა და ტროპიკულ კალენდრებს შორის 11 წუთი და 13.9 წამია, ხოლო გრიგორიანულ კალენდარსა და ტროპიკულს შორის — 25,9 წამი. გრიგორიანულ კალენდარში ერთდღიანი ცდომილება გროვდება დაახლოებით 10 ათას წელიწადში (იულიუსისაში — დაახლოებით 128 წელში).

ამრიგად, 1600 და 2000 წლები იყო ნაკიანი, ხოლო 1700, 1800 და 1900 წლები — მარტივი. ასევე მარტივი წელი იქნება 2100, 2200 და 2300 წლები, ხოლო ნაკიანი — 2400 წელი.

	გრიგორიანული კალენდარი	იულიუსის კალენდარი	შესწორებული იულიუსის კალენდარი
ხანგრძლივობა	365 დღე, 5 საათი, 49 წუთი და 12 წამი (365,2425 დღე)	365 დღე, 6 საათი (365,25 დღე)	365 დღე, 5 საათი, 48 წუთი და 50 წამი (365,24222 წელი)
ტროპიკული წელი	365 დღე, 5 საათი, 48 წუთი და 46,1 წამი (365,24217 დღე)	365 დღე, 5 საათი, 48 წუთი და 46,1 წამი (365,24217 დღე)	365 დღე, 5 საათი, 48 წუთი და 46,1 წამი (365,24217 დღე)
სხვაობა	25,9 წამი (0.00033 დღე)	11 წუთი და 13.9 წამი (0,00783 დღე)	3,9 წამი (0,00005 დღე)

გრიგორიანული კალენდრის შემოღების მომენტში, იულიუსის კალენდრის ცთომილებას შეადგენდა 10 დღე, რომელიც დაგროვდა 325 წლიდან (ნიკეის კრებაზე 21 მარტის ბუნიობის დღედ გამოცხადებიდან) 1582 წლამდე დროის შუალედში.

$(1582-325)\times 0,00783=9.84231\approx 10$ დღე

დროის გასვლასთან ერთად კვლავ იზრდებოდა აღნიშნული სიდიდე და 1900 წლის 14 მარტიდან სხვაობამ 13 დღე შეადგინა.

ცხრილში წარმოდგენილია თითოეული ახალი დამატებული დღის მოქმედების პერიოდი წლების მიხედვით:

დღეთა სხვაობა	პერიოდი (იულიუსის კალენდრით)	პერიოდი (გრიგორიანული კალენდრით)
10	5 ოქტომბერი 1582 — 29 თებერვალი 1700	15 ოქტომბერი 1582 — 11 მარტი 1700
11	1 მარტი 1700 — 29 თებერვალი 1800	12 მარტი 1700 — 12 მარტი 1800
12	1 მარტი 1800 — 29 თებერვალი 1900	13 მარტი 1800 — 13 მარტი 1900
13	1 მარტი 1900 — 29 თებერვალი 2100	14 მარტი 1900 — 14 მარტი 2100
14	1 მარტი 2100 — 29 თებერვალი 2200	15 მარტი 2100 — 15 მარტი 2200
15	1 მარტი 2200 — 29 თებერვალი 2300	16 მარტი 2200 — 16 მარტი 2300

თვეები

გრიგორიანული კალენდრის თანახმად, წელიწადი იყოფა 12 თვედ, რომელთა ხანგრძლივობა 28-31 დღეებს შორის მერყეობს:

№	თვე	დღეების რაოდენობა
1	იანვარი	31
2	თებერვალი	28 (29 — ნაკიან წელიწადში)
3	მარტი	31
4	აპრილი	30
5	მაისი	31
6	ივნისი	30
7	ივლისი	31
8	აგვისტო	31
9	სექტემბერი	30
10	ოქტომბერი	31
11	ნოემბერი	30
12	დეკემბერი	31

ისტორია

1582 წლის 5 ოქტომბერს რომის პაპმა გრიგოლ XIII-მ გამოსცა ბული (ლათ. Inter gravissimas), რომლის მიხედვითაც იულიუსის კალენდარს მიამატა 10 დღე და 5 ოქტომბერი გამოცხადდა 15 ოქტომბრად. შესწორება განხორციელდა გაზაფხულის ბუნიობის დღის ცვლის მიხედვით, 325 წელს ნიკეის კრებაზე დადგგენილ 21 მარტთან მიმართებაში.

თუ XVI საუკუნის გასულს განსხვავება იულიუსისა და გრიგოროლის კალენდრებს შორის იყო 10 დღე, 1900 წლიდან განსხვავება გმოიხატება 13 დღით. პირველად იგი შემოიღეს XVI საუკუნის 80-იან წლებში იტალიაში, ესპანეთში, პორტუგალიაში. პოლონეთში, საფრანგეთში, უნგრეთსა და ევროპის ზოგიერთ სხვა სახელმწიფოში, უფრო გვიან — გერმანიაში (XVII-XVIII სს.), ინგლისში (XVIII ს.), იაპონიაში (XIX ს.). 1752 წლის 2 სექტემბერს დიდი ბრიტანეთი გრიგორიანულ კალენდარზე გადავიდა, თითქმის ორი საუკუნით გვიან ვიდრე დასავლეთ ევროპის დიდი ნაწილი.

რევოლუციამდელ რუსეთში ახალი სტილი არ მოქმედებდა. იგი შემოიღეს ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ 1918 წლის 24 იანვრის დეკრეტით. ამ დროისთვის იულიუსის კალენდარი 13 დღე-ღამე „ჩამორჩებოდა“, ამიტომ 1 თებერვალი 14 თებერვლად გამოცხადდა. კვირის დღეები ორივე კალენდარში ერთი-მეორეს ემთხვევა.

ამჟამად მსოფლიოს ყველა განვითარებულ სახელმწიფოში გრიგორიანულ კალენდარს იყენებენ.

ახალი სტილის საკითხი ქართულ მართლამადიდებლურ ეკლესიაში

1917 წელს მოხდა რევოლუცია. საკანონმდებლო ორგანოებში დაისვა კალენდრის საკითხიც. 1918 წლის 14 აპრილს საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქს კირიონს მოუვიდა ტელეფონოგრამა: „აპრილის 13 მიღებულ იქმნა კანონი ამიერკავკასიის რესპუბლიკებში ახალი დროთა აღრიცხვის შესახებ; აპრილის 18 უნდა ცნობილ იქმნას მაისის პირველად. აღდგომა იდღესასწაულება მაისის 5 (ძვ. სტ. 22 აპრილს). ამის მიხედვით მოძრავი დღესასწაულები წაიწევიან წინ 13 დღით. ინებეთ სათანადო განკარგულება“. ტელეფონოგრამა მოსმენილ იქმნა საკათალიკოზო საბჭოში.

იხილეთ აგრეთვე

• კალენდარი

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 3, თბ., 1978. — გვ. 270.
• „საქართველოს საეკლესიო კალენდარი 1976 წლის“, გვ. 139-140