ისრაელის საგარეო ურთიერთობები

ისრაელის საგარეო ურთიერთობები მსოფლიოს სხვა სახელმიწფოებთან ისრაელის დიპლომატიურ და სავაჭრო ურთიერთობებს აღნიშნავს. ისრაელი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციისა და არაერთი სხვა საერთაშორისო ორგანზიზაციის წევრია. ისრაელი დიპლომატიურ ურთიერთობებს ინარჩუნებს მის მეზობელ ორ არაბულ სახელმწიფოსთან, ეგვიპტესა და იორდანიასთან, რომლებთანაც 1979 და 1994 წლებში დადო სამშვიდობო შეთანხმებები. 2020 წელს ისრაელმა ხელი მოაწერა არაბული ქვეყნების ლიგის ოთხ სახელმწიფოსთან: ბაჰრეინთან, არაბთა გაერთიანებულ საამიროებთან, სუდანთან და მაროკოსთან, დიპლომატიური ურთიერთობები დამყარების შესახებ ხელშეკრულებას. 2021 წლისთვის ისრაელს ფორმალური დიპლომატიური ურთიერთობები აქვს მსოფლიოს 168 სახელმწიფოსთან.^[1]

ისრაელის საგარეო ურთიერთობებზე დიდ გავლენას ახდენს ქვეყნის სტრატეგიული მდებარეობა ახლო აღმოსავლეთში, არაბეთ-ისრაელის კონფლიქტი, ირანთან კონფლიქტი და რეგიონული სახელმწიფოს მიერ უარყოფა. ისრაელის საგარეო პოლიტიკის მიზანია დიპლომატიური იზოლაციისგან თავის დაღწევა და რაც შეიძლება მეტი სახელმწიფოსგან აღიარება და მეგობრული ურთიერთობების დამყარება როგორც ახლო აღმოსავლეთის რეგიონის, ისე მსოფლიოს სხვა რეგიონების სახელმწიფოებთან. ეროვნული მიზნების მისაღწევად ისრაელი იყენებს როგორც ღია, ისე საიდუმლო დიპლომატიას, მაგალითად: კომერციულ ვაჭრობისას, მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფეროში თანამშრომლობისას, ნედლეულის იმპორტისას, შეიარაღების შესყიდვისას, იარაღის ექსპორტისა და სამხედრო მხარდაჭერის დროს, მოკავშირეებთან სადაზვევრო თანამშრომლობისას, სამხედრო ტყვეების გაცვლისას და სხვა შეთანმებები დროს. ისრაელი ხელს უწყობს ებრაელი ემიგრანტების სამშობლოში დაბრუნებას და იცავს ებრაულ თემებს დიასპორებში. სახელმწიფო ეხმარება განვითარებად სახელმწიფოებს და ჰუმანიტარულ მხარდაჭერას უწევს იმ ქვეყნებს, რომლებიც დიდი კატასტროფების წინაშე დგანან.^[2]

საერთაშორისო ორგანიზაციები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პირველი საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელშიც ისრაელი გაწევრიანდა, მარცვლეულის საერთაშორისო საბჭო იყო. ისრაელი გაერთიანებული ერების ორგანზიაციის წევრი 1949 წლის 11 მაისს გახდა.

ისრაელი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მრავაი სააგენტოს წევრია, მათ შორის: გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატისა და სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის. ისრაელი გაწევრიანებულია ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოსა და ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაში.^[3]2019 წელს აშშ-სთამ ერთად ისრაელმა იუნესკო დატოვა.^[4] იუნესკოში ყოფნისას ისრაელი მრავალი საერთაშორისო პროგრამისა და ორგანიზაციის წევრი იყო. ისრაელი მონაწილეობდა პროგრამაში „ადამიანი და ბიოსფერი“, სამთავრობოთაშორის ოკეანოგრაფიულ კომისიაში, საერთაშორისო ჰიდროლოგიურ პროგრამასა და გეომეცნიერებათა საერთაშორისო პროგრამაში. ისრაელი „განათლება ყველასთვის“ პროგრამის, უმაღლესი განათლების ევროპული ცენტრის, მსოფლიო მემკვიდრეობის კომიტეტის, კულტურული საკუთრების შენახვისა და აღდგენის საერთაშორისო კვლევითი ცენტრის, ძეგლებისა და ღირსშესანიშნავი ადგილების საერთაშორისო საბჭოს აქტიური წევრი იყო.^[5]

1994 წელს ისრაელი ევროპის კავშირის კვლევითი და ტექნოლოგიური განვითარების ჩარჩო-პროგრამას შეუერთდა. არის ბირთვული კვლევების ევროპული ორგანიზაციის,^[6] მოლეკულური ბიოლოგიის ევროპული ორგანიზაციისა და მოლეკულური ბიოლოგიის ევროპული ლაბორატორიის წევრი.

2010 წლის 10 მაისს ისრაელი ევროპის ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციაში მიიწვიეს.^[7] ისრაელი ნატოს ხმელთაშუაზღვის დიალოგის ფორუმის წევრია.^[8] 2014 წელს გაწევრიანდა პარიზის კლუბში.^[9]

ორმხრივი ურთიერთობები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აზია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იორდანია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: იორდანია-ისრაელის ურთიერთობები.

ისრაელს სრული მშვიდობიანი დიპლომატიური ურთიერთობები აქვს იორდანიასთან 1994 წელს დადებული ისრაელ-იორდანიის სამშვიდობო შეთანხმების შემდეგ, თუმცა ორ სახელმწიფოს შორის ურთიერთობები ზოგჯერ იძაბება. იორდანიის მოსახლეობის ნახევარზე მეტს პალესტინელი ლტოლვილები შეადგნენ, რომლებსაც ისრაელის მიმართ ძალიან უარყოფითი შეხედულებები აქვთ.

ყაზახეთი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: ისრაელ-ყაზახეთის ურთიერთობები.

ისრაელსა და ყაზახეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები 1992 წლის 10 აპრილს დაიწყო. ისრაელის საელჩო ყაზახეთში იმავე წლის აგვისტოში გაიხსნა, ხოლო ყაზახეთის საელჩო ისრაელში 1996 წლის მაისში გაიხსნა. ისრაელის საელჩო ასტანაში მდებარეობს, ხოლო ყაზახეთის საელჩო თელ-ავივშია განლაგებული.

სამხრეთი კორეა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: ისრაელ-სამხრეთ კორეის ურთიერთობები.

ისრაელსა და სამხრეთ კორეას შორის დიპლომატიური ურთიერთობები 1962 წლის 10 აპრილს დაარსდა. ისრაელის საელჩო სეულში 1968 წლის აპრილში გაიხსნა, თუმცა ისრაელის მთავრობის გადაწყვეტილებით 1978 წელს დაიხურა. საელჩო ხელახლა გაიხსნა 1992 წლის იანვარში, ხოლო სამხრეთ კორეის საელჩო თელ-ავივში 1993 წლის დეკემბერში გაიხსნა.

აღმოსავლეთი ტიმორი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ისრაელის საგარეო საქმეთა სამინისტრო იერუსალიმში

მთავარი სტატია: აღმოსავლეთ ტიმორ-ისრაელის ურთიერთობები.

აღმოსავლეთ ტიმორსა და ისრაელს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები 2002 წლის აგვისტოში დამყარდა.^[10] ისრაელი აღმოსავლეთ ტიმორში სინგაპურში მდებარე საელჩოთია წარმოდგენილი.^[11] აღმოსავლეთ ტიმორი განსაკუთრებით დაინტერესებულია ისრაელთან სტრატეგიულ ურთიერთობეაში სოფლის მეურნეობისა და საზღვაო უსაფრთხოების სფეროში.^[12]

კვიპროსი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: ისრაელ-კვიპროსის ურთიერთობები.

ისრაელის საელჩო ნიქოზიაში მდებარეობს, ხოლო კვიპროსის საელჩო თელ-ავივშია განლაგებული. ორივე სახელმწიფო ხმელთაშუა ზღვის კავშირის, ევრო-ატლანტიკური პარტნიორობის საბჭოს, ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, მსოფლიო ბანკისა და მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის წევრია.

1980-1990-იან წლებში კვიპროსი უკმაყოფილო იყო ისრაელის პოლიტიკის მიმართ, რომელიც თურქეთთან ახლო თავდაცვითი ურთიერთობებით ხასიათდებობა. ახლო-აღმოსავლეთის კონფლიქტში კვიპროსი ღიად უჭერდა მხარს პალესტინელებს და ოფიციალურად აღიარა პალესტინა დე-ფაქტო სახელმწიფოდ. კვიპროსის პირველი ლედი, ანდროულა ვასილიუ ისრაელში პერსონა ნონ-გრატად გამოცხადდა, როდესაც დელეგაციამ, რომელსაც იგი ხელმძღვანელობდა, იასირ არაფატთან შეხვედრა სცადა (ეს უკანასკნელი შინაპატიმრობაში იმყოფებოდა).

ქვეყნებს შორის ურთიერთობა 1993 წლიდან გაუმჯობესდა. ისრაელსა და კვიპროსს შორის მრავალ ორმხრივ შეთანხმებას მოეწერა ხელი და ოფიციალური ვიზიტებიც შედგა, მათ შორის ისრაელის პრეზიდენტის ოფიციალური სახელმწიფო ვიზიტი კვიპროსში და კვიპროსის პრეზიდენტის საპასუხო ვიზიტი ისრაელში.

ბაჰრეინი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2020 წლის 11 სექტემბერამდე ბაჰრეინსა და ისრაელს შორის ოფიციალური ურთიერთობები არ იყო დამყარებული. ბაჰრეინის მთავრობა არ აღიარებდა ისრაელს, როგორც სახელმწიფოს, თუმცა ისრაელის მოქალაქეებს ვიზის ქონის შემთხვევაში ბაჰრეინში შესვლის უფლება ჰქონდათ. არაოფიციალური ურთიერთობები 2016 წლის ბოლოს დაიწყო ირანთან ურთიერთობის დაძაბვისა და ისრაელისადმი არაბული ლიგის ბოიკოტის უარყოფის შემდეგ. 2020 წლის 11 სექტემბერს ბაჰრეინსა და ისრაელს შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებას მოეწერა ხელი, რის შემდეგაც ორივე მხარემ აღიარა ქვეყნების სუვერენიტეტი და დიპლომატიური ურთიერთობები დაამყარა.

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Official website of the Israel Ministry of Foreign Affairs
Recognize Israel, Initiative for international diplomatic relations with Israel
Israel's relations with the Third World and Africa, reports by Tel Aviv University and The Africa Institute American Jewish Committee
EU Neighbourhood Info Centre: Country profile of Israel

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ United States Congress. (5 June 2008) H. RES. 1249. Since the publication of this document, Mauritania and Venezuela severed relations with Israel, and Bahrain, Chad, Guinea and the United Arab Emirates resumed or established relations.
↑ (1988) Israel: A Country Study. Washington, D.C.: GPO for the Library of Congress.
↑ Government, International Organizations დაარქივებული 2008-12-12 საიტზე Wayback Machine. (countriesquest.com)
↑ Ahren, Raphael. 69 years after joining, Israel formally leaves UNESCO; so, too, does the US en-US. ციტირების თარიღი: 2020-03-29
↑ Daniel Bar-Elli. Biennial Report 2006–2007. Israeli National Commission for UNESCO. ციტირების თარიღი: 20 July 2010
↑ CERN – The European Organization for Nuclear Research he. Israeli Ministry of Science & Technology. ციტირების თარიღი: 20 July 2010
↑ Accession: Estonia, Israel and Slovenia invited to join OECD. OECD. ციტირების თარიღი: 10 May 2010
↑ NATO Topics: NATO's Mediterranean Dialogue – Linking regions together. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2009. ციტირების თარიღი: 20 July 2010
↑ „Israel joins Paris Club of rich creditor nations“. Business Week. AP. 24 June 2014. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 June 2014. ციტირების თარიღი: 24 June 2014.
↑ International Recognition of Israel.
↑ Israel's diplomatic missions abroad.
↑ נשיא מזרח טימור, ז'וזה ראמוש הורטה: אל תשתעבדו להיסטוריה.

[usres-1] United States Congress. (5 June 2008) H. RES. 1249. Since the publication of this document, Mauritania and Venezuela severed relations with Israel, and Bahrain, Chad, Guinea and the United Arab Emirates resumed or established relations.

[2] (1988) Israel: A Country Study. Washington, D.C.: GPO for the Library of Congress.

[3] Government, International Organizations დაარქივებული 2008-12-12 საიტზე Wayback Machine. (countriesquest.com)

[4] Ahren, Raphael. 69 years after joining, Israel formally leaves UNESCO; so, too, does the US en-US. ციტირების თარიღი: 2020-03-29

[5] Daniel Bar-Elli. Biennial Report 2006–2007. Israeli National Commission for UNESCO. ციტირების თარიღი: 20 July 2010

[6] CERN – The European Organization for Nuclear Research he. Israeli Ministry of Science & Technology. ციტირების თარიღი: 20 July 2010

[invitation2010-7] Accession: Estonia, Israel and Slovenia invited to join OECD. OECD. ციტირების თარიღი: 10 May 2010

[8] NATO Topics: NATO's Mediterranean Dialogue – Linking regions together. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 სექტემბერი 2009. ციტირების თარიღი: 20 July 2010

[9] „Israel joins Paris Club of rich creditor nations“. Business Week. AP. 24 June 2014. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 June 2014. ციტირების თარიღი: 24 June 2014.

[10] International Recognition of Israel.

[11] Israel's diplomatic missions abroad.

[12] נשיא מזרח טימור, ז'וזה ראמוש הורטה: אל תשתעבדו להיסטוריה.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]