ინდოეთის საგარეო ურთიერთობები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ქვეყნები, რომლებთანაც ინდოეთს დიპლომატიური ურთიერთობები აქვს

ინდოეთს მსოფლიოს 201 სახელმწიფოსა და დამოკიდებულ ტერიტორიასთან აქვს დიპლომატიური ურთიერთობები.[1] ინოეთის საგარეო ურთიერთობების განხორციელებაზე პასუხისმგებელი სამთავრობო სააგენტო ინდოეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროა.

ინდოეთი სამხედრო სფეროში დანახარჯებით მსოფლიოში მესამე ადგილს იკავებს, შეარაღებული ძალებით ― მეორეს, ნომინალური მთლიანი შიდა პროდუქტით მე-5-ს და მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის მიხედვით მესამე უმსხვილესი ეკონომიკაა.[2] ინდოეთი გამოკვეთილი რეგიონული ძალა,[3] ბირთვული სახელმწიფო, პოტენციური გლობალური ძალა და პოტენციური სუპერძალაა. გლობალურ ურთიერთობებში ინდოეთის საერთაშორისო გავლენა და ხმა უფრო და უფრო იზრდება.

როგორც ბრიტანეთის ყოფილი კოლონია, ინდოეთი ერთა თანამეგობრობის წევრია და ორგანიზაციის წევრ სახელმწიფოებთან ურთიერთობებს ინარჩუნებს. ბრიტანეთისგან დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ინდოეთი ახალინდუსტრიალიზებულ სახელმწიფოდ კლასიფიცირდა და დღეისთვის სხვა სახელმწიფოებთან საგარეო ურთიერთობების ფართო ქსელი აქვს. როგორც ბრიჩსის (BRICS, პოტენციური მთავარი ეკონომიკის მქონე სახელმწიფოებისთვის შემოღებული აკრონიმი. ინდოეთის გარდა მოიცავს ბრაზილიას, რუსეთს, ჩინეთსა და სამხრეთ აფრიკას) წევრს და მიუმხრობლობის მოძრაობის დამფუძნებელს, ინდოეთს გამორჩეული გავლენა აქვს გლობალურ ურთიერთობებში.[4] ბოლო ათწლეულებში ინდოეთს უფრო ფართო საგარეო პოლიტიკა აქვს, რაც პირველ რიგში მეზობელ სახელმწიფოებთან პოლიტიკის განვითარებიში (რისი მაგალითისაა სამხრეთ აზიის რეგიონული თანამშრომლობის ორგანიზაცია) და Look East-ის პოლიტიკაა, რომელიც აღმოსავლეთ აზიის სახელმწიფოებთან უფრო ფართო ეკონომიკური და სტრატეგიული ურთიერთობების დამყარებისკენაა მიმართული. ინდოეთი არაერთი საერთაშორისო ორგანიზაციის დამფუძნებელი წევრია, მათ შორის: გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, აზიის განვითარების ბანკის, დიდი ოცეულის და ა.შ.[5]

ინდოეთი მნიშვნელოვან და გავლენიან როლს თამაშობს სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებშიც, როგორებიცაა: აღმოსავლეთ აზიის სამიტი,[6] მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია,[7] საერთაშორისო სავალუტო ფონდი,[8] G8+5[9] და იბსას დიალოგი.[10] ინდოეთი არის აზიური ინფრასტრუქტურული ინვესტირების ბანკისა და შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრი.

ინდოეთი სამხრეთ აზიის რეგიონულ თანამშრომლობის ასოციაციისა და ბენგალური ინიციატივა მრავალწლიანი ტექნიკური და ეკონომიკური თანამშრომლობისთვის წევრია. ქვეყანა გაეროს სამშვიდობო მისიებში მონაწილეობს და 2020 წლსი ივნისის მონაცემებით, მშვიდობისმყოფელთა რაოდენობით მე-5 ადგილზეა მსოფლიოში.[11] ინდოეთი დიდი ოთხეულის სხვა ქვეყნებთან ერთად გაეროს უშიშროების საბჭოში მუდმივ წევრობასა ესწრაფვის.[12]

ორმხრივი ურთიერთობები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აზია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჩინეთი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ჩინური კონტეინერების ხომალდი ჯავაჰარლალ ნერუს პორტში. 2010 წელს ორმხრივმა ვაჭრობამ 60 მილიარდ ამერიკულ დოლარს გადააჭარბა და ჩინეთი ინდოეთის ერთეული უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი გახდა.[13]

ინდოეთის დროშაჩინეთის დროშა 1962 წლის ჩინეთ-ინდოეთის ომის, 1967 წლის ნათუ-ლისა და ჩო-ლის შეტაკებებისა და ლადახის, აქსაი-ჩინისა და არუნაჩალ-პრადეშის გამო დღემდე მიმდინარე სასაზღვრო კონფლიქტის მიუხედავად, სინო-ინდური ურთიერთობები საგრძნობლად გაუმჯობესდა 1988 წლის შემდეგ. ორივე ქვეყანა საზღვრებთან დაძაბულობის განმუხტვას, ვაჭრობისა და კულტურული კავშირების გაფართოებასა და ურთიერთობების ნორმალიზებას ცდილობს.[14]

2004 წლიდან ჩინეთისა და ინდოეთის ეკონომიკური ზრდა ორ სახელმწიფოს შორის ურთიერთობების გამყარებას უწყობს ხელს. 2007 წელს ჩინეთსა და ინდოეთს შორის ვაჭრობის დონე 36 მილიარდ ამერიკულ დოლარს გაუტოლდა და ჩინეთი ინდოეთისთვის უდიდესი სავაჭრო პარტნიორი გახდა.[15] ეკონომიკური ურთიერთკავშირის ზრდამ ორ ქვეყანას შორის პოლიტიკურ დაახლოებასაც შეუწყო ხელი და სახელმწიფოები საზღვრებთან დაკავშირებული დავების გადაწყვეტას ესწრაფვიან.[16] ბირთვული ენერგიის შესახებ ინდოეთ-აშშ-ის შეთანხმების მსგავსად, ინდოეთი და ჩინეთიც შეთანხმდნენ სამოქალაქო ბირთვული ენერგიის სფეროში ურთიერთთანამშრომლობის შესახებ.[17] თუმცა აღსანიშნავია, რომ ჩინეთის ეკონომიკური ინტერესები ხშირად ინდოეთისას არ ემთხვევა. ორივე ქვეყანა უდიდესი ინვესტორია აფრიკაში[18] და კონტინენტის უხვ ბუნებრივ რესურსებზე კონტროლისთვის კონკურენციაში არიან.[19]

სახელმწიფოებს შორის ორმხრივი ურთიერთობები დაიძაბა 2017 წლის დოკლამის სასაზღვრო დავისა და 2020-2021 წლებში შეტაკებების დროს. ურთიერთობები დაიძაბა COVID-19-ის პანდემიის დროსაც.

ბჰუტანი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ისტორიულად ინდოეთსა და ბჰუტანს შორის ახლო კავშირები იყო დამყარებული. სახელმწიფოებმა მეგობრობის ხელშეკრულებას 1949 წელს მოაწერეს ხელი, რომლის მიხედვითაც ინდოეთი ბჰუტანს საგარეო ურთიერთობებში მხარს უჭერს. სამეფო ბჰუტანური საელჩო ნიუ-დელში მდებარეობს, ხოლო ინდოეთის საელჩო თჰიმფუშია განთავსებული. დღემდე ინდოეთს ბჰუტანის საგარეო პოლიტიკაზე, თავდაცვაზა და კომერციაზე დიდი გავლენა აქვს.

ნეპალი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მიუხედავად ახლო ურთიერთობებისა, ინდოეთისა და ნეპალის ურთიერთობები სასაზღვრო, გეოგრაფიული, ეკონომიკური დავებითა და ძლიერი-სუსტი სახელმწიფოს ურთიერთობისთვის შესაბამისი პრობლემებით ხასიათდება. 1950 წელს ნიუ-დელისა და კატმანდუს შორის მშვიდობისა და მეგობრობის ხელშეკრულება დაიდო, რომელსაც უშიშროების შესახებ დოკუმენტები მოჰყვა, რომლებშიც ორ სახელმწიფოს შორის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული პირობები იყო მოცემული. სახელმწიფოებს შორის დაიდო შეთანხმება ორმხრივი ვაჭრობისა და ინდოეთის გავლით ტრანზიტული ვაჭრობის შესახებ. ინდოეთსა და ნეპალს შორის ურთიერთობებამ ყველაზე დაბალ დონეს 1989 წელს მიაღწია, როდესაც ინდოეთმა ნეპალს 13 თვიანი ეკონომიკური ბლოკადა გამოუცხადა. ინდოეთის პრემიერ-მინისტრი ნარენდრა მოდი ნეპალს 2014 წელს ეწვია, პირველად ბოლო 17 წლის მანძილზე.

2015 წელს ინდოეთ-ნეპალის საზღვრის ბლოკადამ დიდი გავლენა იქონია ურთიერთობებზე. ბლოკადას ეთნიკური ჯგუფები უძღოდნენ, რომლებიც ნეპალის მიერ შემუშავებულ ახალ კონსტიტუციას არ ეთანხმებოდნენ.[20] ნეპალის მთავრობამ ინდოეთს წინასწარგანზრახულად ემბარგოს გაუარესებაში დასდო ბრალი, თუმცა ინდოეთმა ბრალდება უარყო.[20]

2015 წლის კატმანდუს მიწისძვრის დროს ინდოეთმა ნეპალს 1 მილიარდი ამერიკული დოლარის გადაურიცხა და ოპერაცია მაიტრი წამოიწყო.[21]

პაკისტანი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ისტორიული, კულტურული და ეთნიკური კავშირების მიუხედავად პაკისტანსა და ინდოეთს კომპლექსური და ძალიან მტრული ურთიერთობები აქვთ, რაც მრავალი ისტორიული და პოლიტიკური მოვლენიდან იღებს სათავეს, მათ შორის ბრიტანეთის ინდოეთის გაყოფიდან. უთანხმოების მთავარი წყარო ინდოეთსა და მის დასავლეთ მეზობელს შორის ქაშმირის კონფლიქტია. ინდოეთ-პაკისტანის საზღვარი ერთ-ერთი ყველაზე მილიტარიზებული საზღვარია მსოფლიოში.

დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ორ სახელმწიფოს შორის სრული დიპლომატიური ურთიერთობები ჩამოყალიბდა, მაგრამ მალევე გაფუჭდა გაყოფის შედეგად წარმოშობილი ორმხრივი ეფექტის და ტერიტორიული დავების გამო, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანი ჯამუ და ქაშმირი იყო. 1947 წლის შემდეგ ინდოეთსა და პაკისტანს შორის სამი ომი და ერთი გამოუცხადებელი ომი იყო. სახელმწიფოებს შორის არაერთი შეიარაღებული შეტაკებაც მოხდა. ქაშმირის კონფლიქტი ყოველი ომის დროს სახელმწიფოებისთვის კატალიზატორის როლს ასრულებდა, გარდა ინდოეთ-პაკისტანის მესამე ომისა, რომელიც ბანგლადეშის განმათავისუფლებელი ომის პარალელურად მოხდა.

სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობების გაუმჯობესება არაერთხელ სცადეს, რომელთა შორის ყველაზე ცნობილია: შიმლის შეთანხმება, აგრის სამიტი და ლაჰორის დეკლარაცია, ისევე, როგორც მშვიდობისა და ურთიერთთანამშრომლობის შესახებ სხვადასხვა ინიციატივა. მიუხედავად ამ მცდელობებისა, ქვეყნებს შორის ურთიერთობები დაძაბულია და საზღვარზე ურთიერთშორისი ტეროტირზმის შემთხვევები კვლავ ფიქსირდება. 2017 წელს BBC World Service-ის მიერ ჩატარებული გამოკითხვის მიხედვით, ინდოელთა მხოლოდ 5% მიიჩნევს პაკისტანის გავლენას დადებითად, ხოლო 85%-ს უარყოფითი პოზიცია აქვს. პაკისტანელთა 11% მიიჩნევს ინდოეთის გავლენას დადებითად, ხოლო 62% ― უარყოფითად.[22]

შრი-ლანკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

შრი-ლანკის ყოფილი პრეზიდენტისა და ინდოეთის პრემიერ-მინისტრის შეხვედრა პრემიერ-მინისტრის სასახლეში, ნიუ-დელიში, (2018)

შრი-ლანკასა და ინდოეთს შორის ორმხრივი ურთიერთობები საუკუნეების მანძილზე კეთილმეგობრული იყო. ორივე სახელმწიფოს თითქმის იდენტურ რასობრივი და კულტურულ წარმომავლობა აქვს. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქვეყნებს შორის ურთიერთობაზე შრი-ლანკის სამოქალაქო ომმა იმოქმედა, ასევე სამოქალაქო ომის დროს ინდოეთის ინტერვენციამ და ინდოეთის მხრიდან თამილის ვეფხვების მხარდაჭერამ იმოქმედა. ინდოეთი შრი-ლანკის ერთადერთი მეზობელია, თუმცა მისგან პალკის სრუტითაა გამოყოფილი. ორივე სახელმწიფო სამხრეთ აზიაში სტრატეგიულ ადგილას მდებარეობს და ინდოეთის ოკეანეში საერთო უსაფრთხოების ქოლგის შექმნას ცდილობს.[23]

შრი-ლანკის პოლიტიკურ წრეებში ფართო კონსენსუსი არსებობს ქვეყნის საგარეო ურთიერთობების მატრიცაში ინდოეთის პირველობის შესახებ. ორივე მთავარი პარტია, შრი-ლანკის თავისუფლების პარტია და გაერთიანებული ნაციონალისტური პარტია, ბოლო ათწლეულში ინდოეთთან ორმხრივი ურთიერთობების განვითარებაზეა ორიენტირებული. შრი-ლანკა მხარს უჭერს ინდოეთის კანდიდატურას გაეროს უშიშროების საბჭოში მუდმივი წევრის სტატუსის მისაღებად.[24]

ბრუნეი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბრუნეისა და ინდოეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები 1984 წლის 10 მაისს დამყარდა.[25][26] სულთანი ჰასან ბოლქიაჰი სახელმწიფო ვიზიტით ეწვია ინდოეთს 1992 წლის სექტემბერში.[25][26] 1929 წელს ბრუნეიში ნავთობის აღმოჩენის შემდეგ სამეფოში უამრავი ინდოელი წავიდა ნავთობისა და მასთან დაკავშირებულ სექტორებში სამუშაოდ. ადგილობრივი მთავრობის ოფიციალური წყაროების მიერ მიხედვით 2013 წლისთვის ბრუნეიში 10 000 ინდოელი ცხოვრობდა.

ბრუნეის უმაღლესი კომისარიატი ნიუ-დელიში, ხოლო ინდოეთის უმაღლესი კომისარიატი ბანდარ-სერი-ბეგავანი|ბანდარ-სერი-ბეგავანში მდებარეობს.[25] ორივე სახელმწიფო ერთა თანამეგობრობის სრული წევრია.[26]

ბაჰრეინი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ინდოეთის პრემიერ-მინსიტრი ნარენდრა მოდი ირანის პრეზიდენტ ჰასან რუჰანთან ერთად

ბაჰრეინის ახლო მოკავშირეა ინდოეთი. ბაჰრეინი მხარს უჭერს ინდოეთის როლის ზრდას საერთაშორისო საკითხებში. ბევრი მოწინავე ბაჰრეინს ჰქონდა ახლო კავშირები ინდოეთთან: პოეტი და კონსტიტუციონალისტი იბრაჰიმ ალ-არაიედი მუმბაიში გაიზარდა; XVII საუკუნის ბაჰრეინელი თეოლოგები შეიხ სალიჰ ალ-ქარზაქანი და შეიხ ჯა'ფარ ბინ ქამალ ალ-დინი მნიშვნელოვანი პირები იყვნენ ჰოლკონდის ციხესიმაგრესა[27] და სუბკონტინენტზე შიიზმის გავრცელებაში. 2014 წლის თებერვალში ბაჰრეინის მმართველი შეიხ ჰამად ბინ ისა ალ-ხალიფა სახელმწიფო ვიზიტით ეწვია ინდოეთს და ორ ქვეყანას შორის ორმხრივი ვაჭრობისა და ინვესტირებისთვის 450 მილიონი ამერიკული დოლარის ღირებულების შეთანხმება დაიდო.[28]

ირანი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

დამოუკიდებელ ინდოეთსა და ირანს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები 1950 წლის 15 მარტს დამყარდა. ცივი ომის დროს ინდოეთსა და ფეჰლევიანთა ირანს შორის ურთიერთობები განსხვავებული პოლიტიკური ინტერესების გამო მჭიდრო არ იყო: ინდოეთი მიუმხრობლობის მოძრაობის პოზიციას იჭერდა, მაგრამ საბჭოთა კავშირთან მჭიდრო კავშირებს ინარჩუნებდა, ხოლო ირანი დასავლური ბლოკის აშკარა წევრი იყო და აშშ-სთან ახლო ურთიერთობები ჰქონდა.[29] ინდოეთ-პაკისტანის კონფლიქტში ირანი პაკისტანს უჭერდა მხარს, ხოლო ინდოეთი ირან-ერაყის ომის დროს ერაყთან ახლო კავშირებს ინარჩუნებდა, რამაც ქვეყნებს შორის ორმხრივი ურთიერთობები ძალიან დაძაბა.[30] 1990-იან წლებში ორივე სახელმწიფო მხარს უჭერდა ჩრდილოეთის ალიანსს ავღანეთში თალიბანის წინააღმდეგ. ეკონომიკური პერსპექტივიდან ირანი ინდოეთისთვის ნედლი ნავთობის მეორე უმსხვილესი მიმწოდებელია და დღიურად 425 000 ბარელ ნავთობს აწვდის. ინდოეთი ერთ-ერთი უდიდესი ინვესტორია ირანის ნავთობისა და ბუნებრივი აირის მრეწველობაში.[31]

ირანის საელჩო ნიუ-დელიში მდებარეობს, ხოლო ინდოეთის საელჩო თეირანშია განლაგებული.

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

დამატებითი საკითხავი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • Abraham, Itty. "From Bandung to NAM: Non-alignment and Indian foreign policy, 1947–65." Commonwealth & Comparative Politics 46.2 (2008): 195–219.
  • Bajpai, Kanti, Selina Ho, and Manjari Chatterjee Miller, eds. Routledge Handbook of China–India Relations (Routledge, 2020). excerpt
  • Brands, H. W. India and the United States: The Cold Peace (1990) online free to borrow
  • Bradnock, Robert W. India's Foreign Policy Since 1971 (1990) 128pp; by a geographer
  • Budhwar, Prem K. "India-Russia relations: Past, Present and the future." India Quarterly 63.3 (2007): 51–83.
  • Budhwar, Prem K. et al. "India-Canada Relations: a Roller-Coaster Ride." Indian Foreign Affairs Journal 13.1 (2018): 1–50. essays by seven experts.online დაარქივებული 2019-03-03 საიტზე Wayback Machine.
  • Chacko, Priya. Indian foreign policy: the politics of postcolonial identity from 1947 to 2004 (Routledge, 2013).
  • Chakma, Bhumitra, ed. The politics of nuclear weapons in South Asia (Ashgate, 2011).
  • Chaudhuri, Rudra. Forged In Crisis: India and the United States since 1947 (2014)
  • Cohen, Stephen P., and Sunil Dasgupta. Arming Without Aiming: India's Military Modernisation (2010) excerpt and text search
  • Fonseca, Rena. "Nehru and the Diplomacy of Nonalignment." The Diplomats, 1939-1979 (Princeton University Press, 2019) pp. 371–397. online
  • Gaan, Narottam. India and the United States: from Estrangement to Engagement (2007)
  • Ganguly, Sumit. India's Foreign Policy: Retrospect and Prospect (2012)
  • Ganguly, Sumit. "Has Modi Truly Changed India's Foreign Policy?." The Washington Quarterly 40.2 (2017): 131–143.
  • Gopal, Sarvepalli. Jawaharlal Nehru: 1947–56 v.2: A Biography (1979); Jawaharlal Nehru: Vol.3: 1956–1964: A Biography (1984), a major scholarly biography with full coverage of foreign policy
  • Gould, Harold A. The South Asia story: The first sixty years of US relations with India and Pakistan (SAGE Publications India, 2010).
  • Guha, Ramachandra. India After Gandhi: The History of the World's Largest Democracy (2008) excerpt and text search
  • Heimsath, Charles H., and Surjit Mansingh. Diplomatic History of Modern India (1971), major scholarly history online
  • Jain, B. M. Global Power: India's Foreign Policy, 1947–2006 (2009)
  • Jain, Rashmi K. The United States and India: 1947–2006 A Documentary Study (2007)
  • Karunakaran, K.P. India in World Affairs, August 1947 – January 1950 (1952)
  • Karunakaran, K.P. India in World Affairs, Feb. 1950– Dec. 1953. Calcutta. (1958),
  • Kust, Matthew J. Foreign Enterprise in India: Laws and Policies (2011)
  • Mallavarapu, Siddharth. "Development of international relations theory in India." International Studies 46.1–2 (2009): 165–183.
  • Malone, David. Does the Elephant Dance?: Contemporary Indian Foreign Policy (2011) excerpt and text search
  • Malone, David et al. eds. The Oxford Handbook of Indian Foreign Policy. (2015) excerpt; a comprehensive overview by over 50 leading experts.
  • Mansinghm Surjit. India's Search for Power: Indira Gandhi's Foreign Policy 1966–1982 (1984)
  • Mansinghm Surjit. Nehru's foreign policy, fifty years on (1998)
  • Michael, Arndt. India's Foreign Policy and Regional Multilateralism (Palgrave Macmillan, 2013) excerpt
  • Miller, Manjari Chatterjee, and Kate Sullivan de Estrada. "Pragmatism in Indian foreign policy: how ideas constrain Modi." International Affairs 93.1 (2017): 27–49. online
  • Muni, S. D. India's Foreign Policy: The Democracy Dimension (2009)
  • Pant, Harsh V., and Julie M. Super. "India's 'non-alignment' conundrum: a twentieth-century policy in a changing world." International Affairs 91.4 (2015): 747–764.
  • Pant, Harsh, and Yogesh Joshi. The US Pivot and Indian Foreign Policy: Asia's Evolving Balance of Power (Springer, 2015).
  • Raghavan, Srinath. The Most Dangerous Place: A History of the United States in South Asia. (Penguin Random House India, 2018); also published as Fierce Enigmas: A History of the United States in South Asia.(2018). online review; also see excerpt
  • Sathasivam, Kanishkan. Uneasy Neighbors: India, Pakistan and US Foreign Policy (Routledge, 2017).
  • Schaffer, Teresita C. India and the United States in the 21st Century: Reinventing Partnership (2009)
  • Shukla, Subhash. "Foreign Policy Of India Under Narasimha Rao Government" (PhD dissertation, U of Allahabad, 1999) online free, bibliography pp 488–523.
  • Singh, Sangeeta. "Trends in India's Foreign Policy: 1991–2009." (PhD dissertation, Aligarh Muslim University, 2016) online, bibliography pp 270–86.
  • Sridharan, Eswaran. "Where is India headed? Possible future directions in Indian foreign policy." International Affairs 93.1 (2017): 51–68.
  • Tharoor, Shashi. Reasons of state: political development and India's foreign policy under Indira Gandhi, 1966-1977 (1982) online

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ MEA | Briefs on Foreign Relations. ციტირების თარიღი: 10 November 2021
  2. ↑ World Bank, International Comparison Program database: GDP, PPP (current international $). ციტირების თარიღი: 16 August 2020
  3. ↑ Schaffer, Terisita C (2008). „Partnering with India: Regional Power, Global Hopes“, Strategic Asia 2008–09. NBR. 
  4. ↑ G8 SUMMIT: Developing Countries Stand Firm by Kyoto Protocol. Inter Press Service (5 July 2005). ციტირების თარიღი: 16 August 2020
  5. ↑ Asia to play bigger role on world stage: report - People's Daily Online. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 აგვისტო 2020. ციტირების თარიღი: 28 September 2020
  6. ↑ Analysts Say India'S Power Aided Entry Into East Asia Summit. Goliath Business News. Goliath.ecnext.com (29 July 2005). ციტირების თარიღი: 21 November 2009
  7. ↑ Guebert, Alan. (5 August 2008) Guebert: WTO talks show declining U.S. clout. Journal Star. ციტირების თარიღი: 15 August 2020
  8. ↑ Emerging economies eye IMF power. MmegiOnline (26 October 2007). ციტირების თარიღი: 16 August 2020
  9. ↑ Alford, Peter (7 July 2008). „G8 plus 5 equals power shift“. The Australian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 December 2008. ციტირების თარიღი: 21 November 2009.
  10. ↑ „India, Brazil, South Africa – the power of three“. Inter Press Service. 14 October 2007. ციტირების თარიღი: 16 August 2020 – წარმოდგენილია bilaterals.org-ის მიერ.
  11. ↑ Troop and police contributors. United Nations (June 2020). ციტირების თარიღი: 16 August 2020
  12. ↑ „Four nations launch UN seat bid“. BBC News. 22 September 2004. ციტირების თარიღი: 16 August 2020.
  13. ↑ „Indo-China trade to surpass $60 bn before 2010“. Business Standard. 2008-06-06. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 October 2012. ციტირების თარიღი: 2009-11-21.
  14. ↑ John W. Garver, Protracted Contest: Sino-Indian Rivalry in the Twentieth Century (2001), post 1950
  15. ↑ Saibal Dasgupta (2008-01-17). „China is India's largest trade ally – International Business – Biz“. The Times of India. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 October 2012. ციტირების თარიღი: 2009-11-21.
  16. ↑ news.outlookindia.com. Outlookindia.com. ციტირების თარიღი: 2009-11-21
  17. ↑ „Front Page : India, China to promote cooperation in civil nuclear energy“. The Hindu. Chennai, India. 2008-01-15. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 November 2012. ციტირების თარიღი: 2009-11-21.
  18. ↑ „Article: India, China top Asian FDI list in Africa. | AccessMyLibrary – Promoting library advocacy“. AccessMyLibrary. 2007-03-28. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 December 2008. ციტირების თარიღი: 2009-11-21.
  19. ↑ Africa: China's Africa Overture Needs Common Touch AllAfrica დაარქივებული 10 October 2012 საიტზე Wayback Machine. , 16 November 2007
  20. ↑ 20.0 20.1 „UN: Nepal blockade puts millions of children at risk“ (ინგლისური). BBC News. 30 November 2015. ციტირების თარიღი: 25 December 2015.
  21. ↑ „India announces $1 billion aid for rebuilding Nepal“. The Economic Times. ციტირების თარიღი: 24 April 2021.
  22. ↑ 2017 BBC World Service Global Poll. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 ივნისი 2021. ციტირების თარიღი: 4 August 2017
  23. ↑ India's Sri Lankan scars. BBC News (4 May 2000). Retrieved 12 November 2011.
  24. ↑ Brief on India-Sri Lanka Relations, Ministry of External Affairs (BSM Division: Sri Lanka)
  25. ↑ 25.0 25.1 25.2 Brunei-India Relations. Ministry of Foreign Affairs and Trade (Brunei). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 თებერვალი 2014. ციტირების თარიღი: 17 February 2014
  26. ↑ 26.0 26.1 26.2 India-Brunei Relations. Ministry of External Affairs (India) (January 2013). ციტირების თარიღი: 17 February 2014
  27. ↑ Juan Cole, Sacred Space and Holy War, IB Tauris, 2007 p. 45
  28. ↑ Gulf Daily News » Local News » $450 MILLION DEALS SIGNED. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 თებერვალი 2015. ციტირების თარიღი: 21 February 2015
  29. ↑ Nanda, Prakash (2007). Rising India: Friends and Foes. Lancer Publishers, 2008. ISBN 9780979617416. 
  30. ↑ Hunter, Shireen (2010). Iran's foreign policy in the post-Soviet era: resisting the new international order. ABC-CLIO, 2010. ISBN 9780313381942. 
  31. ↑ Iran's major oil customers, energy partners (7 June 2009). ციტირების თარიღი: 13 July 2017
ხ • გ • რ
აზიის საგარეო ურთიერთობები
დამოუკიდებელი ქვეყნები
ნაწილობრივ აღიარებული ქვეყნები
დამოკიდებული და სხვა ტერიტორიები
1 ტერიტორის ნაწილი ევროპაშია. 2 ტერიტორის ნაწილი აფრიკაშია.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ინდოეთის_საგარეო_ურთიერთობები&oldid=4593858“-დან