9 აპრილის ტრაგედია

9 აპრილის ტრაგედია — 1989 წლის 9 აპრილს, თბილისში მომხდარი სისხლიანი მოვლენები, რაც გამოიხატა საბჭოთა არმიის მიერ ანტი-საბჭოთა, საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნით მოწყობილი მშვიდობიანი დემონსტრაციის დარბევაში, რის შედეგადაც დაიღუპა 21 ადამიანი, ასობით კი დაიჭრა.

წინაპირობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ანტისაბჭოთა მოძრაობა საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკაში 1988 წლისთვის უფრო გააქტიურდა. თბილისში გაფიცვებსა და მიტინგებს აწყობდნენ ანტისაბჭოთა ორგანიზაციები. კონფლიქტი საბჭოთა მთავრობასა და ქართველ ნაციონალისტებს შორის კიდევ უფრო გამწვავდა 1989 წლის 18 მარტს ე. წ. „ლიხნის ასამბლეის“ ჩატარების შემდეგ, სადაც რამდენიმე ათასმა აფხაზმა საქართველოსგან გამოყოფა და 1921-1931 წლების საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკის სტატუსის აღდგენა მოითხოვა. ამის საპასუხოდ, ანტისაბჭოთა ჯგუფებმა რესპუბლიკის მასშტაბით არასანქციონირებული მიტიგნების სერია მოაწყვეს. მათი მტკიცებით საბჭოთა მთავრობა აფხაზურ სეპარატიზმს იყენებდა დამოუკიდებლობის მომხრეთა მოძრაობის საწინააღმდეგოდ.

საპროტესტო აქციებმა პიკს მიაღწია 1989 წლის 5 აპრილს, როდესაც ათობით ათასი ქართველი შეიკრიბა მთავრობის სახლის წინ რუსთაველის გამზირზე, თბილისში. მომიტინგეებმა, რომლებთაც ხელმძღვანელობდა დამოუკიდებლობის კომიტეტი (მერაბ კოსტავა, ზვიად გამსახურდია, გიორგი ჭანტურია, ირაკლი ბათიაშვილი, ირაკლი წერეთელი და სხვები), მოაწყვეს მშვიდობიანი დემონსტრაცია და შიმშილობა დაიწყეს, აფხაზი სეპარატისტების დასჯისა და საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის მოთხოვნით. ადგილობრივმა საბჭოთა ხელისუფლებამ დაკარგა კონტროლი სიტუაციაზე დედაქალაქში და ვეღარ აცხრობდა საპროტესტო აქციებს.

დარბევა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

6 აპრილიდან თბილისში იმყოფებოდა სსრკ თავდაცვის მინისტრის მოადგილე, გენერალი კოჩეტოვი. 7 აპრილის დილას გაიმართა პოლიტბიუროს სხდომა ე. ლიგაჩოვის თავმჯდომარეობით. გაიცა ბრძანება რეგულარული და შინაგან საქმეთა ჯარების თბილისში გადასროლის შესახებ. კოჩეტოვმა, ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქის ჯარების სარდალმა, გენერალ-პოლკოვნიკმა, როდიონოვმა და საქართველოს კომპარტიის პირველმა მდივანმა ჯუმბერ პატიაშვილმა შეიმუშავა მიტინგის გარეკვის ზოგადი გეგმა. 7 აპრილს, 21 საათზე პატიაშვილმა სსრკ-ის ხელმძღვანელობას დამხმარე ძალების გამოგზავნა თხოვა წესრიგის აღსადგენად.^[1] 8 აპრილს გაიმართა რესპუბლიკის თავდაცვის საბჭოს სხდომა, სადაც როდიონოვმა და კოჩეტოვმა წევრებს მისცეს დაპირებები, რომ ოპერაცია ჩაივლიდა უსისხლოდ. როდიონოვმა ოპერაციაზე თანხმობა თავდაცვის მინისტრ იაზოვისგან მიიღო, ხოლო სკკპ ცკ-ის გადაწყვეტილებით, ოპერციისთვის გაერთიანდა თავდაცვისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალები.

7 აპრილს დღისა და ღამის განმავლობაში თბილისში შევიდა: საგანგებო დანიშნულების მოტომსროლელთა დივიზიის მე-4 პოლკი, საგანგებო დანიშნულების მილიციის რაზმები პერმიდან და ვორონეჟიდან.

9 აპრილს, 11 საათზე გამოცხადდა კომენდანტის საათი თბილისში, მაგრამ ცნობა მოსახლეობას ადგილობრივი ტელევიზიით კომენდატის საათის მოქმედების შესახებ მიეწოდა მხოლოდ 22 საათსა და 15 წუთზე. ქალაქის სამხედრო კომენდანტად დაინიშნა როდიონოვი. აქციის დარბევისას გამოყენებულ იქნა მომაკვდინებელი იარაღი: ქიმიური საშუალებები, სასანგრე ბარები, ცეცხლსასროლი იარაღი, ჯავშანტრანსპორტიორები და ტანკები.

„საქართველოს სსრ ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტროს მონაცემებით 9 აპრილის მიტინგის დაშლის დროს ადგილზე დაიღუბნენ:

ადამია აზა რაჟდენის ასული — 22 წლის, გეგეჭკორის რაიონის მკვიდრი.
ბეჟანიშვილი ეკა თამაზის ასული — 16 წლის, კომაროვის სკოლის X კლასის მოსწავლე.
გიორგაძე ნატო ალექსის ასული — 23 წლის, ჩოხატაურის რაიონი.
დოლიძე თამუნა გრიგოლის ასული — 28 წლის.
ენუქიძე თინა სევერიანის ასული — 70 წლის.
თოიძე ნინო შუქრის ასული — 25 წლის, ჩაის სუბტროპიკულ კულტურათა საკავშირო სამეცნიერო-საწარმოო გაეთიანების თანამშრომელი, მახარაძის რაიონი.
კიკვაძე ზაირა აბელის ასული — 61 წლის, კიბერნეტიკის ინსტიტუტის თანამშრომელი.
ლოლაძე მანანა ლევანის ასული — 33 წლის.
მამულაშვილი თამარ ივანეს ასული — 50 წლის.
ნოზაძე მამუკა გივის ძე — 22 წლის, ლაგოდეხის რაიონი.
სამარგულიანი ნანა ალექსანდრეს ასული — 41 წლის.
ჭყონია-სამარგულიანი მარინა ტრისტანის ასული — 31 წლის.
ჭიპაშვილი ელისო, გიორგის ასული — 25 წლის, რესპუბლიკური საავადმყოფოს სანიტარი.
ჭოველიძე თამარი არკადის ასული — 16 წლის, 51-ე სკოლის მოსწავლე.
ჯანგირაშვილი ნოდარ შოტას ძე — 40 წლის, სპორტკლუბ „სინათლის“ მეთოდისტი.
ჯინჭარაძე მზია მიხეილის ასული — 43 წლის, ფსიქიატრიის ინსტიტუტის ექიმი.

მიღებული ტრავმის შედეგად საავადმყოფოში 11 აპრილს გარდაიცვლანენ:

მელქაძე მანანა ამირანის ასული — 23 წლის, დიდი დიღომი.
ქარსელაძე გია გიორგის ძე — 25 წლის, თბილისის სატყეო მეურნეობის თანამშრომელი.“

(„თბილისი“, 11, IV, № 84)

„მაშინ როცა უკვე არაერთგზის გამოქვეყნდა ცნობა, რომ ტრაგედიის დღეებში დაიღუპა 18 კაცი, მათი სია გამოქვეყნებულია. საუბედუროდ, ამ სამწუხარო სიას 13 აპრილს დაემატა კიდევ ერთი კაცი — თელავის რაიონის სოფელ აკურის მცხოვრები 35 წლის შალვა იაკობის ძე ქვასროლიაშვილი. დღეისათვის საავადმყოფოებშია 103 დაშავებული.“

(„კომუნისტი“, 14, IV, № 87)

„16 აპრილის დილის 10 საათის მონაცემებით, თბილისის საავადმყოფოებში იმყოფება ტრაგიკული ამბების შედეგად დაშავებული 121 კაცი. მათ შორის 51 ქალია და 10 არასრულწლოვანი. ექვსი ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობა ჯერჯერობით კვლავ სერიოზულია, დანარჩენებს არსებითი გაუმჯობესება დაეტყოთ.“

(„კომუნისტი“, 17, IV, № 90)

„წუხელ 11 საათზე, გარდაიცვალა 9 აპრილის ტრაგიკული მოვლენების კიდევ ერთი მონაწილე 51-ე საშუალო სკოლის მე-10 კლასის მოსწავლე, 16 წლის ნათია ბაშალეიშვილი. იგი უკიდურესად მძიმე მდგომარეობაში მოიყვანეს სტაციონარში, რაღა არ გავაკეთეთ, ორჯერ გულის გაჩერებაც კი აღენიშნა, იმედის მბჟუტავ წერტილებს მაინც ჯიუტად ვეძებდით, იქნებ....“

(„თბილისი“, 18, IV, № 90)

„არსებული სამედიცინო დოკუმენტაციის მონაცემების მიხედვით, ცხრა აპრილიდან 20 აპრილის 11 საათამდე, სამედიცინო დაწესებულებების სტაციონარებში მოთავსებული იყო 275 დაშავებული. მათგან, როგორც წინა ცნობებში ითქვა, 11 და 13 აპრილს გარდაიცვალა სამი, ხოლო 17 აპრილს — კიდევ ერთი ავადმყოფი, 16 წლის გოგონა, რომელიც 9 აპრილს, დილით, უგონოდ მიიყვანეს ქალაქის პირველ საავადმყოფოში.“

(„კომუნისტი“, 22, IV, № 95)

ვენერა მეტრეველი, რომელიც მუშაობდა თბილისის რკინიგზის საავადმყოფოში ექთნად, 9 აპრილის ღამეს რუსთაველზე მივიდა გაზით მოწამლული ხალხის დასახმარებლად და თავადაც გაზით მოიწამლა. გარდაიცვალა 12 მაისს საავადმყოფოში.

დაღუპულთა სია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

9 აპრილის ტრაგედიის მსხვერპლთა ფოტოები (პარლამენტის შენობის წინ, 2008 წ.)

აზა ადამია, 22 წლის;
ნათია ბაშალეიშვილი, 16 წლის;
ეკა ბეჟანიშვილი, 15 წლის (შეცდომით გავრცელდა 16 წელი);
ნატო გიორგაძე, 23 წლის;
თამუნა დოლიძე, 28 წლის;
თინა ენუქიძე, 70 წლის;
ნინო თოიძე, 22 წლის;
ზაირა კიკვიძე, 61 წლის;
მანანა ლოლაძე, 34 წლის (შეცდომით გავრცელდა 33 წელი);
თამარ მამულაშვილი, 50 წლის;
ვენერა მეტრეველი, 45 წლის;
მამუკა ნოზაძე, 21 წლის (შეცდომით გავრცელდა 22 წელი);
ნანა სამარგულიანი, 41 წლის;
შალვა ქვასროლიაშვილი, 35 წლის;
მარინა ჭყონია-სამარგულიანი, 31 წლის;
ელისო ჭიპაშვილი, 25 წლის;
თამარ ჭოველიძე, 16 წლის;
ნოდარ ჯანგირაშვილი, 40 წლის;
მზია ჯინჭარაძე, 43 წლის;
მანანა მელქაძე, 26 წლის (შეცდომით გავრცელდა 23 წელი);
გია ქარსელაძე, 25 წლის.

ანალოგები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ხშირად, 1989 წლის 9 აპრილს თბილისში დატრიალებული ტრაგედიას განიხილავენ, როგორც იზოლირებულ, უნიკალურ მოვლენას საბჭოთა იმპერიის ეროვნულ-განმანთავისუფლებელი ბრძოლის ზეგავლენით დაშლის პროცესში, თუმცა მსგავს მოვლენებს ადგილი ჰქონდა სხვა საბჭოთა ქვეყნებშიც.

ბაქოს ტრაგედია – 1990 წლის 20 იანვარი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: შავი იანვარი.

1990 წლის 20 იანვარს, ბაქოში, საბჭოთა არმიის მიერ ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის მშვიდობიანი მიტინგის დარბევისას მძიმე ტანკებით გაისრისა და ცეცხლსასროლი იარაღით მოკლული იქნა 107 ადამიანი.