საქართველოს რკინიგზა

საქართველოს რკინიგზა

ლიანდაგის სიგანე	1520 მმ
მაქს. ქანობი	3,7 % (37‰)
მინ. რადიუსი	160 მ
გვირაბები	45
ხიდები	1714
გაშლილი სიგრძე	1879 კმ
საექსპლ. სიგრძე	1575 კმ
ორლიანდაგიანი ხაზები	290 კმ
ერთლიანდაგიანი ხაზები	1285 კმ
ვიწროლიანდაგიანი	37 კმ
წევის სახეობა	მუდმივი დენი 3000 V

საქართველოს რკინიგზა

ლეგენდა რუსეთის ჩრდილოეთი 1997 კმ რუსეთის სახელმწიფო საზღვარი 2000 კმ ლესელიძე 2025 კმ გაგრა 2063 კმ გუდაუთა 2083 კმ ახალი ათონი 2099 კმ სოხუმი 2114 კმ გულრიფში 2153/0 კმ ოჩამჩირე 26 კმტყვარჩელი 2177 კმ გალი ჯვარი 2188 კმ აფხაზეთის ადმინისტრაციული საზღვარი ზუგდიდი ფოთის პორტი -კავშირი შავ ზღვასთან 40 კმ ფოთი ბათუმის პორტი -კავშირი შავ ზღვასთან 104 კმ ბათუმი 2226 კმ ხობი 82 კმ ქობულეთი 75 კმ აჭარის ადმინისტრაციული საზღვარი 2232/0 კმ სენაკი 2260/0 სამტრედია ოზურგეთი 23 კმწყალტუბო ქუთაისი 49 კმტყიბული 91 კმ ვალე 2321/0 კმ ზესტაფონი ახალციხე 49 კმ საჩხერე აწყური 30/0 კმ ბორჯომი 37 კმ ბაკურიანი 2384/0 კმ ხაშური 33 კმ ცხინვალი 2458/0 კმ გორი თელავი 2503 კმ თბილისი კაზრეთი გურჯაანი ბოლნისი 0.0 მარნეული წნორი 0.0 რუსთავი დედოფლისწყარო 0.0 სომხეთის სახელმწიფო საზღვარი 0.0 აზერბაიჯანის სახელმწიფო საზღვარი ვანაძორი 0.0 აღსტაფა აზერბაიჯანის სამხრეთით კასპიის ზღვისკენ

საქართველოს რკინიგზა შავი და კასპიის ზღვებს შორის მდებარე ევრაზიის სატრანსპორტო არტერიის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ნაწილს წარმოადგენს, რომელიც უმოკლესი გზით აკავშირებს ევროპასა და ცენტრალურ აზიას.

ისტორია

რუსეთის იმპერიის პერიოდი

საქართველოს ტერიტორიაზე რკინიგზის მშენებლობა რუსეთის იმპერიამ 1865 წელს დაიწყო. 1871 წელს ფოთი-ყვირილას მონაკვეთზე გაიხსნა სარკინიგზო მოძრაობა, 1872 წლის 10 ოქტომბერს კი ფოთიდან თბილისში პირველი მატარებელი ჩავიდა. ამის შემდეგ დაიწყო რკინიგზის განშტოებების და ახალი ხაზების მშენებლბა. 1877 წელს გაიხსნა რკინიგზის განშტოება რიონი-ქუთაისი. საქართველოს რკინიგზის მშენებლობის მეორე ეტაპს განეკუთვნება თბილისი-ბაქოს სარკინიგზო ხაზი, რომელიც 1883 წელს შევიდა ექსპლუატაციაში, ამავე წელს გაიხნსა სამტრედია-ბათუმის ხაზი. რკინიგზით ერთმანეთს დაუკავშირდა კასპიისა და შავი ზღვები, რაც რუსეთის იმპერიას ხელს უწყობდა ბაქოს ნავთობის ექსპორტში.

1887 წელს გაიხსნა ქუთაისი-ტყიბულის ხაზი, 1889 წელს თბილისი-ყარის რკინიგზა. 1890 წლის 16 სექტემბერს დასრულდა სურამის უღელტეხილზე წიფის ორლიანდაგიანი, 4 კმ სიგრძის გვირაბის მშენებლობა, რომელიც იმ დროისათვის უნიკალურ ნაგებობათა რიცხვს მიეკუთვნებოდა. 1894 წლის 30 აგვისტოს გაიხსნა ხაშური-ბორჯომის ხაზი, 1895 წელს შორაპანი-ჭიათურა-საჩხერის ვიწროლიანდაგიანი ხაზი. 1899 წელს გაიხსნა სარკინიგზო მოძრაობა თბილისის გუბერნიასა და ერევნის გუბერნიას შორის. 1901 წელს აშენდა დაემატა ბორჯომი-ბაკურიანის სარკინიგზო ხაზი.

თბილისის რკინიგზის სადგური, ფოტო დაახ. 1900

1913 წელს დაიწყო და 1915 წელს დასრულდა კახეთის რკინიგზის მშენებლობა. მისი მშენებლობა ქართლ-კახეთის თავადაზნაურობამ (ხელმძღვანელი კონსტანტინე აფხაზი) და საადგილმამულო ბანკმა დააფინანსა. მშენებლობა 17 801 847 მანეთი დაჯდა. კახეთის რკინიგზა მოიცავდა ნავთლუღი-გურჯაანი-თელავის ხაზს გურჯაანი-წნორისწყლის შტოთი. რკინიგზამ კახეთის მეღვინეობის რაიონები დააკავშირა თბილისს. იგეგმებოდა რკინიგზის ხაზის გაგრძელება სიღნაღიდან ბაქოს მიმართულებით. იმპერიაში „მშრალი კანონის“ შემოღებამ კახეთის რკინიგზის ტვირთბრუნვა შეამცირა. რუსეთის იმპერიის ბოლო წლებში საქართველოს ტერიტორიაზე რკინიგზის საერთო სიგრძე იყო 881 კმ.

საბჭოთა პერიოდი

1923 წელს „ფერლის“ სერიის ელმავლები „ე“ და „სუ“ სერიის ორთქმავლებით შეიცვალა. სურამის უღელტეხილის ელექტროფიკაციასთან ერთად, ექსპლოატაციაში შემოვიდა „ჯენერალ ელექტრიკის“ ფირმის „ს-10“ სერიის ელმავლები. 1932 წელს ხაშურში აშენდა პირველი საელმავლო დეპო, სადაც „ვლ-19“ სერიის პირველმა საბჭოთა ელმავალმა გამოცდა გაიარა. ამჟამად ეს პირველი ელმავალი ხაშურის სადგურში, კვარცხლბეკზეა დამონტაჟებული. საქართველოს რკინიგზის ისტორიის ერთ-ერთი ღირსშესანიშნავი თარიღი 1932 წლის 16 აგვისტოა, ამ დღეს — საბჭოთა კავშირში პირველად — სურამის უღელტეხილზე პირველმა ელმავალმა გაიარა. ქვეყნის მრეწველობისა და აგრარული მეურნეობის წამყვანი დარგების: მევენახეობა-მებაღეობის, მეციტრუსეობის, მეჩაიეობის სწრაფ განვითარებას ახალი სარკინიგზო ხაზების მშენებლობა მოჰყვა. ეს იყო ბორჯომი-ბორჯომის პარკი, ტყიბული I-ტყიბული II, ნატანები-ოზურგეთი (1924 წ.), ბროწეულა-წყალტუბო გუმბრინის განშტოებით (1935 წ.), სენაკი-ინგირი-გალი (1930 წ.), გალი-ოჩამჩირე-სოხუმი (1938 წ.), გორი-ცხინვალი (1940 წ.), ოჩამჩირე-ტყვარჩელი-აკარმარა, ბორჯომის პარკი-ახალციხე-ვალე, ზესტაფონი ჭიათურა-საჩხერე (შორაპანის საჩხერეს ვირწოლიანდაგიანის ნაცვლად), მარნეული-ბოლნისი-კაზრეთი, ზუგდიდი-ჯვარი. გაყვანილი რკინიგზის საერთო სიგრძე იყო 582 კმ.

მეორე მსოფლიო ომის დროს დაწყებულმა სოხუმი-ადლერის რკინიგზის ხაზის მშენებლობამ საქართველოს რკინიგზა რუსეთის სარკინიგზო ქსელთან დააკავშირა. ეს მშენებლობა 1949 წელს დასრულდა. 1946—1949 წწ. კავშირგაბმულობის, ავტომატიკისა და ტელემექანიკის განვითარების ხანაა — პრაქტიკაში ინერგება ავტომატური ბლოკირების, ისრებისა და გორაკის ელექტრული ცენტრალიზაციის სისტემები, სამატარებლო და სამანევრო რადიოკავშირები. 1969 წლიდან საქართველოს რკინიგზა სრულად ელექტრიფიცირებულია. 1974 წლიდან რკინიგზაზე მოძრაობა დაიწყო თბილისის ელმავალმშენებელი ქარხნის მიერ გამოშვებულმა „ვლ-10“ და „ვლ-11“ სერიის ელმავლებმა.

საბჭოთა პერიოდში საქართველოს სსრ-სა და სომხეთის სსრ-ის რკინიგზები შედიოდა ამიერკავკასიის რკინიგზაში. მისი სამმართველო განლაგებული იყო თბილისში. საქართველოს რკინიგზა იყოფოდა ორ: თბილისისა და სამტრედიის განყოფილებებად. 1981 წლისთვის საქართველოს რკინიგზის საექსპლუატაციო სიგრძე შეადგენდა 1421 კმ-ს, აქედან 38 კმ იყო ვიწროლიანდაგიანი ბორჯომი-ბაკურიანის სარკინიგზო ხაზი. 1986 წლის 31 დეკემბერს დამთავრდა მარაბდა-ახალქალაქის სარკინიგზო ხაზის მშენებლობა. 1980-იანი წლების მეორე ნახევარში იგეგმებოდა კავკასიის საუღელტეხილო რკინიგზის მშენებლობა თბილისსა და ვლადიკავკაზს შორის. საქართველოს რთულმა გეოგრაფიულმა რელიეფმა მრავალი ხელოვნური საინჟინრო ნაგებობის მშენებლობა განაპირობა, მათი რიცხვი 3700-ს აღემატება, საერთო სიგრძე კი 108 კილომეტრია.

იხილეთ აგრეთვე

• ბორჯომი-ბაკურიანის სარკინიგზო ხაზი
• კახეთის რკინიგზა
• ამიერკავკასიის რკინიგზა

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. საქ. სსრ, თბ.. — გვ. 142-143.

რესურსები ინტერნეტში

• შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „საქართველოს რკინიგზა“ ვიკისაწყობში.
• ოფიციალური საიტი