ევროპის ოქროს ბუცი

**ევროპის ოქროს ბუცი**
	ევროპის ოქროს ბუცი
წარადგენს	უეფა
პირველად გადაეცა	1967
მიმდინარე მფლობელი	ლიონელ მესი;
eusm.eu

„ოქროს ბუცი“ (ინგლ. European Golden Shoe (Boot)) — საფეხბურთო ჯილდო, ყოველწლიურად გადაეცემა უეფა-ს წევრი ქვეყნის ეროვნული ჩემპიონატის საუკეთესო ბომბარდირს.^[1] პირველად პრიზი გაიცა 1967 წელს. 1997 წლიდან ორგანიზატორები არიან ევროპის სპორტული გამოცემები (ინგლ. European Sports Magazines) და კომპანია „ადიდასი“.

გამარჯვებული ხდება ფეხბურთელი, რომელიც ყველაზე მეტ ქულას დააგროვებს 1 სეზონის განმავლობაში. ამ პრიზის არსებობის განმავლობაში არსებობდა მისი მოპოვების სხვადასხვა წესები (იხ.წესების სექცია). ამჟამად სულ არსებობს 51 ოქროს ბუცის მფლობელი ფეხბურთელი, რომელიც 47 წლის განმავლობაში გამოვლინდა. 1992 წლიდან 1997 წლის სეზონამდე ოქროს ბუცის გადაცემის ცერემონია არ ჩატარებულა. 1997 წლიდან კი ისევ განახლდა ოქროს ბუცით დაჯილდოების ცერემონია.

წესები

1968–1991

ფრანგულმა გაზეთმა „L'Equipe“-მ და „ადიდასმა“ შექმნეს საკმაოდ მარტივი წესი: მოთამაშე, რომელიც გაიტანდა ყველაზე მეტ გოლს მიუხედავად ჩემპიონატის დონისა და ხანგრძლივობისა, მიიღებდა პრიზს. ამ პერიოდში გერდ მიულერმა, დუდუ გეორგესკუმ და ფერნანდო გომესმა 2-ჯერ მოიგეს ჯილდო.^[2] ამ პერიოდში შეინიშნა ბევრი დარღვევა, მიუხედავად ამისა 1991 წლამდე ჯილდო გაიცემოდა.

1992–1996

კვიპროსის ფეხბურთის ფედერაციამ გამოთქვა პროტესტი, რომლის მიხედვითაც პრიზი უნდა მიეღო კვიპროსელ ფეხბურთელს, რომელსაც 40 გოლი ჰქონდა აქტივში (თუმცა ოფიციალურ ბომბარდირებს 19-19 გოლი ჰქონდათ გატანილი). ამის გამო 1991 დან 1996 წლამდე მიუხედავად გამარჯვებულების გამოვლენისა დაჯილდოება არ ჩატარებულა, თუმცა „ადიდასი“ გამარჯვებულებს აძლევდა არაოფიციალურ ჯილდოს. ჯილდო არ მიუღია ქართველ ზვიად ენდელაძესაც, რომელმაც ზესტაფონის „მარგვეთის“ რიგებში 40 გოლის გატანა შეძლო.

1997–დღემდე

1996–97 წლების სეზონიდან, „ევროპის სპორტულმა მედიამ“(ინგლ. European Sports Media) ოქროს ბუცის დაპატრონების შანსი გაუზარდა ისეთ ფეხბურთელებს, რომელთაც უფრო რთულ ჩემპიონატში გაჰქონდათ ბევრად ნაკლები გოლი. ახალი ქულათა სისტემის მიხედვით ეს დონე განისაზვრა უეფას არეალში მყოფი გუნდების ჩემპიონატებში მოთამაშე კლუბების ბოლო ხუთი წლის კოეფიციენტზე. უეფას რეიტინგით ხუთ საუკეთესო ჩემპიონატში გატანილი გოლი ჩაითვლება ორ ქულად, ექვსიდან 21-ემდე კი 1.5 ქულად,^[3] ყველა დანარჩენი 1 ქულად. 1 ქულიანებს შორის არის საქართველოც, რომელიც 42-ე ადგილზეა. ასე და ამგვარად უფრო ძლიერ ჩემპიონატში გატანილი გოლი უფრო მეტი ქულით ფასდება და შესაძლებელია ნაკლები გოლით გახდეს ფეხბურთელი ოქროს ბუცის მფლობელი.^[4]

გამარჯვებულები

გამარჯვებულები 1967–2014

გაზიარებული ტიტული

გერდ მიულერი იყო პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც პირველად შეძლო ოქროს ბუცის 2 ჯერ მოგება, 1970 და 1972 წლებში.

რონალდო, ოქროს ბუცის პირველი მფლობელი მას შემდეგ, რაც ახალი წესები შემოიღეს

უგო სანჩესი — პირველი ფეხბურთელი ცენტრალური ამერიკიდან, რომელმაც შეძლო ოქროს ბუცის მოგება

ევროპის ოქროს ბუცის გამარჯვებულები
სეზონი	ეროვნება	მოთამაშე	კლუბი	ლიგა	გოლი	ქულა
1967–68	POR პორტუგალია	ეუსებიო	ბენფიკა	POR პორტუგალიის პრიმეირა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&043.&&&&&043	—
1968–69	BUL ბულგარეთი	ჟეკოვი, პეტარპეტარ ჟეკოვი	ცსკა სოფია	BUL საფეხბურთო ჯგუფი „ა“	&&&&&&&&&&&&&036.&&&&&036	—
1969–70	GER გერმანია	მიულერი, გერდგერდ მიულერი	ბაიერნი მიუნხენი	GER გერმანიის ბუნდესლიგა	&&&&&&&&&&&&&038.&&&&&038	—
1970–71	YUG იუგოსლავია	იოსიპ სკობლარი	მარსელი	FRA საფრანგეთის ლიგა 1	&&&&&&&&&&&&&044.&&&&&044	—
1971–72	GER გერმანია	მიულერი, გერდგერდ მიულერი	ბაიერნი მიუნხენი	GER გერმანიის ბუნდესლიგა	&&&&&&&&&&&&&040.&&&&&040	—
1972–73	POR პორტუგალია	ეუსებიო	ბენფიკა	POR პორტუგალიის პრიმეირა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&040.&&&&&040	—
1973–74	ARG არგენტინა	იასალდე, ექტორექტორ იასალდე	სპორტინგი ლისაბონი	POR პორტუგალიის პრიმეირა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&046.&&&&&046	—
1974–75	ROM რუმინეთი	დუდუ გეორგესკუ	დინამო ბუქარესტი	ROM რუმინეთის ა დივიზია	&&&&&&&&&&&&&033.&&&&&033	—
1975–76	CYP კვიპროსი	სოტირის კაიაფასი	ომონია ნიქოზია	CYP კვიპროსის პირველი დივიზიონი	&&&&&&&&&&&&&039.&&&&&039	—
1976–77	ROM რუმინეთი	დუდუ გეორგესკუ	დინამო ბუქარესტი	ROM რუმინეთის ა დივიზია	&&&&&&&&&&&&&037.&&&&&037	—
1977–78	AUT ავსტრია	კრანკლი, ჰანსჰანს კრანკლი	რაპიდი ვენა	AUT ავსტრიის ბუნდესლიგა	&&&&&&&&&&&&&041.&&&&&041	—
1978–79	NED ნიდერლანდები	კისტი, კესკეს კისტი	ალკმარი	NED ნიდერლანდის ერედივიზია	&&&&&&&&&&&&&034.&&&&&034	—
1979–80	BEL ბელგია	ერვინ ვანდერბერგი	ლიერსი	BEL ბელგიის ლიგა	&&&&&&&&&&&&&039.&&&&&039	—
1980–81	BUL ბულგარეთი	გიორგი სლავკოვი	ბოტევი პლოვდივი	BUL საფეხბურთო ჯგუფი „ა“	&&&&&&&&&&&&&031.&&&&&031	—
1981–82	NED ნიდერლანდები	კიფტი, ვიმვიმ კიფტი	აიაქსი ამსტერდამი	NED ნიდერლანდის ერედივიზია	&&&&&&&&&&&&&032.&&&&&032	—
1982–83	POR პორტუგალია	ფერნანდო გომესი	პორტუ	POR პორტუგალიის პრიმეირა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&036.&&&&&036	—
1983–84	WAL უელსი	რაში, იანიან რაში	ლივერპული	ENG ინგლისის პირველი დივიზიონი	&&&&&&&&&&&&&032.&&&&&032	—
1984–85	POR პორტუგალია	ფერნანდო გომესი	პორტუ	POR პორტუგალიის პრიმეირა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&039.&&&&&039	—
1985–86	NED ნიდერლანდები	მარკო ვან ბასტენი	აიაქსი ამსტერდამი	NED ნიდერლანდის ერედივიზია	&&&&&&&&&&&&&037.&&&&&037	—
1986–87	ROM რუმინეთი	როდიონ კემეტარუ	დინამო ბუქარესტი	ROM რუმინეთს ა დივიზია	&&&&&&&&&&&&&044.&&&&&044	—
1987–88	TUR თურქეთი	ჩოლაქი, თანჟუთანჟუ ჩოლაქი	გალათასარაი	TUR თურქეთის სუპერლიგა	&&&&&&&&&&&&&039.&&&&&039	—
1988–89	ROM რუმინეთი	მატეუცი, დორინდორინ მატეუცი	დინამო ბუქარესტი	ROM რუმინეთის ა დივიზია	&&&&&&&&&&&&&043.&&&&&043	—
1989–90	MEX მექსიკა	სანჩესი, უგოუგო სანჩესი	რეალ მადრიდი	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&038.&&&&&038	—
1989–90	BUL ბულგარეთი	ხრისტო სტოიჩკოვი	ცსკა სოფია	BUL საფეხბურთო ჯგუფი „ა“	&&&&&&&&&&&&&038.&&&&&038	—
1990–91	YUG იუგოსლავია	პანჩევი, დარკოდარკო პანჩევი	ცრვენა ზვეზდა	YUG იუგოსლავიის პირველი ლიგა	&&&&&&&&&&&&&034.&&&&&034	—
1991–92	SCO შოტლანდია	მაკ-კოისტი, ალიალი მაკ-კოისტი	რეინჯერსი	SCO შოტლანდიის პრემიერ დივიზიონი	&&&&&&&&&&&&&034.&&&&&034	—
1992–93	SCO შოტლანდია	მაკ-კოისტი, ალიალი მაკ-კოისტი	რეინჯერსი	SCO შოტლანდიის პრემიერ დივიზიონი	&&&&&&&&&&&&&034.&&&&&034	—
1993–94	WAL უელსი	ტეილორი), დევიდდევიდ ტეილორი)	პორთმადოგი	WAL უელსის ლიგა	&&&&&&&&&&&&&043.&&&&&043	—
1994–95	ARM სომხეთი	არსენ ავეტისიანი	ჰომენეტმენი	ARM სომხეთის პრემიერ-ლიგა	&&&&&&&&&&&&&039.&&&&&039	—
1995–96	GEO საქართველო	ზვიად ენდელაძე	მარგვეთი ზესტაფონი	GEO საქართველოს უმაღლესი ლიგა	&&&&&&&&&&&&&040.&&&&&040	—
1996–97	BRA ბრაზილია	რონალდო	ბარსელონა	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&034.&&&&&034	&&&&&&&&&&&&&068.&&&&&068
1997–98	GRE საბერძნეთი	ნიკოს მახალასი	ვიტესი	NED ნიდერლანდის ერედივიზია	&&&&&&&&&&&&&034.&&&&&034	&&&&&&&&&&&&&068.&&&&&068
1998–99	BRA ბრაზილია	ჟარდელი, მარიომარიო ჟარდელი	პორტუ	POR პორტუგალიის პრიმეირა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&036.&&&&&036	&&&&&&&&&&&&&072.&&&&&072
1999–2000	ENG ინგლისი	ფილიპსი, კევინკევინ ფილიპსი^[5]	სანდერლენდი	ENG ინგლისის პრემიერ ლიგა	&&&&&&&&&&&&&030.&&&&&030	&&&&&&&&&&&&&060.&&&&&060
2000–01	SWE შვედეთი	ჰენრიკ ლარსონი^[6]	სელტიკი	SCO შოტლანდიის პრემიერ-ლიგა	&&&&&&&&&&&&&035.&&&&&035	&&&&&&&&&&&&&052.50000052,5
2001–02	BRA ბრაზილია	ჟარდელი, მარიომარიო ჟარდელი^[7]	სპორტინგი ლისაბონი	POR პორტუგალიის პრიმეირა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&042.&&&&&042	&&&&&&&&&&&&&084.&&&&&084
2002–03	NED ნიდერლანდები	მაკაი, როიროი მაკაი	დეპორტივო ლა-კორუნია	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&029.&&&&&029	&&&&&&&&&&&&&058.&&&&&058
2003–04	FRA საფრანგეთი	ანრი, ტიერიტიერი ანრი^[8]	არსენალი	ENG ინგლისის პრემიერ ლიგა	&&&&&&&&&&&&&030.&&&&&030	&&&&&&&&&&&&&060.&&&&&060
2004–05	FRA საფრანგეთი	ანრი, ტიერიტიერი ანრი	არსენალი	ENG ინგლისის პრემიერ ლიგა	&&&&&&&&&&&&&025.&&&&&025	&&&&&&&&&&&&&050.&&&&&050
2004–05	ურუგვაი ურუგვაი	ფორლანი, დიეგოდიეგო ფორლანი	ვილიარეალი	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&025.&&&&&025	&&&&&&&&&&&&&050.&&&&&050
2005–06	ITA იტალია	ტონი, ლუკალუკა ტონი^[9]	ფიორენტინა	ENG იტალიის სერია ა	&&&&&&&&&&&&&031.&&&&&031	&&&&&&&&&&&&&062.&&&&&062
2006–07	ITA იტალია	ფრანჩესკო ტოტი^[10]	რომა	ITA იტალიის სერია ა	&&&&&&&&&&&&&026.&&&&&026	&&&&&&&&&&&&&052.&&&&&052
2007–08	POR პორტუგალია	კრიშტიანუ რონალდუ^[11]	მანჩესტერ იუნაიტედი	ENG ინგლისის პრემიერ ლიგა	&&&&&&&&&&&&&031.&&&&&031	&&&&&&&&&&&&&062.&&&&&062
2008–09	ურუგვაი ურუგვაი	ფორლანი, დიეგოდიეგო ფორლანი^[12]	ატლეტიკო მადრიდი	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&032.&&&&&032	&&&&&&&&&&&&&064.&&&&&064
2009–10	ARG არგენტინა	მესი, ლიონელლიონელ მესი^[13]	ბარსელონა	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&034.&&&&&034	&&&&&&&&&&&&&068.&&&&&068
2010–11	POR პორტუგალია	კრიშტიანუ რონალდუ^[14]	რეალ მადრიდი	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&040.&&&&&040	&&&&&&&&&&&&&080.&&&&&080
2011–12	ARG არგენტინა	მესი, ლიონელლიონელ მესი^[15]	ბარსელონა	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&050.&&&&&050	&&&&&&&&&&&&0100.&&&&&0100
2012–13	ARG არგენტინა	მესი, ლიონელლიონელ მესი^[16]	ბარსელონა	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&046.&&&&&046	&&&&&&&&&&&&&092.&&&&&092
2013–14	POR პორტუგალია	კრიშტიანუ რონალდუ	რეალ მადრიდი	SPA ესპანეთის ლა ლიგა	&&&&&&&&&&&&&031.&&&&&031	&&&&&&&&&&&&&062.&&&&&062
2013–14	ურუგვაი ურუგვაი	სუარესი, ლუისლუის სუარესი	ლივერპული	ENG ინგლისის პრემიერ ლიგა	&&&&&&&&&&&&&031.&&&&&031	&&&&&&&&&&&&&062.&&&&&062

არაერთგზის გამარჯვებულები

მხოლოდ ლიონემ მესიმ და კრიშტიანუ რონალდუმ შეძლეს ევროპის ოქროს ბუცის ნომინაციაში სამჯერ გამარჯვება. ცხრა ფეხბურთელმა შეძლო ჯილდოს 2-ჯერ მოპოვება. გერდ მიულერი იყო პირველი ვინც 2-ჯერ მოიგო ეს პრიზი 1969–70 და 1971–72 წლების სეზონებში. ალი მაკ-კოისტი (1991–92 და 1992–93), ტიერი ანრი (2003–04 და 2004–05) და ლიონელ მესი (2011–2012 და 2012–2013), მხოლოდ მათ შეძლეს ჯილდოს ზედიზედ 2 სეზონში მოპოვება. დიეგო ფორლანი („ვილიარეალი“ და „ატლეტიკო“ მადრიდი) და მარიო ჟარდელი („პორტუ“ და „სპორტინგი“), მხოლოდ მათ აქვთ 2-ჯერ მოგებული ევროპის ოქროს ბუცი ერთი და იგივე ლიგის 2 კლუბში. კრიშტიანუ რონალდუ არის პირველი და ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც შეძლო პრიზის მოპოვება ორ სხვადასხვა ლიგის კლუბში, „მანჩესტერ იუნაიტედი“ ინგლისის პრემიერ ლიგიდან და მადრიდის „რეალი“ ესპანეთის ლა ლიგიდან.

ევროპის ოქროს ბუცის არაერთგზის გამარჯვებულები
მოთამაშე	No.	სეზონი
კრიშტიანუ რონალდუ	&&&&&&&&&&&&&&03.&&&&&03	2007–08, 2010–11, 2013–14*
მესი, ლიონელლიონელ მესი	&&&&&&&&&&&&&&03.&&&&&03	2009–10, 2011–12, 2012–13
ეუსებიო	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	1967–68, 1972–73
მიულერი, გერდგერდ მიულერი	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	1969–70, 1971–72
დუდუ გეორგესკუ	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	1974–75, 1976–77
ფერნანდო გომესი	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	1982–83, 1984–85
მაკ-კოისტი, ალიალი მაკ-კოისტი	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	1991–92, 1992–93
ჟარდელი, მარიომარიო ჟარდელი	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	1998–99, 2001–02
ანრი, ტიერიტიერი ანრი	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	2003–04, 2004–05*
ფორლანი, დიეგოდიეგო ფორლანი	&&&&&&&&&&&&&&02.&&&&&02	2004–05*, 2008–09

გასაღები
*	გაზიარებული ტიტული

კლუბის მიხედვით

ევროპის ოქროს ბუცის გამარჯვებულები კლუბის მიხედვით
კლუბი	ჯამში	მოთამაშე
დინამო ბუქარესტი	4	3
ბარსელონა	4	2
რეალ მადრიდი	3	2
პორტუ	3	2
ლივერპული	2	2
სპორტინგი ლისაბონი	2	2
ცსკა სოფია	2	2
აიაქსი ამსტერდამი	2	2
რეინჯერსი	2	1
ბენფიკა	2	1
ბაიერნი მიუნხენი	2	1
არსენალი	2	1
მარსელი	1	1
ომონია ნიქოზია	1	1
რაპიდი ვენა	1	1
ალკმარი	1	1
ლიერსი	1	1
ბოტევი პლოვდივი	1	1
ავსტრია ვენა	1	1
გალათასარაი	1	1
ცრვენა ზვეზდა	1	1
პორთმადოგი	1	1
ჰომეთმენი ბეირუთი	1	1
ზესტაფონი	1	1
ვიტესი	1	1
სანდერლენდი	1	1
დეპორტივო ლა-კორუნია	1	1
ვილიარეალი	1	1
ფიორენტინა	1	1
რომა	1	1
მანჩესტერ იუნაიტედი	1	1
ატლეტიკო მადრიდი	1	1

ეროვნების მიხედვით

ევროპის ოქროს ბუცის გამარჯვებულები ეროვნების მიხედვით
ეროვნება	ჯამში	მოთამაშე(ები)
პორტუგალია	7	3
ნიდერლანდები	4	4
რუმინეთი	4	3
არგენტინა	4	2
ბულგარეთი	3	3
ბრაზილია	3	2
ურუგვაი	3	2
უელსი	2	2
იტალია	2	2
იუგოსლავია	2	2
საფრანგეთი	2	1
გერმანია	2	1
შოტლანდია	2	1
ავსტრია	2	2
კვიპროსი	1	1
ბელგია	1	1
მექსიკა	1	1
სომხეთი	1	1
საქართველო	1	1
საბერძნეთი	1	1
ინგლისი	1	1
თურქეთი	1	1
შვედეთი	1	1

საფეხბურთო ლიგის მიხედვით

ევროპის ოქროს ბუცის გამარჯვებულები საფეხბურთო ლიგის მიხედვით
საფეხბურთო ლიგა	ჯამში
ესპანეთი	8
პორტუგალია	7
ინგლისი	5
ნიდერლანდი	4
ბულგარეთი	3
რუმინეთი	3
ავსტრია	2
გერმანია	2
იტალია	2

სქოლიო

↑ Golden Boot («Soulier d’Or») Awards
↑ Golden Boot: The Quotients Decide It All. soccerphile.com. ციტირების თარიღი: 20 February 2008.
↑ European Golden Shoe. European Sports Magazine. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 სექტემბერი 2019. ციტირების თარიღი: 19 ივნისი 2012.
↑ Who will win the European Golden Shoe. FIFA (13 მარტი 2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-05-04. ციტირების თარიღი: 19 ივნისი 2012.
↑ Phillips nets Golden prize. BBC Sport (29 ივლისი 2000). ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი 2008.
↑ Larsson wins Golden Shoe. BBC Sport (17 ივნისი 2001). ციტირების თარიღი: 27 თებერვალი2008.
↑ Golden Shoe award winners. European Sports Magazines. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 სექტემბერი 2019. ციტირების თარიღი: 7 მარტი 2008.
↑ Henry set for golden shoe. BBC Sport (24 მაისი 2004). ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი 2008.
↑ Luca Toni. World Soccer Magazine (28 თებერვალი 2007). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-06-29. ციტირების თარიღი: 12 დეკემბერი 2010.
↑ Totti crowned Europe's top scorer. UEFA (18 ივნისი 2007). ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი 2008.
↑ Ronaldo scoops ESM Golden Shoe. UEFA (17 ივნისი 2008). ციტირების თარიღი: 17 ივნისი 2008.
↑ Forlán claims Golden Shoe and Pichichi awards. UEFA (1 ივნისი 2009). ციტირების თარიღი: 1 ივნისი 2009.
↑ Messi wins ESM Golden Shoe. World Soccer Magazine (18 მაისი 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-10-06. ციტირების თარიღი: 12 ნოემბერი 2010.
↑ Golden Shoe. euroTopFoot (15 მაისი 2011). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-05-13. ციტირების თარიღი: 20 მაისი 2011.
↑ Golden Shoe. euroTopFoot (15 მაისი 2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-28. ციტირების თარიღი: 30 სექტემბერი 2012.
↑ Golden Shoe. euroTopFoot. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-28.

[1] Golden Boot («Soulier d’Or») Awards

[soccerphile-2] Golden Boot: The Quotients Decide It All. soccerphile.com. ციტირების თარიღი: 20 February 2008.

[3] European Golden Shoe. European Sports Magazine. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 სექტემბერი 2019. ციტირების თარიღი: 19 ივნისი 2012.

[4] Who will win the European Golden Shoe. FIFA (13 მარტი 2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-05-04. ციტირების თარიღი: 19 ივნისი 2012.

[5] Phillips nets Golden prize. BBC Sport (29 ივლისი 2000). ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი 2008.

[6] Larsson wins Golden Shoe. BBC Sport (17 ივნისი 2001). ციტირების თარიღი: 27 თებერვალი2008.

[ESM-7] Golden Shoe award winners. European Sports Magazines. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 სექტემბერი 2019. ციტირების თარიღი: 7 მარტი 2008.

[8] Henry set for golden shoe. BBC Sport (24 მაისი 2004). ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი 2008.

[9] Luca Toni. World Soccer Magazine (28 თებერვალი 2007). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-06-29. ციტირების თარიღი: 12 დეკემბერი 2010.

[10] Totti crowned Europe's top scorer. UEFA (18 ივნისი 2007). ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი 2008.

[11] Ronaldo scoops ESM Golden Shoe. UEFA (17 ივნისი 2008). ციტირების თარიღი: 17 ივნისი 2008.

[12] Forlán claims Golden Shoe and Pichichi awards. UEFA (1 ივნისი 2009). ციტირების თარიღი: 1 ივნისი 2009.

[13] Messi wins ESM Golden Shoe. World Soccer Magazine (18 მაისი 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-10-06. ციტირების თარიღი: 12 ნოემბერი 2010.

[14] Golden Shoe. euroTopFoot (15 მაისი 2011). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-05-13. ციტირების თარიღი: 20 მაისი 2011.

[15] Golden Shoe. euroTopFoot (15 მაისი 2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-28. ციტირების თარიღი: 30 სექტემბერი 2012.

[16] Golden Shoe. euroTopFoot. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-28.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

eusm.eu
ევროპის ოქროს ბუცი

წარადგენს	უეფა
პირველად გადაეცა	1967
მიმდინარე მფლობელი	ლიონელ მესი