სელევკიდების სახელმწიფო

სელევკიდების სახელმწიფო
Βασιλεία τῶν Σελευκιδῶν
	სელევკიდების სახელმწიფო ; Βασιλεία τῶν Σελευκιδῶν
	სახელმწიფო აღარ არსებობს
	{{{საერთო სახელი}}}-ს მდებარეობა სელევკიდების სახელმწიფო მისი მაქსიმალური გაფართოებისას, ძვ. წ. 281 წელს, სელევკე I ნიკატორის გარდაცვალებისას
დედაქალაქი	სელევკია; (ძვ. წ. 305-240 წწ); ანტიოქია; (ძვ. წ. 240-63)
ენები	ბერძნული (ოფიციალური); სპარსული; არამეული
რელიგია	ძველი ბერძნული რელიგია; ბაბილონური რელიგია; ზოროასტრიზმი
მთავრობა	მონარქია
	ბასილევსი
ისტორიული ერა	ანტიკური ხანა
	ფართობი
წინამორბედი	მემკვიდრე
	ძველი მაკედონია
სირიის პროვინცია
პართია
ბერძნულ-ბაქტრიული სამეფო
ჰაზმონეა
ოსროჰენა
დღეს ამ ტერიტორიაზე	(მთლიანად ან ნაწილობრივ) სია ავღანეთი; ერაყი; თურქეთი; თურქმენეთი; იორდანია; ირანი; ისრაელი; ლიბანი; პაკისტანი; პალესტინა; საუდის არაბეთი; სირია; ტაჯიკეთი; უზბეკეთი; ქუვეითი; ყირგიზეთი;

სელევკიდების სახელმწიფო, სელევკიდების სირიის სამეფო (ბერძ. Σελεύκεια; ძვ. წ. 312-ძვ. წ. 64 წწ.) — ელინისტური სახელმწიფო დასავლეთ აზიაში, წარმოიქმნა ალექსანდრე მაკედონელის სახელმწიფოს ნანგრევებზე.^[4]^[5]^[6]^[7] სახელი ეწოდა დამაარსებლის — სელევკე I ნიკატორისა და მისი შთამომავლების — სელევკიდების მიხედვით.

ტერიტორიულად სელევკიდების სახელმწიფო მოიცავდა სირიას, მესოპოტამიას, მცირე აზიის ნაწილს. სატახტო ქალაქები — ტიგრის სელევკია და ანტიოქია. სახელმწიფო ენას ბერძნული წარმოადგენდა. სელევკიდების სახელმწიფო იყო სხვადასხვა ენის, ზნე-ჩვეულებათა და ეკონომიკური დონის ხალხთაგან შეკოწიწებული პოლიტიკური კონგლომერატი.

სელევკიდთა საყრდენი სოციალური ბაზა იყო ბერძნულ-მაკედონური მონათმფლობელური არისტოკრატია. ეკონომიკური ცხოვრება ემყარებოდა ხელსაყრელ ბუნებრივ პირობებს. მოჰყავდათ ხორბალი, აშენებდნენ ზეთისხილს, მისდევდნენ მევენახეობასა და მესაქონლეობას. სელევკიდთა ხელში იყო ძველთაგანვე განთქმული სავაჭრო-სატრანზიტო გზები, რომლებიც ერთმანეთთან აკავშირებდა სირიას, მცირე აზიას, ინდოეთს, არაბეთს, ჩინეთს, შუა აზიასა და სპარსეთის ყურეს. წამყვან ეკონომიკურ, პოლიტიკურ, სტრატეგიულ და კულტურულ როლს თამაშობდნენ ქალაქები, რომელთაგან განსაკუთრებით დაწინაურდა ანტიოქია, ლაოდიკეა, პიერის სელევკია. ელინისტურ ქალაქებს ჰქონდათ დამოუკიდებელი კანონმდებლობა, საკუთარი მმართველობითი ორგანოები, ფინანსები და სხვა. მათ გარშემო ჩამოყალიბებული იყო სამხედრო-მიწათმფლობელური დასახლებანი — კატეკიები. მათზე დაყრდნობით ახდენდნენ სელევკიდები ქვეყნის ელინიზაციასა და თავიანთი უმაღლესი მონარქიული ხელისუფლების გავრცელება-დამკვიდრებას. მეფე — შეუზღუდველი, ღმერთად გამოცხადებული გვირგვინოსანი — სახელმწიფოს განაგებდა რთული ბიუროკრატიული აპარატის მეშვეობით. ქვეყანა დაყოფილი იყო სატრაპებად. სატრაპებს სათავეში ედგნენ სტრატეგოსები, რომელთაც ევალებოდათ ხარკის აკრეფა და ჯარების გამოყვანა.

სელევკიდების სახელმწიფოს სისუსტე გამომჟღავნდა დასაწყისშივე, როცა მისი ბატონობისაგან თავი დაიხსნეს პერგამონმა, კაპადოკიამ, ბითინიამ და პონტოს სამეფომ. ძვ. წ. III საუკუნის შუა წლებში სელევკიდების სახელმწიფომ დაკარგა აღმოსავლეთი პროვინციები, სადაც ორი დამოუკიდებელი სახელმწიფო ჩამოყალიბდა: ბერძნულ-ბაქტრიული სამეფო და პართია. სელევკიდების სამეფოს ხანგრძლივი ომი ჰქონდა პტოლემეების ეგვიპტესთან და დიდი სისხლის ფასად დაინარჩუნა ფინიკია და პალესტინა.

სელევკიდების სახელმწიფო აღმავლობას განიცდიდა ანტიოქე III დიდის მეფობის დროს (ძვ. წ. 223-ძვ. წ. 187). ანტიოქე III-მ დაამარცხა პართელები და აღადგინა სელევკიდთა ძალაუფლება აღმოსავლეთში, მაგრამ მაგნეასთან რომაელთაგან განცდილი სასტიკი მარცხის შემდეგ, სელევკიდების სირია სამუდამოდ დაეცა და დაკნინდა. არც ეგვიპტესთან ორ გამარჯვებას მოჰყოლია შედეგი. ძვ. წ. 163 წლიდან ძვ. წ. 64 წლამდე სირია რომის პროვინციად გამოცხადდა. სელევკიდთაგან ანტიოქე I სოტერი „მეგობრობდა“ ქართველ მეფე ფარნავაზთან.

იხილეთ აგრეთვე

პართია

ლიტერატურა

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 275.
A. Houghton, C. Lorber, Seleucid Coins. A Comprehensive Catalogue, Part I, Seleucus I through Antiochus III, With Metrological Tables by B. Kritt, I-II, New York - Lancaster - London, 2002.
G. G. Aperghis, The Seleukid Royal Economy. The Finances and Financial Administration of the Seleukid Empire, Cambridge, 2004.
Laurent Capdetrey, Le pouvoir séleucide. Territoire, administration, finances d'un royaume hellénistique (312-129 avant J.C.). (Collection "Histoire"). Rennes: Presses Universitaires de Rennes, 2007.

რესურსები ინტერნეტში

Genealogy of the Seleucids დაარქივებული 2009-03-22 საიტზე Wayback Machine.
Seleukid Bibliography დაარქივებული 2014-05-19 საიტზე Wayback Machine.

სქოლიო

↑ ^1.0 ^1.1 Richard N. Frye, The History of Ancient Iran, (Ballantyne Ltd, 1984), 164.
↑ Julye Bidmead, The Akitu Festival: Religious Continuity and Royal Legitimation in Mesopotamia, (Gorgias Press, 2004), 143.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 Taagepera, Rein (1979). „Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D“. Social Science History. 3 (3/4): 115–138. doi:10.2307/1170959. ISSN 0145-5532. JSTOR 1170959.
↑ Jones, Kenneth Raymond (2006). Provincial reactions to Roman imperialism: the aftermath of the Jewish revolt, A.D. 66-70, Parts 66-70. University of California, Berkeley, გვ. 174. ISBN 978-0-542-82473-9. „... and the Greeks, or at least the Greco-Macedonian Seleucid Empire, replace the Persians as the Easterners.“
↑ Society for the Promotion of Hellenic Studies (London, England) (1993). The Journal of Hellenic studies, Volumes 113-114. Society for the Promotion of Hellenic Studies, გვ. 211. „The Seleucid kingdom has traditionally been regarded as basically a Greco-Macedonian state and its rulers thought of as successors to Alexander.“
↑ Baskin, Judith R. ; Seeskin, Kenneth (2010). The Cambridge Guide to Jewish History, Religion, and Culture. Cambridge University Press, გვ. 37. ISBN 978-0-521-68974-8. „The wars between the two most prominent Greek dynasties, the Ptolemies of Egypt and the Seleucids of Syria, unalterably change the history of the land of Israel…As a result the land of Israel became part of the empire of the Syrian Greek Seleucids.“
↑ Glubb, Sir John Bagot (1967). Syria, Lebanon, Jordan. Thames & Hudson, გვ. 34. OCLC 585939. „In addition to the court and the army, Syrian cities were full of Greek businessmen, many of them pure Greeks from Greece. The senior posts in the civil service were also held by Greeks. Although the Ptolemies and the Seleucids were perpetual rivals, both dynasties were Greek and ruled by means of Greek officials and Greek soldiers. Both governments made great efforts to attract immigrants from Greece, thereby adding yet another racial element to the population.“

[Frye-1] 1.0 ^1.1 Richard N. Frye, The History of Ancient Iran, (Ballantyne Ltd, 1984), 164.

[2] Julye Bidmead, The Akitu Festival: Religious Continuity and Royal Legitimation in Mesopotamia, (Gorgias Press, 2004), 143.

[size-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 Taagepera, Rein (1979). „Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D“. Social Science History. 3 (3/4): 115–138. doi:10.2307/1170959. ISSN 0145-5532. JSTOR 1170959.

[Jones,_Kenneth_Raymond_2006_174-4] Jones, Kenneth Raymond (2006). Provincial reactions to Roman imperialism: the aftermath of the Jewish revolt, A.D. 66-70, Parts 66-70. University of California, Berkeley, გვ. 174. ISBN 978-0-542-82473-9. „... and the Greeks, or at least the Greco-Macedonian Seleucid Empire, replace the Persians as the Easterners.“

[Society_for_the_Promotion_of_Hellenic_Studies_(London,_England)_1993_211-5] Society for the Promotion of Hellenic Studies (London, England) (1993). The Journal of Hellenic studies, Volumes 113-114. Society for the Promotion of Hellenic Studies, გვ. 211. „The Seleucid kingdom has traditionally been regarded as basically a Greco-Macedonian state and its rulers thought of as successors to Alexander.“

[Baskin,_Judith_R.;_Seeskin,_Kenneth_2010_37-6] Baskin, Judith R. ; Seeskin, Kenneth (2010). The Cambridge Guide to Jewish History, Religion, and Culture. Cambridge University Press, გვ. 37. ISBN 978-0-521-68974-8. „The wars between the two most prominent Greek dynasties, the Ptolemies of Egypt and the Seleucids of Syria, unalterably change the history of the land of Israel…As a result the land of Israel became part of the empire of the Syrian Greek Seleucids.“

[Glubb,_Sir_John_Bagot_1967_34-7] Glubb, Sir John Bagot (1967). Syria, Lebanon, Jordan. Thames & Hudson, გვ. 34. OCLC 585939. „In addition to the court and the army, Syrian cities were full of Greek businessmen, many of them pure Greeks from Greece. The senior posts in the civil service were also held by Greeks. Although the Ptolemies and the Seleucids were perpetual rivals, both dynasties were Greek and ruled by means of Greek officials and Greek soldiers. Both governments made great efforts to attract immigrants from Greece, thereby adding yet another racial element to the population.“

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]