მარგარეტ ტიუდორი

მარგარეტ ტიუდორი
შოტლანდიის დედოფალი
მმართ. დასაწყისი:	8 აგვისტო 1503
მმართ. დასასრული:	9 სექტემბერი 1513
წინამორბედი:	მარგარეტ დანიელი
მემკვიდრე:	მადლენა ვალუა
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	28 ნოემბერი 1489
დაბ. ადგილი:	ვესტმინსტერის სასახლე, ლონდონი, ინგლისის სამეფო
გარდ. თარიღი:	18 ოქტომბერი 1541 (51 წლის)
გარდ. ადგილი:	მეთვენის სასახლე, პერტშირი, შოტლანდიის სამეფო
მეუღლე:	ჯეიმზ IV სტიუარტი; (ქ. 1503 - გ. 1513); არჩიბალდ დუგლასი ; (ქ. 1514 - გ. 1527) ; ჰენრი სტიუარტი ; (ქ.-გ. 1528)
შვილები:	ჯეიმზ სტიუარტი; არტურ სტიუარტი; ჯეიმზ V სტიუარტი; ალექსანდერ სტიუარტი; მარგარეტ დუგლასი; დოროთეა სტიუარტი
დინასტია:	ტიუდორები
მამა:	ჰენრი VII ტიუდორი
დედა:	ელისაბედ იორკელი
რელიგია:	კათოლიციზმი
	მარგარეტ ტიუდორი ვიკისაწყობში

მარგარეტ ტიუდორი (ინგლ. Margaret Tudor; შოტ. Mairead Tudor; დ. 28 ნოემბერი, 1489, ვესტმინსტერის სასახლე, ლონდონი, ინგლისი, — გ. 18 ოქტომბერი, 1541, მეთვენის სასახლე, პერტშირი, შოტლანდია) — ინგლისის პრინცესა დაბადებიდან გარდაცვალებამდე. ტიუდორების დინასტიის წარმომადგენელი. ჰენრი VII-ისა და ელისაბედ იორკელის ქალიშვილი. 1503-1513 წლებში შოტლანდიის დედოფალი როგორც ჯეიმზ IV სტიუარტის მეუღლე. შოტლანდიის მეფე ჯეიმზ V-ის დედა. შოტლანდიისა და საფრანგეთის დედოფალ მარიამ სტიუარტის ბებია.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მარგარეტ ტიუდორი დაიბადა 1489 წლის 28 ნოემბერს, ინგლისის მეფე ჰენრი VII-ისა და ელისაბედ იორკელის ოჯახში. იგი მათი უფროსი ქალიშვილი იყო და ჰენრი VIII-ს დად ერგებოდა.

ხანგრძლივი მოლაპარაკებების შემდეგ, 1503 წლის 8 აგვისტოს მარგარეტი დააქორწინეს შოტლანდიის მეფე ჯეიმზ IV სტიუარტზე. თუმცა რეალურად ეს მხოლოდ ფორმალური მხარე იყო, მეორე დღეს კი მარგარეტი თავისი უდიდესი და უმდიდრესი ამალით დაიძრა შოტლანდიისაკენ. მათ რამდენიმე კვირით ქალაქ იორკში შეისვენეს და ამავე წლის შემოდგომაზე მარგარეტი ქალაქ ედინბურგში საზეიმოდ შევიდა სადაც მას საქმრო ელოდა. ახლა უკვე რეალურად დაიწერეს ჯვარი და ნამდვილი ცოლ-ქმარივით დაიწყეს თანაცხოვრება, ჰოლირუდის სამეფო სასახლეში. ამ ამავთან დაკავშირებით ინგლისელმა პოეტმა უილიამ დონბარმა დაწერა პოემა, სახელწოდებით „ტილისი და ვარდები“. ავტორმა სიმბოლურად აიღო ეს სახელი ვინაიდან, ყვავილი ტილისი სტიუარტთა სიმბოლოა, ხოლო წითელი ვარდი თეთრი გულით - ტიუდორების.

ჯეიმზსა და მარგარეტს 6 შვილი შეეძინათ, რომელთაგანაც მხოლოდ ერთმა მიაღწია სრულწლოვანებამდე მხოლოდ ერთმა მიაღწია და სწორედ ის გახდა შოტლანდიის შემდგომი ხელმწიფე ჯეიმზ V.

შოტლანდია-საფრანგეთს შორის ალიანსი არსებობდა. როდესაც ინგლისმა საომარი მოქმედებები განახორციელა საფრანგეთის სამეფოს წინააღმდეგ, შოტლანდია იძულებული გახდა ინგლისისათვის ომი გამოეცხადებინა. 1513 წლის 9 სექტემბერს მათ შორის ფოლდენის ბრძოლა გაიმართა. მეფე ჯეიმზ IV-ც ამ ბრძოლას შეეწირა. იგი იყო უკანასკნელი მონარქი, არა მხოლოდ შოტლანდიაში, არამედ მთელ დიდ ბრიტანეთში, რომელიც ბრძოლის ველზე დაიღუპა.

ჯეიმზ IV-ის გარდაცვალების შემდეგ, შოტლანდიის ტახტი ჯეიმზ V-ს ერგო, რომელიც ჯერ ორი წლისაც კი არ იყო. ამიტომ, მცირეწლოვანი მეფის რეგენტი მისი დედა მარგარეტ ტიუდორი გახდა.

1514 წლის 6 აგვისტოს მარგარეტმა იქორწინა ანგუსის ჰერცოგ არჩიბალდ დუგლასზე. იგი ცდილობდა დუგლასთა უძლიერესი საგვარეულო რომელიც მისი ვაჟისთვის ტახტის შერყევას ცდილობდა. შოტლანდიის სამეფო საბჭომ განიხილა დედოფლის ამგვარი საქციელი, ის ჯეიმზ V-ის ინტერესების საწინააღმდეგოდ მიიჩნიეს და მარგარეტს რეგენტის ტიტული ჩამოართვეს.

მარგარეტსა და არჩიბალდს ვაჟი შეეძინათ სახელად ალექსანდერი. 1515 წელს შექმნილი მძიმე ვითარების გამო, არჩიბალდი და მარგარეტი ანგუსიდან გაიქცნენ. ამავე წელს მარგარეტმა გოგონა გააჩინა სახელად მარგარეტ დუგლასი (რომელიც შემდგომში ჰენრი დარნლეის დედა გახდა). ამავე 1515 წელს მარგარეტს აცნობეს, რომ მისი ვაჟი ალექსანდერი სტირლინგის ციხესიმაგრეში გარდაიცვალა. ამ პერიოდში მგლოვიარე მარგარეტმა მეუღლე დატოვა და გარდაცვლილი ვაჟის საფლავზე წავიდა. მან გადაწყვიტა როგორმე დაემტკიცებინა, რომ შოტლანდიის მოღალატე არ იყო და ამასთან როგორმე უნდა ჩამოეცილებინა გათავხედებული ალბანის ჰეროგი. თუმცა ალბანი ძალიან დიდ ძალაუფლებას ფლობდა და დედოფალ მარგარეტს კვლავ გაქცევა მოუხდა. მარგარეტმა გადაწყვიტა მშობლიურ მხარეში დაბრუნება მოისურვა და იგი თავის ძმას ჰენრი VIII-ს ესტუმრა ლონდონში.

1517 წელს ჰენრი VIII მოელაპარაკა ალბანის ჰერცოგს და მარგარეტი შოტლანდიაში დაბრუნდა. მარგარეტს მალევე გაუჩნდა განქორწინების სურვილი და დასახმარებლად ჰენრი VIII-ს მიმართა. თუმცა ჰენრიმ სასტიკი უარი განაცხადა. მარგარეტმა იმავე პრობლემით თავად ალბანის ჰერცოგსაც კი მიმართა. 1527 წელს ალბანის ჰერცოგმა მარგარეტს შუამდგომლობა გაუწია რომის პაპ კლემენტე VII-თან, რომელიც დათანხმდა მარგარეტის მოთხოვნას და ამავე წელს მარგარეტისა და არჩიბალდის ქორწინება პაპმა გაუქმებულად გამოაცხადა. 1528 წლის 3 მარტს მარგარეტი ცოლად ჰენრი სტიუარტს გაჰყვა. თუმცა ქმრით არც ამჯერად იყო კმაყოფილი ვინაიდან ჰენრიც წინა ქმრების მსგავსაც მოღალატე აღმოჩნდა. მალევე მარგარეტმა კვლავ განქორწინებისათვის ბრძოლა დაიწყო. მისმა ვაჟმა ჯეიმზ V-მ გაჰყარა იგი ქმარს და როგორც დედა დედოფალი თავისთან, ჰოლირუდის სასახლეში საცხოვრებლად მიიწვია.

1536 წელს ჯეიმზი დაქორწინდა საფრანგეთის პრინცესა მადლენა დე ვალუაზე, რომელიც ქორწინებიდან რამდენიმე თვეში ტუბერკულოზით გარდაიცვალა. ამიტომაც 1538 წელს ჯეიმზი მეორედ დაქორწინდა ლოთარინგიის პრინცესა მარია დე გიზზე. მარგარეტს ძლიერ მოსწონდა თავისი ახალი რძალი მისი თვისებების გამო. ისინი მალე დამეგობრდნენ და ერთმანეთს რჩევებსაც აძლევდნენ. მარგარეტი 1541 წლის 18 ოქტომბერს გარდაიცვალა, 51 წლის ასაკში. მისი შვილიშვილი მარიამ სტიუარტი მომავალში საფრანგეთისა და შოტლანდიის დედოფალი გახდა, ხოლო შვილთაშვილი (ანუ მარიამის ვაჟი) შოტლანდიის, ინგლისისა და ირლანდიის მეფე გახდა, რითაც საფუძველი ჩაეყარა დიდი ბრიტანეთის შექმნას და სტიუარტთა დინასტიას ინგლისის ტახტზე.

ოჯახი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მეუღლეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელი	წოდება	მშობლები	დაიბადა	გარდაიცვალა
ჯეიმზ IV სტიუარტი	შოტლანდიის მეფე	ჯეიმზ III და მარგარეტ დანიელი	17 მარტი 1473	9 სექტემბერი 1513
არჩიბალდ დუგლასი	ანგუსის ჰერცოგი	ჯორჯ დუგლასი და ელისაბედ დუმონდი	1489	22 იანვარი 1557
ჰენრი სტიუარტი	მეთვენის ლორდი	ენდრიუ სტიუარტი და მარგარეტ კენედი	1499	1528

შვილები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელი	დაიბადა	გარდაიცვალა	ტიტული
ჯეიმზ სტიუარტი	21 თებერვალი 1507	27 თებერვალი 1508	როთერსეის ჰერცოგი
არტურ სტიუარტი	20 ოქტომბერი 1509	14 ივლისი 1510	როთერსეის ჰერცოგი
ჯეიმზ V სტიუარტი	10 აპრილი 1512	14 დეკემბერი 1542	შოტლანდიის მეფე
ალექსანდერ სტიუარტი	30 აპრილი 1514	18 დეკემბერი 1515	როსის ჰერცოგი
მარგარეტ დუგლასი	8 ოქტომბერი 1515	7 მარტი 1578	ლენოქსის ჰერცოგინია