მოქვი (ოჩამჩირის მუნიციპალიტეტი)
.svg)
მოქვი — სოფელი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ოჩამჩირის მუნიციპალიტეტში, მდინარე მოქვის ნაპირზე. თემის ცენტრი (სოფლები: აძიბჟარა, აჯაჟვი, ჯალაფსუა, ჯალი). ზღვის დონიდან 130 მ, ოჩამჩირიდან 17 კმ.[1] 2008 წლიდან ოკუპირებულია რუსეთის ფედერაციის მიერ[2].
ეტიმოლოგია და ტოპონიმიკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სახელწოდება „მოქვი“ ქართულია, სვანურად „მუქვ“ „მიწის ზვინს“ ნიშნავს. სოფელში დამოწმებულია მიკროტოპონიმები: ადგილი კვავკასკირაა რხვ – კვეკვესკირების ბორცვი; ადგილი კვარტაა რხვ – კორტავების ბორცვი; უბანი ქვაბალ – ქობალია; ადგილი ადიან იქაფთა – დადიანის პარტახი (აფხ. ადიან – გვარსახელ დადიანის აფხ. ფორმა); ადგილი ჭაკვაა რააფთრა – „ჭაკუების საქონლის ბაკი“, რაც ადასტურებს, რომ ეს მხარე დადიანს ეკუთვნოდა და აქ ქართული გვარები კვეკვესკირები, კორტავები, ქობალიები, ჭაუკები ცხოვრობდნენ. 1992-1993 წლის ომის შემდეგ მოქვს აფხაზებმა მიქუ (აფხ. Мықə) დაარქვეს.[3]
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შუა საუკუნეების ქართულ და უცხოურ წყაროებში კარგადაა ცნობილი. პირველად წყაროებში VII საუკუნიდან დასტურდება (თეოდოს განგრელი). სოფელში მდგარი ღვთისმშობლის ტაძარი (X ს.) X–XVII საუკუნეებში დასავლეთ საქართველოს ერთ-ერთი საეკლესიო ცენტრი, საეპისკოპოსო კათედრა იყო. XVII-XVIII საუკუნეებში სოფელს იხსენიებენ კათოლიკე მისიონერები, რუსი ელჩები, პატრიარქი დოსითეოსი, ვახუშტი ბატონიშვილი. აფხაზთა მიერ სამეგრელოს (ოდიშის) სამთავროს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილის დაპყრობის შემდეგ, 1681 წელს, მოქვის საეპისკოპოსო გაუქმდა. XIX საუკუნის დასაწყისიდან წყაროებში ხშირადაა დამოწმებული. დატინილია ხატოვის 1826 და სამეგრელოს 1861 წლის რუკებზე; იხსენიებენ აბრიუცკი, პ. ზუბოვი, ა. ნორდმანი. 1886 წელს მოქვის თემი — კოდორის უბანში, ხოლო 1923 წელს 5 სოფლით კოდორის მაზრაში შედიოდა.[3]
მოქვის ტაძარი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მოქვში დგას ხუროთმოძღვრების ძეგლი – საკათედრო ტაძარი. ააგო აფხაზთა მეფე ლეონ III-მ (957–967). ტაძარი სამნავიანია, სამლოცველოების მწკრივით განაპირა ნავების გასწვრივ. აღმოსავლეთის მხრიდან სამი შვერილი აფსიდი აქვს. შუა (საკურთხევლის) აფსიდი შიგნიდან ნალისებრი ფორმისაა, გარედან ხუთწახნაგაა. გუმბათი ეყრდნობა შენობის ცენტრში აღმართულ ოთხ ბოძს. კვადრატიდან გუმბათის ყელზე გადასვლა განხორციელებულია აფრების საშუალებით. გუმბათის თორმეტწახნაგა ყელი დაბალია. შენობა შემოსილია თლილი ქვის პერანგით. ფასადებზე ჩუქურთმები არ აქვს. ტაძარს მდიდარი წიგნთსაცავი ჰქონია, რასაც მოწმობს ჩვენს დრომდე მოღწეული ხელნაწერები.[1] X–XVII საუკუნეებში იგი დასავლეთ საქართველოს საეპისკოპოსო კათედრა იყო.[3]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, თბ., 1984. — გვ. 148.
- ↑ კანონი ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-01-01. ციტირების თარიღი: 2011-05-18.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 ბ. ხორავა, პ. ცხადაია, აფხაზეთის გეოგრაფიული სახელწოდებანი, თბილისი, 2016. — გვ. 123-124.
