წავკისი

სოფელი
წავკისი
სოფ. წავკისის ხედი უძოს მთიდან
ქვეყანა	საქართველო
მუნიციპალიტეტი	თბილისითბილისი
რაიონი	მთაწმინდის რაიონი
კოორდინატები	41°40′16″ ჩ. გ. 44°44′09″ ა. გ.
ცენტრის სიმაღლე	900 მ
მოსახლეობა	1083 კაცი (2014)
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 99,2 % რუსები 0,4 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
სატელეფონო კოდი	+995
წავკისი ვიკისაწყობში

წავკისი — სოფელი თბილისში, მთაწმინდის რაიონში. თრიალეთის ქედის სამხრეთ-აღმოსავლეთ განშტოების კალთაზე, ზღვის დონიდან 900 მეტრის სიმაღლეზე, თბილისის რკინიგზის სადგურიდან 15 კმ, გარდაბნიდან 50 კმ. 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 1083 კაცი.

ისტორია

სოფელი წავკისი ისტორიულ წყაროებში პირველად 1398 წელს მოიხსენიება, კერძოდ, ალექ­სან­დ­რე მეფის სვეტიცხო­ვლისადმი შეწირულობის სიგელში, რომლითაც მეფემ სვეტიცხოველს შეწირულობა „მახრაღაჯითა და ხეკორძითურთ“ განუახლა. სავარაუდოა, რომ წავკისზე მფლობელობა სვეტიცხო­ველ­მა 1578 წელს ქართლში ოსმალების გაბატონების გამო დაკარგა. მოგვიანებით, 1595 წელს, სვიმონ მეფემ (1556-1600 წ.წ.) წავკისი მეტეხის ტაძარს შესწირა, მაგრამ 1677 წლის 7 მაისს ლევან და გიორგი ბატონიშვილებმა (ვახტანგ V-ის შვილები) იგი სვეტიცხოველს განუახ­ლეს და ხელახლა შესწირეს. ბერი ეგნატაშვილის ცნობით წავკისელი იყო როსტომ ხანის დედა.

საისტორიო საბუთების თანახმად, წავკისი საციციანოში შედიოდა: 1721 წლის აღწერით ირკვევა, რომ ამ დროს წავკისის მებატონეები არიან ვახტანგ V-ის (შაჰნავაზი) (1658-1675 წ.წ.) „დარბაისელი“ უთრუთ ციციშვილი, პაპუნა ციციშვილი (სარდლიშვილი) და ზაზა ციციშვილი (სარდლიშვილი), ხოლო 1781 წლის ტფილისის მიდამოების სოფლების მოსახლეობის აღწერის დავთრიდან ჩანს, რომ წავკისის მებატო­ნეები გივი და თეიმურაზ ციციშვილები არიან. წავკისი ქვემო ციციშვილების მამული იყო, რის გამოც, ხშირად, მოსახლეობის მიგ­რა­ცია წავკისში ქვემო ციციშვილების სხვა სოფლებიდან — ნიჩბისი, ყინ­წვისი, ქვენაფლავი და სხვა, ხდებოდა.

XVIII საუკუნიდან ციციშვილების საგვარეულოს დასუსტების შედეგად, მათი მამულების ნაწილი თბილისის მელიქ-მამასახლისების, ბებუთაშვილების ხელში გადავიდა. იოანე ბატონიშვილის მიერ XIX საუკუნის დამდეგს ჩატარებულ აღწერაში ტფილისის სამხრეთით მდე­ბარე სოფლების სიებში აღნიშნულია „ქ. წავკისი“. საბჭოთა პერიოდში შედიოდა გარდაბნის რაიონის ტაბახმელის სასოფლო საბჭოში. განვითარებული იყო მემინდვრეობა. 2007 წლიდან შევიდა თბილისის შემადგენლობაში და 2007-2013 წლებში ეკუთვნოდა დიდგორის რაიონს, 2013 წლიდან კი მთაწმინდის რაიონშია.

მოსახლეობა

რუსეთის იმპერიის აღწერის თანახმად, 1804 წელს წავკისი 302 დესეტინაზე ყოფილა გაშლილი, სადაც გლეხების მხოლოდ ცხრა კომლია დასახელებული; ამ დროს აქაურობის მებატონეები ყოფილან ფარსადან, ზაზა და უთრუთ ციციშვილები. სინამდვილეში, ყველა მონაცემით მოსახლეობის რაოდენობა მეტი უნდა იყოს: ადვილი შესაძლებელია, წავკისის აღწერისას შეცდომა იყოს დაშვებული, რადგან ცნობილია, რომ 1781 წელს იქ 16 კომლი ცხოვრობდა, ხოლო 1817 წელს — 27. ამ ორი აღწერის შუა პერიოდში მხოლოდ 9 კომლის არსებობა საეჭვოა. შესაძლებელია, რომ მებატონეები, გადასახადების შემცირების მიზნით, შეგნებულად მალავდნენ ყმების რეალურ რაოდენობას.

აღწერის წელი	მოსახლეობა
1989	1100
2002	1199
2014	1083

ცნობილი ადამიანები

• როსტომ ხანის (1633-1658 წ.წ.) დედა.
• თინა წავკისელი — ცნობილი ქართველი მებრძოლი ქალი ერეკლე II-ის მმართველობის პერიოდში.

ეკლესიები

სოფელში სამი ეკლესია და ერთი სამლოცველო დგას.

მარიამის გუმბათოვანი ეკლესია XVI საუკუნისაა. ნაგებია უხეშად გათლილი ქვით და აგურით. ინტერიერში შემონახული თაბაშირით ჩამოსხმული კანკელის ჩუქურთმები XVII საუკუნის საუკეთესო ნიმუშებს მიეკუთვნება.

ღვთისმშობლის დარბაზული ეკლესია გადაკეთებულია ძველი ეკლესიიდან. მის ახლოს ადრე კოშკი მდგარა, რომელიც ახლა დანგრეულია.

წმინდა სარქისის ეკლესია XIX საუკუნისაა და ცრუ გოთიკის სტილს მიეკუთვნება.

სოფლის სასაფლაოზე შემორჩენილია უხეშად დამუშავებული ქვით ნაგები პატარა სამლოცველოს ნანგრევები. შენობა თარიღდება 1493 წლით. კამარა და კარ-სარკმლის ღიობები ამოყვანილია აგურით. შესასვლელი აქვს დასავლეთიდან.

ლიტერატურა

• ენციკლოპედია „თბილისი“, თბ., 2002. — გვ. 960, ISBN 99928-20-32-2.

• გიგინეიშვილი გ, ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 285.
• ბოშიშვილი, ალ. თბილისის გარეუბნების ისტორია — კოჯორი, ტაბახმელა, შინდისი, წავკისი, წყნეთი, თბილისი, 2010.

რესურსები ინტერნეტში

• ბოშიშვილი, ალ. წავკისის ეკლესიის „სამშენებლო“ წარწერის შესახებ, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის რეცენზირებადი ელექტრონული ბილინგვური სამეცნიერო ჟურნალი „სპეკალი“, ISSN 1987-8583