ბუქარესტის სამიტი (2008)

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ბუქარესტის სამიტის სხდომა

ბუქარესტის სამიტი (ინგლ. Bucharest summit) — ნატოს სამიტი, რომელსაც მასპინძლობდა რუმინეთი და გაიმართა პარლამენტის სასახლეში 2008 წლის 2-4 აპრილს.[1][2]

სამიტის დროს ხორვატია და ალბანეთი მიიწვიეს ალიანსში გასაწევრიანებლად. ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია არ მიიწვიეს ალიანსში გასაწევრიანებლად, რადგან მას ჰქონდა სახელწოდებასთან დაკავშირებული დავა საბერძნეთთან. საქართველოსა და უკრაინას მისცეს დაპირება, რომ მიიღებდნენ წევრობის სამოქმედო გეგმას (ინგლ. Membership Action Plan — MAP),[3] მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ მიესალმნენ ორივე ქვეყნის სწრაფვას ნატოში გაწევრიანებაზე და შეთანხმდნენ, რომ „ეს ქვეყნები გახდებიან ნატოს წევრები“, წევრებმა გადაწყვიტეს განიხილონ მათი მოთხოვნა 2008 წლის დეკემბერში.[4][5]

საპროტესტო აქციები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სამიტამდე ორი კვირით ადრე ბრიუსელში ნატოს შტაბ-ბინასთან[6] და შემდეგ ბუქარესტში ნატო დაადანაშაულეს „ომის ხელშეწყობაში“ და საპროტესტო აქციები გაიმართა.[7]

სამიტის დღის წესრიგი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მასპინძელი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რუმინეთს ამ სამიტის ორგანიზებისათვის კონკურენციას უწევდა პორტუგალია, რომელსაც თავდაპირველად სამიტის მასპინძლობა 2006 წელს უნდოდა, მაგრამ საბოლოოდ დათმო ლატვიის სასარგებლოდ, 2006 წელს სამიტი რიგაში გამართა.[2] რუმინეთმა მიიღო ამერიკის შეერთებული შტატების მხარდაჭერა. აშშ-ს სახელმწიფო მდივნის მოადგილემ პოლიტიკურ საკითხებში ნიკოლას ბარნსმა 2006 წლის დეკემბერში განაცხადა, რომ რუმინეთი იმსახურებდა სამიტის გამართვის პატივს ავღანეთისა და ერაყის ომებში შეტანილი წვლილისთვის. რუმინეთი ნატოს წევრია 2004 წლის 14 მარტიდან.

მაკედონიის საკითხი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ალიანსში გასაწევრიანებლად არ მიუწვევიათ ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია. საბერძნეთი რამდენჯერმე დაიმუქრა, რომ ვეტოს დაადებდა ქვეყნის ნატო-ში გაწევრიანებას, ქვეყნის სახელთან დაკავშირებით დიდი ხნის დავის გამო.[8] სამიტამდე გაეროს ბოლო წინადადება იყო სახელწოდება „მაკედონიის რესპუბლიკა (სკოპიე)“, რომელიც საბერძნეთმა უარყო.[9] ათენი ამტკიცებდა, რომ სახელის „მაკედონია“ გამოყენება გამოიწვევდა მეზობელი ქვეყნის ტერიტორიულ პრეტენზიებს საკუთარ რეგიონ მაკედონიაზე.[10] სკოპიემ ეს უარყო[11] და არგუმენტად მოიყვანა საკონსტიტუციო ცვლილებები, რომლებიც გამორიცხავს „ტერიტორიულ პრეტენზიებს“.[12][13] ნატოს ოფიციალურმა პირებმა განაცხადეს, რომ ქვეყანას შეუძლია მოლაპარაკებების დაწყება ალიანსში გაწევრიანების შესახებ, როგორც კი საბერძნეთთან დავას გადაწყვეტს.[14]

1995 წელს ორ მხარეს შორის ხელმოწერილი შუალედური შეთანხმების პირობების შესაბამისად, ათენი თანხმდებოდა არ დაებლოკა „წევრობა საერთაშორისო, მრავალმხრივ და რეგიონულ ორგანიზაციებსა და ინსტიტუტებში“ თუკი გამოყენებული იქნებოდა სახელწოდება ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია (FYROM). სკოპიეში პოლიტიკოსების თქმით, ათენმა პირდაპირ დაარღვია დროებითი შეთანხმება.[15]

მთავრობები, რომლებმაც მხარი დაუჭირეს მაკედონიის გაწევრიანებას, ამტკიცებდნენ, რომ ქვეყანამ დაასრულა გაწევრიანებისთვის აუცილებელი რეფორმები და თუკი მას ნატოში არ მიიღებდნენ რეგიონული სტაბილურობა ეჭვქვეშ დადგებოდა.[16][17] ამის საპირისპიროდ, ათენი ამტკიცებდა, მიუხედავად იმისა, რომ სკოპიე ოფიციალურად უარყოფს ტერიტორიულ პრეტენზიებს, პრაქტიკაში იყო არაერთი ირიდენტისტული პროვოკაცია ხელისუფლების მაღალი თანამდებობის პირების, სასკოლო წიგნების და სხვა სამთავრობო გამოცემების მხრიდან.[18][19] სკოპიეში მაღალი თანამდებობის პირები ამტკიცებდნენ, რომ ქვეყანამ შეასრულა ნატო-ში გაწევრიანების მოთხოვნები და „ისჯებოდა“ მისი სახელწოდების გამო.

სამიტის შემდეგ მაკედონიის რესპუბლიკამ საერთაშორისო სასამართლოში შეიტანა სარჩელი. 2011 წლის 5 დეკემბერს სასამართლომ დაადგინა, რომ საბერძნეთმა მართლაც დაარღვია შეთანხმებები და არასწორად მოიქცა.[20]

ნატო-რუსეთის შეხვედრა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სამიტზე მიწვეული იყო რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმერ პუტინი, რომელიც მეორე დღეს (3 აპრილს) ჩავიდა ნატო-რუსეთის ორმხრივ მოლაპარაკებებში მონაწილეობის მისაღებად. იგი ეწინააღმდეგებოდა აშშ-ს გეგმებს პოლონეთსა და ჩეხეთში ანტისარაკეტო თავდაცვის სისტემის განლაგების შესახებ, რაც სამიტზე განიხილეს. რუსეთი ასევე ეწინააღმდეგებოდა საქართველოსა და უკრაინის ნატოში გაწევრიანებას.[21]

შედეგი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2 აპრილი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ფრანკ-ვალტერ შტაინმაიერმა ისაუბრა უკრაინასა და საქართველოს შესახებ და ცდილობდა ამით რუსეთის პროვოცირება არ მოეხდინა, რადგან ისინი ორივე რუსეთის მოსაზღვრები არიან და ორივე ყოფილი საბჭოთა სახელმწიფოა.[22] რუმინეთის პრეზიდენტმა ტრაიან ბესესკუმ განაცხადა, რომ რუმინეთის მიდგომა რუსეთის მიმართ არის „ცივი ომის ლოგიკის უკან მოტოვება“.[23]
  • აშშ-ის პრეზიდენტი ჯორჯ ბუში უმცროსი ნეპტუნში შეხვდა პრეზიდენტ ბესესკუს ვიზების შესახებ ერთმანეთის ქვეყნებისთვის და ორმხრივი ურთიერთობების ორგანიზებაზე მუშაობის შესახებ. პრეზიდენტი ბესესკუ ამტკიცებდა, რომ რუმინეთი იმსახურებდა უკეთეს ურთიერთობას აშშ-სთან, რადგან მან ჯარები გაგზავნა ერაყსა და ავღანეთში[24] და მუშაობდა აშშ-სთან.[25][26]
  • ნატოს გენერალურმა მდივანმა იაპ დე ჰოოპ სხეფერმა გახსნა გამოფენა „ჩვენი მომავლის უზრუნველსაყოფად“. ამავე გამოფენაზე მოეწყო ჩვენება „ტერორიზმისგან თავდაცვა“ და იყო საუბარი ერაყსა და ავღანეთში ნატოს ჩართულობაზე და მის წარმატებაზე.[27]
  • პრეზიდენტმა ბუშმა და პრეზიდენტმა ლეხ კაჩინსკიმ მტკიცედ დაუჭირეს მხარი უკრაინისა და საქართველოსთვის ნატოს გაწევრიანების სამოქმედო გეგმის გადაცემას; თუმცა მათ დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი და გერმანია დაუპირისპირდნენ. გაწევრიანების სამოქმედო გეგმის გადაცემის განსაკუთრებულად წინააღმდეგები იყვნენ გერმანიის კანცლერი ანგელა მერკელი და საფრანგეთის პრეზიდენტი ნიკოლა სარკოზი.[28]
  • პრეზიდენტმა ბუშმა განაცხადა, რომ იგი „კმაყოფილია ავღანეთის მიმართ ნატოს ვალდებულებით“. ისეთმა ქვეყნებმა, როგორიც არის საფრანგეთი და რუმინეთი, პირობა დადეს, რომ მეტ ჯარს გააგზავნიან ავღანეთში ნატოს მისიის მხარდასაჭერად.[29]
  • იაპ დე ჰოოპ სხეფერმა და დანიის პრემიერ-მინისტრმა ანდერს ფოგ რასმუსენმა გაუშვეს ახალი ვებ-სატელევიზიო არხი, რომელიც უზრუნველყოფს ალიანსის როლის, ოპერაციების და მისიების გაგებას, ნატოს ბუქარესტის სამიტზე.[30][31]

3 აპრილი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • მიაღწიეს კონსენსუსს ხორვატიისა და ალბანეთის შესახებ: ორივე ქვეყანა მიიწვიეს ალიანსში გასაწევრიანებლად.[5][32]
  • ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია არ მიიწვიეს ნატოს წევრად სახელწოდებასთან დაკავშირებით საბერძნეთთან დავის გამო. თუმცა იაპ დე ჰოოპ სხეფერმა განაცხადა, რომ მოწვევას სკოპიეს ხელისუფლებას შესთავაზებენ „რაც შეიძლება მალე, როგორც კი გამოსავალი მოიძებნება“.[33] მაკედონიის ოფიციალურმა პირებმა გამოხატეს იმედგაცრუება და ამტკიცებდნენ, რომ ეს გადაწყვეტილება ძირს უთხრის ბალკანეთის სტაბილურობას.[4] ნატოს ყველა წევრი წერილობით შეთანხმდა, რომ ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია ვერ შეუერთდება ალიანსს, სანამ არ მოაგვარებს დავას საბერძნეთთან.[34]
  • ალიანსმა არ შესთავაზა წევრობის სამოქმედო გეგმა საქართველოსა და უკრაინას, ძირითადად გერმანიისა და საფრანგეთის წინააღმდეგობის გამო, მაგრამ პირობა დადო, რომ გადაწყვეტილების გადახედავს 2008 წლის დეკემბერში.[4] მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს არ შესთავაზეს წევრობის სამოქმედო გეგმა, საქართველოს ევროინტეგრაციის მინისტრი გიორგი ბარამიძე მიესალმა ამ გადაწყვეტილებას და თქვა: „გადაწყვეტილება მივიღეთ, რომ ჩვენ წინ მივდივართ ნატოში გაწევრიანების გზაზე და მიგვაჩნია, რომ ეს ისტორიული წარმატებაა“.[35] სამიტის დეკლარაციაში ნათქვამია:
ვიკიციტატა
„ნატოს კარი ღია დარჩება ევროპული დემოკრატიებისთვის, რომლებსაც სურთ და შეუძლიათ მიიღონ წევრობის პასუხისმგებლობა და ვალდებულება ვაშინგტონის ხელშეკრულების მე-10 მუხლის შესაბამისად. ჩვენ ვიმეორებთ, რომ გაფართოების შესახებ გადაწყვეტილებები თავად ნატომ უნდა მიიღოს. ნატო მიესალმება უკრაინისა და საქართველოს ევროატლანტიკურ მისწრაფებებს ნატოში გაწევრიანებისკენ. ჩვენ დღეს შევთანხმდით, რომ ეს ქვეყნები გახდებიან ნატოს წევრები. ორივე ქვეყანამ ღირებული წვლილი შეიტანა ალიანსის ოპერაციებში. ჩვენ მივესალმებით დემოკრატიულ რეფორმებს უკრაინაში და საქართველო და მოუთმენლად ველით თავისუფალ და სამართლიან საპარლამენტო არჩევნებს საქართველოში მაისში. წევრობის სამოქმედო გეგმა არის შემდეგი ნაბიჯი უკრაინისა და საქართველოსთვის უშუალოდ გაწევრიანების გზაზე. დღეს ჩვენ ნათლად ვაცხადებთ, რომ მხარს ვუჭერთ ამ ქვეყნების განაცხადებს სამოქმედო გეგმაზე.[5]“
  • ნიკოლა სარკოზიმ დაადასტურა, რომ გაგზავნის ჯარისკაცების ბატალიონს (დაახლოებით 800) ავღანეთის აღმოსავლეთში,[36] რათა კანადა კვლავ დარჩეს ყანდაჰარის პროვინციაში. პრემიერ-მინისტრი სტივენ ჰარპერი იმუქრებოდა, რომ კანადას გამოვიდოდა საბრძოლო მისიიდან, თუ კიდევ 1000 ჯარისკაცი არ გაიგზავნებოდა.
  • პრეზიდენტმა სარკოზიმ ასევე თქვა, რომ საფრანგეთი ნატოს სამხედრო სარდლობას კვლავ შეუერთდება 2009 წელს ალიანსის მომდევნო სამიტზე. საფრანგეთმა ნატოს სამხედრო სარდლობა 1966 წელს დატოვა.
  • ბოსნია და ჰერცეგოვინამ და მონტენეგრომ დაიწყეს ნატოს ინტენსიური დიალოგის ეტაპი.[37] ალიანსი ასევე ფიქრობდა სერბეთთან ურთიერთობაზეც.[38]
  • ვლადიმერ პუტინი, რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტი, ჩავიდა ბუქარესტში პარასკევს ნატო-რუსეთის საბჭოს სესიაში მონაწილეობის მისაღებად. იგი ალიანსის წევრებს წარუდგენს მოსკოვის მოსაზრებას საბჭოში სამომავლო თანამშრომლობისა და თანამედროვე სამყაროს წინაშე მდგარი გამოწვევების შესახებ.[39]
  • ნატომ გამოაცხადა სომხეთის, აზერბაიჯანის, საქართველოსა და მოლდოვის ტერიტორიული მთლიანობის, დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის მხარდაჭერა.[40][41]
  • მალტა ხელახლა შეუერთდა ნატოს პროგრამას პარტნიორობა მშვიდობისთვის მას შემდეგ, რაც მან ერთხელ დატოვა იგი 1996 წლის ოქტომბერში.[42]

4 აპრილი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა რუმინეთის პრეზიდენტი ტრაიან ბესესკუ რუსეთში სადილზე მიიწვია. ორი ლიდერი ორმხრივ შეხვედრაზე შეთანხმდა. სადილის დროს პრეზიდენტმა პუტინმა მთელი რიგი შეხვედრები გამართა აშშ-ს პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშთან, რომელთანაც განიხილა სოჭში 6 აპრილს დაგეგმილი შეხვედრა; გერმანიის კანცლერ ანგელა მერკელთან, გაეროს გენერალურ მდივანთან პან კი მუნთან, რომლის ვიზიტიც მოსალოდნელია რუსეთში 9 აპრილს; ევროკომისიის პრეზიდენტთან, ჟოზე მანუელ ბაროზუსთან.[43]
  • რუსეთმა ხელი მოაწერა შეთანხმებას ნატოსთან, რომელიც ნებას რთავს ნატოს რუსეთის გავლით არასამხედრო აღჭურვილობის, საკვები პროდუქტების, საწვავის და სატრანსპორტო მანქანების ტრანზიტს ავღანეთში მყოფი ძალებისთვის.[44]
  • ნატო და რუსეთი ვერ შეთანხმდნენ კოსოვოს საკითხზე და კონსენსუსი არ მიღწეულა. იაპ დე ჰოოპ სხეფერმა თქვა, რომ „კოსოვოს შესახებ დებატები უნდა გაგრძელდეს, რადგან ჩვენ გვქონდა განსხვავებული მოსაზრებების რაუნდი“.[45]

სამიტის შემდეგ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • პოლონეთი ამტკიცებდა, რომ ნატოს სამიტით კმაყოფილი იყო, რადგან ამერიკა თანახმა იყო პოლონეთში განეთავსებინა ანტისარაკეტო სისტემა.[46]
  • რუსეთის პრეზიდენტი პუტინი კმაყოფილი იყო იმით, რომ ალიანსმა ამ დროისათვის არ მისცა საქართველოსა და უკრაინას წევრობის სამოქმედო გეგმა.[47]
  • ნატოს სპიკერმა ჯეიმზ აპათურაიმ ისაუბრა მაღალი დონის გაერთიანების დადებით შედეგებზე ალიანსის გაფართოებასა და ნატოს სარაკეტო თავდაცვასთან დაკავშირებით. იგი კმაყოფილი იყო ალბანეთისა და ხორვატიის მიწვევით. მან ასევე თქვა, რომ ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია კვლავ „ალიანსის კარზეა“ და მიწვეული იქნება ნატოში გაწევრიანების მიზნით, როგორც კი დასახელების პრობლემა მოგვარდება.[48]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Bucharest to host 2008 NATO Summit, NATO, 27 April 2007,
  2. ↑ 2.0 2.1 Romania to host NATO summit in spring 2008 დაარქივებული 29 September 2007 საიტზე Wayback Machine. , Romanian Information Center in Brussels, 2007
  3. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Nato denies Georgia and Ukraine. The BBC News. 3 April 2008.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 „Bucharest Summit Declaration: Issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Bucharest on 3 April 2008“. NATO. 3 April 2008. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 October 2011.
  6. ↑ „Arrests at Belgian Nato protest“. BBC News. 22 March 2008. და „Over 100 anti-war protesters arrested at NATO HQ“. Reuters. 22 March 2008.
  7. ↑ „Romanian police question 46 anti-NATO demonstrators after scuffle“. International Herald Tribune. 2 April 2008.
  8. ↑ Trend News : Greece to veto Macedonia membership at NATO summit. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 აპრილი 2008. ციტირების თარიღი: 6 April 2008
  9. ↑ Greece dissatisfied with UN proposal on Macedonia name dispute დაარქივებული 7 April 2008 საიტზე Wayback Machine.
  10. ↑ „Nato to back US missile defence“. BBC News. 3 April 2008.
  11. ↑ Macedonia Leaves NATO Summit Early in Protest Over Membership Delay დაარქივებული 7 April 2008 საიტზე Wayback Machine.
  12. ↑ Macedonia: New Developments In Name Row With Greece – RADIO FREE EUROPE / RADIO LIBERTY
  13. ↑ Constitution of the Republic of Macedonia
  14. ↑ „The NATO summit – With allies like these – Economist.com“. The Economist. 3 April 2008.
  15. ↑ EXTRA: Macedonians walk out of NATO summit over Greek rejection : Europe World. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-08-29. ციტირების თარიღი: 2022-04-29.
  16. ↑ Lungescu, Oana (4 April 2008). „Nato Macedonia veto stokes tension“. BBC News. ციტირების თარიღი: 22 April 2010.
  17. ↑ Macedonian delegation to stage protest walkout after NATO membership bid delayed – International Herald Tribune
  18. ↑ Interview of FM Ms. Bakoyannis in Frankfurter Allgemeine Zeitung, with journalist Michael Martens დაარქივებული 19 April 2008 საიტზე Wayback Machine.
  19. ↑ Bakoyannis, Dora (1 April 2008). „All in a Name“. The Wall Street Journal.
  20. ↑ International Court of Justice: The Court finds that Greece, by objecting to the admission of the former Yugoslav Republic of Macedonia to NATO, has breached its obligation under Article 11, paragraph 1, of the Interim Accord of 13 September 1995, 5 December 2011 დაარქივებული 11 January 2012 საიტზე Wayback Machine.
  21. ↑ Departing Putin seeks to stop NATO gains - Yahoo! News. ციტირების თარიღი: 1 April 2008
  22. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  23. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  24. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  25. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  26. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  27. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  28. ↑ Michael Evans and Francis Elliott (3 April 2008). „Nato summit: George Bush abandoned over Ukraine and Georgia“. The Times. London. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 January 2009. ციტირების თარიღი: 7 April 2008.
  29. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  30. ↑ NATO news: NATO launches new TV channel – 28 March 2008
  31. ↑ natochannel.tv
  32. ↑ NATO chief welcomes Albania and Croatia for 2009. RadioNetherlands. 3 April 2008. დაარქივებული 8 April 2008 საიტზე Wayback Machine.
  33. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  34. ↑ ekathimerini.com | Greece blocks FYROM but still wants to talk. eKathimerini.com. 4 April 2008.
  35. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  36. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  37. ↑ NATO invites Montenegro, Bosnia-Herzegovina to intensify dialogue_English_Xinhua
  38. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  39. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  40. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  41. ↑ Moldpres News Agency დაარქივებული 21 May 2008 საიტზე Wayback Machine.
  42. ↑ NATO news:Malta re-engages in the Partnership for Peace Programme – 3 April 2008
  43. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  44. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
  45. ↑ BalkanInsight.com – NATO, Russia Disagree on Kosovo დაარქივებული 7 April 2008 საიტზე Wayback Machine.
  46. ↑ The News | News
  47. ↑ Evans, Michael (5 April 2008). „Vladimir Putin tells summit he wants security and friendship“. The Times. London.
  48. ↑ NATO Summit Bucharest 2008
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ბუქარესტის_სამიტი_(2008)&oldid=4427896“-დან