ალბრეხტ კოსელი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ლუდვიგ კარლ მარტინ ალბრეხტ კოსელი
Ludwig Karl Martin Leonhard Albrecht Kossel

ალბრეხტ კოსელი
დაბ. თარიღი 16 სექტემბერი, 1853
დაბ. ადგილი როსტოკი, გერმანია
გარდ. თარიღი 5 ივლისი
გარდ. ადგილი 1927
დასაფლავებულია ბერგფრიდჰოფი
მოქალაქეობა გერმანია
საქმიანობა ქიმიკოსი, ექიმი, უნივერსიტეტის პროფესორი, ფიზიოლოგი და ბიოქიმიკოსი
მუშაობის ადგილი მარბურგის უნივერსიტეტი, ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტი და ჰუმბოლდტის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი სტრასბურის უნივერსიტეტი და როსტოკის უნივერსიტეტი
მამა Albrecht Kossel
შვილ(ებ)ი Walther Kossel
ჯილდოები ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში[1] [2]

ლუდვიგ კარლ მარტინ ალბრეხტ კოსელი (გერმ. Ludwig Karl Martin Leonhard Albrecht Kossel; დ. 16 სექტემბერი, 1853, როსტოკი, გერმანია, — გ. 5 ივლისი, 1927, ჰაიდელბერგი, გერმანია) — გერმანელი ბიოქიმიკოსი. ცნობილია ცოცხალი უჯრედების გენეტიკური ინფორმაციის მატარებელი ნუკლეინის მჟავების ბიოქიმიური შემადგენლობის შესახებ შრომებით, რისთვისაც 1910 წელს მიენიჭა ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში.

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ალბრეხტ კოსელი დაიბადა 1853 წელს. მამამისი კომერსანტი და როსტოკში (იმხანად მეკლენბურგ-შვერინის დიდი საჰერცოგო) პრუსიის კონსული იყო. 1878 წელს დაამთავრა სტრასბურგის გერმანული უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტი, სადაც მის მასწავლებელთა შორის იყო ცნობილი გერმანელი ფიზიოლოგი და ბიოქიმიკოსი ფელიქს ჰოპე-ზაილერი. 1878-1883 წლებში კოსელი მუშაობდა და ასწავლიდა იქვე, სტრასბურგის უნივერსიტეტში, 1883 წელს კი ემილ-ჰაინრიხ დებუა-რაიმონის მიწვევით გახდა ბერლინში ფიზიოლოგიის ბერლინის ფიზიოლოგიის ინსტიტუტის ქიმიის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1887 წელს კი — პროფესორი. 1895 წლიდან კოსელი იყო მარბურგში ფიზიოლოგიის ინსტიტუტის ორდინარული პროფესორი და დირექტორი, 1901 წელს იგივე თანამდებობა დაიკავა ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტში; 1908-1909 წლებში იყო ამავე უნივერსიტეტის პრორექტორი. 1924 წლიდან ხელმძღვანელობდა ჰაიდელბერგის ცილების კვლევების ინსტიტუტს. ამავე წლიდან იყო ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტის პროფესორი-ემერიტუსი.

1879 წლიდან კოსელი მუშაობდა იმ დროს ახლადგამოვლენილი ნუკლეინის მჟავების თვისებებზე და დაადგინა, რომ მათი მოლეკულები ცილოვანი და არაცილოვანი კომპონენტებისგან შედგება. 1885-1901 წლებში კოსელმა და მისმა მოსწავლეებმა ჰიდროლიზისა და სხვა მეთოდების გამოყენებით განსაზღვრეს ნუკლეინის მჟავების ქიმიური სტრუქტურა და აღმოაჩინეს მათი შემადგენელი ფუძე ნივთიერებები: ადენინი, ციტოზინი, გუანინი, თიმინი და ურაცილი. 1890-იან წლებში კოსელი იკვლევდა ცილების სტრუქტურას, ცოცხალ უჯრედებში ცილების პეპტონად გარდაქმნის პროცესს, უჯრედების პეპტიდურ კომპონენტებს და სხვ. მან ასევე აღმოაჩინა ამინომჟავა ჰისტიდინი (1896), აგმანტინი და სხვა ნივთიერებები. კოსელიმა პირველმა მიიღო სამკურნალო პრეპარატი თეოფილინი, რომელიც ბუნებრივი ფორმით ჩაის ფოთოლში და ყავის მარცვლებში გვხვდება.

კოსელი ნუკლეინის მჟავების შესწავლაში შეტანილი წვლილისთვის 1910 წელს გახდა ნობელის პრემიის ლაურეატი. ის იყო კემბრიჯის, დუბლინის, გენტის, გრაიფსვალდის, ედინბურგის უნივერსიტეტების საპატიო დოქტორი, შვედეთის მეცნიერებათა სამეფო აკადემიისა და უფსალის მეცნიერებათა სამეფო საზოგადოების წევრი და სხვ. 1907 წელს გერმანიის მთავრობამ მიანიჭა საიდუმლო მრჩევლის წოდება. გარდაიცვალა 1927 წელს, 73 წლის ასაკში. ცოლად ჰყავდა (1886 წლიდან) ლუიზ ჰოლცმანი (გ. 1913), ფილოლოგ ადოლფ ჰოლცმანის ქალიშვილი. წყვილს ჰყავდა ორი შვილი: შემდგომში ცნობილი ფიზიკოსი ვალტერ კოსელი (დ. 1888 – გ. 1956) და ქალიშვილი გერტრუდი (დ. 1889).

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ალბრეხტ კოსელი — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკიდან (ინგლისური)
  • Albrecht Kossel – Biographical. NobelPrize.org. Nobel Media AB 2020. ციტირების თარიღი: 19 ივნისი, 2020.
  • Jones, ME (September 1953). „Albrecht Kossel, a biographical sketch“. The Yale journal of biology and medicine. 26 (1): 80–97. PMID 13103145.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1910 — Nobel Foundation.
  2. ↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
ხ • გ • რ
1901–1925

ემილ ადოლფ ბერინგი (1901) • რონალდ როსი (1902) • ნილს რიუბერგ ფინზენი (1903) • ივანე პავლოვი (1904) • რობერტ კოხი (1905) • კამილო გოლჯი / სანტიაგო რამონ-ი-კახალი (1906) • შარლ ლუი ალფონს ლავერანი (1907) • ილია მეჩნიკოვი / პაულ ერლიხი(1908) • თეოდორ კოხერი (1909) • ალბრეხტ კოსელი (1910) • ალვარ გულსტრანდი (1911) • ალექსის კარელი (1912) • შარლ რიშე (1913) • რობერტ ბარანი (1914) • ჟიულ ბორდე (1919) • ავგუსტ კროგი (1920) • არჩიბალდ ჰილი / ოტო ფრიც მაიერჰოფი (1922) • ფრედერიკ ბანტინგი / ჯონ მაკლაუდი (1923) • ვილემ ეინტჰოვენი (1924)

1926–1950

იოჰანეს ფიბიგერი (1926) • იულიუს ვაგნერ-იაურეგი (1927) • შარლ ნიკოლი (1928) • კრისტიან ეიკმანი / ფრედერიკ ჰოპკინზი (1929) • კარლ ლანდშტაინერი (1930) • ოტო ჰაინრიხ ვარბურგი (1931) • ჩარლზ სკოტ შერინგტონი / ედგარ ადრიანი (1932) • ტომას ჰანტ მორგანი (1933) • ჯორჯ უიპლი / ჯორჯ მაინოტი / უილიამ პარი მერფი (1934) • ჰანს შპემანი (1935) • ჰენრი ჰალიტ დეილი / ოტო ლევი(1936) • ალბერტ სენტ-დიერდი (1937) • კორნეი ჰეიმანსი (1938) • გერჰარდ დომაგკი (1939) • ჰენრიკ დამი / ედუარდ ადელბერტ დოიზი (1943) • ჯოზეფ ერლანგერი / ჰერბერტ სპენსერ გასერი (1944) • ალექსანდერ ფლემინგი / ერნსტ ჩეინი / ჰაუარდ ფლორი (1945) • ჰერმან ჯოზეფ მალერი (1946) • კარლ ფერდინანდ კორი / გერტი კორი / ბერნარდო ალბერტო უსაი (1947) • პაულ ჰერმან მიულერი (1948) • ვალტერ რუდოლფ ჰესი / ანტონიუ ეგაშ მონიში (1949) • ედუარდ კელვინ კენდალი / ტადეუშ რაიხშტაინი / ფილიპ შოუოლტერ ჰენჩი(1950)

1951–1975

მაქს ტეილერი (1951) • ზელმან ვაქსმანი (1952) • ჰანს ადოლფ კრებსი / ფრიც ალბერტ ლიპმანი(1953) • ჯონ ფრანკლინ ენდერსი / თომას ჰაკლ უელერი / ფრედერიკ ჩეპმენ რობინსი (1954) • ჰუგო თეორელი (1955) • ანდრე ფრედერიკ კუნანი / ვერნერ ფორსმანი / დიკინსონ რიჩარდსი (1956) • დანიელე ბოვე (1957) • ჯორჯ უელს ბიდლი / ედუარდ ტეიტემი / ჯოშუა ლედერბერგი (1958) • სევერო ოჩოა / ართურ კორნბერგი (1959) • ფრენკ ბერნეტი / პიტერ მედავარი (1960) • დიორდ ფონ ბეკეში (1961) • ფრენსის კრიკი / ჯეიმს უოტსონი / მორის უილკინსი (1962) • ენდრიუ ფილდინგ ჰაქსლი / ალან ჰოჯკინი / ჯონ კერიუ ექლსი (1963) • კონრად ემილ ბლოხი / ფეოდორ ფელიქს კონრად ლინენი (1964) • ფრანსუა ჟაკობი / ანდრე ლვოვი / ჟაკ ლუსიენ მონო (1965) • ფრენსის პეიტონ როუსი / ჩარლზ ბრენტონ ჰაგინზი (1966) • რაგნარ გრანიტი / ჰოლდენ კეფენ ჰარტლაინი / ჯორჯ უოლდი (1967) • რობერტ ჰოლი / ჰარ გობინდ კორანა / მარშალ ნირენბერგი (1968) • მაქს დელბრიუკი / ალფრედ ჰერში / სალვადორ ლურია (1969) • ბერნარდ კაცი / ულფ ფონ ეილერი / ჯულიუს აქსელროდი (1970) • ერლ საზერლენდი (1971) • ჯერალდ ედელმანი / როდნი პორტერი (1972) • კარლ ფონ ფრიში / კონრად ლორენცი / ნიკოლას ტინბერგენი (1973) • ალბერ კლოდი / კრისტიან დე დიუვი / ჯორჯ პალადე (1974) • დეივიდ ბალტიმორი / რენატო დულბეკო / ჰაუარდ მარტინ ტემინი (1975)

1976–2000

ბარუხ ბლამბერგი / დანიელ კარლტონ გაიდუზეკი (1976) • როჟე გიიმენი / ენდრიუ შალი / როზალინ სამსენ იალოუ (1977) • ვერნერ არბერი / დანიელ ნატანსი / ჰამილტონ სმიტი (1978) • ალან კორმაკი / გოდფრი ჰაუნსფილდი (1979) • ბარუხ ბენასერაფი / ჯორჯ სნეპი / ჟან დოსე (1980) • როჯერ სპერი / დეივიდ ჰიუბელი / ტორსტენ ვიზელი(1981) • სუნე ბერგსტრიომი / ბენგტ სამუელსონი / ჯონ ვეინი (1982) • ბარბარა მაკ-კლინტოკი (1983) • ნილს ერნე / გეორგ კიოლერი / სეზარ მილშტეინი (1984) • მაიკლ სტიუარტ ბრაუნი / ჯოზეფ ლეონარდ გოლდშტეინი (1985) • სტენლი კოენი / რიტა ლევი-მონტალჩინი (1986) • სუძუმი ტონეგავა (1987) • ჯეიმს ბლეკი / გერტრუდა ელაიონი / ჯორჯ ჰიტჩინგსი (1988) • ჯონ მაიკლ ბიშოპი / ჰაროლდ ვარმუსი (1989) • ჯოზეფ მიურეი / ედვარდ დონალ ტომასი (1990) • ერვინ ნეერი / ბერტ საკმანი (1991) • ედმონდ ფიშერი / ედვინ კრებსი (1992) • რიჩარდ ჯონ რობერტსი / ფილიპ შარპი (1993) • ალფრედ გილმანი / მარტინ როდბელი (1994) • ედვარდ ლიუისი / ერიკ ვიშაუსი/ კრისტიანა ნიუსლიაინ-ფოლჰარდი (1995) • პიტერ დოერტი / როლფ ცინკერნაგელი (1996) • სტენლი პრუზინერი (1997) • რობერტ ფერჩგოტი / ლუის იგნარო / ფერიდ მურადი (1998) • გიუნტერ ბლობერი (1999) • არვიდ კარლსონი / პოლ გრინგარდი / ერიკ კენდელი (2000)

2001–დღემდე

ლელანდ ჰარტველი / ტიმოტი ჰანტი / პოლ ნერსი (2001) • სიდნეი ბრენერი / ჯონ სალსტონი / რობერტ ჰორვიცი (2002) • პოლ ლოტერბური / პიტერ მენსფილდი (2003) • რიჩარდ ექსელი / ლინდა ბაკი (2004) • ბარი მარშალი / რობინ უორნი (2005) • ენდრიუ ფაიერი / კრეიგ მელო (2006) • მარიო კაპეკი / მარტინ ევანსი / ოლივერ სმიტისი (2007) • ლიუკ მონტანიე / ფრანსუაზა ბარე-სინუსი / ჰარალდ ცურ ჰაუზენი (2008) • ელიზაბეთ ბლეკბიორნი / კეროლ გრეიდერი / ჯეკ შოსტაკი (2009) • რობერტ ჯეფრი ედვარდსი (2010) • ბრუს ბეტლერი / ჟიულ ჰოფმანი / რალფ შტეინმანი (2011) • სინია იამანაკა / ჯონ გურდონი (2012) • ჯეიმზ როტმანი / რენდი შეკმანი / თომას კრისტიან ზიუდჰოფი (2013) • ჯონ ო’კიფი / მეი-ბრიტ მოსერი / ედვარდ მოსერი (2014) • უილიამ კემპბელი / სატოსი ომურა / ტუ იუიუ (2015) • იოსინორი ოსუმი (2016) • ჯეფრი ჰოლი / მაიკლ როსბაში / მაიკლ იანგი (2017) • ჯეიმზ ელისონი / ტასუკუ ჰონჯო (2018) • უილიამ კელინი / გრეგ სემენზა / პიტერ რედკლიფი (2019) • ჰარვი ჯეიმზ ალტერი / ჩარლზ რაისი / მაიკლ ჰოუტონი (2020) • დევიდ ჯულიუსი / არდემ პატაპუტიანი (2021) • ალენ ასპე / ჯონ კლაუზერი / ანტონ ცაილინგერი (2022) • კატალინ კარიკო / დრიუ ვაისმანი (2023)

ხ • გ • რ
← 1910 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
  • გაიცემა 1969 წლიდან.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ალბრეხტ_კოსელი&oldid=4497462“-დან