ვენესუელა

ვენესუელის ბოლივარული რესპუბლიკა República Bolivariana de Venezuela ვენესუელა
დროშა გერბი
დევიზი: Dios y Federación
ჰიმნი: Gloria al Bravo Pueblo
ვენესუელის მდებარეობა
დედაქალაქი (და უდიდესი ქალაქი)		კარაკასი 10°30′ ჩ. გ. 66°58′ დ. გ.
ოფიციალური ენა		ესპანური
მთავრობა		საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	უგო ჩავესი
ფართობი
-	სულ	916,445 კმ2 (33-ე)
-	წყალი (%)	0.32
მოსახლეობა
-	2008 შეფასებით	28,199,822 (მე-40)
-	2001 აღწერა	23,054,210
-	სიმჭიდროვე	30.2 ად კაცი/კმ2 (173-ე)
მშპ (მუპ)		2007 შეფასებით
-	სულ	$335 მილიარდი (30-ე)
-	ერთ მოსახლეზე	$12,800 (63-ე)
აგი (2007)		0.792 (საშუალო) (74-ე)
ვალუტა		ვენესუელის ბოლივარი (VEF)
დროის სარტყელი		(UTC -4:30)
ქვეყნის კოდი		VEN
Internet TLD		.ve
სატელეფონო კოდი		58

სახელწოდება

• 'ოფიციალური':

ვენესუელის ბოლივარული რესპუბლიკა.

• 'ეროვნული':

Republica Bolivariana de Venezuela.

• 'ეტიმოლოგია':

მიიჩნევა, რომ სახელის "ვენესუელა" წარმოშობა მომდინარეობს ამერიგო ვესპუჩისაგან, რომელმაც, ალონსო დე ოხედასთან ერთად 1499 წელს იმოგზაურა ვენესუელის ყურის ჩრდილოდასავლეთ სანაპიროზე. გუაჯირას ნახევარკუნძულთან მოგზაურებმა შენიშნეს სოფლები ე.წ. პალაფიტოები (palafitos) სადაც ადგილობრივ მცხოვრებლებს საცხოვრებელი სახლები წყალზე ჰქონდათ აგებული. ამან ვესპუჩის ქალაქი ვენეცია მოაგონა (იტალია) და ამ ადგილს "ვენეზუოლა" უწოდა, რაც იტალიურად პატარა ვენეციას ნიშნავდა. ესპანურშიც სუფიქსი "zuela" კნინობით ფორმას აძლევს სიტყვას. ამიტომ ამ სიტყვის შინაარსი იმავენაირად განიმარტება ამ შემთხვევაშიც.

მარტინ ფერნადეს დე ენცისო, რომელიც ვესპუჩისა და ოხედასთან ერთად მოფზაურობდა, წერს თავი ნაშრომში Summa de Geogrfia, რომ ადგილობრივი მცხოვრებნი საკუთარ მიწას "ვენეცუიელას" უწოდებდნენ. შესაძლოა, რომ სახელი სწორედ ამ ადგილობრივი ტერმინიდან განვითარდა. თუმცა ვესპუჩის ისტორია უფრო მეტად პოპულარული რჩება. ინგლისურ ენაში ვენესუელა წარმოითრქმის, როგორც "ვენეზუეილა", ხოლო ესპანურში როგორც "ბენესველა"

გეოგრაფია

ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ ამერიკაში. მისი მოსაზღვრე ქვეყნებია: კოლუმბია, ბრაზილია, გვიანა. ფართობი: 912.050 კვ.კმ.

სახელმწიფო

• სახელმწიფო სისტემა : ფედერაციული რესპუბლიკა.
• სახელმწიფოს მეთაური : პრეზიდენტი უგო რაფაელ ჩავეს ფრიასი (Hugo CHAVEZ, 1999).
• საკანონმდებლო ორგანო : ერთპალატიანი პარლამენტი (165 წევრი).
• ადმინისტრაციული დაყოფა : 23 შტატი (estado), 1 დედაქალაქის ოლქი (distrito federal) და 1 სამფლობელო (dependencia federal).

დემოგრაფია

• მოსახლეობა - 24.653 ათასი (2003), მათ შორის 85,5% ვენესუელელები, 8,6% კოლუმბიელები.
• სახელმწიფო ენა : ესპანური.
• რელიგია : კათოლიციზმი.
• დედაქალაქი : კარაკასი (1,741 ათასი).
• ქალაქები (ათ.): მარაკაიბო (1.854), ვალენსია (1.515), ბარკისიმეტო (949).

ეკონომიკა

• რესურსები : ნავთი, ბუნებრივი აირი, რკინის მადანი, ოქრო, ბოქსიტები, სხვა მინერალები, ჰიდროენერგია, ალმასი.
• ეროვნ. პროდუქტი - 79 მლრდ $.
• ეროვნული შემოსავალი: ერთ სულზე 4.090 $.
• ექსპორტი : ყავა, ნავთობი, რკინის მადანი, ალუმინი, ხილი.
• ვალუტა : ბოლივარი (VEB).

ისტორია

ადამიანის დასახლებები ვენესუელის ტერიტორიაზე ჩნდება 15 000 წლის წინათ. ქვეყნის მრავალ ადგილზე აღმოჩენილია ამ პერიოდისათვის დამახასიათებელი საბრძოლო, სანადირო და საყოფაცხოვრებო ხელსაწყოები, რაც ამ დროსისათვის ადგილობრივი ცივილიზაციისაკენ მიუთითებს.

მეთექვსმეტე საუკუნეში, კერძოდ 1522 წელს ესპანეთის იმპერიამ მოახდინა ვენესუელის ტერიტორიის კოლონიზაცია. მხოლოდ 1811 წელს შეძლო ვენესუელამ გამოეცხადებინა დამოუკიდებლობა, თუმცა ის ძალზედ ხანმოკლე აღმოჩნდა. რეალური დამოუკიდებლობა ვენესუელას მოუტანა სიმონ ბოლივარმა ე.წ. ბოლივარ განმათავისუფლებელმა, რომელმაც კარაბობოს ბრძოლაში გამარჯვებით შექმნა "გრან კოლომბოს" სახელმწიფო. ამ სახელმწიფოდან ვენესუელამ თავი დამოუკიდებლად გამოაცხადა 1830 წელს.

მე-20 საუკუნის დასაწყისის ვენესუელა სამხედრო რეჟიმებით ხასიათდება. პირველი მსოფლიო ომის დროს ნავთობინდუსტრიამ ვენესუელას ეკონომიკის ბუმი განაპირობა. ყველაზე მდიდარ სამხრეთამერიკულ ქვეყანაში სამხრეთ ევროპიდანაც კი დაიწყო ემიგრაცია. თუმცა 80-იანი წლების ნავთობის ფასების ვარდნამ ეკონომიკური კრიზისი გამოიწვია ნავთობიზე დამოკიდებულ ქვეყანაში.

1992 წელს ყოფილმა სამხედრომ (პარაშუტისტი) - უგო ჩავესმა სახელმწიფო გადატრიალების მოწყობა სცადა. პრეზიდენტ კარლოს ანდრეა პერესის გადაგდება ვერ შეძლო მან ვერც მისი შემდგომი მცდელობის დროს. თუმცა 2002 წელს ჩავესმა საპრეზიდენტო არჩევნებში იყარა კენჭი და გაიმარჯვა, რეოგორც იმ დროს არსებული რეჟიმის რეაქციულმა ოპოზიციონერმა. ჩავესმა დაიწყო საკუთარი იდეოლოგიის "ბოლივარიზაციის" განხორციელება.

გეოგრაფია

ვენესუელა მდებარეობს სამხრეთ ამერიკის ჩრდილოეთით. ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება კარიბის ზღვა, სამხრეთით- ბრაზილია, ხოლო დასავლეთით კოლუმბია. ქვეყნის საერთო ფართობი 916.445 კვადრატული კილომეტრია, ხოლო ხმელეთის ფართობი- 882.050 კვადრატული კილომეტრი. ვენესუელის სანაპირო ზოლის ფართობი 2,800 კილომეტრს შეადგენს.

2,800 კმის სიგრძის სანაპირო ზოლში სხვადასხვა სახის ლანდშაფტი არსებობს. უკიდურესი ჩრდილო-არმოსავლეთი უჭირავს ანდებს რომელიც მიაღწევს შევიდა ვენესუელას ჩრდილო-დასავლეთამდე აღწევს და გაგრძელება ჩრდილოეთ კარიბის ზღვის სანაპიროზე. ამ რეგიონში მდებარეობს ქვეყნის უმაღლესი წერტილი, 4.979 მეტრის სიმაღლის, ბოლივარის პიკი. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილი ხასიათდება ლანოსით, რომლებიც არის ფართო ვაკე, გადაჭიმულია კოლუმბიის საზღვრიდან მდინარე ორინოკოს დელტამდე.

სამხრეთით, გვიანის მაღალმთიანეთში მდებარეობს ამაზონის აუზის ჩრდილოეთის განტოტებები და მსოფლიოში ყველაზე მაღალი- ანხელის ჩანჩქერი, ასევე, მაგიდის მოყვანილობის მთები. ალუვიონით მდიდარი მდინარე ორინოკო ქვეყანის ყველაზე მნიშვნელოვანი სამდინარო სისტემას ქმნის. კარონი და აპურე არიან ვენესუელის სხვა მნიშვნელოვანი მდინარეები.

ვენესუელის დაყოფა შეიძლება ათ გეოგრაფიულ ერთეულად, კლიმატური და ბიოგეოგრაფიული თვალსაზრისით. ჩრდილოეთით არის ვენესუელის ანდები და კოროს რეგიონის მთიანი ზოლი, რომელზეც მდებარეობს რამდენიმე ხეობა. მათგან აღმოსავლეთით არის დაბლობები რომელთაც ესაზღვრება მარაკაიბოს ტბა და ვენესუელას ყურე. ცენტრალური ქედი სანაპიროს პარალელურად გასდევს და კარაკასის მიმდებარე მთიანეთს მოიცავს; აღმოსავლეთ ქედი, რომელიც ცენტრალური ქედისგან კარიაკოს ყურით არის გამოყოფილი, მოიცავს სუკრესა და ჩრდილოეთ მონაგასის შტატებს.

მემკვიდრეობა

კანაიმას ეროვნული პარკი, კარაკასის საუნივერსიტეტო ქალაქი, კორო და მისი პორტი.

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ვენესუელა