ბროკოლი,[1] სატაცურა კომბოსტო[1] (ლათ. Brassica oleracea var. italica) — კომბოსტოს ნაირსახეობა. ზრდიან საკვებად ვარგისი ყვავილის კვირტისა და ღეროს მისაღებად. მისი წარმოშობის ადგილია აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთი და მცირე აზია; იტალიის ტერიტორიაზე ძველი რომის დროიდან მოჰყავთ, ინგლისსა და აშშ-ში შეტანილია 1700-იან წლებში. შეიცავს დიდი რაოდენობით საკვებ ბოჭკოებს და რიგ მინერალებსა და ვიტამინებს, მ.შ. კალიუმს, ფოლიუმის მჟავას,[2] ვიტამინ A, B1, B2, PP, E, C,[3] და K-ს;[2] საკვებად გამოიყენება როგორც ნედლი სახით, ისე დამუშავებული — აკონსერვებენ, შუშავენ, წვავენ.[4] ნედლი ბროკოლი მუქი მწვანე ფერისაა, აქვს მაგარი ღერო და მჭიდრო კვირტების კონა.[2] ძირითადად კულტივირებულია ჩრდილოეთ ამერიკაში, სამხრეთ ევროპაში, იაპონიაში.[4]
ბროკოლი სწრაფად მზარდი ერთწლოვანი მცენარეა, სიმაღლეში 60–90 სმ-ს აღწევს. სწორადმდგარი და დატოტვილია, აქვს ტყავისებრი ფოთლები, ცენტრალური ღერძისა და ტოტების ბოლოებზე ივითარებს მწვანე ყვავილის კვირტების კონებს. მოსავლის აუღებლობის შემთხვევაში, ეს კვირტები იკეთებენ 4-ფურცლიან ყვითელ ყვავილებს და იძლევიან ჭოტაკებს. იზრდება ზომიერი და გრილი ჰავის პირობებში. მრავლდება თესლით. თესენ უშუალოდ მინდვრებში ან სპეციალურ კვლებში შემდგომი გადარგვისათვის. ბროკოლის თავი (ყვავილედი) 60-დან 150 დღემდე პერიოდში ასრულებს ზრდას, ხანგრძლივობა დამოკიდებულია ჯიშსა და ამინდზე.[2]
ბრკოლის მოყვანისათვის ნიადაგის ტენიანობა 70 % უნდა იყოს, ჰაერისა — 80 %. შედარებით უკეთ უძლებს ყინვასა (-4-დან -7 °С-მდე) და სიცხეს. საუკეთესო ტემპერატურაა 18-დან 22 °С-მდე. სინათლის მოყვარული მცენარეა, რგავენ მზიან ნაკვეთებში. საქართველოს პირობებში ვრცელდება ზღვის დონიდან 2000 მეტრამდე. გავრცელებული ჰიბრიდებია აგასი, ლორდი, მონტერეი,[3] ლინდა, ტონუსი, ფიესტა და სხვ. (სულ 18). სეზონზე შესაძლებელია 2 და მეტი მოსავლის მიღება.[4] ბროკოლის დაავადებები: კილა, ფომოზი, ფუზარიოზული ჭკნობა, ნაცრისფერი სიდამპლე; მავნებლები: კომბოსტოს ხვატარი, კომბოსტოს გაზაფხულის ბუზი, კომბოსტოს ღეროს მალულხორთუმა, კომბოსტოს ბუგრი.[3]
- ↑ 1.0 1.1 მაყაშვილი ა., ბროკოლი // ბოტანიკური ლექსიკონი, თბ.: „საბჭოთა საქართველო“, 1961.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Broccoli. Encyclopædia Britannica. britannica.com (14.02.2020). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 კელენჯერიძე, ნ.; ხეთერელი, ა.. ბროკოლის წარმოების აგროტექნოლოგია. საქართველოს ფერმერთა ასოციაცია. gfa.org.ge (2018). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2023-08-03. ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Мухин В. Д. КАПУСТА // Большая российская энциклопедия. т. 13. — , 2009. — стр. 45.
- ↑ Broccoli (and cauliflower) production in 2018, Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists). UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT) (2018). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.
|
|---|
| | სახეობები |
|
|---|
| | დაავადებები |
კილა, კომბოსტოს ფომოზი, კომბოსტოს ფუზარიოზული ჭკნობა, ნაცრისფერი სიდამპლე, კომბოსტოს ალტერნარიოზი, კომბოსტოს ჭრაქი, კომბოსტოს თეთრი ლაქიანობა, კომბოსტოს რიზოქტონიოზი, კომბოსტოს თეთრი სიდამპლე, კომბოსტოს მოზაიკა, კომბოსტოს ლორწოვანი ბაქტერიოზი, კომბოსტოს ბლეკროტი
|
|---|
| | მავნებლები | |
|---|
| |
|
ჩინეთი
ინდოეთი
აშშ
მექსიკა
ესპანეთი
იტალია