ბროკოლი

ბროკოლი
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	მცენარეები
განყოფილება:	ყვავილოვანი მცენარეები
კლასი:	ორლებნიანნი
რიგი:	კომბოსტოსნაირნი
ოჯახი:	კომბოსტოსებრნი
გვარი:	კომბოსტო
სახეობა:	ბოსტნის კომბოსტო
ნაირსახეობა:	ბროკოლი
ლათინური სახელი
	Brassica oleracea var. italica (Plenck, 1794)
ITIS	530961
NCBI	36774
GRIN	t:105447
IPNI	77061634-1

ბროკოლი,^[1] სატაცურა კომბოსტო^[1] (ლათ. Brassica oleracea var. italica) — კომბოსტოს ნაირსახეობა. ზრდიან საკვებად ვარგისი ყვავილის კვირტისა და ღეროს მისაღებად. მისი წარმოშობის ადგილია აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთი და მცირე აზია; იტალიის ტერიტორიაზე ძველი რომის დროიდან მოჰყავთ, ინგლისსა და აშშ-ში შეტანილია 1700-იან წლებში. შეიცავს დიდი რაოდენობით საკვებ ბოჭკოებს და რიგ მინერალებსა და ვიტამინებს, მ.შ. კალიუმს, ფოლიუმის მჟავას,^[2] ვიტამინ A, B₁, B₂, PP, E, C,^[3] და K-ს;^[2] საკვებად გამოიყენება როგორც ნედლი სახით, ისე დამუშავებული — აკონსერვებენ, თუშავენ, წვავენ.^[4] ნედლი ბროკოლი მუქი მწვანე ფერისაა, აქვს მაგარი ღერო და მჭიდრო კვირტების კონა.^[2] ძირითადად კულტივირებულია ჩრდილოეთ ამერიკაში, სამხრეთ ევროპაში, იაპონიაში.^[4]

ბროკოლი სწრაფად მზარდი ერთწლოვანი მცენარეა, სიმაღლეში 60–90 სმ-ს აღწევს. სწორადმდგარი და დატოტვილია, აქვს ტყავისებრი ფოთლები, ცენტრალური ღერძისა და ტოტების ბოლოებზე ივითარებს მწვანე ყვავილის კვირტების კონებს. მოსავლის აუღებლობის შემთხვევაში, ეს კვირტები იკეთებენ 4-ფურცლიან ყვითელ ყვავილებს და იძლევიან ჭოტაკებს. იზრდება ზომიერი და გრილი ჰავის პირობებში. მრავლდება თესლით. თესენ უშუალოდ მინდვრებში ან სპეციალურ კვლებში შემდგომი გადარგვისათვის. ბროკოლის თავი (ყვავილედი) 60-დან 150 დღემდე პერიოდში ასრულებს ზრდას, ხანგრძლივობა დამოკიდებულია ჯიშსა და ამინდზე.^[2]

ბრკოლის მოყვანისათვის ნიადაგის ტენიანობა 70 % უნდა იყოს, ჰაერისა — 80 %. შედარებით უკეთ უძლებს ყინვასა (-4-დან -7 °С-მდე) და სიცხეს. საუკეთესო ტემპერატურაა 18-დან 22 °С-მდე. სინათლის მოყვარული მცენარეა, რგავენ მზიან ნაკვეთებში. საქართველოს პირობებში ვრცელდება ზღვის დონიდან 2000 მეტრამდე. გავრცელებული ჰიბრიდებია აგასი, ლორდი, მონტერეი,^[3] ლინდა, ტონუსი, ფიესტა და სხვ. (სულ 18). სეზონზე შესაძლებელია 2 და მეტი მოსავლის მიღება.^[4] ბროკოლის დაავადებები: კილა, ფომოზი, ფუზარიოზული ჭკნობა, ნაცრისფერი სიდამპლე; მავნებლები: კომბოსტოს ხვატარი, კომბოსტოს გაზაფხულის ბუზი, კომბოსტოს ღეროს მალულხორთუმა, კომბოსტოს ბუგრი.^[3]


ბროკოლის წარმოება — 2018 ყვავილოვან კომბოსტოსთან ერთად
ქვეყანა	წარმოება (მლნ ტონა)
ჩინეთი	10,7
ინდოეთი	8,8
აშშ	1,2
მექსიკა	0,73
ესპანეთი	0,73
იტალია	0,37
მსოფლიო	26,5
წყარო: გაეროს FAOSTAT.^[5]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ ^1.0 ^1.1 მაყაშვილი ა., ბროკოლი // ბოტანიკური ლექსიკონი, თბ.: „საბჭოთა საქართველო“, 1961.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 Broccoli. Encyclopædia Britannica. britannica.com (14.02.2020). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 კელენჯერიძე, ნ.; ხეთერელი, ა.. ბროკოლის წარმოების აგროტექნოლოგია. საქართველოს ფერმერთა ასოციაცია. gfa.org.ge (2018). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 Мухин В. Д. КАПУСТА // Большая российская энциклопедия. т. 13. — М., 2009. — стр. 45.
↑ Broccoli (and cauliflower) production in 2018, Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists). UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT) (2018). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.

[:0-1] 1.0 ^1.1 მაყაშვილი ა., ბროკოლი // ბოტანიკური ლექსიკონი, თბ.: „საბჭოთა საქართველო“, 1961.

[:1-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 Broccoli. Encyclopædia Britannica. britannica.com (14.02.2020). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.

[:2-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 კელენჯერიძე, ნ.; ხეთერელი, ა.. ბროკოლის წარმოების აგროტექნოლოგია. საქართველოს ფერმერთა ასოციაცია. gfa.org.ge (2018). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.

[:3-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 Мухин В. Д. КАПУСТА // Большая российская энциклопедия. т. 13. — М., 2009. — стр. 45.

[:4-5] Broccoli (and cauliflower) production in 2018, Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists). UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT) (2018). ციტირების თარიღი: 19 აგვისტო, 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]