ლარი

ქართული ლარი;
კოლაჟი
კოდი ISO 4217	GEL
ქვეყანა	საქართველო
ოფიციალური; მომხმარებლები	საქართველო
შედგება	100 თეთრისგან
სიმბოლო	₾
მონეტები	5, 10, 20, 50 თეთრი, 1, 2 და 10 ლარი
ბანკნოტები	1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 ლარი
ცენტრალური ბანკი	საქართველოს ეროვნული ბანკი
საიტი	[1]
	გაცვლითი კურსი; ( 16 ნოემბერი 2015 თვის)
1 USD	= 2.4018 GEL
1 EUR	= 2.5879 GEL
1 GBP	= 3.6577 GEL

სიტყვას „ლარი“ აქვს სხვა მნიშვნელობებიც, იხილეთ ლარი (მრავალმნიშვნელოვანი).

1 ლარი

2 ლარი

5 ლარი

10 ლარი

20 ლარი

ლარის სიმბოლო

50 ლარი

100 ლარი

200 ლარი

500 ლარი

ქართული ლარი — გადახდის ერთადერთი კანონიერი საშუალება საქართველოს ტერიტორიაზე, გარდა თავისუფალი ინდუსტრიული ზონების შესახებ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა 1995 წლის 2 ოქტომბრიდან^[1]. ეროვნულ ბანკს გააჩნია უფლება, განახორციელოს საქართველოს ტერიტორიაზე ფულის ნიშნების გამოშვება. ასევე, ეროვნულ ბანკს აქვს ექსკლუზიური უფლება, დაამზადოს მიმოქცევის ან სხვა მიზნით, სამახსოვრო ფულის ნიშნები^[1].

სიტყვა „ლარი“, რომელიც შეირჩა ქართული ეროვნული ვალუტის ძირითადი ერთეულის სახელწოდებად, ძველი ქართული სიტყვაა და ნიშნავს ზოგადად განძს, ქონებას. სახელწოდება „ლარი“ ქართული ფულის ერთეულის დასახელებად 1991 წელს წამოაყენა აკადემიკოსმა ვასილ ჩანტლაძემ მინისტრთა კაბინეტისათვის შედგენილ პროექტში.

ეროვნული ბანკის საბჭო განსაზღვრავს და ამტკიცებს ლარის ბანკნოტებისა და მონეტების დიზაინს, შემადგენლობას და სხვა მახასიათებლებს, რის შემდეგაც იწყება ფულისნიშნების ბეჭდვისა და მოჭრის პროცესში ჩაშვება. ქართული ფულის ნიშნები წამყვან ევროპულ ორგანიზაციებში მზადდება^[1].

საქართველოს ტერიტორიაზე მზა ფულის ნიშნების ტრანსპორტირებას და შემდგომ ეროვნული ბანკის საცავებში მათ შენახვას ეროვნული ბანკი უზრუნველყოფს. მოსახლეობას ფულის ნიშნები კომერციული ბანკების მეშვეობით მიეწოდება^[1].

საქართველოს ეროვნული ბანკი სისტემატურად^[1] ახორციელებს ხმარებისათვის გამოუსადეგარი ფულის ნიშნების მიმოქცევიდან ამოღებას და მათ ჩანაცვლებას შესაბამისი ოდენობის ახალი მონეტებითა და ბანკნოტებით. გამოუსადეგარი ფულის ნიშნების განადგურება ეროვნული ბანკის საბჭოს მიერ დადგენილი წესის შესაბამისად ხდება.

1999 წელს სრულყოფის თვალსაზრისით მოდიფიცირებულ იქნა 1995 წლის ემისიის ყველა ნომინალის ბანკნოტები, 2002 წელს 1999 წლის ემისიის მხოლოდ 1, 2, 5, 10 და 20 ლარის ღირებულების ბანკნოტები, ხოლო 2004 წელს 50 და 100 ლარის ღირებულების ბანკნოტები.

სექციების სია

1 ბანკნოტები
2 მონეტები
3 სიმბოლო
4 საიუბილეო მონეტები
- 4.1 საინვესტიციო მონეტები („ოქროს საწმისის“ სერიიდან)
5 ლარის დიზაინის განახლება
6 იხილეთ აგრეთვე
7 რესურსები ინტერნეტში
8 სქოლიო

ბანკნოტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1995 წლიდან მიმოქცევაში შევიდა 1, 2, 5, 10, 20, 50 და 100 ლარის ღირებულების საბანკო ბილეთები. 1999 წელს სრულყოფის თვალსაზრისით მოდიფიცირებულ იქნა 1995 წლის ემისიის ყველა ნომინალის ბანკნოტები, 2002 წელს 1999 წლის ემისიის მხოლოდ 1, 2, 5, 10 და 20 ლარის ღირებულების ბანკნოტები, ხოლო 2004 წელს 50 და 100 ლარის ღირებულების ბანკნოტები.

1995 წელს ეროვნულმა ბანკმა პირველი ემისიით გამოუშვა 500 ლარიანი კუპიურის უკიდურესად შეზღუდული რაოდენობა საკოლექციო მიზნით, რომელიც მიმოქცევაში არ ჩაეშვა. ანალოგიური მიზნით ადგილი ჰქონდა მეორე ემისიას 2011 წელს, ასევე უკიდურესად შეზღუდული რაოდენობით, რომელიც ანალოგურად არ ჩაეშვა მიმოქცევაში.

ყველა ნომინალის ბანკნოტის ავერსზე წარმოდგენილია ქართული წარწერები: „საქართველო“, „საქართველოს ეროვნული ბანკი“, ნომინალის დასახელება, საქართველოს ეროვნული ბანკის პრეზიდენტისა და ფინანსთა მინისტრის ხელმოწერები, თარიღი და შვიდმკლავიანი ბორჯღალის გამოსახულება, ხოლო რევერსზე — ინგლისური ენოვანი წარწერები: „GEORGIA“ და ნომინალის დასახელება.

ბანკნოტებზე გამოსახულნი არიან:

1 ლარიანზე — ნიკო ფიროსმანი
2 ლარიანზე — ზაქარია ფალიაშვილი
5 ლარიანზე — ივანე ჯავახიშვილი
10 ლარიანზე — აკაკი წერეთელი
20 ლარიანზე — ილია ჭავჭავაძე
50 ლარიანზე — თამარ მეფე
100 ლარიანზე — შოთა რუსთაველი
200 ლარიანზე — ქაქუცა ჩოლოყაშვილი
500 ლარიანზე — დავით აღმაშენებელი

2007 წლის აპრილში მიმოქცევაში შემოვიდა ახალი 200 ლარიანი კუპიურა. ბანკნოტის ერთ მხარეს გამოსახულია საქართველოს ეროვნული გმირის ქაქუცა ჩოლოყაშვილის პორტრეტი, მეორე მხარეს კი — სოხუმის ხედი. კუპიურას ფონად ქართული კულტურის ძეგლების რელიეფურ გამოსახულებათა ფრაგმენტები აქვს.

მონეტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1995 წელს მომოქცევაში გაშვებული იქნა 1, 2, 5, 10, 20 და 50 თეთრის ღირებულების მონეტები. „თეთრი“, რომელიც ლარის მეასედ ნაწილს ეწოდა, ძველი XIII საუკუნიდან დამკვიდრებული ქართული სამონეტო ტერმინია. 1, 2, 5, 10 და 20 თეთრის ღირებულების მონეტები ვერცხლისფერია, ხოლო 50 თეთრის ღირებულების მონეტა — ოქროსფერი. ყველა ნომინალის მონეტის რევერსზე გამოსახულია ბორჯღალი, მითითებულია თარიღი და ქართულ-ინგლისური წარწერა „საქართველოს რესპუბლიკა“. მოგვიანებით 1 და 2 თეთრიანი მონეტები ამოღებულ იქნა მიმოქცევიდან.

2006 წელს საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა 1 და 2 ლარის ნომინალისა და მოდიფიცირებული 50 თეთრის ღირებულების მონეტები გამოუშვა. ახალი მონეტები დამზადებულია უახლესი ტექნოლოგიით ავსტრიის, ნიდერლანდების და დიდი ბრიტანეთის ზარაფხანებში. 50-თეთრიანი ახალი მოდიფიკაციის მონეტა მიმოქცევაში იქნა გაშვებული ანალოგიური ნომინალის ძველი მონეტის პარალელურად, ერთ და ორ ლარიანი მონეტები კი შესაბამისი ნომინალის ქაღალდის ფულის ნიშნებთან ერთად.^[1]

სიმბოლო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლარის სიმბოლოს შექმნასთან დაკავშირებით საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა კონკურსი 2013 წლის დეკემბერში გამოაცხადა. კომისიამ გამარჯვებული სიმბოლოს გამოვლენისას პრიორიტეტი ქართული მხედრული დამწერლობიდან ერთ თაღიანი „ლასი-სთვის“ ორი ვერტიკალური ხაზის არასრულად ჩამოსმის კონცეფციით წარმოდგენილ ნიმუშებს მიანიჭა . გამარჯვებული სიმბოლოს ავტორი პროფესიით მხატვარ-კერამიკოსი მალხაზ შველიძეა^[2]^[3].

2014 წლის 18 ივლისს, ეროვნული ბანკის აღმასრულებელმა დირექტორმა, გიორგი მელაშვილმა Unicode Consortium-ს გაუგზავნა წერილობითი მოთხოვნა, ლარის სიმბოლოს Unicode Standard-ის ვალუტების ბლოკში დასარეგისტრირებლად. ქართული ლარის სიმბოლოს მახასიათებელია U+20BE GEORGIAN LARI SIGN.^[4]

2015 წლის 17 ივნისს, Unicode Consortium-მა გამოუშვა^[5] Unicode V8.0 განახლება, რომელიც ლარის სიმბოლოს — „₾“-ს შეიცავს^[6]. სიმბოლოს ბეჭდვის დროს გამოძახება შესაძლებელია ორი ღილაკის შეთავსებით Shift + ლ.

1993 წლის სერია
გამოსახულება		ნომინალი	ზომა (მმ)		წონა (გრ)	გამოშვების თარიღი	აღწერა
ავერსი	რევერსი	ნომინალი	დიამეტრი	სისქე	წონა (გრ)	გამოშვების თარიღი	ავერსი	რევერსი
		1 თეთრი	15,0	1,25	1.38	1993	ზედა ნაწილი — ციფრი „1", მის ქვეშ წარწერა — „თეთრი" და ვაზის ლერწი. კიდეზე წრიული ფორმით შემოვლებული აქვს ერთმხრივად მიმართული არშია.	შუაში გამოსახულია ბორჯღალი (მზის სიმბოლო) და მონეტის მოჭრის თარიღი – „1993“. კიდეზე წრიული ფორმით გასდევს ქართულ-ინგლისური წარწერა — „საქართველოს რესპუბლიკა", „REPUBLIC OF GEORGIA".
		2 თეთრი	17,5	1,25	1,9	1993	ზედა ნაწილი — ფრთებაწეული ფარშავანგი, მის ქვეშ წარწერა — „თეთრი" და ციფრი „2". კიდეზე წრიული ფორმით შემოვლებული აქვს ერთმხრივად მიმართული არშია.	შუაში გამოსახულია ბორჯღალი (მზის სიმბოლო) და მონეტის მოჭრის თარიღი – „1993“. კიდეზე წრიული ფორმით გასდევს ქართულ-ინგლისური წარწერა — „საქართველოს რესპუბლიკა", „REPUBLIC OF GEORGIA".
		5 თეთრი	20,0	1,32	2,5	1993	ზედა ნაწილი — ოქროს ლომის ქანდაკება ალაზნის ველის ძვ. წ–ის III ათასწლეულის ყორღანიდან, მის ქვეშ — ციფრი „5" და წარწერა „თეთრი". კიდეზე წრიული ფორმით შემოვლებული აქვს ერთმხრივად მიმართული არშია.	შუაში გამოსახულია ბორჯღალი (მზის სიმბოლო) და მონეტის მოჭრის თარიღი – „1993“. კიდეზე წრიული ფორმით გასდევს ქართულ-ინგლისური წარწერა — „საქართველოს რესპუბლიკა", „REPUBLIC OF GEORGIA".

საიუბილეო მონეტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2000 წლის 10 აგვისტოს მიმოქცევაში გაშვებული იქნა ქრისტეშობის 2000 წლისა და საქართველოს სახელმწიფოებრიობის 3000 წლის თარიღთან დაკავშირებით მოჭრილი 10 ლარის ღირსების საიუბილეო ბიმეტალური მონეტები, რომლებიც მიმოქცევაშია 10 ლარის ნომინალის ბანკნოტების პარალელურად. ბიმეტალური მონეტების — შიდა რკალი ვერცხლისფერია, ხოლო გარეთა რკალი — ოქროსფერი.

საინვესტიციო მონეტები („ოქროს საწმისის“ სერიიდან)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საინვესტიციო მონეტები („ოქროს საწმისის“ სერიიდან შემადგენლობა AU 999.9)
გამოსახულება		ნომინალი	პარამეტრები		აღწერა			ფასი 28-06-09
რევერსი	ავერსი	ნომინალი	დიამეტრი	მასა	გურთი	ავერსი	რევერსი	ფასი 28-06-09
		10 ლარი	16 მმ	1,5 გ	გლუვი	ოქროს საწმისი	ნომინალი	180.00
		25 ლარი	22 მმ	7.7 გ	გლუვი	ოქროს საწმისი	ნომინალი	499.00
		50 ლარი	28 მმ	15.5 გ	გლუვი	ოქროს საწმისი	ნომინალი	899.00
		100 ლარი	37 მმ	31.1 გ	გლუვი	ოქროს საწმისი	ნომინალი	1,797.00
		300 ლარი	50 მმ	155.5 გ	გლუვი	ოქროს საწმისი	ნომინალი	8,987.00
		1000 ლარი	60 მმ	311 გ	გლუვი	ოქროს საწმისი	ნომინალი	17,975.00

ლარის დიზაინის განახლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

განახლებული 20 ლარიანი.

განახლებული კუპიურები.

2016 წლიდან საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა მიმოქცევაში ეროვნული ვალუტის — ლარის განახლებული ბანკნოტები გამოუშვა. განახლებული 20, 50 და 100 ლარის ნომინალის ბანკნოტები ეტაპობრივად გამოვიდა და მიმოქცევაშია წინა ემისიების ბანკნოტებთან ერთად. ეს ცვლილება 20-წლიანი ისტორიის მანძილზე, ბანკნოტების დიზაინის პირველი მნიშვნელოვანი განახლებაა. ეროვნული ბანკის მოქმედი პრეზიდენტის გიორგი ქადაგიძის განცხადებით „ლარის განახლება რამდენიმე მნიშვნელოვან თარიღთან, მოვლენასათან და ფაქტორთან დაკავშირებით მოხდა: უპირველეს ყოვლისა, ეს არის ლარის 20 წლისთავის საიუბილეო თარიღი; მეორე - გაცვეთილი და დაზიანებული ფულის ნიშნების ახალი ბანკნოტების მარაგებით შევსების აუცილებლობა და მესამე - საერთაშორისო პრაქტიკა და ტექნოლოგიური პროგრესი რომელიც ლარს მსოფლიო ვალუტებს შორის ღირსეული ადგილის დაიმკვიდრებაში დაეხმარება“. განახლებული 20, 50 და 100 ლარის ნომინალის ბანკნოტების დიზაინის ავტორი ბაჩა მალაზონიაა. 5 და 10 ლარის ნომინალის ბანკნოტები მოგვიანებით განახლდება.^[7]

საქართველოს ეროვნულ ბანკში შემუშავებული ლარის განახლებული ბანკნოტების ესკიზების სრულყოფის პროცესში მონაწილეობდნენ მსოფლიოს ისეთი წამყვანი კომპანიები როგორიცაა „Giesecke & Devrient“ (გერმანია), „Oberthur Fiduciaire“ (საფრანგეთი) და „De La Rue“ (ინგლისი).^[7]

ფოტო		ნომინალი (ლარი)	ზომები (მმ)	აღწერა	გამოშვების თარიღი
ავერსი	რევერსი	ნომინალი (ლარი)	ზომები (მმ)	აღწერა	გამოშვების თარიღი
		5	122×62	ავერსი: ივანე ჯავახიშვილის პორტრეტი; თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი რევერსი: ნიკო ფიროსმანის ნახატები.	2017
		20	132×66	ავერსი: ილია ჭავჭავაძის პორტრეტი; ჟურნალი „საქართველოს მაცნე“ და გაზეთი „ივერია“. რევერსი: თბილისის პანორამა, ვახტან გორგასლის ძეგლი.	2016
		50	137×68	ავერსი: თამარ მეფის პორტრეტი; ვარძია. რევერსი: საუკუნის მანუსკრიპტიდან მშვილდოსანის გამოსახულება .	2016
		100	142×70	ავერსი: შოთა რუსთაველის პორტრეტი. რევერსი: თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი.	2016
გამოსახულების მასშტაბი — 1,0 პიქსელი მილიმეტრში.