ოზები
.png)
ოზები, ესკერი (შვედ. ås — ქედი, სერი) — ხაზობრივად გადაჭიმული, ვიწრო და რამდენიმე ათეული მეტრის სიმაღლის წყალ-მყინვარული გენეზისის ზვინულები. გავრცელებულია პლეისტოცენური კონტინენტური გამყინვარების ფარგლებში; უფრო ძველ რელიეფთან ყოველთვის არ არის შეთანაწყობილი. წარმოადგენს მყინვარისშიგა წყლის ნაკადების ფსკერულ ნალექს.[1][2]
უმეტესწილად გადაჭიმულია დამრეცი ღრმულებისა და ხეობების ფსკერების გასწვრივ. სიგრძე ასეული მეტრიდან რამდენიმე ათეულ (იშვიათად ასეულ) კილომეტრამდე, სიგანე ათეული მ-იდან რამდენიმე კმ-მდე, სიმაღლე რამდენიმე ათეულ მეტრამდე. გააჩნიათ ციცაბო ფერდობები (30–45° გრადუსით დახრილი). ძირითადად აგებულია ჰორიზონტალური, უფრო ხშირად ირიბშრეებრივი ფლუვიოგლაციალური ნაფენებით — ქვიშით, ხრეშით, კენჭითა და კაჭარით.[1]
ოზების წარმოშობა დაკავშირებულია მყინვარის ნაპრალებში მოხვედრილი ნგრეული მასალის აკუმულაციასთან. კარგად არის გამოხატული პლეისტოცენური კონტინენტური გამყინვარების რაიონებში, მათ შორის შვედეთში, ფინეთში, რუსეთის ევროპული ნაწილის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილსა და სხვა.[3] გარდა ამისა, ოზური დანალექები მოიპოვება ბრაზილიის, ავსტრალიისა და აფრიკის კამბრიუმამდელი, ორდოვიციული, კარბონული და პერმული ასაკის ქანებში.[4]
ოზები გავრცელებულია განმარტოებულად ან ჯგუფურად, ხშირად კონფლუენტურ სისტემებს ქმნიან, ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში ხშირ ქსელში ერთიანდებიან. ოზური ზვინულები კლასიკურად არის გამოხატული აგრეთვე სკანდინავიის ნახევარეკუნძულზე. თავის მაქსიმალურ სიგრძეს ოზური სერები აღწევენ კანადაში. ამ მხრივ გამოსაყოფია თელონ-ესკერი (სიგრძე 800 კმ) კანადაში,[5] უფსალაოსენი (სიგრძე 250 კმ) შვედეთში და ესკერ-რიადა (სიგრძე 200 კმ) ირლანდიაში. ესკერები აღმოჩენილია პლანეტა მარსზეც.[6]
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 Озы | Большая российская энциклопедия. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-05-07. ციტირების თარიღი: 2021-02-07.
- ↑ Гляциологический словарь / Под ред В. М. Котлякова. — Л.: Гидрометеоиздат, 1984. — 528 с.
- ↑ გეომორფოლოფიური ლექსიკონი, გამომცემლობა ნეკერი, თბილისი, 1996.
- ↑ Lang, J., Yahaya, M., El Hamet, M. O., Besombes, J. C., Cazoulat, M. 1991. Dépôts glaciaires du Carbonifère inférieur à l’Ouest de l’Aïr (Niger). Geologische Rundschau, 80(3):611-622
- ↑ Alan S. Trenhaile. The Geomorphology of Canada. Oxford University Press, 1990
- ↑ Eskers on Mars: morphometric comparisons to eskers on Earth and implications for sediment-discharge dynamics of subglacial drainage
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||