შინაარსზე გადასვლა

აცტეკების მითოლოგია

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
სტატიები აცტეკებზე
აცტეკების ცივილიზაცია
საზოგადოება
აცტეკების ენა
რელიგია
მითოლოგია
ფილოსოფია
კალენდარი
მედიცინა
ისტორია
აცტლანი
კოდექსები
საომარი ხელოვნება
აცტეკების სამთა კავშირი
აცტეკების იმპერიის დაპყრობა ესპანელების მიერ
ტენოჩტიტლანის დაცემა
მწუხარების ღამე
მონტესუმა II
ერნან კორტესი

აცტეკური ღმერთების პანთეონი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ფირუზისგან დამზადებული რიტუალური ნიღაბი (1400—1521). ლოყებზე სტილიზებულია უფრო მუქი ფერის პეპლის გამოსახულება. ბრიტანეთის მუზეუმის კოლექცია.

თავდაპირველი ღვთაებები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სახელი მნიშვნელობა აღწერა
ომეტეოტლი (Omēteotl) ორი-ღმერთი ორობითობის ღმერთი
ომეტეკუტლი (Omētēcuhtli) ორი-ბატონი სუბსტანციის ღმერთი
ომესიუატლი (Omēcihuatl) ორი-ქალბატონი სუბსტანციის ქალღმერთი
ტონაკატეკუტლი (Tonācatēcuhtli) ჩვენი საზრდოს ბატონი ნოყიერების ღმერთი
ტონასიუატლი (Tonācacihuatl) ჩვენი საზრდოს ქალბატონი ნოყიერების ქალღმერთი

ღმერთები-შემოქმედები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ღმერთებ-შემოქმედებს აცტეკების პანთეონში დიდი ადგილი უკავიათ. ომეტეკუტლისა და ომესიუატლის ვაჟები, რომლებმაც მშობლებისგან მიიღეს შემოქმედების ნიჭი, ერთადერთი ღმერთები არიან, რომლებსაც შეუძლიათ ცოცხალი არსებების შექმნა ფეხმძიმობის გარეშე.

სახელები მნიშვნელობა აღწერა სამეფო
ტესკატლიპოკა (Tezcatlipōca) შავი ტესკატლიპოკა აალებული სარკე შორსმჭვრეტელობის ღმერთი ჩრდილოეთი
ჰიპე-ტოტეკი (Xīpe-Tōtec) წითელი ტესკატლიპოკა ჩვენი კანატყავებული უფროსი ძლიერების ღმერთი აღმოსავლეთა
კეცალკოატლი (Quetzalcohuātl) თეთრი ტესკატლიპოკა ფრთიანი გველი სიბრძნის ღმერთი დასავლეთი
უიცილოპოჩტლი (Huītzilopōchtli) ლურჯი ტესკატლიპოკა სამხრეთის კოლიბრი ომის ღმერთი სამხრეთი
  • აიაუტეოტლი (ნაუატ. Ayauhtéotl) — ნისლისა და ყინვის ქალღმერთი. ასოცირდება ამაოებასა და სახელგანთქმულობასთან.
  • აკოლმისტლი (ნაუატ. Acolmiztli) — მიწისქვეშეთის, მიკტლანის ღმერთი. მეორე სახელი აკოლნაუაკატლი.
  • აკოლნაუაკატლი (ნაუატ. Acolnahuacatl) — მიწისქვეშეთის ღმერთი, აკოლმისტლის სინონიმი.
  • აკუეკუკიოტისიუატი (ნაუატ. Acuecucyoticihuati) — ოკეანისა და მდინარის ქალღმერთი. ქალღმერთ ჩალჩიუტლიკუეს იპოსტასი.
  • ამიმიტლი (ნაუატ. Amimitl) — ტბებისა და მეთევზეების ღმერთი.
  • ატლაკამანი (ნაუატ. Atlacamani) — ოკეანეში არსებული ქარიშხლების ქალღმერთი.
  • ატლაკოია (ნაუატ. Atlacoya) — გვალვის ქალღმერთი.
  • ატლატონინი (ნაუატ. Atlatonin) — აცტეკური ქალღმერთი-დედის ერთ-ერთი სახელი.
  • ატლაუა (ნაუატ. Atlaua) — „წყლების ბატონი“, წყლის ძლევამოსილი ღმერთი. ასოცირდება ისართან (ატლატლი). ასევე ითვლება მეთევზეების მფარველ ღმერთად.
  • ატლი (ნაუატ. Atl) — წყლის აცტეკური ღმერთი.
  • აცტლანი (ასტლანი; ნაუატ. Aztlan) — „ყანჩების ქვეყანა“, აცტეკების მითური სამშობლო. ზღაპრებში აღიწერება, როგორც დიდ ტბაში მდებარე კუნძული. თავდაპირველად აცტეკები, ისევე როგორც ნაუას სხვა ხალხი, თვლიდნენ, რომ მათი სამშობლო იყო ჩიკომოსტოკი, ქვეყანა, რომელიც მდებარეობდა მეხიკოდან ჩრდილო-დასავლეთით. მითი ასტლანზე წარმოიშვა მას შემდეგ, რაც აცტეკებმა დააარსეს საკუთარი სახელმწიფო.
  • ილამატეკუტლი (ნაუატ. Ilamatecuhtli) — „ძველი ქალბატონი“, აცტეკების მითოლოგიაში ქალღმერთი, დაკავშირებული მიწის კულტთან, მიჰკოატლის პირველი ცოლი, მიწის ქალღმერთ სიუაკოატლის ერთ-ერთი იპოსტასი.
  • იცლაკოლიუკე (ნაუატ. Itzlacoliuhque) — ობსიდიანის დანის ღმერთი, ტესკატლიპოკას ერთ-ერთი განსახიერება.
  • იცლი (ნაუატ. Itzli) — ქვის დანისა და მსხვერპლთშეწირვის ღმერთი.
  • იცპაპალოტლი (ნაუატ. Itzpapalotl) — „ობსიდიანის პეპელა“, ბედისწერის ქალღმერთი, დაკავშირებულია მცენარეების კულტთან. გამოისახებოდა პეპლით, რომლის ფრთებსაც ბოლოებში ობსიდიანის პირები ჰქონდა ჩარჭობილი, ან ფეხებსა და ხელებზე იაგუარის ბრჭყალების მქონე ქალით. მოკლა მიჰკოატლმა.
  • იჰკუინა (ნაუატ. Ixcuina) — „ტალახის შთანთქმელი“; ვნების ქალღმერთი, მეძავეებისა და ქმრების მოღალატეების მფარველი, ტლასოლტეოტლის ერთ-ერთი იპოსტასი.
  • იჰტლილტონი (ნაუატ. Ixtlilton) — „შავი სახე“, მედიცინის, ჯანმრთელობისა და განკურნების ქალღმერთი, ასევე დღესასწაულებისა და თამაშების. მას მსხვერპლს სწირავდნენ, როდესაც ბავშვი იწყებდა ლაპარაკს; დაავადებულ ბავშვებს კურნავდნენ წყლით, იჰტლილტონის ქანდაკების წინ მდებარე ქვევრებიდან.
  • იაკატეკუტლი (ნაუატ. Yacatecuhtli)
  • კამაჰტლი (ნაუატ. Camaxtli) — ომის, ბედისწერისა და ნადირობის ღმერთი. ცეცხლის შემოქმედი. ერთ-ერთი იმ ოთხი ღმერთისგან, რომლებმაც სამყარო შექმნეს.
  • კეტცალკოატლი, კეცალკოატლი (ტლაუიცკალპანტეკუ(ჰ)ტლი, ეჰეკატლი, სე აკატლი ტოპოლცინი კეცალკოატლი) (ნაუატ. Quetzalcóatl (Tlahuizcalpantecuhtli, Ehecatl, Ce Ácatl Topiltzin Quetzalcóatl)) ღმერთი, ხელოვნებისა და მეცნიერების მფარველი. სწორედ მან ასწავლა აცკეტების ტომებს მიწათმოქმედება, თამაშები, ცეკვები და სიმღერები. კეცალკოატლი მოუხმობდა ხალხს, უარი ეთქვათ ადამიანების მსხვერპლთშეწირვაზე. ერთ-ერთი ლეგენდის მიხედვით ზღვით მოვიდა ნაპირზე, მიბმული იყო ბოძებზე და გარეგნულად არ ჰგავდა ადგილობრივ მოსახლეობას: იყო თეთრკანიანი, წითელი თმებით. მისი იერსახე ხშირად ასოცირდება იესოსთან. მექსიკაში მისული კონკისტადორები თავდაპირველად მისი შთამომავლები ეგონათ.
  • კოატლიკუე (ნაუატ. Coatlicue) — „ის გველის კაბაშია“; ასევე კოატლანტონანი. აცტეკების მითოლოგიაში ის მიწისა და ცეცხლის ქალღმერთია. მასში ერთდროულად თავმოყრილია სიცოცხლის დასაწყისი და დასასრული.
  • კოიოლჰაუკი (ნაუატ. Coyolxauhqui) — „ოქროს ზანზალაკები“. მიწისა და მთვარის ქალღმერთი.
  • კოჩიმეტლი (ნაუატ. Cochimetl) — კომერციის ღმერთი, ვაჭრების მფარველი.
  • ნანაუაცინი (ნაუატ. Nanauatzin) — აცტეკების ღმერთი, რომელიც მსოფლიოს მეხუთე ეპოქის დასაწყისში ცეცხლში ჩავარდა და მზე გახდა.

იხ. ასევე ტონატიუ.

ქალღმერთ ჩალჩიუტლიკუეს გამოსახულება :: ჩალჩიუტლიკუე ბორჯიას კოდექსიდან.

ბრძენები და კულტურული გმირები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]