შინაარსზე გადასვლა

პოდგორიცა

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
დედაქალაქი
პოდგორიცა
Подгорица
დროშა გერბი

ქვეყანა მონტენეგროს დროშა მონტენეგრო
დაქვემდებარება დედაქალაქი
კოორდინატები 42°26′23″ ჩ. გ. 19°15′58″ ა. გ. / 42.43972° ჩ. გ. 19.26611° ა. გ. / 42.43972; 19.26611
ქალაქის მერი Olivera Injac
ფართობი 1,441 კმ²
ცენტრის სიმაღლე 44
მოსახლეობა 136,473 კაცი (2003)
სიმჭიდროვე 117.4 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი UTC+2, ზაფხულში UTC+3
სატელეფონო კოდი +382 20
საფოსტო ინდექსი 81000
საავტომობილო კოდი PG
ოფიციალური საიტი podgorica.cg.yu
პოდგორიცა — მონტენეგრო
პოდგორიცა

პოდგორიცა (სერბოხორ. Подгорица) — მონტენეგროს უდიდესი ქალაქი და ამავდროულად დედაქალაქი.

პოდგორიცის მუნიციპალიტეტი მონტენეგროს ტერიტორიის 10.4%-ს მოიცავს და ქვეყნის მოსახლეობის 29.9% სწორედ აქ ცხოვრობს. პოდგორიცა წარმოადგენს მონტენეგროს ეროვნულ, კულტურულ, ეკონომიკურ და საგანმანათლებლო ცენტრს.

სახელი და ეტიმოლოგია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოდგორიცა (Подгорица) სიტყვასიტყვით ითარგმნება როგორც ქვედა გორა.

მე-11 საუკუნემდე ქალაქს ბირზინიმიუნი ეწოდებოდა. შუა საუკუნეებში ცნობილი იყო როგორც რიბნიცა. სახელწოდება პოდგორიცა 1326 წლიდან გამოიყენებოდა. 1946-დან 1992 წლამდე ქალაქს ტიტოგრადი ეწოდებოდა იოსიპ ბროზ ტიტოს პატივსაცემად, რომელიც იუგოსლავიის პრეზიდენტი იყო 1953 წლიდან 1980 წლამდე.

ისტორიული ქალაქი დუკლია

პოდგორიცა მნიშვნელოვანი ისტორიული გზების გზაგასაყარზე მდებარეობს. ახლოსაა მდინარეები: ზეტა, მორაჩა, სიიევნა, რიბნიცა, სიტნიცა, მარეზა.ახლოსაა ასევე ტბა სკადარი და ადრიატიკის ზღვა, რამაც შემდგომში ქალაქის კლიმატზე მოახდინა გავლენა. უძველესი დასახლებები ტერიტორიაზე ჯერ კიდევ ქვის ხანით თარიღდება.

რკინის ხანაში მდ. ზეტასა და ბიელოპავლიჩის ველს შორის განთავსებული ტერიტორია ილირიული ტომების ლაბეატებისა და დოქტაელების მიერ იყო დაკავებული.

მეხუთე საუკუნიდან ქალაქის ტერიტორიაზე გამოჩნდნენ პირველი სლავი და ობრები. დროთა განმავლობაში ახალი დასახლებების შენება დაიწყო. ახალ დასახლებას სახელი მდინარე რიბნიცას გამო ეწოდა. დასახლება პირველად ნახსენები იყო როგორც სერბეთის სამეფოს ნაწილი. რიბნიცას მნიშვნელობა განპირობებული იყო მისი მდებარეობით, როგორც აღმოსავლეთთან დამაკავშირებელი დასახლების.

სახელი პოდგორიცა პირველად ნახსენები 1326 წელს კოტორის არქივში დაცულ დოკუმენტში იყო. ქალაქი ეკონომიურად ძლიერი იყო, რომელიც მდებარეობდა რაგუსას სახელმწიფოსა და სერბეთს შორის. ქალაქი ასევე მდებარეობდა ნიკშიჩსა და ტრებინიეს დამაკავშირებელ გზაზეც. ამ ყველაფერმა შემდგომში ქალაქის განვითარება, ეკონომიკური ძალა, სამხედრო სიძლიერე და სტრატეგიული მნიშვნელობა განაპირობა.

ოსმალეთის იმპერიამ პოდგორიცა 1474 წელს დაიკავა. 1479 წელს ოსმალებმა პოდგორიცაში დიდი ციხესიმაგრე, რიბნიცა ააშენეს. 1474 წლის დასაწყისში ოსმალთა სულთნის ბრძანებით ქალაქის ტერიტორიაზე 5 000 მუსლიმი ჩაასახლეს (უმეტესად ალბანური და სლავური წარმოშობის).

რიბნიცას ციხესიმაგრე

პეტროვიჩებისა და კარაჯორჯევიჩების მმართველობა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბერლინის კონგრესის შემდეგ 1878 წელს, მონტენეგროს საპრინცოს მიერ პოდგორიცას ანექსიის შემდეგ ოსმალთა ოთხსაუკუნოვანი მმართველობა დასრულდა და პოდგორიცისა და მონტენეგროსთვის ახალი ერა დაიწყო. დედაქალაქად ჩამოყალიბების ნიშნები 1902 წელს დაიწყო, როდესაც მიმდებარე ქალაქებამდე გზების გაყვანა დასრულდა და ასევე ქალაქში თამბაქოს წარმოება დაიწყო. მოგვიანებით, 1904 წელს ქალაქში საფინანსო ცენტრი გაიხსნა სახელწოდებით ზეცკა , რომელიც შემდგომში ჩამოყალიბდა როგორც პოდგორიცის ბანკი (Podgorička Bank).

პირველი მსოფლიო ომი პოდგორიცის დინამიურად განვითარების დასასრულად მიიჩნევა. პოდგორიცა შემდგომში ჩერნოგორიის სამეფოს უდიდეს ქალაქად იქცა. 10 აგვისტოს, 1914 წელს ცხრა სამხედრო მოხელე და 13 მშვიდობიანი მოქალაქე მოკლეს ავსტო-უნგრულმა საჰაერო ძალებმა დაბომბვისას. ქალაქი შემდგომში სამჯერ კიდევ დაიბომბა 1915 წელს. პოდგორიცა ოკუპირებული იყო ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის მიერ 1916-1918 წლებში.

პირველი მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ, 1918 წელს პოდგორიცა მთლიანად მონტენეგროსთან ერთად სერბეთის სამეფოს ნაწილი გახდა, და შეუერთდა იუგოსლავიის სამეფოს. ამ პერიოდისთვის ქალაქის მოსახლეობა დაახ. 14 000-ს შეადგენდა.

პოდგორიცას დაბომბვა მეორე მსოფლიო ომის დროს

მეორე მსოფლიო ომის დროს პოდგორიცა 80-ჯერ დაიბომბა, პირველად 1941 წლის 6 აპრილს გერმანული ძალების მიერ. 1944 წლის 5 მაისსპოდგორიცა ამერიკის შეერთებული შტატების საჰაერო ძალებმა დაბომბა. დაბომბვისას დაიღუპა დაახლოებით 400-მდე მშვიდობიანი მოქალაქე. ბელგრადის მუზეუმის ინფორმაციით მეორე მსოფლიო ომმა პოდგორიცის 1691 მშვიდობიანი მცხოვრები შეიწირა

სოციალისტური იუგოსლავია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1946 წლის 12 ივლისს პოდგორიცას იოსიპ ბროზ ტიტო ესტუმრა. ტიტო ქალაქს სულ 15-ჯერ ესტუმრა. პირველი ვიზიტისას მან თქვა:

,,პოდგორიცა განადგურებულია. ჩვენ მას ერთად ავაშენებთ, რადგან ეს ჩვენი ვალია.ჩენ ამით ვუპასუხებთ მსხვერპლს, რაც პოდგორიცამ ჩვენთვის გაიღო! ჩვენ ამას გავაკეთებთ, პირობას გაძლევთ ფედერალური მთავრობის სახელით" - იოსიპ ბროზ ტიტო, 12 ივლისი, 1946 წელი[1]

1948 წლის 25 ივლისს, მონტენეგროს პარლამენტის ვიცე-პრეზიდენტმა, ანდრია მუგოშამ მიიღო კანონი, რომლის თანახმადაც სახელწოდება პოდგორიცა შეიცვალა სახელით ,,ტიტოვგრადი''[2]. იუგოსლავიის ,,სლუჟბენი სიაში'' ქალაქის სახელწოდება შეცვლილად ,,ვ''-ს გარეშე, ტიტოგრადად ჩაიწერა.

მეოცე საუკუნის დასასრულს ტიტოგრადი აღიარებული იყო ყველაზე გამწვანებულ ქალაქად მთელს იუგოსლავიაში, ბანია-ლუკასთან ერთად.

დამოუკიდებლობის მოედანი

იუგოსლავიის დაშლის შემდეგ, სახელი ტიტოგრადი შეიცვალა სახელწოდება პოდგორიცათი 1992 წლის 2 აპრილის რეფერენდუმის მიხედვით. ქალაქს ზიანი მოუტანა იუგოსლავიის ომებმაც. 1999 წელს ნატოს მიერ იუგოსლავიის დაბომბვის ერთ-ერთ ეპიცენტრად იქცა.

მონტენეგროს დამოუკიდებლობის რეფერენდუმის რეფერენდუმის მიხედვით, 2006 წლის მაისში პოდგორიცა მონტენეგროს ოფიციალური დედაქალაქი გახდა.

2008 წლის 13 ოქტომბერს პოდგორიცაში 10 000 ადამიანი აპროტესტებდა კოსოვოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებას.

პოდგორიცა მონტენეგროს ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობს. ქალაქი მდიდარია წყლის რესურსებით. აღსანიშნავია ისიც, რომ ქალაქიდან 15 კილომეტრში, სამხრეთით მდებარეობს ტბა სკადარი. მდინარეები მორაჩა და რიბნიცა ქალაქს უშუალოდ კვეთენ ხოლო ზეტა,სიიევნა, სიტნიცა და მარეზა პოდგორიცადან არც თუ ისე შორს გაედინება. ქალაქის უდიდეს მდინარეს მორაჩა წარმოადგენს.

მონტენეგროს გეოგრაფიის მიუხედავად პოდგორიცა დაბლობზე, კონკრეტულად კი ზეტას დაბლობზე მდებარეობს, რომლის სიმაღლე ზღვის დონიდან მხოლოდ 40 მეტრია. ქალაქის გარშემო გორაკების შენიშვნა შესაძლებელია.

კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციის მიხედვით პოდგორიცაში ნოტიო სუბტროპიკული კლიმატია. ქალაქი ადრიატიკის ზღვიდან 35 კილომეტრით ჩრდილოეთით მდებარეობს. დინარის მთიანეთი ზღვიდან წამოსული ჰაერისგან დამცავს წარმოადგენს, რითაც ქალაქის კლიმატი წარმოიქმნება.

პოდგორიცას კლიმატი
თვეები იანვ თებე მარ აპრ მაის ივნ ივლ აგვის სექტ ოქტ ნოემ დეკე წლიური
რეკორდულად მაღალი°C (°F) 18.8

(65.8)

23.0

(73.4)

27.0

(80.6)

31.0

(87.8)

33.8

(92.8)

38.5

(101.3)

41.8

(107.2)

42.5

(108.5)

38.9

(102.0)

32.2

(90.0)

27.4

(81.3)

20.0

(68.0)

42.5

(108.5)

საშუალო მაღალი °C (°F) 9.5

(49.1)

11.3

(52.3)

15.0

(59.0)

19.1

(66.4)

24.3

(75.7)

28.3

(82.9)

31.8

(89.2)

31.6

(88.9)

27.4

(81.3)

21.7

(71.1)

15.5

(59.9)

11.1

(52.0)

20.6

(69.0)

დღიური საშუალო °C (°F) 5.0

(41.0)

6.8

(44.2)

10.0

(50.0)

13.9

(57.0)

19.0

(66.2)

22.8

(73.0)

26.0

(78.8)

25.6

(78.1)

21.4

(70.5)

15.9

(60.6)

10.5

(50.9)

6.5

(43.7)

15.3

(59.5)

საშუალო დაბალი°C (°F) 1.4

(34.5)

3.2

(37.8)

5.8

(42.4)

9.2

(48.6)

13.6

(56.5)

17.3

(63.1)

20.3

(68.5)

20.2

(68.4)

16.5

(61.7)

11.6

(52.9)

6.8

(44.2)

2.9

(37.2)

10.7

(51.3)

რეკორდულად დაბალი°C (°F) −17.0

(1.4)

−10.9

(12.4)

−8.4

(16.9)

−0.5

(31.1)

2.5

(36.5)

8.2

(46.8)

11.0

(51.8)

9.0

(48.2)

4.0

(39.2)

−1.5

(29.3)

−7.4

(18.7)

−10.0

(14.0)

−17.0

(1.4)

საშუალო ნალექიანობა მმ. (ინჩები) 191.6

(7.54)

166.5

(6.56)

159.0

(6.26)

145.2

(5.72)

89.8

(3.54)

63.3

(2.49)

38.5

(1.52)

65.9

(2.59)

119.6

(4.71)

164.2

(6.46)

238.5

(9.39)

217.2

(8.55)

1,659.3

(65.33)

საშუალო ნალექიანი დღეები (≥ 0.1 მმ) 12 12 12 13 10 9 5 6 7 9 14 13 122
მზის ნათების საშუალო საათები 122.7 126.0 170.0 193.5 250.8 276.3 339.7 314.1 251.5 201.4 126.4 108.8 2,481.2
წყარო 1: Hydrological and Meteorological Service of Montenegro[3]
წყარო 2: Pogodaiklimat.ru (record high and low)[4]

პოდგორიცა მონტენეგროს მრავალი კულტურული ღონისძიებების ცენტრს წარმოადგენს. აქ მდებარეობს მონტენეგროს ეროვნული თეატრი, მუზეუმები და გალერეები. მონტენეგროს ეროვნული თეატრი არის ყველაზე ცნობილი და მნიშვნელოვანი თეატრი არა მხოლოდ პოდგორიცაში, არამედ მთელს მონტენეგროში.პოდგორიცა ცეტინიესგან განსხვავებით მუზეუმებით მდიდარი არ არის, თუმცა ქალაქში მაინც მდებარეობს აღსანიშნავი მუზეუმები:

მონტენეგროს ეროვნული მუზეუმი
პოდგორიცას მუზეუმი
  • ქალაქ პოდგორიცას მუზეუმი (Muzej grada Podgorice) ქალაქის მდიდარ მემკვიდრეობას წარმოადგენს. ის 1950 წელს დაარსდა და ოთხ კატეგორიას მოიცავს. ესენია: არქეოლოგიური, ეთნოგრაფიული, ჰისტორიული და კულტურულ-ისტორიული. ექსპონატები რომის იმპერიისა და ილირიის დროინდელიცაა.
  • არქეოლოგიური გათხრების ცენტრი (Centar za arheološka istraživanja) დაარსდა 1961 წელს, მისი მისია მოძიება, კლასიფიკაცია, აღდგენა და არქეოლოგიური ექსპონატების გამოფენაა.
    პოდგორიცას ზამთრის სასახლე
  • მარკო მილანოვის მუზეუმი(Muzej Marka Miljanova) პოდგორიცას მე-19 საუკუნის ცხოვრებას აღწერს
  • ისტორიის მუზეუმი (Prirodnjački muzej) მონტენეგროს ფლორასა და ფაუნას აღწერს.


პოდგორიცა მონტენეგროს მედია ცენტრს წარმოადგენს. აქ მდებარეობს მონტენეგროს საზოგადოებრივი მაუწყებლის (RTCG) ცენტრი. ასევე პოდგორიცაშივეა მონტენეგროს ყველაზე პოპულარული ტელევიზებიც. ქალაქის ადგილობრივი ტელევიზია მალე დაიწყებს მუშაობას. [1][2]

მონტენეგროს ყველა გაზეთი პოდგორიცაში იბეჭდება.

ყველაზე პოპულარული სპორტის სახეობები ფეხბურთი და კალათბუთია. კალათბურთი პოპულარული მე-20 საუკუნის ბოლოსა და 21-ე საუკუნის დასაწყისში გახდა.

ფეხბურთს პოდგორიცაში დიდი ტრადიცია და ისტორია აქვს. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ქალაქის კლუბი ბუდუჩნისტი. სწორედ ამ კლუბში დაიწყეს თამაში მსოფლიოში ცნობილმა პოდგორიცელმა ფეხბურთელებმა პრედრაგ მიატოვიჩმა და დეიან სავიჩევიჩმა.

ფრენბურთში წარმატებულები უმეტესწილად ქალები არიან. აღსანიშნავია ადგილობრივი გუნდი რომელიც წარმატებულად ასპარეზობს ევროპის ჩემპიონატზე.ბუდუჩნოსტი ყველაზე მნიშვნელოვანი პოდგორიცული კლუბია, რომლის სახელიც მომავალს ნიშნავს.

ქალაქში პოპულარულია ჭადრაკიც. სწორედ პოდგორიცაში დაიბადა ცნობილი მოჭადრაკე სლავკო დედიჩი.

სპორტული ღონისძიებებიდან აღსანიშნავია პოდგორიცას მარათონი. პოდგორიცამ 2009 წელს უმასპინძლა მსოფლიოს წყალბურთის ჩემპიონატის ფინალს.

პოდგორიცა მონტენეგროში უდიდესი ქალაქია.მონტენეგროს მოსახლეობის თითქმის ერთი მესამედი სწორედ პოდგორიცაში ცხოვრობს. 2011 წლის მონაცემებით ქალაქში 185 937 ადამიანი ცხოვრობდა.

პოდგორიცას მოსახლეობის 48.73% მამაკაცია, 51.27% კი ქალი. მოსახლეობის საშუალო ასაკი 35.7 წელია. სერბული ენა ყველაზე გავრცელებული ენაა, ქალაქის მოსახლეობის 42.4% სწორედ ამ ენას მიიჩნევს მშობლიურ ენად. ჩერნოგორული ენა მშობლიურია მოსახლეობის 41.17%-სთვის. სხვა გავრცელებული ენები პოდგორიცაში არის ალბანური (5.53%) და აწინკნური (1.81%).

პოდგორიცას მოსახლეობა
წელი მოსახლეობა ±%
1948 14,369 —    
1953 19,868 +38.3%
1961 35,054 +76.4%
1971 61,727 +76.1%
1981 96,074 +55.6%
1991 117,875 +22.7%
2003 136,473 +15.8%
2011 150,977 +10.6%
2018 199,715 +32.3%
მეჩეთი პოდგორიცაში


პოდგორიცაში სამი რელიგიაა გავრცელებული: მართლმადიდებლობა, სუნიზმი, კათოლიციზმი.

მართმადიდებლობა უმეტესად სერბი და მონტენეგროელი მოსახლეობისგანაა განპირობებული.

მუსლიმები უმეტესად ალბანელები და ბოსნიელები არიან. ქალაქში განთავსებულია მცირე ზომის მეჩეთები.

რელიგია რიცხვი პროცენტულობა
მართლმადიდებლობა 145,575 78.29%
ისლამი 20,883 11.23%
კათოლიციზმი 7,947 4.27%
ქრისტიანობის სხვა მიმდინარეობები 568 0.31%
აგნოსციტიზმი 225 0.12%
ათეიზმი 3,698 1.99%
სხვა 1,961 1.05%

მონტენეგროს უმაღლესი საგანმანათლებლო ცენტრები სწორედ პოდგორიცაში მდებარეობს. მონტენეგროს უნივერსიტეტი სწორედ ერთ-ერთ ასეთ ცენტრს წარმოადგენს, სადაც თორმეტი ფაკულტეტია.

უნივერსიტეტში განთავსებულია სამეცნიერო აღმოჩენიების ცენტრი რომელიც თავის მხრივ უცხო ენებს, ბიოტექნოლოგიას და ისტორიას მოიცავს.

მონტენეგროს მეცნიერებისა და ხელოვნების აკადემია პოდგორიცაშია და კულტურულ ორგანიზაციას წარმოადგენს.

ხმელთაშუაზღვის უნივერსიტეტი 2006 წელს დაარსდა პოდგორიცაში და ის პირველი კერძო უნივერსიტეტია. დღესდღეობით პოდგორიცაში საგანმანათლებლო დაწესებულებების რიცხვი გაიზარდა.

საზოგადოებრივი ტრანსპორტი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოდგორიცაში საზოგადოებრივი ტრანსპორტი შედგება 11 ურბანული და 16 გარეუბნის ავტობუსის ხაზისაგან.[3] ქალაქის საკუთრებაში არსებული AD Gradski saobraćaj (ეი დი გრადსკი საობრაჩაი) ერთადერთი საზოგადოებრივი სატრანსპორტო კომპანია იყო, რომელიც სახელმწიფოს საკუთრებაში იყო. 90 – იან წლებამდე შემოდიოდა კერძო გადამზიდავი კომპანიებიც. კომპანია გრადსკი საობრაჩაი გაკოტრდა 2001 წელს და მას შემდეგ ქალაქის ტერიტორიაზე მხოლოდ კერძო ავტობუსები მუშაობენ.

სოზინას გვირაბი

საზოგადოებრივ ტრანსპორტს კონკურენციას უწევს ძალიან პოპულარული დისპეტჩერიზებული ტაქსის მომსახურება. რეგულაციებმა და მკაცრმა კონკურენციამ ტაქსის სერვისები ძალიან ხელმისაწვდომი გახადა. პოდგორიკაში 20 – ზე მეტი ტაქსის კომპანია მუშაობს, რომლებიც 800-მდე მანქანას ფლობენ. 1040

პოდგორიცას მონტენეგროს ცენტრში მდებარეობა ხელს უწყობს ქალაქში სხვადასხვა სახის ტრანსპორტისა თუ სატრანსპორტო გზების არსებობას. მონტენეგროს გზები (განსაკუთრებით ის, რითაც პოდგორიცა უკავშირდება ჩრდილოეთ მონტენეგროს და სერბეთს), ჩვეულებრივ თანამედროვე ევროპული სტანდატრის გზებს წარმოადგენენ. მონტენეგროს ორივე მნიშვნელოვანი ჩქაროსნული ავტომაგისტრალი, ბარ-ბოლიარესა და ნუდო-ბოჟაის მაგისტრალები პოდგორიცას მახლობლად გადიან. ახლად აშენებულმა სოზინას გვირაბმა (4.2 კმ) პოდგორიცადან ბარამდე მოგზაურობა შეამცირა (მონტენეგროს მთავარი საზღვაო პორტი) 30 წუთამდე. ასევე, 2011 წელს აშენდა ახალი საგზაო შემოვლითი გზა, ქვეყნის ჩრდილოეთიდან სამხრეთის მიმართულებით, ქალაქის ცენტრიდან გასასვლელად, სატრანსპორტო მარშრუტების ამოღების მიზნით. ასევე დაგეგმილია სამხრეთ-დასავლეთის შემოვლითი გზა, რომლის მიზანია ქალაქის ბირთვიდან სატრანზიტო მანქანების გადატანა.

დაძმობილებული ქალაქები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოდგორიცა დაძმობილებულია ქალაქებთან:[4]

თურქეთის დროშა თურქეთი, ანკარა

იტალიის დროშა იტალია, ბარი

საბერძნეთის დროშა საბერძნეთი, ნაოუსა

მაკედონიის დროშა ჩრდილოეთ მაკედონია, სკოპიე

პარტნიორი ქალაქები: [5]

სომხეთის დროშა სომხეთი, ერევანი

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. https://web.archive.org/web/20160302095051/https://www.vijesti.me/forum/dolazi-tito-876935
  2. http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/cg_od_1945/poceci_kombinata_aluminijuma_branko_kostic.html
  3. დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-03-28. ციტირების თარიღი: 2020-07-25.
  4. https://web.archive.org/web/20180429155020/http://www.pogodaiklimat.ru/climate2/13462.htm